Antonio Reigosa: “Os rapaces non coñecen a mitoloxía propia e si a allea, practicamente idéntica”

EntrevistaAntonio Reigosa a Antonio Reigosa en La Opinión:
“(…) – La Opinión (LO): As xeracións máis novas, coñecen se cadra mellor a mitoloxía nórdica ou a fantasía novelada que a tradición popular…
– Antonio Reigosa (AR): As fontes de transmisión cultural cambiaron radicalmente nos últimos 50 anos, e nos últimos 25, moito máis. Está internet, o cine, as series, os xogos? Os rapaces están en conexión con multiculturas. A base da cultura é a mesma en toda Europa. Aquí non se transmitiu desde a universidade, a televisión e radio públicas galegas. A triste conclusión é que, sendo practicamente idénticas, resulta descoñecida a mitoloxía propia e coñecida a allea.
– LO: Son entón os mitos galegos próximos aos nórdicos, os célticos, os anglosaxóns…?
– AR: E franceses, italianos, mediterráneos, beira-atlánticos, etcétera. Toda Europa bebe das antigas culturas do Mediterráneo, das clásicas grega e romana, dos pobos indoeuropeos que constantemente estaban en movemento, e os condicionantes xeográficos. Na ribeira atlántica está o Finisterre, a fin do mundo.
– LO: Cal é a característica diferenciadora de Galicia?
– AR: A xeográfica é básica. Pensar que estabamos na fin do mundo, no final da vida? O camiño de Santiago non deixa de ser iso, o camino ao máis alá. Esa posición é unha singularidad que probablemente explique por que aquí ten tanto arraigo a mitoloxía ao redor da morte. Outra é a forma de ocupación do territorio. O territorio tiña unha ocupación humana, cousa que non se daba en Castela, onde se concentra a xente en núcleos grandes pero hai unha cantidade de territorio grande sen ocupación permanente humana. Por un lado está o pensamento racional, pragmático, o resolver a supervivencia e economía, e por outro o trascendente. Fomos capaces de converter o noso territorio nun de fantasía, porque tiña que dar satisfacción á necesidade vital de saber en que contexto cosmolóxico nos encontramos.
– LO: A nosa tradición narrativa oral galega é pesimista?
– AR: Non. Aparentemente, darlle tanta importancia ao tema da morte parece pesimista. Ao contrario. É incluir a morte dentro da vida. De feito, a cantidade de narracións que hai relacionadas coas ánimas e o outro mundo que teñen un ton humorístico é inmensa. (…)”

Manel Cráneo: “Se non temos historias que contar, para que nos imos poñer a debuxar?”

EntrevistaXavier Alcalá A nosa cinza de Álvaro Inglés a Manel Cráneo en La Opinión:
“Manel Cráneo (A Coruña, 1973) é un dos creadores de banda deseñada máis recoñecidos e queridos de Galicia. O debuxante está embarcado xunto con Alfredo Ferreiro na adaptación á novela gráfica de A nosa cinza de Xavier Alcalá, que publicará Galaxia en 2016. Móstrase simpático, falangueiro e explica as vantaxes e desvantaxes dun proxecto desta magnitude. Unha adaptación que lle acerca a unha das súas paixóns: a historia.
– La Opinión (LO): Como entrou neste proxecto?
– Manel Cráneo (MC): A verdade é que foi un proxecto de encargo. Foi un contacto persoal de Xavier Alcalá porque el e Alfredo Ferreiro, encargado do guión literario, coñecían o meu traballo. O primeiro paso foi que me lese a novela, teño que recoñecer que aínda que tiña máis de 100.000 exemplares vendidos nunca a lera. A partir de aí foi cando decidín meterme no proxecto. Polo xeral non acepto todos os traballos de encargo, un xa ten demasiados proxectos como para andar en proxectos alleos, ten que ser algo que me faga tilín-tilín.
– LO: Este proxecto fíxolle tilín?
– MC: Si, este proxecto ten moitos elementos que a min me interesan para facer unha historia en novela gráfica. Primeiro, está ambientado nunha época histórica, neste caso a posguerra. Segundo, está ambientada en Galicia, ademais nunha terra que coñezo moi ben como é Ferrolterra. Poder ter as localizacións a man e ter unha boa documentación gráfica é unha cousa que me resulta atractiva a nivel artístico. Desde o punto de vista literario, a historia gústame porque toca unha época de opresión.Vemos un reflexo da mocidade desa época. Pensei que isto era perfecto para crear a metáfora da época. Entón o plantexamento é un pouquiño ese, como se pode sobrevivir sendo mozo nunha ditadura.
– LO: Cales son as maiores dificultades de adaptar unha historia en texto a novela gráfica?
– MC: Dificultades son todas, creo que para min é un dos retos máis complicados que tiven en moito tempo. A obra é realista, hai que poñerlle cara a todos os personaxes e personalidade. As localizacións están inspiradas en lugares que existen na realidade. Realmente o que estás a facer é o que faría un director de cine, ten que ser crible. Ti les unha frase e estase suxerindo que ese personaxe está cabreado, tes que expresalo ben nun cómic. No guión técnico, a elección dos puntos de vista que vas utilizar en cada escena para crear dramatismo ou o uso de certos planos é moi importante Un dos grandes retos é sintetizar, saber que coller e que deixar fóra da novela e facer unha boa criba, ir directamente á esencia da historia. É imposible meter 200 páxinas nun cómic de 120. (…)”

Manuel Ferreiro: “A responsabilidade sobre o uso do galego é de todos, tamén das universidades”

EntrevistaManuel Ferreiro a Manuel Ferreiro en La Opinión:
“(…) – La Opinión (LO): Cal foi o detonante para que as tres universidades asinen un manifesto en defensa do galego?
– Manuel Ferreiro (MF): O primeiro que hai que matizar e que non é un manifesto das tres universidades, qué máis nos gustaría aínda que se cadra si o asinarían, senón dos tres departamentos. É algo que xa hai tempo que se está xestando porque a universidade ten unha función crítica na sociedade e ten que facer unha chamada de atención cando o cre necesario. Nos tres departamentos somos unhas cens persoas que aprobamos este texto como unha chamada de atención a sociedade, as administracións e os poderes públicos pola preocupante situación que vive o galego.
– LO: Cal é a situación da lingua galega na actualidade?
– MF: O documento tenta que todo o mundo reflexione porque se aprecia un retroceso polo inclumplemento do Plan de Normalización Lingüística e especialmente desde a aplicación do decreto de plurilingüismo. O Plan de Normalización establece un mínimo do 50% das materias en galego e co decreto, no mellor dos casos, impártense o 30% das asignaturas. Ademais, na realidade hai centros que non chegan nin o 20 nin o 10%.
– LO: O Goberno da Xunta suspende, polo tanto, en política lingüística?
– MF: A lingua é de todos, pero son os poderes públicos os que por lei teñen que tomar medidas para garantir os dereitos das linguas. Está claro que se nota unha reducción drástica na defensa e promoción da lingua galega. No ano 2008, o departamento de normalización lingüística da UDC recibía 90.000 euros desde a Xunta e agora, só recibe 20.000.
– LO: Que cifras manexan noutras comunidades con lingua propia?
– MF: En Galicia, as tres universidades teñen 60.000 euros da Xunta para normalización lingüística -20.000 cada unha- mentres que no País Vasco reciben dous millóns de euros. Na comunidade galega traballan catro persoas na área de normalización das tres universidades, mentres que en Valencia, por exemplo, son 30. Están a desmantelar a industria cultural, hai cartos para todo menos para garantir a defensa da lingua propia. (…)”

Carlos Callón: “Estou en contra da ´ditadura do ja ja ja´, de pregoar a nosa felicidade no Facebook”

EntrevistaCarlos Callón a Carlos Callón en La Opinión:
“(…) – La Opinión (LO): O título [Atravesar o fantasma] é un termo da psicoloxía. Por que?
– Carlos Callón (CC): Eu era unha persoa moi crítica coa psicoterapia, pero axudoume a facer este libro. En dous aspectos: para atreverme a publicar, despois de 17 anos facendo poesía, e para organizar as miñas obras cun sentido xeral. Os 35 poemas deste libro forman un deses conxuntos de puntos illados que, cando os unes cun lapis, forman unha figura.
– LO: Por que tardou en publicar?
– CC: Non sei responder a iso (ri). De ensaio levo cinco libros, e de poesía, da que gañei un premio con 18 anos, publico agora por vez primeira. (…)
– LO: Os dous grandes temas do libro son a sexualidade e a morte.
– CC: Son esas dúas preguntas que aos seres humanos nos custa responder: o eros e o tánatos. No meu caso, o descubrimento da sexualidade está ligado á homosexualidade, un tema que xa non se vive igual agora que nos anos da miña adolescencia na sociedade galega.
– LO: Cambiou moito a situación?
– CC: É radicalmente diferente. Pasaron 20 anos pero parece que pasaran máis de 300, con cousas como o matrimonio homosexual.
– LO: Como aborda a morte?
– CC: Digo no libro que ‘todas as mortes son a morte do meu pai’. No proceso de dó é habitual que se lembren perdas anteriores. Esta rememoración existe porque non temos resposta ante a morte, non hai xeito de darlle sentido.
– LO: A arte serviulle de terapia?
– CC: Non (rise). Nalgún momento ou situación, a poesía pode empregarse para transmitir a dor, pero non creo que o libro sexa terapéutico.
– LO: Parece todo pouco optimista.
– CC: A felicidade plena non é posible, e é importante asumir que a vida ten unha parte negativa. Optimismo? Si, no sentido de que se pode vivir mellor, e seguir vivindo aguantando os golpes. Pero estou totalmente en contra da ditadura do ja ja ja, do tabú creado en torno á morte, que cada vez é maior, e da psicoloxía positiva. E chámoa positiva porque así é como a denominan, porque de positiva non ten nada. Pregoa a idea de que hai que vivir sempre sorrindo, dicindo que felices somos en Twitter e en Facebook. Iso non quere dicir que a vida sexa un inferno (ri).
– LO: E que quere dicir, entón?
– CC: Que si que podemos sentirnos tristes, ben sexa por un motivo obxectivo, como unha perda, ou simplemente porque si. Algo que nas redes sociais, como mencionaba, está mal visto. Hai outro fenómeno que en Galiza aínda non está moi presente, aínda que se empeza a ver, pero si se dá noutras sociedades máis urbanizadas: hospitais nos que os enfermos non están acompañados polos seus familiares. Ese escapar do negativo. (…)”

Marta Dacosta: “Vivimos no día de hoxe na comodidade de non profundizar, no conformismo”

EntrevistaMarta Dacosta a Marta Dacosta en La Opinión:
“(…) – La Opinión (LO): Na súa obra está moi presente a agua. Por que?
– Marta Dacosta (MD): Ten que ver con criarme á beira do mar e pertencer a unha familia ligada a el, nun principio. O mar sempre foi algo moi presente. Logo, vivindo separada del, sustitúeno as fontes, as correntes… Logo, á experiencia vital, engádeselle a tradición literaria. Na miña obra a auga é orixe de vida.
– LO: O seu imaxinario se nutre de vivencias ou de literatura?
– MD: Bebe de fontes moi diversas. Por exemplo, a combinación entre lendas tradicionais do sur da provincia de Pontevedra e a figura hamletiana de Ofelia, que vexo como maltratada psicolóxica.
– LO: Cal é a forma de abordar temas como o maltrato na poesía?
– MD: É difícil abordalo sen que o poema perda a integridade. É un tema complicado de por si, e ademáis caese no risco de cinguirse á protesta, que ten que estar en equilibrio coa parte de calidade literaria, estílistica e creativa.
– LO: Cal foi a traxectoria da poesía galega?
– MD: Dende a Transición, podemos falar dunha primeira etapa, menos explícita e dende o simbólico, en parte como reacción ante unha corrente anterior que se focalizou na denuncia. Nos 90 volve a atención ao significado do texto. Pero son liñas xerais dun proceso que tería que verse cun século de distancia.
– LO: E a súa propia?
– MD: Co tempo voume desprendendo cada vez máis do innecesario. Esculpo máis o texto. Pero ségueme sendo útil; para min a poesía é imprescindible e infalible.
– LO: Como escritora?
– MD: E como lectora, o texto poético é o que mellor recolle o que busco ao ler. Lemos para entreternos, pero tamén para entender o mundo e atoparnos. A poesía ten capacidade de transmitir e ser terapéutica.
– LO: Dun lago escuro toca tamén a negación da realidade.
– MD: Si, a través da imaxe da nadadora que nada boca arriba, mirando un día soleado e de cóstas ás profundidades. Vivimos na comodidade de non profundizar. Tanto no plano persoal como social, critico o conformismo. Un certo grao de conformismo é intrínseco, pero agora hai un control para convencernos de que vivimos no mellor dos mundos posibles.
– LO: Trata moito a idea da tradición feminina.
– MD: Para min esa visión feminina é convición, a de que a muller galega tivo un papel central na preservación da nosa cultura, e unha posición, a de que as mulleres teñen todas as dificultades duplicadas. Pero non vexo conflito en que un escritor escriba cunha muller como protagonista, ou viceversa. Si se todos os protagonistas fosen homes.”

Helena Miguélez-Carballeira: “A idea da Galicia sensible foi unha forma de desmobilizar as súas aspiracións nacionais”

Entrevista Helena Míguez Carballeira Galiza um Povo Sentimental?a Helena Miguélez-Carballeira en La Opinión:
“A filóloga galega Helena Miguélez presentou o pasado venres no café-libraría Linda Rama o seu libro Galiza, um povo sentimental?, que edita Através Editora. Esta profesora titular de Estudos Hispánicos no departamento de Linguas Modernas da Bangor University (Reino Unido) elabora unha documentada análise arredor da construción do estereotipo de Galicia como un pobo sentimental e morriñento, así como da funcionalidade política que historicamente puido ter este discurso.
– La Opinión: O seu libro céntrase na análise do estereotipo de Galicia como un pobo sentimental. En que consiste esa sentimentalidade?
– Helena Miguélez-Carballeira: A identidade galega moitas veces se vencella á palabra sentimentalidade ou a outros adxectivos que remiten á mesma idea: a de Galicia como un pobo poético, lírico e ao galego como unha lingua musical, cantareira, meiga. Acontece o mesmo coa idea da morriña e a saudade, que se utilizou moito para remarcar esa especie de ser galego como algo máis emotivo que racional. Son palabras que parece que non din nada pero que remiten a iso. Construíuse un estereotipo en torno a Galicia marcadamente sentimental, máis feminino, que se contrapón co político. Esta dicotomía entre masculino-razón e feminino-sentimento é algo moi do século XIX, cando comeza a marcarse a familia e o fogar como o lugar da muller e o traballo e a política como o do home. Partindo disto, creo que o feito de que o galego sexa o feminino foi unha forma de despolitizar e desmobilizar o discurso que estaba nacendo sobre unha posible diferenza ou aspiración nacional galega. (…)”

Francisco Pillado: “Vivimos tempos nos que a presentación dun libro é case que un acto clandestino”

Entrevista a Francisco Pillado en La Opinión:
“(…) – La Opinión (LO): Logo de 22 anos á fronte de Edicións Laiovento opta por da un paso atrás e abandonar a dirección. Por que agora?
– Francisco Pillado (FP): Francamente, sentíame un pouco superado polo traballo e desmotivado para continuar na dirección. O contexto adverso no que vivimos tampouco axuda. Como consecuencia disto que chaman crise, a xente merca moitos menos libros. A iso, súmaselle unha Xunta que reduciu moitísimo a compra de libros para a rede de bibliotecas públicas de Galicia e a invisibilización da cultura nos medios. As presentacións de libros xa non teñen repercusión, convertíronse case que en actos clandestinos que nunca se anuncian. (…)
– LO: Agora, desde fóra, como ve o futuro da editorial?
– FP: Eu vexo xente moi capaz para seguir co proxecto. Poderíamos dicir que son optimista respecto do pesimismo. Pero eu teño que deixalo porque xa estou canso. Fan falla moitas forzas para sacar adiante unha editorial coma a nosa que quere desmostrar que o que estamos a vivir en Galiza e en Europa é un espolio e non unha crise. Porque cando un fala de crise asume que existe unha responsabilidade compartida por todos na situación actual. Eu creo que o que vivimos é algo programado e planificado para acabar cos dereitos da clase traballadora e para enriquecer todavía máis a unha minoría de elites privilexiadas. (…)
– LO: Botando a mirada atrás, que achegou Laiovento ao panorama literario galego?
– FP: Os nosos sinais de identidade sempre foron a promoción do teatro e do ensaio. Queremos denunciar o que está pasando pero non con argumentos burdos, senón con xente preparada. Asimesmo, tamén dimos espazo a autores que escriben en reintegrado, que teñen cousas moi interesantes que dicir, e que no momento da fundación de Laiovento, non tiñan moitos espazos onde expoñer as súas ideas con liberdade lingüística. Temos, en definitiva, unha independencia da que outros non gozan porque non vivimos disto. Se o fixésemos teríamonos que controlar moito. Malia todo, para isto fai falla un ánimo que eu xa non teño. Tócalle a outros.”

A Coruña: último espectáculo de A caricia da serpe

Desde La Opinión (a foto é de Aitor Saavedra):
“O mércores 16 de outubro, ás 20:30 horas, no Teatro Rosalía de Castro, terá lugar o último concerto de “A caricia da serpe”, o grupo formado por Lino Braxe, Miguel Ladrón de Guevara, Xosé Luís Saqués e Rómulo Sanjurjo. Lonxe de ser unha ruptura, o poeta destaca que “hai que pasar páxina e facer novos encontros de cabeza xuntos”, polo que non descarta volver cruzar camiños cos seus compañeiros. (…)
A fusión de poesía e música que marcaron os últimos quince anos das súas vidas deron para falar sobre “cousas que andaban por aí, que podería falar calquera”, nas que o poeta rememora temas de actualidade como a da Pateira. Un tempo sen egolatrías, xa que Braxe di ter o seu ego “gardado no frigorífico”, pero que serviron para poñer palabras en baleiros sen ocupar, convertendo “as letras en caricias e a música en serpes”. Xogos malabares coa lingua e a melodía que mañá marcarán o principio de algo máis.”