Entrevista a Xosé Ballesteros, presidente da Asociación Galega de Editoras

Desde o Diario Cultural da Radio Galega:
“Descende o número de títulos publicados en galego nos últimos trea anos, mentres aumentan en catalán e éuscaro. O presidente da Asociación Galega de Editoras, Xosé Ballesteros, analiza os datos. Pode accederse á entrevista aquí.”

Marta Dacosta: “A cultura galega está amordazada”

Entrevista a Marta Dacosta en Sermos Galiza:
“(…) – Sermos Galiza (SG): Como avalías o estado actual da cultura galega?
– Marta Dacosta (MD): Amordazada. Como a lingua. Impedida de mostrarse en todo o seu esplendor. A crise, o IVE, o mercado, a lexislación… Porque no primeiro que penso é no goberno galego que acumula subterfuxios para non apostar realmente pola nosa cultura, mesmo como PIB, e iso mentres vemos como se dilapidan euros e máis euros en fundacións e actividades culturais que nin nos representan, nin se expresan na nosa lingua. Con todo, hai unha fenda de luz a través daquelas institucións que son responsábeis e pulan pola nosa lingua e a nosa cultura.
– SG: Que evolución agardas da cultura galega a cinco anos vista?
– MD: Teño a certeza de que o movemento asociativo vai seguir traballando arreo e vai darnos a oportunidade de gozar de toda a diversidade cultural en que o noso país é tan rico. O movemento asociativo foi e é fulcral para a nosa cultura. E ten futuro, el é o que nos sostén e nos fai medrar. Nada sería de nós sen as entidades de carácter nacional ou local que, ao longo do país, dinamizan a nosa cultura. E como son optimista, sei que este traballo intenso, que xa atopa apoios decididos nalgunhas institucións, acabará por mudar a quen ten as máximas responsabilidades e así poderemos iniciar un futuro vizoso para a cultura galega. (…)”

Amadeo Cobas: “Hai que acompañar a calidade literaria coa busca de lectores”

Entrevista de César Lorenzo Gil a Amadeo Cobas en BiosBardia:
“(…) – BiosBardia (B): Co’A cacería, vostede gañou o Premio Cidade Centenaria de Ribeira. Que foi primeiro, o libro ou a convocatoria?
– Amadeo Cobas (AC): Non. Eu tiña o libro escrito e andaba nesa fase de dárllelo a ler ás miñas amizades. E foi a miña grande amiga, tamén escritora, Clara do Roxo, quen me falou deste certame. Xa te podes figurar como é presentarte a un premio. Ti deixas alí o orixinal, esperas, case que te esqueces da historia e de repente un día chámante e dinche que es o gañador. Para min foi unha grande alegría porque me permitiu publicar con Xerais, unha editorial coa que levaba tempo querendo traballar. Eu fun editor e sei do importante que é, como autor, estar no catálogo dunha das grandes.
– B: Como xorde esa historia prehistórica que se conta n’A cacería?
– AC: Xorde no Pireneu. Cando vivín en Aragón, ir á montaña pirenaica foi o meu xeito de aproximarme a Galicia. Aragón é un lugar máis ben árido, moi influído polo deserto dos Monegros. Así que o verde haino que ir procurar ás serras. Alí encontrei unha paisaxe que, por unha banda, me recordaba ao da miña terra e tamén descubrín unha afección que me acompaña até hoxe: camiñar. E nesa experiencia foi aparecendo esta historia, na que a montaña está moi presente. (…)
– B: Cal é a súa rutina creativa?
– AC: Depende do momento no que a obra estea. No primeiro momento vou construíndo o relato na miña cabeza. Doulle forma dun xeito primeiro desordenado, que se vai sistematizando pouco e pouco. Aproveito moito as camiñadas para ordenar ideas. Moitas veces vou polo medio do monte e teño que parar para anotar unha cousa. Incluso houbo veces de suspender unha excursión porque tiña que voltar á casa con urxencia e escribir.
Cando a obra xa está máis ou menos documentada e xa teño unha idea do que quero facer, escribo, a man, o primeiro texto, case toda a primeira escritura fágoa así, nun caderno e lonxe dunha mesa. Só cando está case todo rematado, paso o manuscrito ao ordenador.
– B: É vostede un escritor que estrutura o traballo ou vai creando a dinámica da obra conforme a vai escribindo?
– AC: Eu antes de poñerme a escribir unha liña sei como empeza, como acaba, cantas páxinas (máis ou menos) vai ter, que van facer os personaxes… Necesito ter todo controlado. Por unha sinxela razón: non quero sentir nunca a síndrome da folla en branco, notar que non sei cara a onde vou. (…)”

Entrevista a Marta Dacosta

Entrevista a Marta Dacosta en Palavra Comum:
“- Palavra Comum (P): Que é para ti a poesia (e a literatura)?
– Marta Dacosta (MD): Comunicación. É fundamentalmente unha forma de comunicación, de expresión de emocións, sentimentos ou ideas, empregando as técnicas e as ferramentas que a arte nos permite. Ferramentas coas que podemos conseguir conmover e que, por tanto, inciden positivamente na recepción da nosa mensaxe.
– P: Como levas a cabo, no teu caso, o processo de criação poética?
– MD: Considero que é un proceso en tres fases. A primeira unha fase de escrita impulsiva, non premeditada e, por tanto, caótica. Os poemas vanse amoreando, nun arquivo de word, nunha gravación de voz, nun caderno, nalgúns casos até ser esquecidos mesmo. E quedan levedando durante un tempo inconcreto, para mostrar a súa verdadeira idoneidade ou necesidade de corrección.
A segunda fase implica a revisión do escrito. Poden pasar meses e meses tras a primeira fase. É unha relectura que acaba por atopar os fíos sobre os que xirou a creación da primeira fase. É unha especie de momento de clasificación temática. É o momento en que decido se existe un fío do que interesa tirar para construír un libro.
A terceira fase é a da construción do libro. É unha fase de re-elaboración e elaboración. A revisión dos textos ocupa a maior parte do tempo, mais nesa fase de revisión, e provocados polo corpo que vai tomando o libro, xorden novos poemas ao tempo que o libro se vai estruturando e pechando. (…)
– P: Qual é o estado da literatura galega, do teu ponto de vista?
– MD: É o estado da lingua. Amordazada. Atada de pés e mans, imposibilitada de espreguizarse e moverse con liberdade. De mostrarse, de exhibir a súa beleza.
A literatura galega é unha literatura capaz de competir con calquera outra, ao nivel de calquera literatura normalizada no plano creativo. Mais, unha vez escrita comeza o seu calvario. O calvario da edición, da promoción, da comprobación da falta de apoios institucionais, hoxe necesarios mesmo para as literaturas e as linguas normalizadas.
Hai quen diga que temos poucas lectoras e lectores, que é dependente dos programas de lectura escolares, que non todos os xéneros gozan da mesma vitalidade, etc. Mais, non son esas as eivas de todas as literaturas do mundo? Que a lectura non sexa unha necesidade para todas as persoas ou que os libros que máis se venden son os que están ligados á escola ou os que gozan dunha forte promoción publicitaria é unha constante para todas as linguas.
Os nosos problemas propios son os da nosa lingua: carencia de apoio institucional e consecuentemente, dificultades na promoción e visibilización.
A nosa literatura ten o elemento imprescindíbel: capacidade creadora. Mais falla no final do proceso: na existencia de lectores e lectoras, indisolubelmente ligada á saúde da lingua que cada día perde máis e máis falantes, e na visibilización do produto literario, o libro galego, invisíbel nos escaparates e andeis de tantas librarías, maioritariamente grandes librarías e franquicias que non senten ningunha vinculación coa nosa cultura e son simplemente espazos mercantís. (…)”

Luz Pozo Garza: “Teño case 95 anos e sigo namorada”

Entrevista a Luz Pozo Garza en La Voz de Galicia:
“(…) – La Voz de Galicia (LVG): Carmen Blanco distingue na súa obra «unha vivencia sensual da comuñón coa natureza».
– Luz Pozo Garza (LPG): O paraíso está na terra. Eu chamo paraíso a todo o que é fermoso, e todo o move o amor. A natureza (as árbores, as flores, as froitas) están feitas a propósito para a nosa felicidade. Podemos chamarlle natureza, Deus, o que queiramos… segundo as crenzas e ideoloxía.
– LVG: Na Rosa tántrica fala disto. Do que temos diante e ás veces nin vemos. Cal é o noso maior pecado?
– LPG: Ignorar iso. Non vivilo. Non dar as grazas cada día. Temos todo e non damos nada a cambio. E dar a cambio é, só, agradecelo. E ser felices. (…)
– LVG: É condición do artista, non ser capaz de conformarse, de acougar?
– LPG: Si. Cando escribo, no momento, o deixo como está, pero despois tomo distancia e son máis obxectiva. Pasa un tempo, volvo sobre o poema, léoo como se fose unha persoa estraña e véxolle defectos. (…)
– LVG: Escribir é vivir dúas veces, díxome.
– LPG: Escribir é volver a vivir doutra maneira. Escribir é vivir o que pasou máis o que está pasando agora.
– LVG: Que ten que ter un bo poema?
– LPG: Ten que acertar! [risos] Comunicar. (…)”

Emma Pedreira: “Prefiro o contacto co mundo a través da arte porque así o mundo fai menos dano”

Entrevista a Emma Pedreira en Palavra Comum:
“- Palavra Comum (P): Que é para ti a literatura?
– Emma Pedreira (EP): É a miña zona de conforto, un refuxio, un lugar onde habitar as posibles vidas paralelas polas que unha persoa pode preguntarse en determinados momentos. Tamén é un lugar de preguntas e de respostas, de interpelación, autoexploración e experimentación, de aprendizaxe. Unha escola non regulamentar subsidiaria. E un buraco negro que, ás veces, ameaza con tragarme.
– P: Como entendes -e levas a cabo, no teu caso- o processo de criação literária?
– EP: Agora mesmo existe nas redes sociais un debate –un pouco descomedido e invasivo, mesmo aleccionador, para o meu gosto– sobre se a literatura galega está pouco amasada ou se hai unha tendencia a non reescribir. No meu caso é así. A miña escrita, díxeno varias veces e non sinto vergoña en volvelo dicir, é case automática, sobre todo no caso da poesía. Eu escoito os poemas, a súa musicalidade, as palabras exactas dentro da miña cabeza e, en canto saen, todo vai encaixando dunha maneira moi natural, non os volvo tocar máis se sinto que funcionan. Se un texto non cumpre o mínimo para satisfacerme, abórtoo, xa non chega a nacer, queda no cuarto escuro da cabeza. Algo semellante ocorre cos relatos e microrrelatos nos que veño traballando ultimamente. Levan horas de traballo ás escuras e en silencio mais sen escribir unha soa palabra. Cando abrollan é para ficar. E, sen falar da corrección de grallas e pequenas puntualizacións, non adoito reescribir, corro sen mirar atrás, pero non ás toas, senón firmemente convencida do trazado e da ruta, todo abordado moi polo miúdo antes de saír da casa. Hai, coma min, moitísimas autoras que se definen a través desta escrita automática, mesmo esquizofrénica, e que confesaron escoitar as voces que lles ditan os seus textos. Cada proceso literario é propio, persoal e intransferible e mesmo pode variar dunha obra á seguinte.
– P: Qual consideras que é -ou deveria ser- a relação entre a literatura e outras artes (fotografia, música, artes plásticas, etc.)? Como é a tua experiência nestes âmbitos?
– EP: Non entendo a literatura sen a sinestesia e, para iso, hai que ter os poros abertos a outras sensacións. Adoro a mestura, o interdisciplinar, a fusión das artes, a camaradaxe que cada vez máis está a darse a nivel literario. Escribo no silencio e na música, pero visualizo todo o que fago. Gústame fotografar e convertir en imaxe parte dos meus versos e, no meu último traballo poético, O FOTÓGRAFO, mesturo poemas, fotografía e collage. Á hora de recitar tamén estou engadindo elementos musicais e a experimentación coa imaxe. (…)”

Xabier Paz: “Non podemos vivir en perpetuo estado de alarma. Os soños e a beleza son tan necesarios coma a mantenza”

Entrevista de Marcos Pérez Pena a Xabier Paz en Praza:
“(…) – Praza (P): Como nace a historia? En que momento comezaches a trazar a novela e as figuras de Artemisia e Aníbal?
– Xabier Paz (XP): Todo comezou cando dei cun cadro en Internet. Era a reprodución dun dos mitos bíblicos máis representados, Susana e os vellos. O cadro, para min descoñecido, era de factura impecábel, algo estuario nas figuras; o corpo de Susana contundente e desprovisto de calquera traza de erotismo, a diferenza da meirande parte das representacións dese tema. Por outra banda, semellaba obra dun mestre tardo-renacentista nas cores brillantes e na perfección das dobras. Procurei o autor e resultou ser autora e para a miña sorpresa, unha moza de dezasete anos nacida en 1593. O cadro datado en 1610 fora pintado por Artemisia Gentileschi. Fun tomado por unha curiosidade insólita que durou non menos dos seis anos nos que fun enchendo o oco da miña ignorancia sobre a pintora, o tempo que tardei en escribir Aníbal e a Pintora. O personaxe de Aníbal xurdiu cando me puxen a escribir, representa a conciencia dunha obsesión, o intento imposíbel de aprehender o pasado, neste caso a vida enteira de Artemisia, de escribir a biografía total de alguén. (…)
– P: A novela histórica engancha, ten lectores fieis e achega elementos que sempre enriquecen os relatos. Mais, ao teu xuízo, que vantaxes e que riscos ten o xénero histórico para os autores?
– XP: Supoño que de cando en vez a todos nos gusta visitar escenarios máis ou menos exóticos e, de camiño, deprender cousas coa lectura. Non sabería falar en xeral de vantaxes e riscos para os autores. O certo que novela histórica é un concepto onde caben cousas tan diferentes coma as Memorias de Adriano de Marguerite Yourcenar; El recurso del método de Alejo Carpentier; ou a máis filosófica e densa A Morte de Virxilio de March Broch ou La catedral del mar de Ildefonso Falcones e unha morea de supervendas. Para min a peripecia histórica é unha pauta, un molde onde verter preocupacións atemporais, digamos universais. Neste caso a violencia sobre a muller, idea reforzada co capítulo dedicado a Beatrice Cenci; a impotencia da arte para aprehender totalmente a realidade; a fantasma de incesto; o papel do traballo e da actividade profesional e artística na emancipación persoal…
Para min o importante en toda novela é o tratamento literario. Alén da linguaxe, do manexo do idioma, cousa da que non se adoita falar moito, valoro o equilibrio entre o de dentro e o de fóra, é dicir entre os sentimentos e paixóns e a realidade social e histórica ou sexa entre a definición dos personaxes e a descrición da época. Nas narracións históricas existe o perigo de deixarse seducir pola época e perder alento narrativo por caer no ensaístico. Ou, por mencionar outro risco, talvez un dos máis presentes, o anacronismo, esquecer a mentalidade do momento con todas as súas facetas e adxudicarlle aos personaxes valores quer morais quer sociais impropios da época. (…)”

Entrevista a María Alonso no Diario Cultural sobre Transmigrantes

Desde o Diario Cultural da Radio Galega:
“”Hai unha invisibilización dunha realidade menos amable da nova diáspora”. María Alonso publica con Axóuxere Editora o ensaio Transmigrantes. Fillas da precariedade. Pode escoitarse a entrevista aquí.”

Marta Dacosta: “Vivimos nunha sociedade enferma”

Entrevista a Marta Dacosta en Faro de Vigo:
“(…) – Faro de Vigo (FdV): Fío é unha verba constante no poemario [Na casa da avoa], como se repite na historia das mulleres a loita contra o destino.
– Marta Dacosta (MD): O que pretende o libro é construír unha nova idea de muller. A pesar do paso do tempo, nós necesitamos falar da nosa realidade. Recentemente, pasou pola televisión unha serie na que aparecía un personaxe histórico galego, a raíña dona Urraca. Mostrábana como unha persoa manipuladora, mala. Ese é o prezo que paga a memoria desa raíña. Na Idade Media, era unha muller antinatural porque en lugar de deixarse someter, reclamou para exercer o seu dereito como herdeira lexítima. A sociedade quixo impoñerlle o ideal de muller como obxecto. Iso recólloo no último poemario do libro. Aparece como oculta na néboa, fáltannos datos sobre ela.Este é un exemplo de como hoxe prevalecen os prexuízos.
– FdV: Un estudo entre alumnos da ESO en Santiago recolle a dominación machista nas redes sociais con adolescentes.
– MD: Os alumnos son reflexo da sociedade e repiten o que ven. Todas e todos vivimos nunha sociedade determinada, que está enferma de machismo, de patriarcado. Cada un de nós está enfermo. Algúns somos conscientes desa situación. Tivemos que librar as nosas propias batallas para chegar a ese punto. É certo que avanzamos pero tamén é verdade que, ás veces, os medios que temos para transformar a sociedade non actúan para iso. Unha polémica reiterada é como se recollen os feminicidios nos medios. Non se fala claramente de violencia ou asasinato machista. No seu lugar, aparecen eufemismos para ocultar a realidade. Os adolescentes viven nesta sociedade, consumen publicidade? e vemos que a eses ámbitos se traslada o machismo. Non podemos ser etiquetadas de maneira desprezativa.
– FdV: En Na casa da avoa abunda a mitoloxía, como ve a perda no currículo da Filosofía, Grego ou Latín.
– MD: Estannos empobrecendo. Se podemos expresarnos con corrección e ter bagaxe cultural ampla, vai en beneficio noso. A cultura constrúenos como persoas, dános capacidade crítica. Se se nos priva delas somos máis pobres e menos capaces de analizar. Ímonos facendo analfabetos para comprender o mundo.”