Entrevista
a Xabier P. DoCampo en Palavra Comum:
“- Palavra Comum (P): Que é para ti a literatura?
– Xabier P. DoCampo (XPD): Toda a literatura, a que les e a que escribes (que é outra forma de ler: lerte) é “un esforzo por facer real a vida” (Pessoa dixit). A iso me acollo, ao desexo de atopar unha realidade que se me oculta, que me elude e que procuro na palabra, no texto, na narración ou no poema como lugares nos que habita unha realidade que ameaza esvaerse, que, de non ser pola literatura (e pola arte en xeral), fuxiría de nós afundíndose na nada. A min a literatura sálvame desa nada. (…)
– P: Como entendes (e levas a cabo, no teu caso) o processo de criação literária e, em geral, a artística?
– XPD: Non sei explicalo. As cousas suceden e entro nunha combinación entre deixarme levar e, ao mesmo tempo, pelexar co texto para facelo propio. Teño unha intuición do que quero escribir e unha loita con como quero dicilo.
Poño un exemplo. Canto máis sei dunha novela, do seu argumento, da súa trama, máis traballo me custa escribila. Necesito que me vaia sorprendendo, preciso ver como se vai construíndo diante de min mentres eu pelexo coa linguaxe e esta vaise apropiando do proceso da escrita e facéndose creación. En fin, eu que sei como raios é isto? Ten moito de misterio… por iso me gusta tanto facelo. (…)
– P: Que caminhos entendes que seria interessante transitar na literatura e nas artes, em geral, nomeadamente na comunicação com o público e a sociedade, hoje?
– XPD: Isto é moi doado de responder: facer boas obras. A boa obra prevalece por enriba de calquera atranco. Despois temos que nos facer donos dos medios de comunicar as obras ao público e iso só é posíbel con soberanía nacional, único xeito de poñelas á par con calquera obra universal. Se non somos donos de nós seremos sempre alimento da colonización cultural (e da outra, pero non é do que ando a escribir aquí hoxe).
– P: Que visão tens sobre a literatura galega?
– XPD: Véxoa cos mesmos criterios que vexo calquera outra literatura, por tanto nela hai clásicos que leo con devoción e novidades entre as que hai cousas que me gustan máis e outras que me gustan menos. Vista como tal, coma unha literatura plena, debemos fornecela cada día de máis lector@s, para iso necesitamos o concurso e a axuda da escola, porque é aí onde a persoa ten o primeiro contacto coa lectura literaria, o lugar onde se fan @s lector@s do presente e do futuro. Se @s nen@s e mociñ@s se achegan, ben orientados por un profesorado competente e con boa disposición cara á nosa lingua, á literatura galega, serán lectores de literatura galega toda a súa vida. Mais agora mesmo a lexislación educativa está nas mans de persoas e institucións que teiman en lexislar en contra da súa propia lingua e cultura, supoño que os nosos esforzos deben dedicarse a librar ao país dese persoal lingüicida. (…)”
Arquivo da categoría: Entrevistas
Xosé Estévez: “Manuel María é o grande persoeiro da nación galega na segunda metade do XX”
Entrevista
a Xosé Estévez en Sermos Galiza:
“(…) – Sermos Galiza (SG): O 25 de marzo ofrece unha conferencia en Quiroga sobre Manuel María, a quen considera como “un dos tres grandes da nación galega”, xunto con Castelao e Rosalía.
– Xosé Estévez (XE): Para min si, desde logo. Considero que na segunda metade do século XIX foi Rosalía de Castro, na primeira do XX Castelao, e na segunda metade do século XX, Manuel María.
– SG: É unha afirmación…
– XE: …un pouco contundente, si, pero é unha afirmación persoal. Outros dirán outra cousa, pero Manuel María foi un home polifacético, erudito, dunha sabiduría extraordinaria, que tiña un coñecemento inmenso da literatura e da cultura galega, e tamén española, portuguesa e mesmo da francesa. E tiña unha capacidade oratoria fenomenal, unha voz moi atraínte e, sobre todo, era unha excelentísima persoa, que é o máis importante. (…)
– SG: Nos relatorios fala sobre a relación de Manuel María co val de Quiroga. Tan importante foi?
– XE: É moi importante porque Manuel María tiña un sentimento telúrico de arraigo coa terra. Era un home profundamente enraizado no país e, dentro do país, había unha serie de bisbarras que para el tiñan unha significación especial. A primeira, está claro, é a Terra Chá, Outeiro de Rei, o seu pobo natal, e dentro de Galiza tiña outras zonas polas que sentía unha querencia especial, como a zona do Carballiño, o Ribeiro e a bisbarra de Quiroga, de onde proviña a súa avoa materna. Ao vivir en Monforte desprazábase continuamente a Quiroga para facer artigos e poemas sobre este val, sobre que publicou máis de 30 textos tanto n’A Nosa Terra coma no Correo Gallego. El ía ao restaurante chamado Remansiño a comer troita e caza, que lle gustaba moito, e fixo amizade con moita xente de alí, e escribiu sobre moitos lugares e personaxes de alí. (…)
– SG: Vostede publicou varias obras para dar a coñecer Galiza en Euskadi e viceversa, supoño que buscando un maior entendemento entre os dous países.
– XE: A miña teima sempre foi mostrar a relación de irmanamento e a solidariedade entre os dous pobos. Por casualidade, o tema da miña tese de doutoramento, que era o Galeusca, deumo a coñecer un frade capuchino que estivo exiliado en Bos Aires e que coñecera a Castelao. Logo empecei a profundizar no tema e atopei moitos convenios e tratados entre vascos, galegos e cataláns, que databan xa do ano 1923, e que se renovaron nos anos 1933, 40, no 45 no exilio, en París no 70. E esa foi sempre a miña teima desde que empecei a investigar desde os anos 74-75. (…)”
Entrevista a Antón Lamapereira
Desde
o Zig-zag da Televisión de Galicia:
“Antón Lamapereira, director da Revista Galega de Teatro. A entrevista pode verse aquí.”
Entrevista a Jairo Dorado
Desde
o Zig-zag da Televisión de Galicia:
“Entrevista a Jairo Dorado, tradutor de Cando levanten as brétemas, do escritor croata Josip Mlakić, publicado en Hugin e Munin. Pode verse aquí.”
Francisco Castro: “Ás mulleres propóñenselles ideas do amor inalcanzables”
Entrevista
de Xesús Fraga a Francisco Castro en La Voz de Galicia:
“(…) – La Voz de Galicia (LVG): Emma Bovary tiña unha idea do amor polo que lía nas novelas románticas: polo que se ve na súa protagonista [Amor é unha palabra coma outra calquera], as cousas en dous séculos non cambiaron.
– Francisco Castro (FC): Sen dúbida. Non cambiou en absoluto. Máis ou menos a idea «do que debe de ser o amor» segue a construírse cos mesmos materiais, en especial nas ideas que se lle transmiten ás mulleres e a necesidade de que se «completen» cun home que as queira e as faga sentir especiais e queridas e non sei que. Se colles calquera revista das que len as adolescentes, están inzadas de reportaxes na liña de «como volver tolo ao teu rapaz» ou «aprende a darlle pracer». A idea segue a ser a mesma: tes que aprender a facelo feliz e só así serás ti feliz. O amor entendido coma unha falsa actividade. En realidade, é pasividade. (…)
– LVG: Emma Bovary e Carla son mulleres. ¿Como afecta particularmente ás mulleres a convención social do amor?
– FC: Dalgunha maneira era o que antes dicía. Os mecanismos da sociedade patriarcal traballan duro para someter ás mulleres, e dende o amor e a súa idealización se ten feito un traballo moi claro neste sentido. A elas edúcaselles, malia a aparencia última de liberdade sexual contemporánea, na represión. O amor é o sexo, que son a mesma cousa (aínda que o sexo sexa algo casual e dunha única vez incluso con alguén descoñecido, é, como se mantén na novela, unha forma de amor) pero no caso das mulleres aprendémoslles a desvincular unha cousa da outra. O platonismo ten feito estragos na cultura occidental. No caso das mulleres, ademais, o traballo foi letal. Propóñenselles ideas do amor inalcanzables, que esixen moito delas. Aínda que tamén se lles pide do corpo, da capacidade profesional, que sexan nais perfectas, fillas perfectas?”
Entrevista a Eva Veiga
Entrevista 
a Eva Veiga en Palavra Comum:
“- Palavra Comum (P): Que é para ti a poesia?
– Eva Veiga (EV): A poesía primeiro de todo foi para min, e segue a ser, marabilla: ese acontecemento, esa “maxia” pola que as palabras –(des)colocadas nunha orde (in)determinada- eclosionan nunha nova vida plurisignificativa. A poesía é un espazo libertario, unha quebra do sistema ordinario de pensar, de percibir, de sentir. Neste senso, a palabra poética non só nos axuda a desvelar a realidade ou nos achega ao descoñecido e aínda ao indicible, senón que a súa propia creación está xa a ser fornecedora dunha outra maneira –máis afectiva, máis crítica- de ollar e de relacionarnos co mundo. Por outra parte, a poesía ponnos en contacto coa materia máis sutil do noso ser individual e colectivo. O ritmo poético remítenos ao corazón e á orixe. O poema ten unha dimensión vibratoria que nos afecta sempre dalgún xeito e o que di non se pode dicir de ningunha outra maneira. De todos modos, xa sabemos que a poesía non se deixa delimitar doadamente, mais eu adoro esa definición que fai Luísa Villalta no seu poema “Ritos de resistencia”: “Fronte á rutina, o rito da palabra tensa a pel / do mundo: un tambor que desperta”.
– P: Como entendes o processo de criação literária e, em geral, a artística?
– EV: É fundamental decote a afinación dos recursos –sensoriais e intelectivos- dos que dispoñemos para que o dicir-escribir se libere o máis adecuadamente posible. E isto esixe sobre todo un traballo incesante coa linguaxe. E ao mesmo tempo unha disposición a baleirarse. Fascíname ese “pasmar” alerta durante o que, nos casos máis felices, o poema fai a súa aparición xa redondo. De todos modos, para min o primeiro é atopar o ton, o ritmo que guía o texto. Coido que a experiencia de creación artística ten que ver co equilibrio entre razón e intuición. Porén, o acto de escribir é no meu caso unha experiencia integral do corpo, de todas as súas células. Ás veces ardua, pero sempre gozosa viaxe.
– P: Qual consideras que é a relação -ou qual deveria ser- entre as diversas artes (literatura, música, artes plásticas, teatro, audiovisual, etc.)? Como é a tua experiência nesta linha (Grupo Ouriol, etc.)?
– EV: Entre as diversas artes hai xa unha relación de empatía que vén dada polo propio feito creativo, precisamente no senso desa intuición que Dámaso Alonso chamou estética. Ao longo da historia –e moi en especial na contemporaneidade- a interrelación entre as diferentes manifestacións artísticas foi e segue a ser un espazo de diálogo, de indagación e mesmo de integración ben frutífero. A mestizaxe expresiva anova e diversifica o mundo, pois no seu desafío dos límites encamiña a creación cara a novos horizontes, a inéditas propostas máis acordes coa complexidade que caracteriza as nosas sociedades actuais.
Gosto de colaborar con artistas, nomeadamente nos eidos da plástica e da música. Sempre me resulta moi enriquecedor.
O meu traballo co Grupo Ouriol -do que formo parte xunto aos músicos Bernardo Martínez e Fito Ares, ademais do artista plástico Alfonso Costa- é precisamente unha acción multidisciplinar –poesía, música e pintura- que se enfoca na procura dunha experiencia estética o máis integradora posible. Neste senso, o carácter improvisatorio da música –ás veces tamén da pintura en directo, malia que adoito son imaxes proxectadas nunha pantalla- crea asemade unha expectativa que propicia a incorporación do público a esa respiración conxunta da que escribiu Clarice Lispector: “O próximo instante é feito por mim? Ou se faz sozinho? Fazemo-lo juntos com a respiração”. (…)”
Francisco Rodríguez: “Non esperaba unha evolución política destas características”
Entrevista
a Francisco Rodríguez en Sermos Galiza:
“Laiovento vén de publicar a quinta edición de Conflito lingüístico e ideoloxía na Galiza, de Francisco Rodríguez, un libro fundamental na historia moderna do galego e unha peza clave na sociolingüística do noso país. Nesta entrevista o autor reflexiona sobre a evolución do problema desde que se publicara en 1976.
– Sermos Galiza (SG): Corenta anos despois da primeira edición, na que falaba de futuro “desesperanzador”, agardaba naquel momento que a caída de falantes fose tan rápida?
– Francisco Rodríguez (FR): Teño unha visión filosoficamente materialista do problema da lingua. Para mellor nos entender, social, económica, política, cultural e ideolóxica, que remite sempre ao problema de quen domina e quen é dominado. Para mellor o entender, remite ao problema da desigualdade que establecen as relacións xerarquizadas do imperialismo. Se as condicións do dominio non mudann, e non hai elementos políticos, ideolóxicos e culturais, que o palíen (por exemplo, o sistema educativo ou os medios de comunicación…), a evolución ten que ser negativa contra o galego e a cada paso máis acelerada, pois os instrumentos de dominio e asimilación son máis intensos. Isto foi o que aconteceu nestes corenta anos. (…)
– SG: Daquela expresaba as súas dúbidas verbo da opción reintegracionista porque “non soluciona os nosos problemas culturais como pobo”. Hoxe esa opción reforzouse cos anos e mesmo medran as persoas que usan o padrón portugués. Que opina?
– FR: O galego e o portugués son o mesmo idioma. Así o deixei claro tamén no Conflito lingüístico. Fixen unha crítica das teses de Rodrígues Lapa no aspecto de me pareceren elitistas e parciais pois só contemplaba a cuestión cultural de minorías, alén de identificar as formas galegas máis xenuínas, a fala galega, co mundo rural, atrasado, o que é unha confusión entre formas lingüísticas e connotacións máis que discutíbel… Hoxe a alternativa reintegracionista, como a oficial, e por suposto a de escribir en padrón portugués, atinxen a unha minoría da poboación. A maioría está no español e no inglés, por desgraza. Polo tanto, o problema está no retroceso de usos e na minorización e anulación, oralmente e por escrito, do galego da vida social na Galiza… Teño claro que debemos ir a unha certa homologación, toda a que for posíbel na normativa, mesmo non desboto a lexitimidade de escribir no padrón portugués, mais isto non é a solución social do problema… Por certo, resúltame incomprensíbel que se teña optado por unha materia residual de portugués no ensino, no canto de contemplar galego e portugués como unha materia troncal única, e apostar por o ensino ter como lingua vehícular a nosa lingua. (…)
– SG: Di que estamos diante dunha nova fase do conflito lingüístico, onde a confrontación ideolóxica e política é “a cada paso máis inevitábel e necesaria”. Cal cre que son os pasos que habería que dar neste sentido para atallar o acelerado descenso de falantes?
– FR: Coido que, por desgraza, retomar calquera política real de recuperación de falantes, vai estar inzada de inevitábeis debates ideolóxicos e políticos, porque a maioría xa o vive como unha cuestión de se somos galegos ou españois. A cuestión vai ser como lograr que, asumindo este debate, non quede todo condicionado, determinado, por el. Temos que lograr que a política lingüística a favor do galego represente unha vinculación coa realidade propia, perspectiva do mundo e horizonte de futuro para Galiza. Debemos lograr que se vexa o galego como un instrumento útil e necesario para a vida social, de comunicación e de traballo en todas as ordes, e demandar as condicións necesarias para que poida ser así… Contar cunha base social nesta orientación é fundamental… Sigue lendo
Entrevista a Celso Fernández Sanmartín
Desde
o Zig-zag de Televisión de Galicia:
“Celso Fernández Sanmartín, poeta e narrador oral. A entrevista pode verse aquí.”
Carlos Negro: “Eu son un vendedor ambulante de palabras”
Marilar Aleixandre: “É moi importante que haxa máis mulleres nas institucións, mais tamén que haxa mulleres feministas”
Entrevista
de Montse Dopico a Marilar Aleixandre en Praza:
“(…) – Praza (P): Todo apunta a que vas entrar na RAG como membro numerario en substitución de Neira Vilas… Que significa para ti?
– Marilar Aleixandre (MA): Estou de candidata. Candidata única, pero tampouco hai que dalo por feito, porque a candidatura someterase a votación no vindeiro pleno. En calquera caso, para min tería un significado especial pola relación que tiven con Neira Vilas. Un home entrañable ao que lle tiña moito cariño, e penso que el tamén a min… Eu xa fora proposta como candidata outra vez, e fora el unha das persoas que me propuxeran. Ademais do seu compromiso coa lingua e coa cultura, tamén se destacou polo seu compromiso coa xustiza social, encarnada nesa oposición que fai en Memorias dun neno labrego entre Balbino e Manolito. Balbino non se resigna, desde logo. Neira Vilas tiña ese espírito, e unha vitalidade moi grande. Era unha persoa moi reivindicativa. Ía onde o chamasen. (…)
– P: Hai tempo que se está a falar de fórmulas para que a RAG se abra máis á sociedade, ou que sexa percibida por esta como unha institución realmente decisiva para a lingua e a cultura. Cando entrou Margarita Ledo, por exemplo, dábase así entrada ao audiovisual…
– MA: É moi importante que haxa xente cun perfil variado, si. Que entrase Margarita Ledo foi tamén, si, un recoñecemento á importancia do cinema na cultura galega. No meu caso, supoño que podo representar, metade e metade, a literatura e as ciencias. E pode ser un xeito de visibilizar que as ciencias son parte da cultura galega. A cultura non é só a música popular, a literatura ou a historia. Tamén é a ciencia. Ademais, fun unha das primeiras persoas en escribir manuais de ciencias en galego. Un deles tivemos que publicalo clandestinamente, porque cando se ía publicar foi o golpe de Tejero. Decidimos autoeditalo. Despois, no 88, xa saquei en Xerais un libro de ciencias naturais, Sete estrelo.
Iso é parte da miña biografía, e ademais parece que agora volvemos a aquel tempo, porque hai unha lei que exclúe o galego das clases de física e matemáticas. É moi importante, neste contexto, persuadir a xente de ciencias de que o galego é tan válido como calquera outra lingua para aprender matemáticas ou física, e sobre todo na Universidade. En primaria e secundaria hai máis profesores de ciencias que imparten docencia destas materias en galego. Carvalho Calero fora o primeiro profesor en dar aulas na Universidade en galego. Despois viñeron outros, como Antón Santamarina. Pero de ciencias o primeiro foi Manolo Bermejo. (…)
– P: Foi habitual, nese tempo, que os propios profesores comezasen a escribir literatura infantil e xuvenil en galego, en parte pola necesidade que vían de lecturas nesta lingua para o alumnado.
– MA: Si, pero eu non era profesora de lingua nin de literatura. Eu daba aulas de Bioloxía. Non foi por iso polo que comecei a facer literatura. Do que si me decataba era da falta de materiais de ciencias en galego. Por iso comezamos a escribir os primeiros materiais didácticos. A formiga coxa, por certo, comezou sendo un conto que lles contaba aos sobriños. E era unha cascuda, que ao pasar ao papel transformouse en formiga. (…)”
