Desde
o Diario Cultural da Radio Galega:
“Antón Riveiro Coello presenta Os elefantes de Sokúrov. “Cando un escritor é capaz de lerse desde fóra é cando realmente pode acadar mellores obras, por máis que iso tampouco é matemático”. A entrevista completa pode escoitarse aquí.”
Arquivo da categoría: Entrevistas
Jesús Castro Yáñez: “Coa poesía o que intento é converter as palabras en letras para poder dispoñer dun alfabeto infinito”
Entrevista
a Jesús Castro Yáñez en Praza:
“Jesús Castro Yáñez vén de gañar a XXVIII edición do Premio Nacional de Poesía Xosemaría Pérez Parallé coa obra Os nomes e os himnos. Nado en Baltar (A Pastoriza), no 1992, o autor xa fora recoñecido antes co Minerva, o Xela Arias, o Ánxel Casal ou o II premio no certame Díaz Jácome. Di el mesmo que, para el, a poesía foi unha descuberta tardía. Pero que se foi decatando de que era o que quería facer.
– Praza (P): Que supón para ti recibir este premio? Ao lado de outros que xa gañaras como o Minerva, Ánxel Casal…
– Jesús Castro Yáñez (JCY): A resposta é predicible: este premio supón unha alegría maior por mor da publicación do libro por parte de Espiral Maior. Os anteriores, ademais de participar sempre cun volume de poemas moito menor, e aínda que supoñían un recoñecemento por parte dun xurado e unha compensación económica -factores a non desprezar para nada-, dalgún xeito recibinos cunha sensación de que gañar o premio non servía de moito se logo non ía poder chegar a un público. Os poemas quedaban para ninguén, mudos, incompletos sen un lector ou lectora, a non ser que os acabase poñendo en internet.
– P: Es moi novo, ademais. Escribes poesía desde sempre? De que maneira o lugar onde te criaches inflúe no que escribes? É un poemario bastante atento aos sentidos, que moitas veces nos sitúa no rural.
– JCY: Escribo poesía dende hai relativamente pouco. Foi unha descuberta tardía: comecei a ler poemas arredor dos dezaoito anos. Puido ter sido unha obsesión dun par de meses e nada máis se non se tivese dado a casualidade de gañar o Minerva. Dalgún xeito foi a confirmación externa a unha certeza que comezaba a ter de que iso era o que eu quería facer, escribir poesía. En canto á influencia do lugar onde me criei, podo dicir que o poema é permeable ao lugar vivido. O río -medrei ao carón do Miño, na parroquia de Baltar, en A Pastoriza- está de forma reiterada ao longo do libro.
É un poemario que presta moita atención á natureza en xeral, e en especial á auga. Non sei en que medida son imaxes que aparecen de forma inconsciente ou son buscadas, pero nun poema será difícil que fale de semáforos ou tráfico. Falarei, por exemplo, dun pomar ou dunha muller debullando fabas. Considero que é a miña responsabilidade, e non só como poeta, non evitar que o que escribo sexa rural se case toda a miña vida tamén o foi. (…)”
Gala do Libro Galego, no Diario Cultural da Radio Galega
Desde
o Diario Cultural da Radio Galega:
“Presentada pola Asociación de Escritores e Escritoras en Lingua Galega, a Asociación Galega de Editores e a Federación de Librarías. A entrevista completa pode escoitarse aquí.”
Manuel Rivas: “As cidades desaparecen cando os ricos fan os seus guetos, cando acabamos todos dentro dun xigante Marineda”
Entrevista
de Alberto Ramos a Manuel Rivas en Praza:
“(…) – Praza (P): Terranova, a libraría, é nesta novela [O último día de Terranova] un espazo central. Mesmo poderíamos dicir que é un personaxe máis do relato que fai Vicenzo. Que significa para Rivas a libraría?
– Manuel Rivas (MR): É un lugar no que estás, é un espazo que ten moito que ver co que facemos. E a verdade é que nunca pensara en situar unha historia nunha libraría. Escribín varias cousas que teñen que ver cos libros, mais digamos que agora me atopei co lugar. E non podía ser doutro xeito. Tamén é certo que me decatei de que si hai unha continuidade situacionista neste sentido. Quero dicir, en Os libros arden mal, o lugar eran as bibliotecas, os ateneos populares. En Todo é silencio hai unha escola, unha escola que ten que ver coa derrota. Estaba feita polos emigrantes e rematara abandonada, despois de ser queimada no golpe do 36. Malia todo era un lugar de refuxio, de agocho para xente máis ou menos náufraga. O rapaz que se ía xutar alí, os nenos que andaban cos seus primeiros amoríos…. Agora, efectivamente está a libraría. Penso que é un lugar psicoxeográfico, realmente máis relevante que a a rúa, o barrio ou a cidade, malia que o ser unha cidade atlántica ten a súa pegada.
O máis importante á libraría, si. Unha libraría que mesmo ten a súa xeografía interior. Ten referencias psicoxeográficas interiores propias e tamén exteriores. Porque a xeografía verdadeira da novela está na liña do horizonte, na memoria profunda, no pulmón de aceiro ou na Cámara Estenopeica, que neste caso si é unha referencia interior, está dentro da libraría.
Se te fixas ben, esta libraría, Terranova, é unha libraría anfibia, porque dalgún xeito é o lugar do exilio. Non só porque teña libros que proceden de fóra e que viaxaron nos dobres fondos das maletas, senón por que é un lugar de exilio interior. Porque quen a está a habitar podería estar no exilio. Iso dálle unha condición de illa, dalgún xeito non foi tomada. Ten a condición da terra liberada.
– P: Unha palabra clave que dixo sobre Terranova é “refuxio”.
– MR: Si, é un refuxio para os marxinais, digamos tamén para os que sofren agora especialmente a enxurrada da crise. É un lugar, ademais, no que ademais a memoria fai dos libros personaxes con trazos, con cicatrices. Tamén alí, en Terranova, conflúen vidas reais e imaxinarias. Aí está tamén a condición de anfibia, porque é un lugar de confluencia. Parécese un pouco aos portos, semella esas cidades como Tánxer ou Casablanca que temporalmente tiveron a condición de lugares nos que refuxiarse, nos que gorecerse.
A libraría ten que ver cunha posición moi situacionista, xa que estamos a vivir no mundo do deslugar e a libraría é o lugar. A medida que avanza a novela, a historia vaise parecendo máis a unha distopía. Pensemos en Coketown, a cidade dos Tempos difíciles de Dickens. Esa era unha cidade no que todo se medía pola cifra e mesmo había un personaxe que aseguraba que alí todo o que non se podía mercar ou vender por maior prezo non debería existir. Iso incluía a xente. Entón, nese contexto, o que significa a libraría é, dígoo entre aspas, o espazo do inútil fronte o imperio da mercadoría. Cada vez o mundo en que vivimos se parece máis ese Coketown.
No que chamamos cultura, nas librarías hai un compoñente singular imprescindible que é o factor humano. Esa é unha cuestión importante. Quero dicir que se desaparece o factor humano na intermediación, no intercambio cultural, no feito simple da entrega do libro por mans humanas… Se iso desaparece masivamente, penso que o factor humano tamén vai desaparecer do libro mesmo. (…)
– P: A primeira presentación que fixo do libro foi diante de libreiros e libreiras. Nese acto, asegurou que había unha relación entre a novela e o seu poemario A boca da terra. En que sentido?
– MR: Non é por unha cuestión temática… En realidade son siameses. Esa relación permitiume unha transfusión que tiña que ver coa enerxía das palabras. Traballar o libro e traballar cos poemas facilitoume o traballo. Cando quedaba varado na novela, digamos que os poemas traían vento, ardora. As palabras brincaban. Nese sentido, axudoume a escribir e a tirar cara a diante. Era un espazo común, un espazo sen medo da linguaxe. A literatura é así, traballas coa túa ignorancia e cos teus medos… A literatura é unha loita contra a ignorancia, contra a miña propia ignorancia. E tes que estar aí realmente para que salga. Este libro foi laborioso, mais tamén gozoso. E xa se sabe que o gozo ten unha parte de dor e tamén unha parte de descuberta. Descuberta de literatura, de vida, de historias. Se che digo a verdade, eu estiven catro meses de arresto domiciliario escribindo, con cu de chumbo e comendo as sardiñas dentro da lata. Comía así e volvía sentar. [Risos] (…)”
María Xosé Queizán: “Os partidos de esquerdas daban por suposto que, coa liberación proletaria, ía vir soa a da muller, como caída do ceo”
Entrevista
de Montse Dopico a María Xosé Queizán en Praza:
“(…) – Praza (P): Na novela Amor de tango falas dun tipo de represión franquista que sufriron as mulleres e que non adoita ser chamada así: o confinamento na casa, nos roles tradicionais. A volta atrás respecto ao andado na II República.
– María Xosé Queizán (MXQ): Se non se fala diso neses termos é, se cadra, porque un retroceso enorme. Agora hai moitas mulleres metidas no naturalismo, nuns roles que van aínda máis atrás do que facían a miña nai e a miña avoa. Na II República as mulleres saían, traballaban… Sobre todo en cidades industriais coma Vigo. Pero xa na Revolución Industrial traballaban, e aínda que fosen explotadas tiñan un salario que lles daba autonomía. Quero dicir, que é algo que viña xa de moi atrás.
A primeiros do século XX en Vigo, e nos anos 20, a maior parte da xente que traballaba nas fábricas eran mulleres. E non só nas conserveiras. E ter un salario, un horario, ter relación con outras mulleres, ter que cumprir cunha dinámica de traballo para non romper a cadea… eu creo que che organiza a mente dun xeito diferente e se non saes da casa. Muda a mentalidade. Pois co franquismo non interesaba que continuase iso. Obrigar as mulleres a volver á casa para parir tamén é un xeito de represión. De volver atrás os avances. Mais non foi só iso. Tamén xurdiu despois unha clase media de señoritas que antes non existía. E non ten a mesma mentalidade unha muller que ten independencia económica que quen non a ten. O traballo paréceme unha das cousas máis importantes para o ser humano.
– P: En Cólera falas, de xeito específico, de resistencia ao franquismo. De folgas obreiras, detencións, mortes, cárcere, exilio… Ver agora as cifras daquelas folgas e manifestacións impresiona. Como ver as da II República. Que mudou, aínda que Vigo siga a ser unha cidade que si se mobiliza bastante?
– MXQ: Non é para nada como era daquela. Agora temos as procesións do Cristo da Vitoria… E vamos a algunha manifestación e dicimos o slogan, pero non é o mesmo. Quero dicir, no franquismo participar en manifestacións tiña outra implicación. Agora pode cargar a policía ou poden levarte un día para a comisaría. Pero daquela que te collesen era moi perigoso. Significaba tres días de interrogatorios, e dependendo das circunstancias as preguntas podían ir a máis. Por menos de nada ías ao TOP [Tribunal de Orden Público] e podías acabar na cadea. No franquismo, protestar era expoñerse moito. Agora a xente ten medo. Hai pouco, na presentación do OUFF, en Ourense, a presentadora fixo mención aos atentados de París. Eu comecei a cantar a Marsellesa e quedei soa. Ninguén me seguiu. (…)
– P: E no 77 publicas A muller en Galicia, que molestou moito, ao comparar a opresión das mulleres coa da lingua e coa do país.
– MXQ: É que eu escribín os primeiros ensaios feministas que se publicaron neste país. Pero tampouco creas que se armou moita polémica. O mesmo pasou con Recuperemos as mans. O que rodeaba os meus libros era o silencio. Non sei de onde saquei as forzas para seguir escribindo. Fun non ignorada, senón silenciada. (…)”
Verónica Martínez Delgado e Alberte Momán: “En demasiados casos, as exploracións xinecolóxicas convértense en violacións dos dereitos fundamentais das mulleres”
Entrevista
a
Verónica Martínez Delgado e Alberte Momán en Praza:
“(…) – Praza (P): A outra voz é un libro sobre violencia obstétrica. Judite, de Marcos Abalde, fala diso mesmo. Por que optades por este tema? Pola súa invisibilidade?
– Verónica Martínez Delgado (VMD): Efectivemente, optamos por este tema porque é silenciado, semidescoñecido e minimizado, como case todos os problemas que afectan ás mulleres en exclusiva. É outra variante máis da violencia machista.
– Alberte Momán (AM): Neste caso partimos do particular para camiñar cara o xeral. Dende un caso concreto, realizamos a denuncia sobre un problema do que é vítima o conxunto da sociedade e do que esa mesma sociedade chega a ser cómplice, como no caso da violencia machista. (…)
– P: A muller do libro tivo un aborto. E sente non só dor física, senón a dor da perda e da desilusión. O seu corpo prepárase para parir cando xa non hai feto. Despois, o sexo é un xeito de recuperar como a pertenza do seu corpo. É iso o que tentades transmitir?
– VMD: A muller do libro ten que parir a un/ha fillo/a morto/a; iso é un aborto, hai feto evidentemente. A interrupción voluntaria do embarazo realízase doutro xeito. Na miña opinión non se deberían denominar igual, como se fosen o mesmo. Noutros idiomas, por exemplo en francés, diferéncianse, xa que son dous procesos diferentes: o aborto -que se produce de seu- e a interrupción voluntaria do embarazo -que resulta dunha decisión consciente e deliberada-.
Esta muller expulsa o que os facultativos chaman “os restos” e non un fillo/a morto/a. Neste uso da linguaxe, neste caso en concreto, tamén percibimos o maltrato institucional. Tentamos transmitir a dor da perda dun/ha fillo/a. Tamén como este feito afecta inevitablemente ás relacións de parella, moitas veces polo desexo de pasar páxina moi cedo, sen vivir o tempo de dó necesaria, pola falta de empatía ou polo tabú do tema a nivel social e familiar.
– AM: Na miña opinión, incluso cando o aborto é unha decisión consciente e meditada, os vínculos que se establecen entre dous corpos en tan íntima unión deixan un sentimento de baleiro. Na elaboración deses vínculos existen dende motivos relacionados coa convención social, até a propia fisioloxía do corpo humano e os reguladores químicos que preparan ao individuo para os cambios que está a piques de experimentar.
Dende o meu punto de vista, tamén a proximidade a eses procesos, sen experimentalos directamente, crean un sentimento de baleiro absoluto, polos propios vínculos que se crean entre as persoas implicadas. Vínculos incluso químicos, aínda que non pretendo reducir as relacións unha simple reacción química. (…)”
María Reimóndez: “Hai que desfacer a idea de que as mulleres escribimos biografías e os homes literatura”
Entrevista
a María Reimóndez en Coruña Daily News:
“(…) – Coruña Daily News (CDN): En vías de extinción, Dende o conflito e agora A música dos seres vivos. O ciclo dos elementos segue medrando, pero cal é o obxectivo deste proxecto? Que queres contar?
– María Reimóndez (MR): Inicialmente quería narrar a historia de tres mulleres, Gaia, Aurora e Clara, e a súa relación. Pero dinme conta de que cada unha tiña demasiada entidade e que necesitaba contar as súas historias por separado para logo contar o que pasaba entre ellas. E a partir desas personaxes iniciais, tamén empezaron a saír outras secundarias, como MK. Ademáis, interesábame construír un universo narrativo máis complexo, no que exista unha complicidade coas persoas que len. Contar o mesmo que quería contar ao principio pero dun xeito máis velado, de forma que só as persoas que lean o ciclo completo van entender a historia global. (…)
– CDN: En relación con iso, na presentación de A Coruña dixeches que A música dos seres vivos foi para ti o libro máis complicado de escribir…
– MR: Sen dúbida. A min preocúpame moito e estrutura das novelas, que teñen que estar ao servizo da propia historia. Non podo escribir ata tela moi clara. Neste caso concreto, MK é unha personaxe rota e a estrutura tiña que ser correspondente e mostrar esa fragmentación. Ademais está o tema da música, que é como unha liña metafórica moi importante. A maneira que escollín para plasmar todo isto en A música dos seres vivos foi unha estrutura temporal moi complexa. As liñas do tempo van de forma antagónica, unhas van cara adiante e outras cara atrás, de forma que se unha persoa le todos os fragmentos das seccións tituladas play ou rewind, o tempo vai nunha dirección diferente. (…)
– CDN: E querías transmitir algunha incomodidade concreta con esta novela?
– MR: Moitas veces din que escribo “novelas de tese”, pero eu cando escribo non son consciente diso, máis ben creo que é unha expresión da imposibilidade da crítica patriarcal de conceptualizar e enfrontarse ás escritas feministas. Para min cada novela aglutina moitas cousas. Está claro que parten de incomodidades propias e de cousas que me intrigan, pero eu normalmente escribo personaxes e historias… isto é o que me interesa. No caso de MK, inicialmente era só a parella doutra personaxe principal, pero interesábame saber a composición desa identidade tan complicada, da migración, da raza, da exposición pública, da orientación sexual.. Como pode convivir unha persoa cunha situación tan complicada?. E por iso decidín contar a súa historia. Tamén me interesaba falar da colonización, dos procesos de independencia, das mulleres do Tamil Nadu rural que non teñen nada que ver cos estereotipos que temos sobre a India, e dunha migración diferente á galega, que é a que se tratou ata o de agora na literatura galega. O proceso migratorio de MK foi un proceso estereotipo para esa época, na que na India exportaban man de obra cualificada, que logo se atopaba cunha sociedade estraña, racista… E desa emigración naceu unha xeración de efervescencia cultural moi importante. Se falamos do contexto musical británico, na época na que nace MK como artista é unha época de proliferación de segundas xeracións de migrantes que atopan na arte unha maneira de dialogar coas súas sociedades e de enfrontarse ao que viven.
– CDN: E falando de cultura, como ves a situación da literatura en lingua galega?
– MR: Hai dúas partes. A literatura en lingua galega non existe sen que a lingua estea ben, e a lingua non está ben. Estamos vivindo un proceso de agresión extrema e ese é un problema que supera á literatura. O sistema literario ten unha responsabilidade en contribuír a que a lingua se manteña viva, pero é pequena comparada con outras estruturas como o sistema educativo ou a sociedade en xeral. (…)”
Entrevista a Antón Riveiro Coello sobre Os elefantes de Sokúrov
Desde o Zig-zag da Televisión de Galicia:
“Pilar G. Rego entrevista ao escritor Antón Riveiro Coello, que acaba de sacar ao mercado a novela Os elefantes de Sokúrov, unha historia ambientada na cidade de Santiago, na que se mesturan temas coma o amor, o suicidio ou a crise económica. A entrevista completa pode verse aquí.”
Reigosa, García Teijeiro e Cobas, entre lendas e versos
Entrevista
de Romina Bal a Antonio Reigosa, Antonio García Teijeiro e Xosé Cobas en Praza:
“(…) – Praza (P): Que foi o que vos levou a este proxecto? Buscabades algún obxectivo concreto?
– Antonio Reigosa (AR): Tratábase de encher un oco no eido literario. A proposta é diferente ao relato lendario en si, é un experimento consecuencia de detectar que existía unha carencia na poesía mitolóxica de orixe popular. Si existen exemplos de libros sobre mitos clásicos, mais de orixe pagá, mitoloxía de orixe oral non existe. O relato lendario engade un atractivo de xogo textual entre a prosa e o verso que se completa coa imaxe marabillosa de Xosé Cobas.
– P: Que destacas deste traballo?
– AR: Atendín ao ámbito xeografico, ás catro provincias salvo no apólogo que non ten localización concreta do sargo e a toniñ. Trátase dunha fabula mariña da que de momento non temos outra manifestación igual. No libro tamén se recolle un exemplo de mito e moitas historias máis. (…)
– P: Como foi o proceso de creación?
– Antonio García Teijeiro (AGT): Despois de varias lecturas reflexivas intentei manter a fidelidade co relato lendario pero achegando certos toques líricos. Eu manteño que a poesía debe entrar en voz alta achegando sonoridade, ritmo… Dividín a lenda en parágrafos, debullándoa, agardando pola imaxe evocadora, e fun co paso dos días anotando nunha libreta o que se me ía ocorrendo. Intentei achegar en verso outra visión do relato, completándoo e xogando tamén coas súas palabras.
– P: Cal é a situación actual da lingua, como docente como a ves?
– AGT: A situación é preocupante, educar é amar e se non educas no agarimo, non se consegue nada. A min interésame especialmente a literatura e a súa didáctica e habería que cambiar o plan de estudo de Maxisterio. Os docentes teñen que ler para saber transmitir, para achegar na aula, hai lecturas que son imprescindibles, coas que deben saber traballar na aula. As bibliotecas dos centros escolares deberan estar en mans de persoal preparado e crear prazas de biblioteca para tal fin. Temos moi difícil o ensino se non len, o profesor ha de ser unha persoa formada. Así mesmo, considero importante achegar as nenas ás bibliotecas, eu, cos meus alumnos, vou todos os luns para coñecer os libros fisicamente e non a través do que se conta. Queda moito por facer. (…)
– P: Como foi o proceso creativo?
– Xosé Cobas: O labor principal é a lectura, o fundamental non é só a execución, tamén é necesaria unha formación como lector, saber ler, da memoria que teñamos almacenada no noso maxín. No meu caso son as memorias da infancia, a Historia da Arte (para este libro tivo moi presente A Venus de Botticelli que fai de inspiración para a crina do cabalo da portada) as lecturas literarias, de ensaio, de filosofía… o sentido da percepción que axuda a ler, a aprender, a ver. Temos que aprender a ver a través do ler e da natureza, no espazo da poesía urbana… a suma destes procesos enriquece a capacidade do creador. Unha lectura rápida para saber, unha relectura analítica e logo a partir de aí, a lectura connotativa que me ofrece, e despois outra lectura sectorial, por partes, que brinda unha imaxe para ao final pensar nunha harmonía. O que di o texto xa o di o texto, as redundancias procuro evitalas sen traizoar o texto. (…)”
Manuel Rivas: “Os depósitos de esperanza non están na política nestes momentos”
Entrevista a Manuel Rivas en Sermos Galiza:
“No Sermos en papel desta semana entrevistamos a Manuel Rivas e publicamos un adianto de O último día de Terranova, unha novela complexa, unha historia preñada de ducias doutras historias. (…)
– Sermos Galiza (SG): Parece unha homenaxe aos vellos libreiros, pero a verdade é que nesta novela hai un cento de historias que poderían dar para outra novela, ten moitas posibles ‘spin-off’.
– Manuel Rivas (MR): O que hai é unha confluencia de historias, de vidas reais e imaxinarias. A vida de Eliseo, que parece tan imaxinaria, resulta que é unha das máis reais do libro. Pero digamos que a imaxinación permítenos chegar a realidades, ensanchar, facer moito máis ampla a realidade, chegar a lugares descoñecidos, que é o que diferencia a literatura doutros xeitos de contar. A imaxinación é o lévedo da realidade. É que parece que está a realidade e despois o mundo da imaxinación e da fantasía. Pois non, non hai ningunha boa creación que se presente como froito da imaxinación que non teña amarre coa realidade. E unha compoñente fundamental da realidade é a memoria, sen memoria queda amputada, mesmo deixa de existir. A imaxinación necesita da memoria e viceversa, se non sería un faiado pechado do que non teriamos a chave. A imaxinación para levedar necesita do humus da memoria.
– SG: No “hipersector da comunicación”, como se definía os medios en Galiza nun traballo do Consello da Cultura no que participabas, tamén pasa iso de que non dá morto o vello e non dá nacido o novo…
– MR: Hai cousas, pero temos unha crise demográfica que si que afecta moito o mundo da comunicación. Para renovarse tamén necesitamos nova xente, novos lectores, estamos nunha especie de lento afundimento a nivel colectivo, porque Galiza está fóra de xogo politicamente, se existe e se manifesta é pola creatividade da xente en diferentes eidos. Por iso que existan medios como Sermos, como Luzes… pero eu confío moito na xente, xa non confío noutras cousas. Paréceme que non están á altura das circunstancias as ferramentas políticas que temos. Para min houbo unha proba neste momento, que era a gran confluencia en Galiza, unha grande oportunidade para termos unha alternativa de presenza en todo o que vai pasar no Estado. Por primeira vez había esa oportunidade e desaproveitouse toda esa forza que viña da primavera. Entón eu neste momento non quero saber nada de certas cousas. É dicir, vou dedicar a miña enerxía alí onde hai depósitos da esperanza. Penso que non están na política nestes momentos. (…)”
