Entrevista a Antón Cortizas en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): A soidade non desexada vémola no protagonista do relato, que pasa os días sen socializar. Que medidas se poden tomar ante esta situación que sofren diariamente tantas persoas?
– Antón Cortizas (AC): É unha pregunta que pode ter centos de respostas. De quen ti ben sabes foi escrito como unha situación que moitas persoas padecen e que vemos a miúdo cando andamos pola rúa. Hai moitas solucións, desde a axuda externa doutras persoas que contribúen a que soidade non te venza, até a propia decisión persoal de non deixarse vencer pola soidade.
Desde o punto de vista público e colectivo, cómpre evidentemente satisfacer tamén a través de organismos e asociacións a necesidade que temos de relacionarmos uns cos outros e pasar o tempo en colectividade porque somos animais colectivos.
– ND: Inspirouse nalgún caso que coñeza para elaborar a historia que artella o relato?
– AC: Non. O sentimento de soidade podemos telo calquera persoa moitas veces. Sentímonos sós a miúdo. Isto non é porque non teñamos ao noso redor xente que queiramos e que nos queira, senón que ás veces a soidade tamén se pode percibir nunha persoa sociábel que non se sinta acompañada. En moitas ocasións vemos que hai xente que está en momentos difíciles incluso dentro do seu ámbito familiar.
Para min é unha xeneralidade, para construír a historia tomei como referencia impresións que podo ter cando vou paseando só por onde sexa. Moitas veces tampouco tes a persoa adecuada para que te acompañe a todas partes en todo momento. (…)”
Arquivo da categoría: Entrevistas
Beatriz Maceda Abeleira: “A escrita, aínda que parte da observación, é precisamente un acto de soidade”
Carlos Callón: “A emigración galega na Idade Moderna é masiva pola Península e iso fai que sexa moi habitual escoitar galego nas rúas de Valladolid ou Madrid”
Entrevista de Manuela Nores Fresco a Carlos Callón na revista Mazarelos:
“(…) – Mazarelos (M): Como xurdiu a idea de escribir O libro negro da lingua galega?
– Carlos Callón (CC): Ao comezo a miña intención era simplemente compilar nun libro información que estivese espallada en diferentes traballos para termos unha ferramenta semellante ao que xa existía no caso doutras linguas, coma o catalán ou o vasco, desde había tempo. Porén, de súpeto, atopei cousas inesperadas e vin que había unha parte de investigación aínda por desenvolver, polo que comecei a tirar do fío no meu tempo libre sempre que por razóns profesionais e persoais tivese tempo para facelo. Eu pensaba: “se eu, profesor de galego e presidente da Mesa pola Normalización Lingüística durante anos non souben isto, é necesario que a sociedade en xeral o coñeza”.
Non obstante, un problema que hai sempre que investigamos é decidir cando lle pomos límites. Este ensaio chegou a ter máis de mil páxinas e tamén entendín que había que ir recortando, póndolle un límite temporal e resumindo o máis posíbel os casos. Ademais, eu tamén comprendín que este traballo, como traballo individual dunha persoa, chegaba até aquí, e as persoas que lean o libro verán que hai moitas páxinas nas que digo “eu imaxino que de consultar este arquivo atopará máis información” ou, por exemplo, no caso das escolas do s. XVIII ou no das multas por falar galego en público durante o franquismo aínda hai moito que investigar. Eu tentei, na medida das miñas posibilidades, que fose unha obra divulgativa, aínda que sempre sen escatimar nin unha soa nota de rodapé para que aparecesen claramente as fontes, porque dalgún xeito é unha obra de investigación mais tamén unha obra de combate.
A respecto da investigación, aínda tratándose dun libro de sinatura individual, poderiamos dicir que é colectiva en moitos aspectos, porque, por unha banda, hai moita información á cal eu non tería chegado se non fose pola axuda de persoas ás que eu lles preguntaba e me daban indicacións dos pasos a seguir ou dos erros a evitar e, pola outra, atopei fontes directas de persoas que sufriron represión ou que foran testemuñas desta que me permitiron exemplificar e narrar os casos máis recentes de discriminación lingüística. Cheguei até alí onde había fontes hemerográficas ou testemuñas persoais que me indicaban o camiño, mais segue sendo necesario un profundo traballo nos arquivos da administración, e para iso é necesario un equipo de investigación que vaia arquivo municipal a arquivo municipal o que implica que institucións con capacidade, como as universidades, a Real Academia Galega, o Consello da Cultura Galega ou o Centro Ramón Piñeiro poñan os seus esforzos, porque é sorprendente a cantidade de aspectos que están aínda por investigar.
– M: Que mudanzas hai entre a represión lingüística existente no franquismo e a de séculos anteriores?
– CC: Penso que é moi importante subliñar que o franquismo non inventa unha política de lingüicidio propia. Esta frase tómoa literalmente do catedrático de Historia Contemporánea da Universidade de Santiago de Compostela Xosé Manoel Núñez Seixas, mais para min é fundamental lembralo porque moitas veces transmítennos a idea de que o galego só foi perseguido cos Reis Católicos e despois durante o franquismo, e incluso cando se recoñece iso esquécese explicar as dimensións desa persecución coma se fose algo etéreo ou unha persecución só cultural. Se o franquismo non ten que ilegalizar o galego é porque o galego no ano 1936 aínda non era legal a pesar de todo o que se traballou polo Estatuto de autonomía, porque como lembra Castelao, a II República, aínda sendo un gran tempo de esperanza, colocou moitos obstáculos para a súa aprobación. Tamén conta Castelao no Sempre en Galiza como agardaban ter un decreto para que se aceptase o galego nas escolas e Vicente Risco fala de como se prohibía explicar nos congresos a petición de galeguización da escola.
As raíces da represión lingüística son moito máis fondas. De feito, o Libro negro da lingua galega comeza en 1480 coa prohibición de uso do galego aos escribáns, mais lembremos que no ano 1543 aparece xa o primeiro documento conservado que explica como se debe reprimir o galego nas escolas. Un documento valioso non só para explicarmos a nosa propia historia senón tamén para explicarmos a situación xeral das linguas na Península Ibérica, porque non conservamos un documento tan antigo semellante para o catalán ou para o vasco. Isto non quere dicir que os seus foran uns camiños de rosas porque non o foron, mais é curioso como se tende a esquecer a nosa propia represión, unha represión que ademais se basea na deshumanización do pobo, con metáforas animalizadoras como que máis que falar rinchamos ou ladramos… Aí hai tanto unha cuestión nacional como unha cuestión de clase. (…)”
Ramón Nicolás: “Malia que non nos decatemos, hoxe beneficiámonos de moitas iniciativas que ideou Del Riego”
Entrevista a Ramón Nicolás en A Movida:
“(…) – A Movida (AM): Como resultou a tarefa de condensar todo o traballo e o que foi Paco del Riego nunha biografía tan divulgativa e amena como Francisco Fernández Del Riego. Vida e obra dun obreiro do galeguismo?
– Ramón Nicolás (RN): Pois foi, como é doado de imaxinar, todo un desafío. Unha vida, por un lado, tan longa e, por outro lado, tan fértil en actividades políticas, literarias ou culturais resultaba difícil de sintetizar nunha monografía divulgativa -exactamente o que se me solicitou desde Edicións Xerais- que estivese dominada pola brevidade, a concisión e que se destinase a un público amplo que podía serlle familiar a figura de Fernández del Riego ou mesmo que podía descoñecelo totalmente. O reto arrincou tamén desde esas instancias: ofrecer algún dato ou reflexión pouco coñecida ou nalgunha medida nova e conxugalo cunha visión máis xeneralista e informativa tanto da súa biografía como da súa obra, inxente por certo.
– AM: Aínda hoxe, e a pesar do enorme labor levado a cabo por Del Riego, continúa a ser descoñecido por moitas persoas, principalmente das máis novas. A que cres que se debe isto?
– RN: É probable que así sexa. A difusión ou coñecemento das figuras da nosa cultura vincúlase estreitamente co legado literario que deixaron e a súa inclusión no canon. Malia ser a súa tarefa intelectual, no caso de Don Paco, moi vizosa o certo é que os xéneros polos que transitou -basicamente o ensaio de carácter divulgativo, a crítica literaria, mesmo os seus aínda pouco coñecidos libros de viaxes- non se contemplaron nunca como xéneros de maiorías. Por outro lado, a súa presenza no currículo do ensino da literatura galega limitábase, no mellor dos casos, a apuntar o seu labor como ensaísta, ás súas actividades no nacionalismo de preguerra o á reconstrución do galeguismo na posguerra, a carón do papel que desempeñou no suplemento de La Noche, na editorial Galaxia, na revista Grial e na Biblioteca Penzol, estas últimas actividades contempladas máis como tarefas que se abordan desde o estudo da socio-lingüística do século XX que desde o punto de vista estritamente creativo. De feito, a súa vida estivo sempre ao servizo de Galicia, sen querer ostentar ningún tipo de protagonismo e en moitas ocasións situouse, conscientemente, nun segundo plano. De aí que a súa personalidade, pasados certos anos desde a súa desaparición física, fose esvaecéndose nun ámbito máis bretemoso e, teño para min que hoxe, malia non decatarnos, nos beneficiamos de moitos dos proxectos e iniciativas que el ideou, abrazou ou abandeirou. (…)
– AM: Despois de ter investigado tanto, cal é para ti a maior achega de Del Riego á sociedade galega?
– RN: Podía apuntar moitos extremos. Desde a intensísima actividade cultural e política que levou a cabo da República, pasando polo papel na reconstrución do Partido Galeguista na posguerra, o que significou o seu traballo en Galaxia cando esta botou a andar, a Biblioteca Penzol, a súa obra literaria e tantas e tantas cousas…, pero quedo, sobre todo, cun aspecto que se deriva da súa personalidade: a súa xenerosidade, a rectitude, a lealdade: pórse ao servizo do seu país cando isto era moi complicado e podía arrastrar graves consecuencias. A isto incorporo que era consciente da relevancia do papel de transmisor da memoria do nacionalismo da República e da posguerra que, dalgún xeito, a súa lonxevidade lle permitiu realizar: velaí dous libros de memorias aínda hoxe esenciais, outros volumes de carácter semellante e tantas e tantas horas compartidas con xornalistas, investigadores, etc., que o abordamos unha e outra vez case sempre coas mesmas preguntas. A súa foi sempre unha paciencia ilimitada cando se trataba de dar conta do que sabía porque o experimentara. Nese sentido creo que nunca quixo prescindir dalgunhas das dinámicas que imprime unha que foi unha das súas profesións como foi a docencia: paciencia, bo talante, comprensión… (…)”
Fran Alonso: “O idioma segue a ser unha barreira, hai xente que nunca le en lingua galega”
Manuel Pombo Arias: “A poesía nace do que é cada un”
Andrea Fernández Maneiro: “Hai un relevo xeracional boísimo”
Entrevista a Andrea Fernández Maneiro en Faro de Vigo:
“(…) – Faro de Vigo (FV): Acumula diferentes galardóns coma escritora cunha traxectoria difícilmente mellorable.
– Andrea Fernández Maneiro (AFM): Eu non miro para atrás, miro para adiante. O pasado non me interesa. No referente aos premios, cada un significa un libro e téñolles un especial aprecio, pero en especial lémbrome do Illas Sisargas de poesía erótica, posto que foi un exercicio duro para min tras criarme nunha escola de monxas. Divírteme moito experimentar en cousas novas e iso era una nova experiencia onde traballei anos arreo para preparar este poemario. Cando gañei flipei. Non o esperaba para nada.
– FV: Periga o relevo xeracional na poesía?
– AFM: Non. Hai un montón de mozos moi bos. O problema é que na xente da miña idade ou estás consagrado ou se acabas de chegar mírante con certo receo. Escoiteille a unha poeta nova que lle estábamos a ocupar un espazo que era deles. Faime moita graza, penso que os espazos non son de ninguén. Se gustas a xente vanche ler. A poesía non é unha cuestión de espazos senón de chegar á xente e que ela escolla. Isto non está na man de quen escribe. Se tes que adicarte a vender únicamente, xa non estamos falando de poesía. Hai un relevo xeracional boísimo.
– FV: Como se conquista á mocidade?
– AFM: Xa está conquistada. Quenes non están conquistados son os mestres e mestras de Secundaria. Os rapaces, se nos fixamos, prefiren a poesía. Os cativos inclínanse polas frases que rimen e os adolescentes están a outras cousas máis existencialistas. Ao final, os únicos que renegamos somos os adultos.
– FV: Nunha época na que prima o infoentretemento, ¿hai espazo para a cultura?
– AFM: Teñen outro xeito de ver a cultura. É lóxico. Nós tamén o tiñamos e cada xeración o tiña. Encántame ver os mozos participando, a pesar de ser un xeito diferente ao que facíamos nós. (…)”
Entrevistas a María Reimóndez e Leticia Barbadillo
Xosé de Cea: “Detrás do termo `xarnego´ hai un sacrificio enorme das familias”
Entrevista a Xosé de Cea no Zig-zag da Televisión de Galicia:
“No barrio barcelonés de Horta está a rúa de Coímbra. Coímbra é o escenario e o título da primeira novela para adultos de Xosé de Cea despois dunha consolidada traxectoria na poesía e no infantoxuvenil. Coimbra nos anos 70, cando o autor era neno e despois adolescente. Un lugar de xarnegos onde vivían familias procedentes do Levante, do Sur de España, de Aragón, de Castela e algunha galega. Alí entre os pisos vellos e os novos naceron estas lembranzas que conforman o libro Coímbra de Xosé de Cea. A entrevista pode verse aquí.”
Ramón D. Veiga: “O libro Medo me dá! fala dos medos dos que nos dan medo a nós, mais con moito humor”
Entrevista de Laura Veiga a Ramón D. Veiga en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Por que decidiu achegarse á escrita teatral?
– Ramón D. Veiga (RDV): Para min era unha especie de reto persoal. Gústame arriscar en todo o que poida porque non desfruto especialmente destacando nunha soa cousa. Adoito escribir narrativa, mais cando publiquei poesía foi ben, polo que decidín ver que pasaría co teatro. Con todo, tamén é certo que despois de escribir a obra fixen un curso de escrita dramática para ver eu mesmo que tal o fixera.
Non foi especialmente difícil porque é certo que eu meto moitísimos diálogos nas miñas obras, sobre todo gústame cando escribo para crianzas porque fai que haxa unha lectura máis rápida. Si que me resultou máis complicada a cuestión técnica, como o feito de dividir a obra en actos e escenas, porque é algo que non dominaba. Neste curso precisamente vin que tiña todo dividido en actos que realmente eran escenas pequenas, mais serviume para poder modificalo antes de mandalo ao premio. Tamén me custou pensar na escenografía mentres escribía, pensar en como se ía representar, porque tiña claro que quería facer unha obra moi sinxela para crianzas.
De feito, buscando razóns polas que puido gañar a miña obra e non outras de xente que escribe moi ben, penso que quizais puido gustar que é unha obra moi pensada para representar en centros escolares. Así, os elementos para poder representalo poden conseguirse de maneira moi doada; pode facelo unha compañía grande e con medios, mais realmente cunha cadeira e unha mesa chega.
– ND: Con todo, non é a primeira vez que escribe sobre o Samaín.
– RDV: Son unha persoa á que lle gusta moito escribir sobre as festas, por iso quixen retomar o tema. Paréceme moi divertido que nos centros escolares se faga esta especie de festival no que todo o alumnado celebra o Samaín, fai as cabazas e o magosto. Por iso, pensei que sería divertido representar esta obra e a continuación facer toda a celebración.
De feito, a obra acaba cun magosto, aínda que neste caso é darlle un pouco a volta porque está protagonizada por monstros que se disfrazan de crianzas normais. E, aínda que non sei cando se publicará e depende moito de criterios de edición, gustaríame que se puidese ilustrar como se fose a obra de teatro. É dicir, en vez de ilustrar a historia en si, gustaríame ilustrar como se representaría a obra con crianzas e todo. Creo que sería tamén darlle outra volta. (…)”
