Henrique Monteagudo: “Non só se prohibiu o galego, tamén se degradou e inculcou a baixa autoestima”

Entrevista de María Solar a Henrique Monteagudo na Televisión de Galicia:
“A ditadura marcou para a cultura e a lingua galega 40 anos de escuridade. Agora un libro do profesor e académico Henrique Monteagudo analiza esa etapa. O profesor e académico xa nos ofrecera a Historia Social da Lingua Galega, pero agora estende esa obra ao que pasou neste país co galego durante o franquismo. A entrevista pode verse aquí.”

A Coruña: presentación de Acoso e demolición do sistema público de ensino, de Xosé Ramón Branco Buxán

O 31 de xaneiro, ás 19:30 horas, na A. C. Alexandre Bóveda (Rúa Olmos, 16-18, 1º), na Coruña, preséntase o libro Acoso e demolición do sistema público de ensino. Covid-19: causa ou escusa?, de Xosé Ramón Branco Buxán, publicado por Laiovento. No acto participará, ademáis do autor, o exreitor da UDC Xosé Luís Armesto. As persoas interesadas deben inscribirse previamente aquí.

Henrique Monteagudo: “A situación e evolución sociolingüísticas do galego a partir de 1975 non poden ser entendidas sen a pesada herdanza recibida”

Desde a Real Academia Galega:
“En 1938, Franco afirmaba que na nova España totalitaria se imporía “una unidad nacional, que la queremos absoluta, con una sola lengua, el castellano, y una sola personalidad, la española”. Tras a caída de Cataluña, La Vanguardia publicaba un editorial titulado “Hablar como Franco”, unha consigna repetida ao longo das vindeiras décadas que sintetiza a política lingüística e cultural represiva da ditadura. “Estaba inspirada nun nacionalismo español excluínte e brutalmente autoritario, o cal significaba non só a imposición do español como a única lingua oficial do Estado e do sistema educativo, senón a expulsión dos idiomas propios das nacións periféricas da vida pública e un control estrito sobre o seu cultivo”, expresa Henrique Monteagudo n’O idioma galego baixo o franquismo. Da resistencia á normalización (Galaxia, 2021). O académico afonda no que é o seu último libro na historia social da lingua galega durante o período franquista, analizando con detalle a súa marxinación sistemática e mais a resistencia galeguista dirixida a constituír un sistema cultural autónomo co idioma como o elemento definidor.
O coordinador do Seminario de Sociolingüística e vicesecretario da Real Academia Galega presentou en rolda de prensa o seu novo traballo, continuación da Historia social da lingua galega (1999), acompañado do presidente da institución, Víctor F. Freixanes, e a secretaria, Margarita Ledo Andión, e mais o director xeral de Galaxia, Francisco Castro. “O profesor Monteagudo leva anos dedicado ao estudo social da lingua, tanto na realidade presente como na súa dimensión histórica. Hoxe é unha primeira autoridade do tema. Este libro é unha crónica necesaria dos esforzos da sociedade galega, mesmo que fosen algunhas minorías, para a recuperación da dignidade do idioma en tempos moi adversos”, salientou o presidente. O volume, engadiu Margarita Ledo, “constrúese, dende a fasquía sociopolítica da lingua, unha nova xenealoxía que nos explica o pasado do presente e nos dá puntos a reflectir sobre un porvir que vai reclamar, coma na ditadura, a toma de posición persoal”. A obra marca “un antes e un despois” para calquera que queira achegarse a “un estudo rigoroso” do período abordado, engade Francisco Castro, que destaca tamén o pulso narrativo dun relato que deixa moi ben documentado todo o traballo “lingüicida” do franquismo.
As dinámicas de substitución do galego instauradas no século XIX e intensificadas nas primeiras décadas do XX “foron extraordinariamente potenciadas pola ditadura franquista, cuns resultados desastrosos no curto e no medio prazo”, recorda Henrique Monteagudo. “A situación e evolución sociolingüísticas do galego a partir de 1975 non poden ser entendidas sen facer referencia á pesada herdanza recibida”, advirte.
Un dos elementos que xogou a favor da castelanización foi a progresiva extensión do aparato educativo, que ao longo do século XX foi avanzando ata abranguer o conxunto da poboación galega en idade escolar. Os medios de comunicación foron outro axente castelanizador de crecente influencia xa que, salvo moi escasas excepcións, excluíron por completo a lingua propia de Galicia. A persecución lingüística dos golpistas levou mesmo a prohibir o uso de calquera idioma que non fose o castelán en marcas, nomes comerciais, rótulos de bares ou tendas e nas proxeccións cinematográficas, ademais de impedir a escolla dos chamados “dialectos” para darlles nome aos fillos e fillas ou redactar calquera tipo documento oficial, lembra o autor entre outros exemplos. (…)”

Xosé Manuel Sánchez Rei: “Escribindo o libro sobre Seivane aprendín moitísimo do que é un artesán”

Desde O Sil:
“(…) A relación entre Abertal e Xosé Seivane vén de longo. A primeira como escola de música e baile tradicional e o segundo como o artesán de gaitas por excelencia. Por iso non é de extrañar que fose precisamente a Asociación Cultural Abertal, quen organizara a presentación na Rúa do libro Xosé Seivane, a gaita con maiúsculas, de Xosé Manuel Sánchez Rei.
Trátase dunha obra literaria editada por Canela que relata os aspectos máis relevantes da vida de Seivane como artesán, tendo en conta o seu contexto familiar, vital e cultural. Inclúe entrevistas a grandes personalidades, numerosas pezas transcritas por Daniel Bellón e Pedro Lamas, un álbum fotográfico familiar, imaxes en exclusiva do fotógrafo Vicente Ansola e prólogo de Xosé V. Ferreirós.
A presentación tiña lugar na tarde deste venres 21 de xaneiro na biblioteca municipal ruesa, a carón do local onde Abertal imparte as clases (de gaita, de percusión, de paneireta, de baile,…) contando coa presenza do autor do libro; dun dos fillos de Xosé Seivane, Álvaro; e do fundador de Abertal e presidente da actual asociación, Manolo Durán, que foi o encargado de abrir o acto. “Seivane estivo con Abertal máis dunha vez facendo exposicións de gaitas, e presente tamén nalgunha actuación da súa neta Susana”, dixo Durán, agradecendo a presenza dos convidados e do público, antes de dar a palabra a Álvaro. O fillo de Xosé Seivane que foi quen mantivo o legado de seu pai, comezou a intervención falando da “Rúa de Petín”, explicando de forma divertida a confusión sobre o nome que tivo a primeira vez que pasou por esta vila rumbo a Barcelona, precisamente polo nome da estación de tren. “O nome é con guión, A Rúa-Petín, pero daquelas, hai 50 anos, era o que se comentaba e a min véuseme á mente a Ribeira de Piquín”, dixo, lembrando os comezos do seu pai nun pequeno taller que pouco a pouco foi crecendo ata converterse no gran artesán da gaita.
O último en falar era o propio Xosé Manuel Sánchez Rei, filólogo e gaiteiro, actualmente profesor na Universidade da Coruña e vicepresidente da Agrupación Cultural Alexandre Bóveda, quen asegurou que para el foi moi grato estar en Valdeorras “unha terra rica en viños e en cultura” para falar de Seivane, de gaitas, de música galega, unha tradición que hoxe é mantida por Abertal “unha referencia na comarca da nosa música tradicional, un dos nosos sinais de identidade como pobo galego”.
Sobre o libro, Sánchez Rei asegurou que está acostumado a escribir texos sobre sintaxe ou gramática polo que escribir a biografía de Seivane supuxo unha experiencia totalmente nova para el, sendo “un camiño moi grato porque aprendín moitísimo do que é un artesán e do que representa hoxe en día en Galicia onde hai moitos reprodutores de instrumentos máis que artesáns. Despois do que puden ler e aprendín sobre esta figura, para min Seivane é o verdadeiro artesán, o feitor de gaitas que empezou na súa terra natal no ano 39 cuns recursos moi limitados é hoxe dicir Seivane é case dicir gaita”. (…)”