Entrevista
de Carlos Loureiro a Elvira Riveiro Tobío en Noticieiro Galego:
“(…) – Noticieiro Galego (NG): Que ten en realidade a poesía que te ten tan engaiolada a este xénero? Xamais probaches con outros xéneros literarios?
– Elvira Riveiro (ER): Teño escrito relatos, un pouco sen pena nin gloria. Supoño que me custa máis e me gusta menos escribir relato simplemente por unha cuestión de hábito. De hábito lector, máis tamén de preguiza. Dáme preguiza narrar. O que ten o xénero lírico, se é que aínda existe como tal a día de hoxe, é que (no meu imaxinario, polo menos) me permite unha maior liberdade, permíteme unha permanencia no caos sen sentirme incómoda e mais unha total indisciplina como investigadora, investigadora das historias que revela (ou non) o poema, quero dicir.
– NG: Todos os xéneros literarios teñen moita interdisciplinariedade con outras artes e falando da poesía, quizabes as máis próximas sexan a música e a imaxe… artes coas que convive a túa actividade lírica, ou non?
– ER: Ben, si… Ese contacto ou intersección entre artes, que ás veces se presenta como algo novo, rompedor, de vangarda… xa existía na literatura grecolatina ou nos cancioneiros galego-portugueses, por poñer un par de exemplos coñecidos. O feito de botar man doutras disciplinas consideradas artísticas ten no meu caso moito que ver con relacións persoais (con ilustradoras, con músicos…) e tamén co meu propio interese pola música e pola imaxe. Non se trata de descubrir a pólvora, desde logo, senón de xuntar materiais de diferente procedencia para darlle máis pulo e máis matices ao que escribo. Tampouco debería obviar que me parece evidente que procurar a simbiose de poesía con música, ou de poesía con imaxe, ou do que cadre en cada caso, ten un efecto directo na cantidade de público interesado na obra en cuestión.
– NG: E claro, aquí a internet cobra un peso moi importante na poesía, un xénero que a nivel editorial está a pasar por grandes problemas aquí en Galiza… Podería ser a internet o futuro máis inmediato do que até agora foi a poesía en libro?
– ER: O futuro é o libro, mais tamén a internet, os e-books, os recitais… Todo é futuro. Non creo que sexan soportes incompatibles e tampouco que (polo menos polo de agora) uns vaian matar aos outros. Os problemas que poida ter a poesía a nivel editorial penso que teñen que ver, non coa poesía en si, senón cun sistema editorial precario e dependente e, fundamentalmente coa educación en xeral e coa situación do idioma galego en particular. A verdadeira revolución non sería editar máis, nin máis poesía, nin facer máis recitais, nin… A verdadeira revolución para a poesía (e para o ser humano galego ou de Filipinas, tanto me ten) sería ter unha educación universal, pública e realmente de calidade. Ese debería ser o gran investimento de calquera país con ou (coma no noso caso) sen estado. Todo o resto, viría rodado (a poesía, a música, a ciencia, o equilibrio mental…) (…)”
“Queremos sacar o divulgador que todo investigador leva dentro”
Desde
Praza:
“A ciencia tamén é cultura. Iso é algo que sempre tiveron moi claro os responsables de Cultura Galega, o portal informativo do Consello da Cultura Galega. Aínda que os contidos científicos sempre estiveron moi presentes (por exemplo a través dos artigos de Xurxo Mariño, convertidos posteriormente en dous libros), o portal quere agora dedicarlle á divulgación científica un espazo propio e destacado, que levará o nome de Setestrelo.
A sección foi presentada este luns, coa presenza de Francisco Díaz-Fierros (vicepresidente do CCG), Marilar Aleixandre (catedrática da USC e membro da Sección de Ciencia, Natureza e Sociedade do CCG), a xornalista Iolanda Casal e Manuel Gago (director de culturagalega.gal). O obxectivo, destacaron, é afondar nos contidos relacionados coa ciencia, e “explicala a un público xeral, de maneira lixeira, divulgadora”. Setestrelo publicará monográficos, artigos de expertos, reportaxes e libros electrónicos e comeza a súa andaina cun especial dedicado á investigación en física de partículas e ao CERN, a organización científica con sede en Suíza e que acolle o LHC ou Gran colisor de Hadróns.
Iolanda Casal destaca o interese crecente existente na sociedade sobre a ciencia, como se pode ver nalgunhas enquisas recentes, coma a publicada hai uns meses pola FECYT. “Creo que é cada vez máis obvio para todo o mundo a importancia da ciencia na nosa vida. De forma moi evidente os contidos relacionados coa saúde, e tamén pola irrupción das tecnoloxías nas nosas vidas, cada vez máis próximas, por exemplo nos smartphones que levamos na man ou nos ordenadores que manexamos todos o días”, destaca. Sinala que o uso de Internet permitiu multiplicar as fontes de información sobre a ciencia, e non só para as persoas relacionadas con estes campos, senón para todo o mundo, “contribuíndo a alimentar esa curiosidade”.
Casal sinala que a divulgación científica é hoxe en día fundamental “para visibilizar a achega da ciencia, evitando que os investigadores e o seu traballo sexan un ente abstracto”. “Queremos amosar quen son, onde están, que fan”, engade. Isto, ademais, será importante para situar a ciencia e a investigación no lugar que merecen na sociedade, nun momento de recortes para os centros de I+D e para os seus traballadores e traballadoras. “Vivimos unha crise moi profunda, e afortunadamente vai callando o discurso de que a aposta pola sociedade do coñecemento pode ser a solución”, di.
Ademais das reportaxes e contidos xornalísticos, en cada monográfico Setestrelo contará coa colaboración de expertos específicos. “Queremos chamar ao divulgador que cada investigador leva dentro”, destaca Iolanda Casal, que sinala que “ata hai pouco non era tan común que un investigador fose tamén un divulgador, e mesmo creo que non estaba ben visto”. “Hoxe non, hoxe hai un esforzo importante por achegar a ciencia ao público xeral”, engade. (…)”
As asociacións culturais prometen que Manuel María terá un Día das Letras “memorábel”
Artigo
de Carme Vidal en Sermos Galiza:
“O escritor Manuel María acompañou asociacións como a Mesa pola Normalización Lingüística (MNL), a Asociación Socio-Pedagóxica Galega (AS-PG) ou a Asociación de Escritores e Escritoras en Lingua Galega (AELG) así como todo o tecido cultural do país que o vindeiro sábado se xuntarán, como xa estaba previsto, na sede da fundación que leva o seu nome en Outeiro de Rei.
“Este ano debe servir para pór de novo Manuel María de plena actualidade (nunca deixou de estar). Quero dicir que á marxe dos estudos que sobre a súa obra se poidan levar a cabo a homenaxe que supón a dedicatoria do Día das letras ten que poñer o poeta de novo en todos os centros educativos, mais cando ninguén, como el, fixo literatura que pode utilizarse en todos os niveis do ensino, cantada, lida ou dramatizada. Iso, xunto co seu compromiso polo idioma, fai que o ano 2016, ano tamén do centenario das Irmandades, abra un abano de posibilidades de traballo e divulgación que non se dan en ningún outro autor”, sinala o presidente da AS-PG, Xoán Costa, a pouco de se coñecer que Manuel María é o escritor ao que se lle dedicará o Día das Letras Galegas de 2016. (…)
“A sociedade vaise volcar, entre outras cousas, porque estamos en débeda con Manuel María que sempre acompañou a todo o mundo. Tense que visualizar toda a forza que hai na sociedade e que responderá a todo o que el xenerosamente deu en vida. Será un ano de festa e eu creo que podo aventurar que o único referente próximo é cando se celebrou o ano de Lois Pereiro que tamén houbo unha resposta social grande. Servirá para darlle un novo impulso a unha figura imprescindíbel”, comenta Mercedes Queixas, vicepresidenta da AELG, que malia se ter incorporado á directiva da entidade ao anos seguinte da morte de Manuel María coñece ben as razóns que levaron á entidade a outorgarlle as máximas distincións como nomealo socio de honra e dedicarlle a letra E. “O arquivo da AELG testemuña que acompañou desde o seu nacemento a vida interna da asociación e por iso para nós será un orgullo moi grande involucrarnos cunha figura á que lle temos moito respecto”, engade.
A nivel persoal, Mercedes Queixas asegura que o coñeceu de moitas maneiras, desde que se achegou a súa casa como estudante para a elaboración dun traballo e saíu sorprendida co trato e a xenerosidade, logo como docente, cando Manuel María asistiu ao seu centro de ensino coa súa voz rexa que engaiolaba ao alumnado e finalmente en infinidade de actividades do movemento asociativo.
“É unha persoa tan popular que vai ser celebrado por canto movemento asociativo hai no país. Non hai concello que non tivese pisado e a súa voz estivo presente sempre que foi chamado. Terá o recoñecemento que a el lle gustaría: popular de unión do pobo e será tamén un ano para nos atopar cun referente literario da segunda metade do século XX e primeira do XXI de lectura imprescindíbel e tamén para mostrar o moito que o valoramos e agradecemos a súa viaxe polo país acompañando as causas xustas”, comenta Queixas quen fai fincapé nunha faceta, ao seu ver, imprescindíbel, a súa condición de pioneiro da literatura infantil con obras de referencia como Os soños na gaiola.
Da infinidade de actos da Mesa pola Normalización Lingüística (MNL) nos que Manuel María participou, o presidente da entidade, Marcos Maceira destaca o seu compromiso anual co Correlingua, a carreira na que a rapaciada festexaba correndo a súa lingua. “Percorreu moitísimos centros de ensino e tanto el como a súa obra traballaron arreo pola normalización a nosa lingua po riso quero destacar a oportunidade como autor para seguir contribuíndo aínda hoxe á defensa do galego, nun momento en que tanta falta fai”, afirma Marcos Maceira quen lembra tamén que a súa obra foi lema de varias convocatorias de Queremos Galego, a plataforma pola lingua, como “O idioma é a chave coa que abrimos o mundo”.
“A súa obra será reeditada e estará con máis intensidade nos centros de ensino co que imos comprobar que o país e a lingua son eixos fundamentais da súa creación. Manuel María é o primeiro autor novo que publica en galego despois do levantamento militar e a forza que a lingua ten na súa obra vai ser moi útil para a loita pola normalización”, explica e, como Xoán Costa, insiste en que a feliz coincidencia co ano das Irmandades da Fala fai que agarde o 2016 “con moito optimismo, moi propicio para a lingua, para recolocala no sitio que lle corresponde”.”
A Academia refírese á elección de Manuel María, homenaxeado do Día das Letras de 2016, como “gloriosa” e “eficaz”
Desde Sermos Galiza:
“(…) Non foi até as 13:48 h. cando o presidente da RAG comezou a rolda de prensa co esperado anuncio. Fíxoo despois de desculpar a tardanza no inicio da comparecencia. “A personalidade literaria á que se lle dedicará o Día das Letras Galegas de 2016, coincidindo co centenario das Irmandades da Fala, será Manuel María”, comezaba Alonso Montero, flanqueado polos membros numerarios que presentaron a proposta da candidatura, Margarida Ledo e Darío Xohán Cabana á esquerda, e Fina Casalderrey, Víctor Freixanes e Xosé Luís Regueira á dereita. Dos membros numerarios defensores de Manuel María só Manuel Rivas faltaba na posterior rolda de prensa.
O presidente da Academia salientou que “calquera das tres persoas heteroxéneas –o propio Manuel María, Xela Arias e Carvalho Calero– serían dignas da condecoración”. “Dito isto, co máximo respecto, Manuel María é un dos poetas máis cantados da literatura galega, non tan cantado coma Rosalía, pero si coma Curros ou coma Celso Emilio”, sinalou. Neste sentido, puxo de manifesto a “eficacia” de Manuel María na sociedade galega, “e non só na escola”, e prognosticou que a súa elección “vai ser un triunfo para a Academia e para a normalización”. Este éxito prognosticado polo presidente da RAG contrasta coa polémica suscitada pola elección de Filgueira Valverde como homenaxeado no Día das Letras Galegas do ano en curso. Informou, para rematar, de que viña de comunicarlle a Saleta Goi, viúva de Manuel María, o resultado da votación.
Ás preguntas dos medios sobre o resultado das votacións, Monteagudo, entre o público que asistía á comparecencia -xunto con Luz Pozo, Bernardino Graña, Torres Queiruga e Ferro Ruibal- explicou que o nome do homenaxeado se dirimiu en segunda volta entre o propio Manuel María e Carvalho Calero, pois Xela Arias non pasou da primeira volta das votacións. Porén, malia llo preguntar xornalistas, os membros da Academia rexeitaron informar sobre o número de votos e tan só sinalaron que o homenaxeado gañara as votacións “cunha maioría moi ampla”.
A continuación, Margarita Ledo tomou a palabra para subliñar as distintas facetas de Manuel María “en todas as esferas”, nomeadamente como articulista de prensa en A Nosa Terra e en El Correo Gallego. Tamén fixo alusión ao festival Lúas de Outono que cada ano lembra o escritor e enxalzou o labor da Fundación Manuel María na catalogación e difusión da súa obra. “Manuel María, sempre moi querido, falaba da amizade como unha fror rara e marabillosa”, concluía Margarita Ledo. Fina Casalderrey, pola súa banda, expresou que a literatura infantil e xuvenil moito lle debe a Manuel María e destacou o “poder normalizador” da súa obra.
Víctor Freixanes, ao igual que Alonso Montero, fixo fincapé na eficacia “didáctica, pedagóxica e social” da elección de Manuel María como homenaxeado de 2016, “desde a música de María Manuela, pasando pola de Suso Vaamonde ou a de Fuxan os Ventos”. Pola súa banda, Darío Xohán Cabana quen ocupou a cadeira de Manuel María na Academia, cualificou o elixido como “poeta de vangarda”, sen esquecer o seu labor como autor de teatro que coñecía a dinámica da comunicación teatral. “É un xigante”, engadiu Darío Xohán Cabana, quen salientou a inmensa calidade da obra de Manuel María e a súa “superabundancia”. “A súa obra en conxunto é excelsa e abundante”, reiterou, para logo definilo como un “xornalista literario cunha obra inmensa”. Ao igual que Xosé Luís Regueira, sinalou que “vai ser un ano glorioso, pois Manuel María vai entrar en sitios onde a outros élles difícil entrar”. (…)”
Ana Acuña: “Indicar que tipo de literatura é a axeitada, e facelo desde un lugar privilexiado, tamén é intervir politicamente”
Entrevista
de Montse Dopico a Ana Acuña en Praza:
“(…) – Praza (P): Por que os galegos en Madrid foron “pioneiros”? En que aspectos?
– Ana Acuña (AA): Un dos máis coñecidos é o político co nacemento da UPG. Os dez puntos básicos deseñáronse en Madrid. Tamén no aspecto literario, lingüístico e artístico coa revista Loia, o grupo Atlántica, a “Carta Circular ó cardeal, bispos e cregos de Galicia”, o especial da revista Signo dedicado a Galicia, a Estampa Popular Galega, a banda deseñada… O grupo máis coñecido é o que tivo máis trascendencia política: Brais Pinto… Pero os galegos en Madrid foron pioneiros en moitos aspectos. Moitos son estudantes que están de paso, pero moi implicados cos movementos reivindicativos. Por iso falo de “xeracións activas”, que é un termo de Julio Aróstegui. É dicir, grupos que nacen, introducen cambios e actúan como portadores dunha cultura nova. Moi conscientes da terra da que veñen pero tamén da que os acolle, da difícil situación das clases subalternas de Madrid, por exemplo, e coñecedores dos movementos de liberación anticolonialista. (…)
– P: A segunda xeración, a dos Brais Pinto, analiza “a problemática galega desde unha óptica socio-política e non só cultural”. Que é que os distingue da primeira xeración, – a da Mocedade Universitaria Castelao-, para non merecer o adxectivo de “culturalistas”, indo aos feitos?
– AA: Sobre a primeira xeración, eu digo que as súas actividades “foron eminentemente culturais pero que xa se apreciaban gomos dunha certa reivindicación” lingüística. Non se pode esquecer a polémica lingüística sobre a persecución do idioma nacida dunha actividade deste grupo de galegos en Madrid nin o seu eco en Bos Aires. Esta xeración carecía de mestres tralo corte provocado pola Guerra Civil.
En canto á actividade cultural de Brais Pinto, era para eles unha “tapadeira” de algo máis, dunha acción política. Non queren facer só arte. Son moi conscientes das necesidades e das eivas que había no ámbito artístico: os artigos de Patiño críticos coa pintura do momento, por exemplo. Reivindican a novidade, a innovación, pero para algo máis. Están aprendendo a realidade política e histórica coa que se implican co obxectivo de liberar Galicia. É significativa, por exemplo, a relación que manteñen con América. Ou actos concretos, como cando se erguen e marchan tras unhas determinadas afirmacións de Fraga sobre Rosalía… Eran tempos difíciles. Non é como coller e marchar hoxe. (…)
– P: Carmen Mejía fala de “insilio” ou exilio interior. Nese sentido, o libro [Letras nómades. Experiencias da mobilidade feminina na literatura galega] oponse a diversos tópicos. Nin as mulleres que emigraban eran meras “acompañantes” dos maridos. Nin a motivación era só a fame. Tamén a necesidade de saber. Nin a viaxe tiña que implicar necesariamente o traslado a moitos quilómetros de distancia.
– AA: Hai moitas formas de mobilidade e a interior é unha delas, si. Carmen Mejía trata, tamén, a mobilidade dos nenos do campo á cidade na Galicia dos anos 50 a través dun documento remitido por Luz Pichel. María do Carme Kruckenberg, que aparece no capítulo de Manuela Palacios e no de María Xesús Nogueira, viaxaba por necesidade de coñecer. Eva Moreda tamén amosa motivacións para a mobilidade máis próximas a nós (razóns laborais, académicas…). E claro que as mulleres non emigraban só para acompañar os maridos. Nos capítulos hai historias ben crúas, como as das mulleres que emigraban para aleitar os fillos doutras e levaban un canciño na viaxe a América para non perder o leite… (…)”
Vigo: actividades destacadas do martes 7 de xullo na Feira do Libro
O
martes 7 de xullo continúa a Feira do Libro de Vigo (na Rúa Progreso, xunto ao MARCO), con horarios de 12:00 a 14:00 h. e de 17:30 a 22:00 h., cos seguintes actos literarios destacados para este día:
– 19:00 h. Alfonso Vázquez Monxardín, Patricia Arias Chachero e outros autores presentan Ramón Otero Pedrayo. Unha fotobiografía, publicada pola Fundación Otero Pedrayo. Participa Víctor F. Freixanes.
– 19:45 h. Presentación do último número da revista Grial.
– 20:30 h. Homenaxe poética a María do Carme Kruckenberg, organizada pola Editorial Galaxia e presentada por Mercedes Queixas Zas. Pechará o acto o grupo musical Xardín Desordenado.
Manuel María, un Día das Letras da xente e mais da fala
Reportaxe de David Lombao en Praza:
“(…) Tras a polémica escolla do pasado ano as figuras que compuñan a terna desta volta, Xela Arias, Ricardo Carvalho Calero e Manuel María, auguraban un panorama carente de grandes controversias. Finalmente, unha votación en segunda volta ditaminou que a figura sinalada fose a de Manuel María, unha lembranza do tan prolífico como comprometido autor chairego que augura un vindeiro Día das Letras centrado, en boa medida, na defensa da lingua propia, e no que, no entanto, o número de homes homenaxeados ascende xa a 52, mentres que no caso das mulleres o contador segue conxelado en 3.
“Recuperar a Manuel María é recuperar valores democráticos, o amor á terra e a defensa da lingua”, afirmaba hai tres anos a cantante Uxía Senlle na presentación de Andando a Terra, o traballo no que percorre parte do amplo traballo do poeta da Terra Chá, comarca lucense que “se non a inventou, polo menos definiuna e remarcouna para sempre”, en verbas de Alfonso Blanco Torrado, crego de Pardiñas. Os versos chairegos do Manuel nado en Outeiro de Rei no 1929 salfiren toda a súa obra e tamén o seu discurso de ingreso na Academia que agora o homenaxea: A Terra Chá: poesía e paisaxe.
A construción poética da Terra Chá e dos seus lugares ata o máis miúdo, como o regato do Cepelo, é un dos compoñentes máis senlleiros da enorme obra de Manuel María, autor que dende moi novo comezou a entrar en contacto con persoeiros como Carvalho Calero, Luís Pimentel, Ánxel Fole ou o seu amigo Uxío Novoneyra. Os anos de instituto achegárono aos faladoiros intelectuais de Lugo, como o do Méndez Núñez, e no tempo da ‘mili’ en Compostela no do Café Español, polo que tamén transitaban escritores, intelectuais e activistas políticos da clandestinidade de diversas procedencias e xeracións, dende o xornalista Borobó a Ramón Piñeiro, de Fermín Bouza Brey a Celso Emilio Ferreiro ou Xosé Manuel Beiras.
Todos eses contactos e influencias serviron para fortalecer un compromiso político que xa exercía a finais dos anos 50, cando comezou a exercer como procurador dos tribunais e cando xa era fundador da Editorial Xistral, a mesma que lle daría nome á libraría que mantivo aberta en Monforte xunto á súa dona, Saleta Goy. O movemento da Nova Canción Galega, a UPG, o BN-PG e, máis tarde, o BNG, foron os espazos nos que desenvolveu labor político mentres, simultaneamente, ofrecía apoio a multitude de iniciativas culturais de base. A política está, obviamente, tamén moi presente nas súas letras, tanto na lírica como no ensaio ou nas súas colaboracións con diferentes medios de comunicación.
Ata o seu falecemento na Coruña, en setembro de 2004, Manuel María recibiu multitude de homenaxes no país e tamén fóra del. Dende 2007 a figura e a obra do autor presérvase e espállase dende a fundación que leva o seu nome, que dende 2013 desenvolve a súa actividade dende a Casa Museo Manuel María, en Outeiro de Rei.”
Discurso de Ledicia Costas na inauguración da Feira do Libro de Vigo 2015
Esta é a ligazón para o vídeo da súa participación.
Vigo: actividades destacadas do luns 6 de xullo na Feira do Libro
O luns 6 de xullo continúa a Feira do Libro de Vigo (na Rúa Progreso, xunto ao MARCO), con horarios de 12:00 a 14:00 h. e de 17:30 a 22:00 h., cos seguintes actos literarios destacados para este día:
– 18:30 h. Miguel Ángel Alonso Diz asinará exemplares de O valente coello que quixo soñar e outros libros seus na caseta da Libraría Andel.
– 19:45 h. Xosé María Álvarez Cáccamo e Fernando Casás, presentan Arqueoloxía da memoria, publicado polo selo editorial Niké de Urco Editora.
– 20:30 h. Antonio Piñeiro presenta A identidade fascinada, publicada por Galaxia. Participan, xunto ao autor, Ramón Nicolás e Carlos Lema.
– 21:15 h. Concerto presentación do CD Aprendendo a ladrar, por Xardín Desordenado recollendo a poesía musicada de poetas galegas.
Xosé Luís Méndez Ferrín: “Non creo nos intelectuais”
Entrevista
a Xosé Luís Méndez Ferrín en Noitábrega:
“(…) – Noitábrega (N): A súa obra No ventre do silencio retrata unha Galicia sumida nas tebras. Desapareceron esas tebras ou substituíronse?
– Xosé Luís Méndez Ferrín (XLMF): Hai outras. Cada época ten a súa malicia. É como se me preguntas se me parece mellor o sistema do escravismo ou o actual. Contestareiche que mellor é o actual, pero ti podes pensar que no escravismo en Roma había escritores como Ovidio ou como Cicerón. Cada época ten as súas luces e as súas sombras. No ventre do Silencio o que quixen retratar era como vivían os estudantes, fundamentalmente de clase media, nunha universidade mesquiña como era a universidade de Santiago. Hoxe os rapaces universitarios gañan os premios de Física. Hai moitos que están en Xenebra traballando. Hai unha Galicia moitísimo máis preparada que naquel momento. (…)
– N: Por que o tema artúrico é tan recorrente nos escritores galegos?
– XLMF: Non é tanto como parece. Hai un libro de Cunqueiro que se chama Merlín e familia no que hai de todo menos Merlín (risas). Despois está un libro meu, Amor de Artur. Só teño un conto artúrico e teño que apandar con toda esa lenda de que teño literatura de Bretaña. De todas maneiras a min ese mundo interésame moito porque foi un modo de expresión da época medieval, paneuropea incluso. Hai o gran mito dun rei que non está morto senón durmido e que vai volver a liberarnos. (…)
– N: Que significou publicar co pseudónimo de Heriberto Bens?
– XLMF: Hai unha resposta que real e histórica e hai outra xa máis elaborada. A real é a seguinte, a min metéronme dous anos de cadea por unha novela que escribirá e non publicara pero que toparan na miña casa. E entón os amigos de Montevideo e camaradas da UPG publicaron un conxunto de poesías miñas e algunhas eran bastante explícitas co réxime e a súa denuncia. Polo tanto decidín publicalas con pseudónimo. Esta é a verdadeira. A máis elaborada é que se se crea un personaxe e ese personaxe escribe textos de algún poemas pois xa non é un co que se está escribindo e entón danlle unha certa distancia. Foi unha estratexia de defensa dunha denuncia e unha estratexia literaria. A teoría é de Pessoa e de Machado en parte, Pessoa inventa os heterónimos e os leva ata o final. (…)”
