Caderno de Nilo, por Antía Otero

Desde a páxina web de Antía Otero:
“O pasado mércores, día 4 de decembro participei na presentación de Caderno de Nilo de Cesáreo Sánchez Iglesias, ao carón de Xavier Seoane e Manuel Bragado. Deixo aquí o texto da miña presentación:
“Se collemos unha peza de George de la Tour, o máis famoso dos pintores tenebristas fanceses, atoparémola. Daremos con esa luz que rompe o espazo e concentra toda a nosa mirada coma se dunha avelaíña pendurada no medio dun cuarto estivésemos a falar. Alí o descoñecido, a materia que non somos quen de descubrir nun primeiro plano e que só podemos imaxinar, como esos lugares nos que nunca estivemos e que inventamos basándonos en referencias, textos que lemos ou anécdotas que nos contaron.
O Caderno de Nilo, a pouco de abrirse, fai referencia á Magdalena Terff… Un cadro que George de la Tour pintou ao redor do 1643 e no que unha muller espera, ou desespera, mirando fixamente o corpo de luz dunha candea. A Magdalena está sentada e entre as mans sostén unha caveira. Non en van, o lenzo tamén é coñecido como a Magdalena Penitente, mais Cesáreo evita tintar á protagonista de toda moral relixiosa e patriarcal e escríbea no seu verso directamente como a Magdalena Terff, transformándoa nunha muller libre a piques de decidir que vai facer… que camiño escollerá mentras observa o corpo alongado dunha chama.
Pero non son estas as únicas referencias que o poeta manexa antes de iniciar a viaxe. Porque nesta preparación como parte do proceso creativo e vital, Cesáreo sácalle punta ao lápis antes de iniciar o trazado polos lenzos, tan lixeiros e contundentes á vez, como panos de Holanda ou sedas chinesas, e bota man do Oriente debuxado por Flaubert, naquel tema que lle obsesionaría dende a súa xuventude: a viaxe que camiña con un e o Eu que, co camiño, convértese en viaxe.
“Un río riseiro e magnífico, que asemella máis un océano que outra cousa”
Así describiu ao Nilo, Gustave Flaubert na súa obra Nilo. Cartas de Exipto. Unha crónica dos nove meses de periplo que o autor de Madame Bovary realizou en 1850 e que contou a través das cartas que enviaba á súa nai e a un amigo da infancia… Porque tamén en Caderno de Nilo hai esa vontade de contar, de deixar rexistro, de facer á lectora partícipe de cada lousa que forma o trazado.
O poeta vóltase arquitecto, planificador de presentes na vontade de construir a viaxe dun xeito contundente e duplo, pois dise que a verdadeira viaxe é a que se fai dúas veces: unha primeira cando lemos sobre ela e, unha segunda, ao longo da viaxe en sí mesma. Mais eu engadiría, que Cesáreo realizaa en tres ocasións: a da realidade ensimismada (tal e como di no texto que inicia o libro), a da viaxe en sí e a do ronsel que deixa a súa presencia por cada e unha das rúas que describe, dos momentos de soidade, dos templos que olla e bosquexa no seu caderno.
Porque a viaxe que describe o Caderno do Nilo non é unha viaxe ao xeito épico de Homero pois, aquí, non hai Ítacas ás que retornar, nin Penélopes que deixar envellecendo postas a proba polos séculos dos séculos á beira do tear. Esta viaxe non embarca nun periplo patrocinado por Atenea, senón que camiña cara outro tipo de literatura; aquela que busca con liberdade realizar a crónica, debullar o caderno recordándonos á escrita periexética iniciada no periodo helenístico.
Ese punta de lanza comezada por Hecateo de Mileto e Pausanias, entre outros, e cuxa vocación era a de recoller información dos pobos, das xentes, das costumes dos lugares visitados… Máis neste libro nós, como lectoras, temos a sorte da nosa parte porque, lonxe dunha guía de viaxes ( máis apta para turistas que para viaxeiras), Cesáreo constrúe e peneira os datos coa ollada bisturí do poeta e enche o relato de luz, lapislázuli,columnas campaniformes, palmiformes, fasciculadas, capiteis estriados, arrecendos a especias e condimentos, xenxible, anís, azafrán, follas de té, paseos por Luxor, a grandeza do palacio de Karnak, rúas políglotas, mercados, sabor a pan, uvas, granadas, hibisco, dátiles, atmósferas do Cairo ou reflexos do sol na roupa lavada no Nilo como telón de fondo. Unindo a arte de ver coa arte de escribir e traendo para nós ese todo que se contén no seu propio nome.
Di a Historia que a Hatshepsut, a raiña faraón da decimooitava dinastía de Exipto, foi a muller que máis tempo pasou como dirixente do trono das Dúas Terras e que unha vez rematado o seu tempo de mando, o seu nome foi mandado borrar polo seu sucesor e fillastro Tutmosis III sistemáticamente dos anais e dos edificios exipcios. Ben fora por vinganza ou por conseguir certa lexitimidade familiar, o caso é que o nome da Raiña caeu no esquecemento e incluso hoxe en día, xa co seu sartego aberto e a súa momia obesa estudada, as opinións sobre a matriarca soen ser variadas. Algúns falan dela como unha usurpadora do poder, outros coma dunha muller valente. Cesáreo non é xordo á Historia e no seu libro fálanos do suceso desenterrando a arqueoloxía.
Ás veces, na lectura deste libro un ten a sensación de atoparse facendo descubrimentos contínuos. Eu, que nunca viaxei alí, sentía que dalgún xeito estaba a facer, da man do autor, a primeira parte da viaxe. Esa primeira parte que se conforma de lecturas sobre o lugar. Porque aquí, a vida do río está condensada na palabra que lle dá nome e, o Nilo, non deixa de ser nesta obra como un contedor inxente, un tesouro incrible descuberto por Flaubert, Herodoto, Ali-Bey ou Pierre Loti….
Máis tamén hai moito de emoción nos ollos pola primeira visión, similar a aquela que puideron ter Mary Leakey cando contemplou os cráneos dos primeiros homínidos, Schliemann ao desenterrar Troia, Howard Carter ante Tutankamon ou Lloyd Stephens descubrindo o mundo maia.
O Nilo é o lugar a descubrir e con el a incerteza. Por iso o poeta acubíllase na deriva e na inseguridade do recordo. Esa que é fráxil e prudente a un tempo e que nos permite retornar unha e outra vez ao lugar vivido.

Retorno ao Caderno do Nilo, chamando polo poema
para que algo permaneza extraviado na memoria
– di Cesáreo

e a min non me queda outra que convidarvos a que vos extraviedes….

Compostela: III Xornadas de Literatura e Ensino, Versos pintados no pupitre, os 13 e 14 de decembro

Horario: Venres 13 de decembro, de 16:30 a 20:00 horas; sábado 14 de decembro, de 10:00 a 20:00 horas.
Lugar de celebración: Auditorio da Biblioteca da Cidade da Cultura de Galicia (Monte Gaiás), Santiago de Compostela.
Destinatarios-as: Profesorado do ensino non universitario e futuros ensinantes do ensino non universitario.
Matrícula: Gratuíta, por rigorosa orde de inscrición, tendo preferencia os/as socios/as da AS-PG e da AELG, a través da web da AS-PG: entre os días 11/11/2013 e 10/12/2013.
Número de prazas: 100.
Prazas para persoas que nunca traballaran como docentes en centros públicos ou concertados da Consellería de Educación:
Prazas reservadas: 25%
Número máximo de prazas: 25%.
Obxectivos previstos:
– Valorar a literatura galega, a través da súa historia, como unha ferramenta clave para a adquisición da necesaria competencia lingüística adaptada a cada nivel/etapa educativa.
– Adecuar a diversidade metodolóxica literaria aos novos tempos educativos.
– Achegarse aos contidos didácticos e interactivos que as TIC ofrecen para o profesorado.
– Coñecer o Espazo Didáctico que a AELG ofrece aos profesionais do ensino, en particular, e á sociedade, en xeral.
– Reflexionar sobre a necesaria revisión e actualización da transmisión didáctica da poesía no ensino obrigatorio e posobrigatorio.
– Reflexionar sobre os criterios de selección e o estabelecemento de canons literarios orientativos para o ensino da poesía.
– Coñecer e analizar as estratexias de sedución que faciliten a descuberta e o achegamento á lectura poética por parte do público infanto-xuvenil.
– Partillar e debater directamente sobre orientacións e estratexias de achegamento da linguaxe poética para a infancia e mocidade xunto con escritores e escritoras da literatura galega e mais coas figuras mediadoras.
– Coñecer o potencial creativo e expresivo da expresión lírica subxacente na literatura galega de tradición oral.
– Concienciarse da necesidade de estimular creativamente, na expresión escrita, o alumnado.

PROGRAMA

VENRES 13 DE DECEMBRO
16:30 h. Entrega de material.
17:00 h. Conferencia: Poesía para xente miúda. Música e xogo de palabras, de Xosé Mª Álvarez Cáccamo.
18:00 h. Mesa redonda: O Club d@s poetas viv@s, con Fran Alonso, Antonio García Teijeiro, Elvira Riveiro.

SÁBADO 14 DE DECEMBRO
10:00 h. Mesa redonda: Enredando versos nas aulas, con Montse Penas, Anxos Rial, Romina Bal.
12:00 h. Obradoiros de expresión escrita (simultáneos):
* Quen teme a poesía feroz?, con Antía Otero.
* Fascinio poético no proceso de creación, con Dores Tembrás.
* Versos transformers, con Carlos Negro.
16:00 h. Conferencia: E-memoria. Contidos e aproveitamento do arquivo de tradición oral da AELG, con Antonio Reigosa.
17:30 h. Mesa redonda: Voces de Rosalía, con:
* Uxía: Rosalía pequeniña.
* Najla Shami: Na lingua que eu falo.
* Aid: Rapoemas.
19:15 h. Actuación de Uxía, Najla Shami e Aid.
20:00 h. Clausura.

Metodoloxía que se vai empregar:
– Conferencia inaugural que centre o estado da cuestión con carácter informativo e analítico.
– Mesas redondas que faciliten a intercomunicación con ópticas diversas segundo os diferentes relatores que participan nelas.
– Interacción e participación co público nos coloquios finais das mesas redondas.

Entrada libre até completar aforo.

Compostela: nova sesión dos Picaversos, co título Ingleses

O martes 10 de decembro, a partir das 21:00 horas, no Paraninfo da Facultade de Historia da Universidade de Santiago de Compostela, chega outra edición do ciclo de lecturas poéticas Picaversos, baixo o título Ingleses, coa participación de Mariña Pérez Rei, Alexandra Lores, Gonzalo Hermo, Antía Otero, Ismael Ramos, Luís Valle, Teófila Noemí Ruiz, Alfonso Barata e Mark Wiersma.

A Coruña: presentación de Caderno do Nilo, de Cesáreo Sánchez Iglesias

O mércores 4 de decembro, ás 20:00 horas, no local de Portas Ártabras (Rúa Sinagoga, 22) da Coruña, preséntase Caderno do Nilo, de Cesáreo Sánchez Iglesias, publicado en Xerais. No acto, xunto ao autor, participan Antía Otero, Xavier Seoane e Manuel Bragado.

Compostela: recital no marco do obradoiro de creación literaria a cargo da escritora Alicia Fernández

O sábado 23 de novembro, ás 12:00 horas, na Sala de Didáctica da Fundación-Museo Eugenio Granell de Santiago de Compostela, terá lugar un recital poético aberto ao público, no marco do obradoiro Da memoria ao poema, organizado pola Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega, co patrocinio da Concellaría de Normalización Lingüística do Concello de Santiago de Compostela, impartido por Alicia Fernández, e no que xa contou coa visita do escritor Antón Lopo.
Neste recital aberto ao público, participarán alumnos do obradoiro de creación literaria. Intervirán tamén neste recital: Antía Otero, Xiana Arias, Mario Regueira, O Leo i Arremecághona, Gonzalo Hermo, Berta Dávila, Alba Cid, Agustín Delicias, Ismael Ramos, Jesús Castro, Naïr García Abelleira e Xesús Estalote.

Rematou o VIII Ciclo Escritores-as na Universidade

Desde o Diario da Universidade de Vigo:
“No panorama teatral galego as propostas máis innovadoras, aquelas que dalgunha maneira están repensando o tradicional e que non se conforman coa norma establecida veñen da man de mulleres creadoras, de directoras de escena ou, simplemente, de mulleres que veñen doutras artes e que atopan na escena o seu lugar. Así o deixaron ver e sentir as actrices e dramaturgas Antía Otero (A Estrada, 1982) e Vanesa Sotelo (Cangas, 1981) na clausura do VIII Ciclo Escritora/es na Universidade.
Baixo o título Teatro impuro para tempos bastardos púxose fin a unha edición centrada na literatura galega máis actual, aquela que están a facer os novos valores, novos profesionais de arredor de trinta anos “unha franxa de idade que habitualmente está escurecida ou, cando menos, pouco visible”, subliñou a escritora e docente Rexina Vega, coordinadora do ciclo, que fixo fincapé en que abrir as mesas redondas ás xeracións máis novas “serviu para que a comunidade universitaria coñeza uns traballos nos que cambian completamente as linguaxes tanto da poesía como do teatro e da narrativa”, un cambio xeracional que, ao seu xuízo, sorprendeu “tanto aos seus propios compañeiros como a xente doutras idades”.
Escritoras, creadoras, actrices… Antía Otero e Vanesa Sotelo fuxiron do debate das novas tecnoloxías, “pois é algo que todos asumimos e que todos traballamos”, recalcou Otero, e levaron a súa conversa cara algo que lles preocupa máis: o feito de “como a ficción, a escritura dramática ou o teatro pode negociar coas múltiples realidades nas que nos atopamos”, engadiu Otero, que non dubidou en sinalar que “o camiño” só pode facerse a través do proceso de investigación “de facer e de estar aí, que é o que se leva facendo toda a vida e que, ao final, é o que se vai seguir facendo”, recalcou a dramaturga, que insistiu na necesidade non tanto de “crear produtos, senón de crear coñecemento, que é o que fundamentalmente nos axuda a entender”.
Na idea de volver a centrarse no proceso e non tanto en agardar resultados centrouse tamén Vanesa Sotelo, que aproveitou a súa participación no ciclo para lanzar preguntas, cuestionar formas de mirar e cuestionar tamén o establecido.
En canto á resposta do público a estas novas propostas, Sotelo teno claro, “os tempos son complicados e críticos”. Pero non todo ten que ser de cor negra, ambas autoras recalcaron a súa confianza en que hai unha “necesidade do teatro”, xa sexa máis ou menos minoritaria, “pero a demanda sempre está”, recalcou Sotelo.
E como a cousa ía de teatro, para iniciar o acto preparouse unha instalación coa que contextualizar esta última sesión do ciclo, sesión que veu precedida pola proxección do vídeo En construción, “unha auténtica chamada á resistencia creativa”, subliñaron as autoras, o grupo de axitación teatral As ghatas salvaxes, dirixido por Xandra Táboas, estudante do Grao de Galego – Español, que foi tamén a encargada de presentar as compañeiras, Antía Otero e Vanesa Sotelo.”

A lírica desde o escenario

Desde Cultura Galega:
“Elementos teatrais, música, vídeo. Xa non se trata de que os poetas incorporen as novas tecnoloxías para apoiar o texto. Nos últimos tempos están a se desenvolver en Galicia diferentes iniciativas que traballan a poesía como unha posta en escena na que diferentes disciplinas se integran nun espectáculo complexo. Propostas como (Retro)visor e DandyLady están a incorporar á axenda cultural do país este xeito de entender a lírica coas súas xiras. (…)
Para Antía Otero “fóra de aquí hai xa tempo que se traballa noutros formatos, é lago que se ve nos festivais de poesía. Pero penso que en Galicia non estamos nada lonxe”. Segundo asegura, “somos bastante xente que traballamos para que a poesía non sexa entendida unicamente como o papel, que non debe desaparecer, pero está por explorar as posibilidades de hibridar a poesía coas artes escénicas, a danza ou o audiovisual para un público cada vez máis ávido de cousas novas”. Coincide con ela Pinheiro, quen apunta que “aos poucos está a se asentar a poesía escénica e os videopoemas. Hai aínda pouca cousa, pero tanto a nivel galego como ibérico e europeo está a ser unha nova onda de xente que busca xeitos de contar a poesía desde unha perspectiva moi cotián”.
A estas súmanse aínda propostas que integran elementos escénicos ou musicais como Poetas da Hostia, dentro que aparenta ser un rexurdir da poesía ao vivo. Deste xeito, Branca Novoneyra sinala que “hai poetas actrices, bailarinas e cantantes, tamén hai actrices e moitos músicos amantes da poesía. Parece que a poesía expandiuse fóra do papel. Nun intre onde a edición do xénero en Galicia é marxinal, os poetas publican pouco pero len e actúan en público. A poesía oral volve, as lecturas e as escenas poéticas libéranse dos espazos institucionais”. Segundo Otero “a poesía nunca estivo agochada. Si é certo que agora ao mellor aparece un grupo de xente que toma o recital doutro xeito, ven que hai aí unha opción marabillosa de comunicar co público e entón si pode haber certo movemento, aínda que penso que nunca o deixou de haber”.”

Vigo: mesa redonda Teatro impuro para tempos bastardos, no VIII Ciclo Escritores/as na Universidade

O xoves 7 de novembro finaliza o VIII Ciclo de mesas redondas Escritoras/es na Universidade, baixo o título de Unha outra literatura para un outro tempo, actividade da Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega, co patrocinio da Secretaría Xeral de Política Lingüística e a colaboración da Facultade de Filoloxía e Tradución da Universidade de Vigo. A partir das 12:00 horas, no Salón de actos da Facultade de Filoloxía e Tradución, Antía Otero e Vanesa Sotelo conversarán sobre o hibridismo de linguaxes nas novas tendencias escénicas, co título: Teatro impuro para tempos bastardos.

Pontevedra: Encontro da Federación Galeusca 2013, do 25 ao 27 de outubro

Do venres 25 ao domingo 27 de outubro terá lugar o Encontro da Federación Galeusca do 2013 en Pontevedra, baixo o título A literatura infanto-xuvenil: Perspectivas de futuro e adecuación a novos formatos, organizado pola Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega, a Associació d’Escriptors en Llengua Catalana e a Euskal Idazleen Elkartea, co patrocinio da Concellaría de Cultura do Concello de Pontevedra.

O programa está formado polo seguintes actos (sublíñanse os actos abertos ao público en xeral):

Venres, 25 outubro
20:30 h. Recepción no Pazo Mugartegui (Praza da Pedreira).
Este acto contará coa presenza do Alcalde de Pontevedra, Miguel Anxo Fernández Lores, e dos tres presidentes das asociacións que conforman a Federación, e que atenderán á prensa:
Cesáreo Sánchez Iglesias (AELG).
Guillem-Jordi Graells (AELC).
Ander Iturriotz (EIE).

Sábado, 26 outubro. Casa das Campás (Rúa Don Filiberto, 9-11).
De 10:00 a 12:00 h. Mesa redonda de narrativa (presenta e modera Francisco Castro).
Pere Morey (AELC), María Reimóndez (AELG), Fernando Morillo Grande (EIE).
De 12:30 a 14:00 h. Paseo literario por Pontevedra, con Xosé Vázquez Pintor e Fina Casalderrey.
De 16:00 a 18:00 h. Mesa redonda de poesía (presenta e modera Antía Otero).
Josep Francesc Delgado (AELC), Carlos Negro (AELG), Nicolás Zimarro Bravo (EIE).
De 18:15 a 20:15 h. Mesa redonda de teatro e outros formatos (presenta e modera Mercedes Queixas).
Pau Marqués (AELC), Ánxeles Cuña (AELG), Alaitz Olaizola Borda (EIE).

Domingo, 27 outubro. Casa das Campás.
De 10:30 a 12:00 h. Asemblea Federación Galeusca.
De 12:00 a 12:30 h. Lectura de conclusións e clausura.

As asociacións de escritores en catalán, éuscaro e galego formaron a Federación Galeusca o 15 de xuño de 2008, en Poblet, coincidindo co 25 aniversario da reunión anual Galeusca creada para establecer relacións entre os creadores/as de obras literarias na tres linguas minorizadas de España. O obxectivo da súa creación é que as tres asociacións teñan un instrumento legal para a coordinación e a acción conxunta, e cinco anos despois, a Federación Galeusca converteuse nunha ferramenta que é esencial para a afirmación da profesión e combater a invisibilidade social dos escritores/as nas tres linguas.
Actualmente a presidencia da Federación corresponde á asociación vasca, e será cedida ao remate da Asemblea da Federación ao presidente da catalá, Guillem-Jordi Graells.