Entrevista de Antón Escuredo a Carlos Taibo en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Cal é a razón escribir agora unha obra entre autobiográfica e lingüística?
– Carlos Taibo (CT): Ás veces non hai unha razón precisa. A miña vida intelectual, e non lle dou ningún relevo a este adxectivo, é unha mesa con catro pés. Un deles é o meu traballo na universidade vencellado coas mudanzas na Europa central e oriental. Outro o activismo político que me invita a contestar ao capital e ás súas regras. O terceiro serían os libros como obxecto marabilloso sen os que a miña vida non tería sentido. E o cuarto as linguas.
Decateime non hai moito que boa parte das historias e brincadeiras que eu conto teñen unha base lingüística. Pareceume que tiña sentido de facer unha homenaxe ás linguas que para min son a creación máis marabillosa da especie humana. Ese é o miolo do que xorde o libro.
– ND: Ese amor polas linguas tamén é algo revolucionario nun mundo que, cada vez máis, procura concentrarse en poucas e dominantes?
– CT: Cando alguén celebra a desaparición dunha lingua, eu pregunto que é o que ten dentro da cabeza. A desaparición dunha lingua é a desaparición dunha cultura. Certamente, aínda que no libro hai unha dimensión de brincadeira, mesmo nalgún caso canalla, hai unha reivindicación das linguas e singularmente das linguas minorizadas.
Este libro é produto dun compromiso lingüístico coa lingua do meu país, o galego-portugués. É unha mestura entre a vocación de chamar a atención dunha maneira razoabelmente divertida e relaxada sobre as linguas e ao mesmo tempo unha reivindicación política coas que están nunha situación difícil e que creo que merecen o noso apoio.
Debo salientar, en calquera caso, que eu non son un gran dominador de linguas. Ás veces a xente pensa que eu teño grandes habilidades, que son un políglota e non é así. Son un curioso que foi mergullando en moitas linguas e que espera seguir facéndoo no tempo..
– ND: Boa parte do libro trata do reintegracionismo e da necesidade dun intercambio mutuo. Hai esa vontade tamén en Portugal e no mundo lusófono?
– CT: Esa vontade foi forte na retórica mais nos feitos débil. Porén, teño a impresión de que as cousas están empezando a mudar. Ultimamente escoito moito en Portugal, cando saben que es da Galiza, dicir “que sorte tedes na Galiza que conservades a nosa lingua primixenia cando a nosa está deturpada pola influencia do inglés e falamos cada vez peor”. Esa idea ten a parte saudábel de que identifican unha xenealoxía entre o galego e o portugués mais a parte débil é unha ignorancia manifesta do estado decrépito da lingua da Galiza.
De calquera maneira, este tipo de percepcións en Portugal significan que algo está comezando a mudar. Nos estamentos oficiais probabelmente continúan a triunfar a retórica que anuncia unhas cousas mais sen medidas precisas que supuxesen un achegamento efectivo entre os dous espazos lingüísticos.
– ND: Cales cre que son os atrancos máis importantes que teñen as persoas para non dar o salto ao galego-portugués?
– CT: Eu pasei por esa situación hai 20 anos. Houbo unha época en que eu era reintegracionista, porén empregaba a ortografía oficial. O paso non é sinxelo. Escribir un galego reintegrado reclama un esforzo innegábel. Mais, sospeito que por tras hai un exercicio de comodidade, de aceptación dunha orde que sabemos que non é a nosa e que depara certas vantaxes.
Eu non podo queixarme moito de ter sido discriminado por empregar un galego internacional ou reintegrado. É verdade que é unha reflexión un pouco falsa por ser expulsado dos medios de comunicación do sistema, polo que non ten sentido escribir en galego internacional en La Voz de Galicia porque non penso en escribir nese medio.”
Arquivos da etiqueta: Nós Diario
Roberto Pascual: “Traslado que tipo de país, de nación, queremos construír na Galiza con estas diversidades”
Entrevista de Antón Escuredo a Roberto Pascual en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Como traballou esta historia tan dura?
– Roberto Pascual (RP): É o primeiro texto de ficción que escribo e dar o salto á creación desde o ensino era como un abismo. Tiña claras dúas premisas. Primeiro, facer o teatro que a min me gusta, o que considero máis innovador desde a escena. Desta maneira saíu unha peza que, desde o punto de vista estilístico, permitíame moito xogo escénico, moita mestura de distintas disciplinas artísticas.
Ten un proceso de documentación mais desbota moitos elementos para que opere o silencio e outro tipo de linguaxes escénicas que non sexan só a palabra. En segundo lugar, quería falar dunha cuestión que ás veces é invisíbel no noso contexto, que semella que non é unha realidade galega. O propio xurado, di que é un tema insólito na cultura galega, que nunca se abordou desta maneira e con esta estrutura no teatro de aquí.
É certo que fala de migración, de redes de trata de mulleres con fins de explotación sexual, mais tamén fala da burocracia do noso sistema, das políticas do Frontex que son máis de protección que de axuda ás persoas que precisan asilo ou que son vítimas de redes de trata. Mulleres que son obrigadas a utilizar os seus corpos, como Sophie, para saldar unha débeda que repercutirá no seu futuro, no seu desenvolvemento e na súa autoestima e integridade como persoa. Sophie é unha personaxe moi complexa.
– ND: Foi difícil a inmersión nesa personaxe tan complexa?
– RP: Partín de historias de vida. Traballei con algunhas ONG como voluntario e coñecín a realidade diversa de moitas mulleres en situación de prostitución mais con algúns fíos en común. Todas son vítimas de redes e todas operan da mesma maneira para amedrentar, para utilizar os corpos destas mulleres como un salvoconduto nos seus negocios e logo para soster un negocio moi rendíbel. Cantas situacións se viven no noso país para celebrar nun puticlub certos éxitos?
Elas, como indica o nome da peza, empregan un nome de guerra para saír á fronte. Compároo como algo bélico, as mulleres sempre teñen que estar preparadas como nun combate para ofrecer a mellor cara e un agarimo que non é máis que unha carauta. Sophie ten que facelo renunciando a atender ben os seus fillos.
Lin moitos ensaios e quixen tratar dignamente esta cuestión. Foi moi inspiradora a socióloga Silvia Pérez Freire, que fala da “vítima perfecta”. Ás veces os medios de comunicación sensacionalistas crean un relato épico das migracións ou unha traxedia moi lacrimóxena e eu non quería facer isto. Entendo que a arte diferénciase da socioloxía e do xornalismo en que ten que crear situacións de esperanza, de beleza e situacións de contradición. Creei unha personaxe por momentos contraditoria, vital mais perigosa e por veces autodestrutiva. (…)”
Paula Carballeira: “Para cuestionarse a vida, para saber de onde vimos, é moi importante a memoria histórica”
Ledicia Costas: “O deseño dunha obra literaria ten moito de incerteza. Cada libro é un salto ao baleiro”
Entrevista de Antón Escuredo a Ledicia Costas en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Despois de Infamia volta con Golpes de Luz, outra novela ben acollida por crítica e público. Cal é o seu segredo?
– Ledicia Costas (LC): Non coñezo a fórmula. Cada libro, cada escrita, cada proceso literario é un salto ao baleiro e non sabes o que vai a suceder. O deseño dunha obra literaria ten moito de incerteza. Eu non imaxinaba o que sucedeu con Infamia, como tampouco imaxinei o que está pasando con Golpes de Luz. O que pensaba eu constantemente era que estaba escribindo un libro que non tiña nada que ver coa novela anterior e non sabía o que pasaría. É certo que lle dedico moitas horas, esforzo e traballo, entreguei a miña vida á literatura. Non coñezo outra fórmula.
– ND: Ten algo que ver, tamén en Golpes de Luz, ese misterio sen resolver que deita nas páxinas?
– LC: Son moi instintiva. Como lectora, gústanme esas historias que non es quen de deixalas, motivan a que sigas lendo. Queres avanzar cara o final e logo dosificas para non saír desa historia. Por ese motivo eu sempre escribo as novelas baixo esa premisa. Quero que os meus libros tamén sexan así.
– ND: Como construíu o relato desta última obra póndose na pel de tres xeracións diferentes?
– LC: Son voces, a nivel xeracional, moi afastadas unhas das outras. Foi moi complexo construír ese triángulo de voces. Sobre todo a de Luz, que eu quería, por riba de todas as cousas, que soase auténtica, de verdade. Tiven que facer un profundo labor de escoita na miña propia avoa. A dunha muller maior, de ao redor dos 80 anos, que comparte barrio. Eu sabía que unha novela así, escrita a tres voces, tecnicamente era un reto máis complexo que facelo desde un só punto de vista.
Tamén sabía que se esas voces fracasaban, tamén fracasaría a novela. Por iso, o reto máis grande dese libro foi a construción desas voces. Non teñen nada que ver a voz de Sebas, que identificas inmediatamente, coa voz de Luz ou Xulia, con outros rexistros. Foi o traballo máis grande deste libro: conseguir que esas voces fosen autónomas. (…)”
Francisco Castro: “Vivimos nunha sociedade machista e patriarcal, hai que dicilo con total claridade”
Entrevista de Antón Escuredo a Francisco Castro en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Primeiro ensaio e moi persoal. Por que falar de feminismo?
– Francisco Castro (FC): Eu levo falando de feminismo moito tempo. Escribín moitos artigos reivindicándome como home feminista. Nos meus libros os meus personaxes masculinos son o que se adoita chamar “masculinidades moi disidentes”. Homes que se apuntan ao bo trato. Homes que están concienciados da necesidade de traballar xunto coas mulleres por un mundo en igualdade.
Ao mesmo tempo, nos últimos anos dei moitas charlas sobre esas outras masculinidades. Entón, pensei que era interesante tentar sistematizalo, partindo desde a experiencia persoal e dunha maneira moi divulgativa, reflexionar sobre a miña educación patriarcal, a miña toma de conciencia dese patriarcado que vive dentro de min e que segue moi presente.
Hai que loitar todos os días contra ese virus que nos meteron dentro sen vacina nin nada. Ademais, creo que é interesante que homes que temos unha certa presenza e voz pública a poñamos a favor do que é, probabelmente, o movemento revolucionario máis importante no que vai de século XXI: a forza do feminismo militante e con vocación de transformación do mundo.
– ND: Coincide en que vivimos nunha sociedade machista?
– FC: Vivimos nunha sociedade machista e patriarcal, hai que dicilo con total claridade. Se preguntas a Santiago Abascal vai dicir que non. Agora mesmo temos unha forte reacción patriarcal. Que haxa 52 deputados de Vox é unha maneira incontestábel de mostrar a forza do machismo.
Ese partido ten tres ideas básicas: unidade de España, sexa iso o que sexa, inviolabilidade das fronteiras e loita contra o feminismo. Polo tanto, unha das súas tres patas ideolóxicas é o antifeminismo.
Que exista un partido votado por millóns de persoas que ten como un dos seus alicerces a loita contra o feminismo é a demostración de que esta sociedade nosa é profundamente machista.
– ND: Cal é a razón de que moitos homes non dean ese paso que explica no libro?
– FC: Hai moitos factores. En primeiro lugar, é moi difícil renunciar aos privilexios. Nós somos a parte privilexiada polo feito de nacermos homes e polo tanto custa renunciar aos privilexios. Non coñezo moitos ricos que falen mal do capitalismo, están moi cómodos nese sistema.
Despois por unha cuestión, no fondo, de ignorancia. Hai moitos homes que consideran que o tema da explotación sexual é algo que teñen que solucionar as mulleres. Cren que o machismo teñen que solucionalo elas, que a desigualdade é unha cuestión que compete ás mulleres. E non. Falo no libro, basicamente, da decencia. O que explico é que unha persoa decente é feminista.
O feminismo é a ideoloxía que promulga a igualdade entre homes e mulleres. Polo tanto, quen non sexa feminista non cre nunha sociedade igualitaria e iso é indecente. Por que os homes non dan o paso? Por levar o patriarcado dentro.
– ND: A responsabilidade neste tema é da sociedade e das Administracións?
– FC: Hai unha interpelación á cidadanía para que saia dese sono feliz que é o patriarcado para os machistas. Logo están tamén as institucións. Aí vese ben o triunfo do feminismo. Hoxe non hai ningún partido que se atreva a definirse como machista abertamente. Polo 8-M, agás os trastornados de Vox, todo o mundo en Concellos, Deputacións e outras Administracións fan actos e lense manifestos.
O feminismo conseguiu que, polo menos, pareza que lles preocupa a cuestión. Se permitimos que un partido claramente antifeminista ocupe as institucións iremos cara a atrás. Todo o que as feministas gañaron pódese perder. Está todo relacionado, sociedade e Administracións. Os políticos de Vox non chegan ao poder a través dun golpe de Estado… é a cidadanía quen os pon aí. Temos moito que traballar.”
Felipe-Senén: “A cultura queda reducida a días determinados con cerimonias varias que non serven para nada”
Entrevista de Antón Escuredo a Felipe Senén en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Como se chega á aculturación na Galiza?
– Felipe Senén (FS): A través da ditadura dos supermercados que se meten polo medio en aspectos tradicionais. Por exemplo, no botellón, ou mesmo no asfaltado de lugares de expresión, como son as campas, que converten en aparcadoiros. Ademais, esas reunións fomentan o machismo e o clasismo, nada que ver coas festas populares. Dexeneran os lugares de espazo e invaden, outro exemplo, un lugar inmaculado e ecolóxico como son as praias nas fogueiras de San Xoán.
– ND: E non se teñen en conta referentes culturais históricos?
– FS: Toda a filosofía de crear unha imaxe do país -que sae de Murguía e pasa por Vicente Risco, por Castelao e que retoma no laboratorio de formas Sargadelos, Isaac Díaz Pardo e Luís Seoane- parte dunha base moi consolidada vinculada á tradición e á modernidade da arte e a industria. Semella que non se entendeu ao cabo do tempo. Mesmo o Seminario de Estudos Galegos segue dentro do que é o Consello Superior de Investigacións Científicas, unha solución franquista e centralista.
Mentres, aquí, descoñecendo toda esa historia, dedicámonos a entorpecer toda esa liña que viña de antes creando outras confrarías como, por exemplo, o Consello da Cultura Galega e outras que dificultan un labor que viña de antes. Mesmo agora, tradicións e festas como o Entroido están en función dos bazares estranxeiros onde acodes a mercar o disfrace. Terminaremos por deixar de comer filloas para rematar no McDonald’s!
A cultura queda reducida a días determinados con cerimonias varias que non serven para nada. Cando, en realidade, a cultura é o que o ser humano cultiva e o que leva posto. A tradición galega, efectivamente, hai que repasala diante dese folclorismo inútil e estéril que entende que non se pode vincular o mundo panceltista, que é o mundo humanista, fronte ao xermanismo. A cultura galega está feita de camiños e portos, como toda tradición non é nada estática.
Neste sentido, creo que hai que recuperar a gran figura dese creador europeísta e panceltista que foi Vicente Risco. Nunca entrou no xermanismo que, pola contra, era racista. A súa fundación é unha alternativa na Galiza para esconxurar vellos lentes mentais que levamos postos en relación á cultura galega. Esa parte de humanismo e espírito que é a tradición galega é o que lle falta á política galega actual, vese agora no Parlamento galego. A cultura lévase posta.
– ND: Non ten boa difusión a cultura galega?
– FS: Hoxe quen educa ou maleduca, movémonos nunha dialéctica, xa non é a escola nin a casa, son as novas tecnoloxías e os medios de comunicación. E niso a Galiza anda atrasadiña. Dentro do fenómeno da aculturación está a burocratización administrativa. É un escándalo o que está acontecendo en casos como o de Muxía e os secadoiros de peixe. Sanidade prohibe e multa un paisano por seguir unha tradición que se perde nos séculos e explica as relacións da Galiza con Aragón e Catalunya.
É etnoarqueoloxía pura e podía ser un ecomuseo como teñen nos países nórdicos que presumen das súas tradicións de secado, salgado e afumado. Alí véndeno como un recurso.
Fáltanos sedución e o predicamento que estaba no espírito de Otero Pedraio. Pola contra outros levan a aculturación posta. É o caso de certos humoristas que fan moito dano tratando sempre a xente humilde e nunca ríndose dos banqueiros como fixo no seu momento Chaplin. Pasa o mesmo co noso patrimonio.
Estes días A Coruña perdeu un cadro esencial do pai de Picasso que irá a Barcelona. Era unha icona ao tratar o tema das pombas, o símbolo que despois o seu fillo fixo universal nacera aquí. Mentres, aquí preparan o “pailanismo” dunha grande exposición sobre Picasso, o gran pintor que se formou aquí.”
Manuel Castelao: “Comparado con nós, Otero Pedraio era un xigante e iso é perceptíbel para calquera”
Miro Villar: “A Delgado Gurriarán xa lle preocupaba algo tan actual como a transmisión do idioma”
Entrevista de Antón Escuredo a Miro Villar en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Como chega á obra de Florencio Delgado Gurriarán?
– Miro Villar (MV): A min sempre me interesou a poesía da emigración e do exilio. Penso que é unha débeda que aínda temos pendente. Están a saír estudos mais hai moito que facer nese terreo. A Florencio cheguei, fundamentalmente, da man do profesor Alonso Montero nun curso de doutoramento sobre Guerra Civil e literatura galega. Tiña o costume, neses cursos, de chegar cuns libros e falaba de autores que non estaban no currículo.
Despois coincidiu que o meu primeiro destino docente foi no Barco de Valdeorras e alí profundei máis no interese por toda a súa obra. Alí preparei unha palestra para o Instituto de Estudos Valdeorreses do que saíu un artigo que foi a cerna deste libro.
– ND: Cal é a razón de que non se tratara antes o exilio galego en México?
– MV: Hai moitos estudos sobre o exilio americano, sobre todo nucleado ao redor da Arxentina. Ten que ver con que alí estaba o núcleo do galeguismo, entre eles un persoeiro como Castelao que concitaba ao seu redor todo o galeguismo militante na altura. Probabelmente tamén habería unha maior comunicación entre ese exilio e o que se denominou exilio interior.
O exilio mexicano ten nomes moi importantes. Ademais de Delgado Gurriarán ten poetas pouco coñecidos, como Serafin Ferro que morreu novo. Tamén hai cineastas como Carlos Velo ou músicos como Jesús Bal y Gay. Coido que México estaba chamado a aparecer nas Letras Galegas cando xa se tratou, dalgunha maneira, o exilio na Arxentina. Haberá que pescudar no de Uruguai, Chile e Paraguai, máis pequenos e con voces importantes.
– ND: A obra de Delgado Gurriarán vai parella coa súa biografía?
– MV: É indubidábel. Poderiamos estabelecer tres etapas claras. Hai un Florencio de preguerra, outro da guerra e un máis da posguerra. Na primeira mesmo confesa que está moi na liña dunha das correntes de vangarda daquela época, o hilozoísmo de Amado Carballo, e confésase debedor da súa obra.
Logo hai un Florencio combatente que publica nas revistas antifascistas cando xa está exiliado, despois dunha fuxida desde Valdeorras cara a zona republicana e nos primeiros anos do exilio. Poemarios como Cancioneiro da loita galega, aínda que os textos estean asinados con seudónimo, sabemos que son da súa autoría.
Ten esa musa cívica, combatente, antifranquista, republicana. Despois, a partir de 1963 co seu gran libro Galicia infinda e todos os que virán con posterioridade, hai un Florencio máis plural, que trata todos os temas. Dialoga cos nosos poetas, como Rosalía e Curros, mais tamén coa poesía simbolista que incorpora toda a cultura mexicana do exilio que xa está vivindo. Ten os que chamou “poemas mexicanos” que incorporan moito da cultura indíxena, mesmo coas súas voces. Temos un poeta máis poliédrico, con moitas caras e que coñece moito máis o oficio. (…)”
Carlos Garrido: “O oficialismo tem culpa na regressom do galego”
Ramón Nicolás: “Hai unha mostra representativa da literatura galega de finais dos 60, con perfís moi plurais”
Entrevista a Ramón Nicolás en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Como descubriu este proxecto?
– Ramón Nicolás (RN): Era un proxecto que estaba nas miñas mans desde hai bastantes anos, o que ocorre é que as circunstancias non foron favorábeis para que se puidese publicar e agora, finalmente, puxéronse as cousas de cara para que se levase a cabo. Chegou a min a través das mans de Manuel Bragado, que foi a persoa coa que Alonso Montero falara no seu día para facer unha edición deste corpus de texto, que existía desde o ano 1969, pero que precisaba dun traballo de edición. Que caese nas miñas mans foi unha decisión de carácter editorial, co acordo de Xesús. Prepareino máis ou menos nun prazo breve de tempo, pero publicouse hai uns meses.
Dábame certa mágoa que non vise a luz, xa que é un traballo que estaba durmindo no soño dos xustos e baixo a miña consideración tiña certas particularidades que poderían ser interesantes para coñecer o noso pasado literario.
– ND: Que relevancia ten hoxe en día?
– RN: É interesante na medida en que deita luz fundamentalmente arredor das opinións dun grupo de autores e autoras con obra publicada a partir de 1936 que contestaron a enquisa. Entre as preguntas que propón Alonso Montero pódense albiscar dous valores, ou quizais máis. O primeiro fai referencia aos datos de carácter biográfico que ofrecen as persoas que responden e que chegan da súa man, polo que hai unha fiabilidade practicamente absoluta. Engádense así datos de natureza bibliográfica ou biográfica que nalgúns casos son bastante descoñecidos.
Logo, por outra parte, está a enquisa que chamo sociolóxica, que estriba en preguntas nas que os autores e autoras dan a súa opinión e que, olladas agora, anos despois, ofrecen unha visión panorámica sobre distintas cuestións. Por exemplo, a valoración da Real Academia Galega ou se a prensa galega daquela altura daba a importancia que debía á nosa literatura. Tamén preguntas relativas ás voces que máis influíron nelas, onde curiosamente a maioría destaca a figura de Castelao ou Celso Emilio Ferreiro como autores máis atractivos. (…)”
