O decálogo Hexágono, por Susana Sánchez Arins

Artigo deSusana Sánchez Arins AELG Susana Sánchez Arins para A Sega:
“O livro da diagnose. As mestras que não acabais de saber que é a poesia ou como trabalhá-la, ou se tem utilidade na escola ou cumpre os estándares de avaliação e os níveis competenciais, encontrareis na Poesía Hexágono uma doutora dessas que cantam as verdades do barqueiro, e que vos dirá aquilo que não fazeis bem: que poesia vai aprender outrem quem nunca lê poesia… E como boa doutora prescreverá como tratamento umas pílulas de pensamento poético maravilhosas: se não queres ser como elas, lê.
O livro das cartografias. Não sabes onde é que está a poesia. Ignoras os seus hábitos alimentícios ou os covis em que hiberna. Este é o teu livro: contém um cento de taxonômicas descrições e concretas categorizações, todas elas contraditórias, daquilo que é o feito poético. Para que escolhas a que prefiras (ou todas) e podas descobrir a poesia que habita na tua volta, no teu corpo, na tua janela. Em todos os mapas.
O livro das receitas. Para as mestras que sempre acabais com um sim sim, tudo mui bom, mas diz-me algo exato e particular que eu poda aplicar na sala de aulas. Sim, se és dessas mestras fartas de discursos riquinhos sem propostas concretas, desses brindes ao sol que não valem para dias anuviados, neste livrinho encontrarás receitas singelas, das que precisam de poucos ingredientes e nada exóticos, para fazer chegar a poesia e a reflexão poética ao alunado (e às mestras também). Como essa de Carlos Negro com um paráguas preto e um outro de cores. Passeia os corredores do centro com eles e pensa a diferença. Queres receitas? Tem receitas! (…)
O livro que não é para mestras. Porque nos serve a todas. Às que imos pola vida de peotas, as que não ledes poesia mas quereis, às que fazeis cinema e música e grafittis, às que quereis escrever mas onde, como, às que tendes que estudar poetas e para que, as que não conseguis curar-vos a curiosidade, as que acreditais sentir-vos no mundo errado. E às mestras. Copulativamente.”

Funambulistas, de Mercedes Leobalde, por Eli Ríos

DesdeEli Ríos A Sega:
“Hai xa tempo que quería desmiuzar un chisco Funambulistas, de Mercedes Leobalde, porque me impresionou a súa lectura, pero había algo que me inquietaba e non tiña moi claro qué era. Así que, como os bos viños, deixei repousar o tema ata que chegase o momento. E chegou. Chegou en forma de conversa sobre unha técnica escultórica: a da cera perdida. Esa era a chave que me faltaba para comprender este conxunto de 25 relatos.
Concordo con todo o que se leva escrito sobre Funambulistas: Relatos curtos (algúns relacionados entre eles) sobre a fraxilidade contemporánea cunha prosa sintética, divertida e que emprega unha diversidade de voces.
Concordo. Si, pero… Sempre hai un pero… A construción que a autora moldea en cada texto ten un baleiro fóra da estrutura que procura a interacción directa coa persoa que le. Hai, incluso, relatos como “Cúmulos” nos que o protagonista será devorado polos tiburóns dependendo de quen estea no outro lado da páxina.
Así, aos poucos, a autora deliña maxistralmente a forma coas palabras. Constrúe ese formato de libro e relato que nos permite ver un obxecto cunha prosa sintética e divertida. Esa que contén os baleiros que nós, como lectoras, enchemos de forma natural para levar o que nos conta ao noso terreo, ao dos afectos, os odios ou as incomprensións. Xusto alí, nese punto, no que facemos nosos os relatos. Como quen moldea un vaso ou unha pota na olaría e, logo, retira a cera do seu interior para que sexamos nós mesmas, no proceso de lectura, as que decidamos que poñerlle dentro. (…)”

Compostela: Begoñísima, homenaxe a Begoña Caamaño

Begoñísima outubro 2015

Fina Casalderrey: “Homenaxe a María Victoria Moreno”

DesdeFina Casalderrey a Plataforma de Crítica Literaria A Sega:

“Lérez, 22 de novembro de 2006

Querida Mª Victoria:
No momento en que che escribo, o ceo derrámase tamborilando músicas de aniversario sobre o meu tellado e as campás de San Benitiño tanxen melancolías. En Pontevedra volve haber hoxe un orballo enfermo da túa ausencia.
Como pasa o tempo! Lembras?, vai alá xusto un ano dende que mudaches en bolboreta branca de ás abertas e comezaches a atravesar os océanos do mundo descubrindo a cor dos ceos que se reflicten no espello das súas augas.
Dou por feito que, convertida xa en reflexo de estrela, andarás moi atarefada acendendo a lúa con eses teus ollos sempre abertos, aproveitando cada segundo de luz na procura desa palabra de nácara coa que sempre quixeches pintar o planeta de paz e liberdade, mentres agardas novos amenceres de pan fresco, de andoriñas tolas e luces febles. Ben sei do que che gusta a vida cando se axita en gozo ao abrir o día, desa túa teima con durmir pouco e soñar moito. Soñaches, acórdaste?, Mar adiante nunha noite.
Imaxino que andarás a facer novos poetas dos teus novos “cachorros”, a incendiar as súas entrañas co pouso máxico da túa sensibilidade, asemade que saborean o teu delicioso Pan con chocolate e beben auga de manancial en fino vaso de cristal tallado.
Pero… e ti? Como van as túas cousas? Ben sei que nunca tiveches por gloria a conquista dos escaparates, mais… que vimbios estás a tecer neste intre?
Non andarás a cociñarlles un deses persoais e gorentosos pratos aos teus admirados profesores: Rafael Lapesa e Dámaso Alonso?
Do que estou certa, fagas o que fagas, é de que seguirás fiel ao teu compromiso con esta terra e esta fala, mesmo aínda que che volvan retirar o pasaporte. Por certo, que guapa estabas naquela fotografía, eh!
Ti, que sempre fuches intelixente e teimuda con ofrecer unha prosa fermosa na que estean presentes a ética e a estética, o lirismo e a tenrura, a ironía, non mo vas negar a estas alturas, tamén fuches rebelde, insolente e altiva ás veces, mais nobre e xenerosa ata a medula, namorada do amor cal adolescente.
Ti, poeta de alma limpa, que andas a argallar neste intre? Non me veñas coma sempre, con que non tes tempo, con que aínda que a Literatura sexa moi importante para ti, aínda o son máis as persoas: a familia, os teus “cachorros”, como lles dicías aos alumnos… Non lles dedicaches a eles todo o que fixeches ata agora? Non é momento xa de pensares en ti? Ou vas seguir escribindo sempre a contrarreloxo, só cando o teu vaso reborda, facendo de cada libro un testamento vital?
En fin, negácheste a cumprir máis novembros, pero as túas palabras son semente.
Bendito o legado útil que nos deixas, e bendita ti.
Ben sabes que te quero, e ben sei que che gusta que cho diga. Así, pois, quérote.
Co meu afecto e admiración, recibe unha aperta forte coma o teu amor a Galicia, a quen —roubando as túas propias palabras— nunca lle puxeches os cornos.

Fina Casalderrey

P. D.
Hoxe, na Biblioteca Pública de Pontevedra van ler fragmentos desas palabras que ti cosiches con fíos de seda. Vaiche gustar, así que fai o favor de pintar o ollo e poñer o máis bonito dos teus sombreiros para escoitalas.”

A Sega homenaxea Mª Victoria Moreno para visibilizar as escritoras

DesdeMaría Victoria Moreno Sermos Galiza:
“O Parque dos Gafos de Pontevedra foi o escenario do acto de homenaxe da plataforma de crítica feminista A Sega á escritora María Victoria Moreno con motivo do II Día das Galegas nas Letras. O acto comezou cun paseo literario pola beira do río Gafos até Campolongo, unha metáfora dos paseos que acotío daba a escritora homenaxeada, e continuou cun xantar popular compartido. Fontes da organización salientan que o “Tendal de María Victoria” foi o que máis interese espertou, pois neste tendal expuxeron as obras da escritora e libros con dedicatorias.
Na xornada da tarde, en que se leu o manifesto da Sega, interviñeron, entre outras, Andrea Nunes, que leu un poema escrito para a ocasión para recoller os títulos das obras da homenaxeada, Carmen Penim, que musicou dúas pezas de María Vitoria e interpretou “A xustiza pola man”. Tamén participaron Laura Cuba e As Boubas. A actuación sorpresa chegou con Mercedes Peón, que asinou o final de festa.
No remate, a sección xuvenil da Sega sorteou entre as persoas participantes a boneca coa figura da escritora doada por Actante Dorado.
O obxectivo da homenaxe que tivo lugar o sábado 15 de agosto é, principalmente, reivindicar a obra das escritoras galegas. “Queremos visibilizar as autoras nas letras, xa que até o de agora a oficialidade homenaxeou 52 homes fronte tres mulleres, xa contando Rosalía”, sinala Susana Sánchez Arins, membro da organización. “Queremos reivindicar que as mulleres escritoras existen e, xa que a oficialidade non as festexa, homenaxeámolas nós”, conclúe.”

Pontevedra: II Día das Galegas nas Letras, dedicada a María Victoria Moreno

OMaría Victoria Moreno sábado 15 de agosto, no Parque dos Gafos (Rúa da Estación), en Pontevedra, terá lugar a II edición do Día das Galegas nas Letras, convocado pola Plataforma de Crítica Literaria A Sega.

Este é o programa:
12:00 h. Paseo con Leonardo. Punto de encontro: entrada ao Parque dos Gafos na Rúa da Estación.
14:00 h. Xantar no Parque dos Gafos.
16:00 h. Homenaxe a Mª Victoria Moreno.
Carmen Penim
Laura Cuba
Cristina F.
As Boubas
Habelas Hainas
Micro aberto: lemos María Victoria Moreno.
Sorteo da boneca de María Victoria Moreno entre as persoas participantes. Doazón de Actante Dorado.
– Durante todo o día: O Tendal de Mª Victoria. Exposición da súa obra.

A FORZA DA VONTADE

“Hai lugares onde nos nacen e lugares onde escollemos nacer. Hai familias que nos veñen dadas e outras que creamos para nós. Hai linguas que se nos falan e outras que coa determinación obstinada de quen se quere poñer do lado que máis o merece, escollemos para nós. Se cadra o accidente do noso nacemento pode determinar abondas cousas na vida, pero a escolla e a vontade teñen a forza mesmo de cambiar o lugar co que se asociará por sempre o noso nome, a lingua na que se falará de nós, o pobo que ha de celebrarnos para sempre.
Esa lingua, ese pobo e ese nome somos neste II Día das Galegas nas Letras todas nós segando para recoller as gavelas de María Victoria Moreno. Ela que escolleu o lugar onde vivir cada minuto, ela que escolleu a familia dos afectos, ela que escolleu a lingua e a comunidade á que pertencer. Tamén ela que escolleu as historias que quixo contar, aquelas nas que cada unha, coma unha gavela única, brilla na súa complexidade, na súa letra diáfana e motivadora. María Victoria Moreno escribiu para todas nós dende o espírito máis abranguente, máis total. Para nosoutras que buscamos nos relatos nenas que nos expliquen a vida nos nosos termos, á nosa idade. Para nosoutras que, adolescentes, procuramos descubrir o desenlace sen saber que o importante está se cadra no camiño. Para nosoutras que padecemos nos nosos corpos a dor mais tamén a esperanza. Para nosoutras que queremos saber doutras vidas aparentemente próximas pero ao tempo moi afastadas.
María Victoria representa para nós a forza da vontade fronte á desidia e o accidente, a decisión consecuente da palabra xusta. E con esa mesma vontade facémola nosa e pertencémoslle nunha celebración á que estades todas convidadas.”

cartaz_galegas_letras_2015

A nova poesía ten nome de muller

Desde Cultura Galega:
“Poemas que non son necesariamente parte dun libro. Recitados, mesturados con vídeos, con postas en escena. Textos que non teñen unha única autoría, que mesturan voces. Versos que buscan impacto na sociedade e que xogan coas convencións do xénero (e non só o literario). Estas son algunhas das propostas que se poden atopar no actual panorama lírico do país, un espazo en transformación que ten nas poetas o seu principal protagonista.
As mulleres abandeiran a mudanza na poesía galega. Lara Rozados, investigadora da USC teno claro, e precisamente a súa intervención no recente I Encontro Galego de Nov@s Pensador@s abordaba esta cuestión. Co título Prácticas performativas nas poetas galegas contemporáneas: o corpo e a voz como espazo de resistencia esta doutorada en Teoría da Literatura abordou o xeito no que as creadoras están a reinventar o mesmo xénero da poesía. Tal e como recollemos en Culturagalega.gal ao longo de diferentes reportaxes, nos últimos anos están a proliferar as citas nas que se a poesía recitada se afianza como protagonista. Nesa mesma liña, Rozados recoñece que “están a aparecer novos foros, e iso vai da man coa renovación da propia poesía. Hai festivais, recitais, sesións de conta contos e eventos que mesturan outras artes coa poesía”. Canda a isto, as novas propostas multimedia e de mestura entre lírica ou teatro marcan tendencia.
Autoras do cambio
Á fronte destas mudanzas, o traballo desta investigadora apunta o papel que están a desenvolver as autoras do país. A repasar as iniciativas que temos tratado en Culturagalega.gal, verifícase a importancia presenza de nomes femininos nas apostas deste tipo. María Lado, en solitario e en dúo con Lucía Aldao, Antía Otero, Esther F. Carrodeguas ou Iria Pinheiro, son só algúns dos exemplos de iniciativas poéticas e parateatrais. Non son as únicas, xa que as mulleres tamén se deixan sentir na organización de encontros como os Slams Poéticos, os Picaversos ou o ciclo Poetas Di(n)versos onde atopamos nomes como Branca Novoneyra, Olalla Cociña e Yolanda Castaño entre outras. A nivel creativo, para a súa análise, Rozados centrouse na obra de Xiana Arias, Paula Carballeira, Andrea Nunes e María Rosendo, así como no traballo de As Candongas do Quirombo, colectivo promovido por Andrea Nunes e Raquel Rei. “A miña idea é ver formas contemporáneas ou performativas que empregan as mulleres para construír a súa literatura. Analizar xeito no que utilizan o espazo público, tanto en recitais ao uso como noutros formatos, como aproveitan as novas tecnoloxías, a videocreación ou arede, como interactúan entre elas e recorren a recursos como os fanzines”. A partir da súa análise, non dubida que “son fundamentalmente mulleres feministas, e nalgúns casos homes con posturas feministas, quen entran no terro da autoedición, das licenzas libres e en xeral do traballo nesta liña”.
Da marxinación á reivindicación
Encol de por que son mulleres as que abandeiran este proceso, a investigadora apunta que “poida que os homes estean educados na idea máis canónica da literatura, de publicar e deixar unha obra fechada e inmutable para a posteridade. As mulleres estamos educadas noutro tipo de discursos nas marxes que tamén nos fan buscar outras posibilidades, e iso está a eclosionar”. Precisamente a marxinación das mulleres no propio panorama literario, que diferentes críticos e colectivos están a por de manifesto nos últimos anos, así como a asignación ás escritoras a xéneros considerados menores como a literatura infantil, o teatro ou a propia poesía, marcan o caldo de cultivo para a actual renovación, segundo Rozados.
“Están a xurdir movementos como a plataforma crítica A Sega e a súa iniciativa do Día das Galegas nas Letras, que reivindica o papel das mulleres na literatura, que foi deostado e desprestixiado polo canon”. En paralelo, esta proliferación está a se dar tamén no terreo académico. “Estou a ver que moitas investigadoras novas coas que teño coincidido en simposios e encontros teñen interese en investigar este tipo de cousas. Está a saír unha nova crítica que, sen ter a visibilidade da máis canónica, faise sentir”. As propias eleccións para o Día das Galegas nas Letras amosan a tendencia a reivindicar o traballo desde as marxes do sistema literario. O pasado ano “recoñeceuse co traballo de Dorothé Schubarth o papel das mulleres como transmisoras da literatura oral e este propio patrimonio que se considera mellor. Do mesmo xeito, María Victoria Moreno está moi vencellada á literatura infantil e xuvenil, que se considera un xénero menor”, explica Rozados. Esta vangarda feminina non deixa de contar con ilustres precedentes, segundo esta autora. “Xa en Rosalía temos unha autora cunha grande vontade de estilo e unha enorme consciencia crítica, aínda que logo se asociase ao sentimentalismo ou a morriña”.
Novas autorías
“O cambio de perspectiva a respecto da obra xa non se dá só no texto poético, senón na propia idea de autor como xenio creador. Estase a evoluír cara a formas máis colaborativas e en rede que desafían esta concepción tradicional. Hai casos en que renuncian á propia autoría, asinan como colectivos ou empregan heterónimos”, lembra esta teórica da literatura. Detrás desta mudanza, a investigadora ve cuestións como “o debate que se está a dar arredor dos dereitos de autor e o desenvolvemento de formas máis colaborativas e solidarias de traballo noutros ámbitos. Actualmente a poesía está totalmente hibridada coa narración o teatro ou o ensaio”. Traballos de Xiana Arias ou de Paula Carballeira, que emprega estruturas da narración oral e do teatro na súa poesía, ou propostas de Videocreación como as de Raquel Rei, María Rosendo e Andrea Nunes con As Candongas do Quirombo son exemplos que pon neste sentido. “Está a se por en cuestión o xénero, tanto como construción cultural en relación ao sexo como considerado unha construción canónica das categorías literarias”, advirte.
Alén dos versos
A mudanza semella ir para alén da propia poesía. Esta doutora en Teoría da Literatura sinala que “estamos a vivir un momento na cultura en xeral de cambio total de paradigma. Hai mudanzas sociais, económicas e políticas que nos obrigan a transformar o xeito de producir e de recibir cultura. Cae a barreira entre o artista, considerado como ser xenial e por riba dos demais, e mais o público. Todos somos artistas e podemos participar da cultura e da literatura, e esa penso que vai ser a tónica dominante nos vindeiros anos. A cuestión vai ser se haberá máis ou menos canles, pero penso que hai futuro porque falamos dunha literatura que sae da base, da autoxestión e da precariedade, e estas fórmulas van continuar a se expandir”.

“Lambetadas na cara”, por Susana Sánchez Arins

DesdeSusana Sánchez Arins a Plataforma de Crítica Literaria A Sega:
“Em 1985 eu tinha onze anos. Lembro-me sentada nas escadas da casa, incomodada com o mundo, ou simplesmente com a minha irmã, e escoltada pola Rina e as suas lambetadas. Ela consolava a minha raiva e entendia perfeitamente (e dava-me a razão, é claro) o sozinha que podia sentirme. Bem, pode que não fosse a Rina e fosse a Cati, ou a Blanca. Não poderia dizer qual das três cadelas que acompanharam a minha neinice, mas em todo o caso eram lambetadas de cadela e olhos solidários que me acarinhavam nessa memória vaga que guardo de mim mesma.
Também era imprecisa a memória que tinha do Leonardo. Só sei que gostara dele mais que de Anagnórise, que aquele despertava um sorriso na lembraça entanto este suscitava uma suspeita. Por isso foi o escolhido para eu recensionar no ano de Mª Victoria Moreno. Porque eu era menina em 1985 e uma das leitoras primeiras de Leonardo e os fontaneiros.
A primeira surpresa, a estrutura esquecida. Leonardo e os fontaneiros propõe-nos uma leitura activa, na que podemos decidir o caminho a seguir. Eu, como já ando adultecida perdida, figem a leitura tradicional, lineal. Mas podia combinar de uma outra forma as três linhas argumentais: a amizade entre Leonardo e Antón, as andanças de Antón na escola, e as relações de Antón na casa. Foi aí que aprendim que as leitoras não temos por quê obedecer aquilo que as escritoras mandam? Que podiamos ser criativas no ato de ler?
A segunda surpresa, a poesia. Nem lembrava quem era Leonardo. O protagonista. O cadelo. Se uma cousa mantém vivo e vigente Leonardo e os Fontaneiros é o fundo lirismo que acolhe a narração da amizade entre neno e cadelo: – A que sabe a man dun can? Que se sente ao trabar nela? […/…] – Sabe a millo torrado. Os pés tamén lles cheiran a millo torrado a tódolos cans. E é peludiña, esbara entre os dentes. São sem dúvida os melhores trechos do livro, e eu pergunto-me se seria neles onde eu aprendim a entender[-me] a Rina, a Cati, a Blanca. Onde reparei que não era bom ser especista.
A outra surpresa, a escola. As aventuras dos fontaneiros (novamente deslembrava o sentido do título da narrativa) são assim tão inocentes e divertidas como podem ser as de qualquer criança de hoje. Lembro-me com os meus irmãos libertando ratinhos (meus pobres!) que mamá nos pedia matar. Igual que os fontaneiros com as ratazanas. Solidariedade animalista total. Seria aí que a aprendemos?
E a ausência de happy end. Surpresão numa narrativa para crianças. A morte tem presença na vida das protagonistas e assalta, como bandoleira, a estabilidade de Antón, a tranquilidade das pubescentes tardes, mostrando que crescer é assumir a sua companha constante. Seria aí que aprendim que a melhor amiga da vida não é outra que a morte? (…)”

Eli Ríos: “Luces e sombras no diario”

ArtigoEli Ríos de Eli Ríos na Plataforma de Crítica Literaria A Sega:
“Achegarse á lectura dun diario é complexo. Máis aínda se nos fala dunha enfermidade que, a día de hoxe, continúa roubándonos momentos coas compañeiras e amigas porque as quendas, para esta viaxe, non van pola toca, van pola leva.
No Diario da luz e a sombra a mesma diarista, María Victoria Moreno, convértese nesa personaxe literaria que proxecta unha forma de entender o mundo entre o íntimo e o público: a intimidade do monólogo que as demais escoitan… e debullan! Desde a primeira páxina! A autora vainos procurar e ” obrigarnos” a participar porque estas liñas “O meu desexo sería que, xa feitas libro, caesen nas mans de persoas que padecen cancro que que lles servisen para coller azos” e “a quen non teña ningunha relación co cancro e lea este diario, quero dicirlle que é mortal -amólate, curioso lector-“(p. 15). E entramos nese proceso de escrita (sen as regras tan estrictas como poden ter outros xéneros), nesa escusa de caracter aleatorio e inmediato que realiza o truco de maxia para transfomar o invisible en visible grazas á complicidade porque “o meu descubrimento é que, compartindo ledicias, todos os que entramos no reparto tocamos a máis” (p. 89). Si, querida persoa lectora, “ledicias” porque o cancro de mama é unha enfermidade que afecta, neste caso, a unha muller, non a define. Así, a través das páxinas, coñecemos “a filla que calquera nai desexaría ter”(p. 103), a cadeliña Alma que comparte as súas dores, as cartas de Pedro Ferriol que lle chegan desde o outro lado do océano, etc Unha vida completa que a autora nos vai mostrando cómo mirar desde todos os prismas posibles: os días que se encontra mellor, os días que a dor a posúe, os días que ten que facer un esforzo inxente para dirixirse cara o seu traballo ou o día que descobre que un viño cos amigos cura moitos padecementos. Todos os anaquiños que acaen á perfección para formar o todo.
A luz é un elemento fundamental neste diario pero tamén hai sombras. E para elas ten reservadas unha arma moi potente: o humor. O cotiá dos procesos médicos mostran unha beleza afectiva que nos sorprende (e axuda a relativizar moitas cousas). Coa mestría dunha fascinante narradora, nas primeiras páxinas descubrimos que na sala da quimioterapia “había un paisano que flipaba por min”(p. 40) e queremos saber máis. O diario dosifica os tempos, as sombras e os soños de montar unha granxa de vacas desde as butacas do hospital. E a historia evolúe cos retallos daqueles que saben que ” o cancro no é un regalo. É, falando claro, unha putada”(p. 21)” e enceréllase coa imaxe no espello, coas lembranzas do pasado, coas promesas de futuro desde Cuba, coas aventuras dos seus alumnos ou descubrimentos como ” agora vexo que fixen o ridículo preocupándome polo que podía ser e non foi”(p. 74). (…)”