Entrevista a Lorena López en Praza:
“(…) – Praza (P): O livro começa falando do “boom das narradoras”, que em realidade é uma correção incompleta de uma situação inicial de grande desequilíbrio. Por que não podemos falar sobre paridade ou igualdade em geral?
– Lorena López (L): Embora a situação tenha melhorado muito, os dados não mostram que haja paridade no número de publicações. A visibilidade e a forma como é gerida são mais difíceis de medir, mas ainda existem miragens na questão da visibilidade das autoras. Em todo o caso, a presunção de que ser escritora implica automaticamente entrar na margem literária não ajuda o debate atual também. Felizmente, existem exemplos que provam o contrário.
– P: A abordagem que escolhes é a da invisibilidade, apesar de tudo, de certas narradoras. Partes do conceito de margem. Como se relaciona esse conceito de margem com a oposição centro/periferia ou hegemonia/subalternidade?
– L: Que não seja possível fazer essa equivalência imediata entre as escritoras e a margem, não significa que não existam dinâmicas sócio-literárias que as afetem em particular. No entanto, o conceito de margem, tal como o desenvolvo no livro, não se refere a um espaço único ou homogêneo. Uma das chaves da minha leitura, seguindo Helena González, é que essa visão já é insuficiente quando se fala da situação das narradoras no campo literário galego atual.
Acredito que é preciso entender as margens mais como um conceito dinâmico, constantemente em tensão, que não se dá apenas na dicotomia centro/periferia ou hegemonia/subalternidade. Com essa ideia, entendo essas invisibilidades como pontos cegos que também podem existir naqueles discursos e repertórios que ocupam posições centrais. Por exemplo, a questão nacional ocupa uma posição central, mas há abordagens literárias que permanecem fora dessa área visível. A questão nacional foi canonizada no campo literário galego de forma que esquiva conflitos e problemas que questionam o quadro político autonómico.
– P: A ideia de partida é que existem pontos cegos no processo de canonização da narrativa de autoria feminina, basicamente por quatro motivos: a escolha de uma normativa reintegracionista, a escolha de um género minorizado –a ficção científica–; uma literatura feminista e experimental que questiona certos aspetos do discurso nacional ou uma literatura que trata de questões polêmicas do mesmo, como a luta armada. Por que esses quatro casos?
– L: A escolha de casos e pontos cegos é significativa, mas não exaustiva. Deve ainda ter-se em conta que esta análise se aplica a umas coordenadas temporais e isto implica que devemos fazer um seguimento da evolução de todas estas questões. Não têm por que ser as mesmas no futuro. (…)”
Arquivos da etiqueta: Praza Pública
Antía Yáñez: “A ficción non é a realidade, pero si confire realidade”
Entrevista a Antía Yáñez en Praza:
“(…) – Praza (P): [Non penses nun elefante rosa] É unha historia de amizade entre unha muller, Aurora, na trintena, e un neno, Brais, de 10 anos. Como xorden estes dous personaxes?
– Antía Yáñez (AY): O que quería era falar dunha muller que tiña un Transtorno Obsesivo Compulsivo (TOC). Ademais, a min gústame que haxa personaxes infantís nos libros para adultos e personaxes adultas nos libros infantís e xuvenís. Porque os adultos esquecémonos de como eramos de de pequenos e pensamos que non podemos aprender nada dos nenos, o cal non é verdade. Quería, neste caso, que houbese un neno que tivese un papel protagonista, que non adoita pasar na literatura para adultos. Este personaxe sérveme de catalizador para a figura de Aurora. Porque ela non está tan ben como pensa e porque el, o neno, é o único que lle di as cousas como son, axudándolle a facerse preguntas que non se atrevía a facerse a si mesma.
– P: Como te documentaches sobre o TOC? No libro está moi reflectido como funciona, a partir do pensamento intrusivo que asalta a Aurora constantemente.
– AY: Eu teño TOC e, como lle pasa a Aurora, a min tamén me custou moito contar o que era, porque é un gran descoñecido. Agora si que se está falando bastante de ansiedade, pero custa explicalo. Si que tiña claro que o pensamento intrusivo, que aparece en calquera momento, ía aparecer no texto, e por iso as cursivas. É algo que non é fácil de explicar. Pensamentos que sempre están aí, que ás veces falan máis alto e outras máis baixo, pero que nunca se van. Pero é que ademais eu nunca o vira explicado na ficción. E por iso quixen que estivese.
– P: Na literatura galega o tema da saúde mental está a tratarse bastante ultimamente.
– AY: Eu empecei con este libro antes da pandemia, antes de que un deputado falase no Congreso de saúde mental, por exemplo. Eu procuro escribir do que me interesa a min. Así foi en Senlleiras: eu tiña preguntas sobre a violencia machista e decidín escribir este libro. Desta vez quería tratar o tema do TOC desde a ficción, que me permite achegarme dunha forma máis amable e amena. O que acontece co tema da saúde mental tamén é que, se antes se falaba cero, agora igual se fala un 20%, entón parece que é moito. Pero penso que era inevitable que acabase aparecendo, porque a sociedade ten cada vez máis problemas de saúde mental. Eu collín e deixei este libro moitas veces, pois a pandemia non me fixo moi ben. E ao final coincidiu que o acabei cando se empezou a falar máis na literatura sobre saúde mental. (…)”
María do Cebreiro: “Parece incrible que para algo que leva estando aí dende que o mundo é mundo tamén vaiamos necesitar o algoritmo”
Entrevista de Ana González Liste a María do Cebreiro en Praza:
“(…) – Praza (P): Por que decide xogar coa ironía no título?
– María do Cebreiro (MC): Eu creo que o humor é un recurso non demasiado explorado no pensamento crítico pero moi valioso. De feito, creo que na totalidade do libro o é. Quizais non a ironía e o sarcasmo, que si se ven no título, pero si outros tipos de humor, a parodia, para buscar a complicidade dos lectores a través deses guiños porque creo que o libro lle pedía bastante aos lectores a nivel de uso dun determinado aparato conceptual, dunha tentativa de rigor analítico… Entón, eu quería que ese modelo de crítica que está moi presente ao longo de todo o ensaio, ao mesmo tempo se vira acompañado desa outra lixeireza que son como cambios de ton, que diría que axudan tamén a facer máis amena a lectura e a non plantealo todo desde o enfado. Porque a nosa época tende moito a iso, dá a sensación de que todo o mundo está enfadado todo o tempo. Para min o sorriso é totalmente compatible coa filosofía, co pensamento, aínda que moitas veces non se vexa así.
– P: Avanza no limiar por que apostou polo ensaio en lugar da auto-ficción para abordar a maternidade e coa lectura do libro parece que en gran medida foi para fuxir deses “excesos retóricos do sentimentalismo” que tamén apunta.
– MC: Totalmente. Penso que no libro hai dúas dimensións: unha de crítica aos modelos maternofiliais no neoliberalismo impostos un pouco por esta sociedade de consumo, que é realmente o núcleo duro, pero logo hai outro tipo de reflexións que son máis poéticas e máis a futuro porque a min tamén me preocupaba moito escribir unha crítica na que non houbera esperanza. Eu penso que cando un fai unha crítica tamén está case obrigado –ou invitado, polo menos– a propoñer outro mundo posible, creo moito niso e dende que son nai, máis. Creo que para moitas mulleres seren nais é como un brinde ao futuro, un amor ao que a vida pode chegar a ser, máis alá do que o mundo é; case como unha tensión entre o mundo e a vida. Unha amiga miña que non é nai dicíame que non sabía por que traemos fillos ao mundo e eu contesteille: traémolos á vida, non os traemos ao mundo. Se os quixésemos traer ao mundo non os quereríamos traer porque non somos parvos ninguén, sabemos como son as cousas, pero ao final no desexo maternal hai un elemento tamén de confianza e esperanza.
Entón, esa outra dimensión do libro, a máis esperanzada, expresouse dunha maneira máis poética e menos analítica e, polo tanto, máis confesional. Pero, dado que creo que no libro predomina máis a parte analítica, creo que é así porque faltaba. Eu creo que faltaba un discurso sobre a maternidade a favor da maternidade, non en contra, feito dunha maneira rigorosa e analítica, case científica en certo sentido. É certo que nos últimos hai tanto moitos libros celebratorios da maternidade escritos dunha maneira máis confesional, moitos deles feministas e moi interesantes; como tamén hai moitos libros científicos e académicos cuestionadores da maternidade. Quixen buscar un xeito de falar desde o rigor a favor da maternidade. Por suposto, en contra de moitas realidades que a rodean, pero a favor dese compromiso coa vida que implica a maternidade.
– P: No libro dálle voltas a que existe un “xiro discursivo” sobre a maternidade, relacionado intimamente co sistema capitalista no que vivimos, onde entran tamén as redes sociais. Cando decide se quere formar parte dese “xiro discursivo” ou non e como o enfoca para poder contalo?
– MC: Eu vía que había unha produción verbal extensísima pouco coidadosa coas palabras e coa propia vida. Pensaba que un fenómeno como o da maternidade, que é tan marabilloso, que nos transforma tantísimo e que moitas das que o habitamos xa non concibimos a nosa vida sen ser nais, como vén acompañado de tan mala produción discursiva? Hai moito lixo e molestábame pola súa carga ideolóxica, non é unha cuestión elitista de valor –hai literatura boa e literatura mala– senón de lixo mental. Un lixo ideolóxico que contamina moito a percepción que a xente ten dese proceso, e que o contaminan dun xeito moi tendencioso para meter medo, asustar, manipular… Ou ao mellor sen ningunha desas intencións, pero o resultado é moi pobre como debate e como produción intelectual. Falo en xeral, pois eu tamén saquei cousas moi valiosas dos foros de nais e de pais, por iso tamén me metín.
Utilicei a maternidade para pensar sobre certas tendencias discursivas do noso mundo. Creo que isto non é privativo da maternidade, o que pasa é que isto é unha experiencia tan forte e que afecta a tantas persoas dunha maneira tan intensa que todo se ve moi potenciado. Para min foi un campo de probas para unha exploración case sociolóxica na que era investigadora e participante, e na que atopei moitos indicios para entender en que tipo de sociedade estamos e o xeito tan pouco amoroso e sensible no que usamos ás veces as palabras. Porque as palabras poden servir para unirnos, pero tamén para censurar, para xulgar, para meter medo… (…)”
Anselmo López Carreira: “A forma en que se construíu o paradigma da historia de España foi un camiño no que Galicia ficaba á marxe”
Entrevista de Marcos Pérez Pena a Anselmo López Carreira en Praza:
“(…) – Praza (P): Finalizado o Congreso sobre o Reino medieval de Galicia, que valoración facedes do seu desenvolvemento e da súa repercusión?
– Anselmo López Carreira (ALC): Nós non eramos moi ambiciosos, realmente, porque sabemos cal é a realidade, pero pensamos que os obxectivos se cumpriron con creces. Rematado o Congreso, non podemos dicir que a partir de aquí se produce unha inflexión no referente ao coñecemento o Reino, porque estas inflexións non existen desta maneira, senón que é un proceso longo, que necesita de divulgación e de extensión deste coñecemento para que chegue sobre todo ao ensino. Pero esperamos que este Congreso fora un chanzo adiante que axude a estimular as persoas que se dedican ao estudo e á investigación deste período histórico. E, sobre todo, para conseguir que se popularice o coñecemento de que existiu un Reino de Galicia. Eu, persoalmente, aprendín moito neste Congreso, e supoño que os restantes asistentes tamén o fixeron.
– P: Na introdución do encontro denunciouse o “silenciamento” e o “ocultamento” do Reino de Galicia na historiografía oficial. A que se debe a minimización desta realidade histórica?
– ALC: Eu creo que se debe a dúas razóns confluentes. En primeiro lugar porque dende o século XIX houbo pouco público receptor para a historiografía galega, faltou esa burguesía que si houbo noutros territorios; por este motivo as obras de Murguía, López Ferreiro ou Vicetto non tiveron a masa crítica necesaria, levando a unha debilidade da historiografía galega que se mantivo ata tempos recentes. A outra razón é a forma en que se construíu o paradigma da historia de España, trazando unha liña recta dende o Reino Visigodo ata o Reino de Castela e, finalmente, o Reino de España, un camiño no que Galicia ficaba á marxe.
– P: Nese paradigma, por exemplo, adoita reducirse a importancia do reino Suevo fronte ao reino Visigodo…
– ALC: Si, esa ocultación, que non digo que fose feita a propósito, xa foi denunciada por Menéndez Pelayo no século XIX. É dicir, que a grande atención que se emprestou ao Reino Visigodo fixo que se fose esquecendo o Reino Suevo, o cal non era xusto. (…)”
Arancha Nogueira: “Vivimos nun momento dunha instantaneidade tan tremenda que altera os nosos estados de ánimo”
Entrevista de Ana G. Lista e Arancha Nogueira en Praza:
“(…) – Praza (P): Ti que es moi activa nas redes sociais, dirías que as redes son unha forma máis de comunicarse ou máis de mostrarse?
– Arancha Nogueira (AN): Supoño que en como nos mostramos tamén hai unha forma de comunicación, non? Cando menos de intencionalidade e de crear unha parte da nosa identidade. Isto é algo sobre o que reflexiono moito: somos o que somos, somos o que proxectamos ou somos o que outras vén de nós? Ao final sempre chego á conclusión de que somos un pouco unha mestura de todas: do que somos, do que queremos ser, do que o resto concibe de nós e do que nós tamén proxectamos. O que non cabe dúbida é que o tema da identidade –con todo o que significa, pois non deixa de ser o gran tema do mundo– nestes momentos se ve afectado por como nos comunicamos co resto e como o plasmamos no exterior. Teño recibido moitos comentarios sobre o uso das redes na miña poesía e da maneira na que están presentes, e realmente creo que vivindo neste mundo sería un pouco hipócrita non introducilas dalgunha forma. Penso que esa forma que temos de desenvolver a nosa identidade –a través das redes– ten que estar presente. Non cabe dúbida de que o contexto nos inflúe a todas, é o natural.
– P: No teu último poemario, Antese, hai un diálogo entre nai e filla que por momentos non precisa nin palabras e tamén unha comunicación cun ′ti′ externo que non sabemos se é bidireccional. Como cando dis ólloa coa miopía dunha filla ou nese Cursor → abrir → navegador → nova pestana → webwhatsapp/ [ti]/ emoji da margarida (dobre tic azul). Que tan especial é a relación nai / filla que atravesa todos os momentos, non?
– AN: Absolutamente, antes dicía que o gran tema da humanidade é a identidade e aí, mesmo facendo parte, está a relación maternofilial, que ao final nos configura desde o comezo da nosa vida e ata o final da mesma. Hai unha canción de La Bienquerida que di ″todo el mundo tiene una infancia″, e é verdade. Polo tanto, todo o mundo ten unha nai, independentemente das circunstancias, de que estea presente nese momento ou non. Creo que non fago unha procura voluntariosa das nais e das fillas cando escribo, simplemente aparecen. É un tema que todas temos aí, que moitas veces nos axuda a vernos nun espello, ou mesmo a configurar o que queremos ser de forma diferente. Ao final, as nosas nais son os nosos primeiros modelos do que queremos e do que non. Tamén penso que, ao longo da vida, levamos a cabo –polo menos, eu– un proceso de reconciliación con eses modelos. Imos comprendendo que esas nais que de pequenas pensabamos perfectas e absolutamente totémicas, tamén son criaturas coma nós, que o fan o mellor que poden, que ás veces se trabucan e que poden compartir con nós os mesmos medos e anhelos aínda que sexa –tal vez– con códigos distintos.
– P: En que circunstancias foi concibido este Antese?
– AN: Concibino no confinamento estrito, mais cando máis escribín foi no período das fases no que se podían ir facendo cousas pouco a pouco. Despois houbo un proceso de re-escrita naquel segundo confinamento despois do verán, cando volveran as restricións. Para min foi moi duro, parecía que volvía a normalidade e non foi así. Nese momento fixen unha re-escrita que penso que –particularmente na poesía– o muda todo. Si que é un poemario pandémico total.
– P: Algo dese encerro da pandemia percíbese nos poemas. Como cres que serán lidos estes versos pandémicos dentro de trinta nos?
– AN: Créame moita curiosidade. Primeiro que ogallá se sigan lendo en trinta anos, sexa como sexa. Penso que esa lectora hipotética de dentro de trinta anos atopará algunha referencia e algunha ligazón co seu contexto dese momento porque é certo que nós o asociamos coa pandemia, porque esa é a súa verdadeira orixe e o que nós temos máis preto, pero penso que eses sentimentos de precisar liberdade, de irse construíndo dentro dun espazo que nós mesmas non escollemos mais no que temos que estar… Son cousas bastante universais, penso que poderán ser lidas fóra do contexto pandémico. (…)”
Marcos Calveiro: “A masa crítica de lectores en galego é a que é, haberá que buscar outros a través de voces máis novas”
Entrevista de Ana G. Liste a Marcos Calveiro en Praza:
“(…) – Praza (P): Porque dicir que un é de profesión escritor, non ten que supoñer que un vive diso; pero cando a profesión é editor si, non?
– Marcos Calveiro (MC): Evidentemente, si. Eu exercín de avogado moitos anos, logo deixeino. Logo me fixen escritor profesional e duroume dous anos porque escollín os anos da crise de 2008, cubrinme de gloria. E logo coa miña parella –que tamén quedara sen traballo– acabamos montando un bar. Ela é filla de taberneiros e eu son neto de taberneiros polas dúas bandas. Ao final era un mundo próximo, criámonos nas tabernas.
– P: Chegou a comentar nas redes sociais que case non volve á literatura.
– MC: É que foi certo. Pasei case seis anos de seca. Recuperei a escrita en Curros & Holmes e outras novelas que escribín foi durante a pandemia. Entre os tres meses confinados e os oito que practicamente tivemos o bar pechado ou con horario reducido, recuperei moitas horas mortas na casa. Recoñezo que escribín moito durante a pandemia, ou escribía ou non sei que facía. Hai xente que se dedicou a cociñar e esgotar a fariña, outros fixeron pilates na casa ou se dedicaron á horta. Eu volvín ao que sabía, que era escribir. Pero publicada só está esta novela.
– P: E esta historia de Curros & Holmes. No misterio d′O kapital xa a tiña previamente na cabeza?
– MC: É unha desas frikadas que teño desde hai anos na cabeza. A mítica viaxe de Curros a Londres, de oito meses ou un ano –os biógrafos discuten a data e algún incluso nega a súa existencia–, sempre me chamou a atención. Que faría Curros en Londres despois de fuxir das gadoupas do pai por unha mala relación ou buscando aventuras? Tampouco se exiliou por motivos políticos porque non coinciden as datas da represión polos seus artigos, isto parece que foi antes. Como son fan desas frikadas históricas galegas deses persoeiros un pouco cultos, pois cando foi o confinamento abrín un cartafol que teño alí no portátil de ideas e pinchei no arquivo de Curros. Comecei investigar, empecei a ler cuestións da época vitoriana inglesa e iso levoume a Sherlock, a Marx… É que son uns anos londinenses nos que hai un feixe de xente coñecida alí.
– P: Desde o principio ía ser unha saga?
– MC: Si, a idea cando falei con Francisco Castro antes de incorporarme aquí era que fose unha saga. Sae fóra de colección e cun deseño específico, agardo que haxa máis. Agora tería que estar entregando unha segunda, pero o traballo como editor impídeme totalmente poñerme a escribir. Supoño que contra o final do ano, cando me libere dos premios, poderei volver escribir.
– P: Porque mentres le por traballo, é imposible escribir?
– MC: Si, non leo como ocio nin escribo. É imposible. Ademais, cheguei aquí –e faleino con Fran como director– co compromiso de responderlle a todo o mundo. E ata o de agora respondín a todos, xa aceptei un montón de novelas e xa rexeitei outro feixe de orixinais educadamente. Acuso recibo de todo e contesto a todo. Estiven na outra banda cando comecei e nada me horrorizaba máis que mandar un texto a unha editora e que nin se molesten en contestar.
– P: Desde a posición do ata agora escritor, como pensa que quere actuar como editor?
– MC: A ver, hai un criterio obxectivo da calidade dos textos comezando pola calidade da lingua. Logo hai criterios subxectivos dos meus gustos persoais, pero evidentemente hai criterios persoais e eu o que quero é que se vendan os libros. Logo hai un criterio de Galaxia como institución que se teñen que publicar, somos –por así dicilo– o repositorio fundamental da cultura galega e hai cousas que tes que editar para que queden para as xeracións futuras. O difícil e casar todo iso, pero aí estou, comezando. (…)”
Sabela Losada álzase co premio Reimóndez Portela
Desde El Correo Gallego:
“A escritora Sabela Losada Cortizas é a gañadora da XXVII edición do Premio Xornalístico Manuel Reimóndez Portela. O fallo deuse a coñecer este mércores polo Concello da Estrada, e o xurado do premio estivo presidido polo concelleiro de Cultura, Juan Manuel Constenla, e o integraron, ademáis, Victoria Reimóndez Sanmartín; María del Carmen Viéitez Conde; Enrique Otero Fernández; e Juan Andrés Fernández Castro, exercendo de secretario José Manuel Bouzas Blanco.
O xurado cualificador agradeceu a participación e destaca a variedade e calidade dos traballos presentados a concurso. Concorreron a esta edición un total de quince artigos, pertencentes a un total de sete autores/as.
O premio desta edición recaeu en Sabela Losada Cortizas, por un artigo titulado Que nos sorprende da tristura da mocidade?, que foi publicado no xornal Praza 10. No fallo destacan “a preocupación da autora pola problemática da adolescencia, un dos períodos máis críticos da evolución da persoa. A autora que se implica persoal e emocionalmente, cóntanos a súa experiencia ao tempo que propón solucións e demanda especial atención para este sector da sociedade, que se se sente desamparado por ela”.
O acto de entrega do premio terá lugar este venres, 16 de setembro, ás 19:00 horas, na Fundación de Exposicións e Congresos da Estrada.”
Carlos Callón: “A represión contra o galego vai moito máis aló do franquismo, ten unhas raíces moi profundas”
Entrevista de Miguel Pardo a Carlos Callón en Praza:
“O historiador e filólogo Carlos Callón presenta estes días O libro negro da lingua galega, editado por Xerais, obra onde a través de 700 páxinas amosa e debulla multitude de documentos -moitos descoñecidos- que evidencian a represión contra a lingua galega ao longo de máis de 500 anos. Desde a época dos Reis Católicos ata a actualidade.
– Praza (P): Dixo na presentación do libro que coñecer o pasado é o único xeito de mudar o futuro e de afrontar a situación de perigo no que se atopa a lingua galega. Por que é tan importante coñecer a represión que sufriu o galego no pasado e durante tantos anos?
– Carlos Callón (CC): Ocorre que ás veces, nesta altura, cando se fala de que o galego e o castelán están en situación de igualdade, a verdade é que esa suposta igualdade xurídica e de posibilidades nin existe nin é practicable. E é bo saber que isto que acontece agora ten unhas raíces moi profundas e que van moito máis aló que do propio franquismo, que adoita utilizarse como tópico. Coñecendo estas raíces vemos que o Estado español ten unha débeda histórica co galego.
– P: Cando e como lle deu por analizar en profundidade esa represión sobre o galego?
– CC: Cando eu era presidente da Mesa pola Normalización Lingüística vía a bibliografía que sobre o tema se manexaba noutros territorios e observei que no caso galego non existía unha ferramenta dese estilo. Decidín facer algo, aínda que non dispuña de moito tempo e fun moi pouco a pouco… No comezo a miña idea era reunir o que estaba disperso en diferentes investigacións, pero fun atopando máis ámbitos onde traballar. No libro presento algunha novidade, pero nalgúns casos eu chego ata onde chego e serían precisos máis equipos de investigación para afondar. Por exemplo, no que atinxe ás multas durante o franquismo, fixen un traballo de investigación que durou meses e que na obra tradúcese nunhas poucas páxinas. Atopei dificultades porque serían necesarios máis ollos, máis mans e máis axudas públicas para continuar.
– P: O libro amosa multitude de documentos que evidencian a represión contra a lingua galega durante máis de 500 anos. Onde empeza ese percorrido?
– CC: O primeiro documento co que o inicio é do 28 de maio de 1480, na época da conquista do Reino de Galicia por parte dos Reis Católicos, que establecen que para poder ser escribán non se podería usar o galego. Os reis non dispuñan de capacidade para introducir escribáns en castelán de forma masiva e o que fan é o que se fai en moitos procesos de substitución lingüística: levalo a cabo de forma paulatina. Calquera escribán, a partir de aí, tiña que ir a Valladolid e examinarse alí e a partir desa altura, os que seguen vindo a Galicia xa non van utilizar o galego. Esta é unha disposición con alcance lingüístico, pero non podemos esquecer toda a dimensión política e a substitución de clases dirixentes galegas. Se matas a nobreza galega ou a envías ao exilio, iso tamén ten repercusións lingüísticas, obviamente. E non foi un proceso pacífico, como se demostrou no caso dos arcebispos, que ían alternando entre os que usan os castelán e os que recuperan o galego, creando un conflito significativo.
– P: Cales foron os documentos que máis o sorprenderon?
– CC: Neste traballo que durou oito anos, principalmente de fins de semana, vacacións e do tempo que me deixaba a miña vida profesional e persoal, o combustible para continuar era precisamente ese: ir atopando algo que me sorprendese. Un que me chamou a atención foi o regulamento escolar de finais do século XVIII en Pontevedra e a cantidade de documentos que hai -e que aínda pode haber por atopar- sobre como perseguir os nenos que falen galego. Advertíase de que os rapaces tiñan que perseguirse uns aos outros mesmo fóra do recinto escolar e que aqueles que fosen “incorregibles, se deshecharían“. Expulsábanos da escola! (…)”
Manuel Gago: “A identidade de Galicia séguese construíndo exclusivamente a partir do rural e do mundo agrario, esquecendo a Galicia urbana”
Entrevista de Marcos Pérez Pena a Manuel Gago en Praza:
“(…) Presentouse o proxecto expositivo ‘Cidades do Tempo’, un conxunto de sete mostras sucesivas, organizadas pola Xunta e por Afundación e comisariadas por Manuel Gago, que nos dous vindeiros anos buscarán poñer en valor a identidade urbana de Galicia. A primeira desas exposicións, dedidaca á cidade de Santiago, inaugurouse este sábado en Compostela, na sede de Afundación (Rúa do Vilar, 19), onde se poderá ver ata o 10 de setembro. Despois, ata mediados do ano 2024, será a quenda de Ferrol, Lugo, A Coruña, Vigo, Pontevedra e Ourense. (…)
“Todos os datos económicos e demográficos revelan que o presente e o futuro de Galicia é urbano. Porén, por incrible que pareza, a identidade de Galicia séguese construíndo exclusivamente a partir do rural e do mundo agrario, esquecendo a Galicia urbana, pero tamén o mundo mariñeiro”, destaca Manuel Gago en conversa con Praza.gal.
“A exposición intenta situar Galicia nun esquema que é normal en calquera sociedade europea, é dicir, unha sociedade complexa, con múltiples factores e identidades. A un francés ou a un británico non se lle ocorre pensar que o seu país é só dunha única maneira. Galicia é unha sociedade complexa e diversa e non é real pensar que hai unhas supostas esencias que corresponden unicamente ao espazo rural. O factor urbano está presente e configura todo o que somos”, subliña.
Galicia non conta cunha Barcelona, unha gran cidade que nuclea ao seu redor o conxunto do país, senón con sete cidades de mediano e pequeno tamaño, fortemente conectadas e que funcionan en rede. E que, ademais, son moi permeables coa contorna rural que as rodea e coa que establecen continuas relacións. “Cando pensabamos na cidades ás veces tiñamos un concepto de cidade moi pechado e máis propio doutros territorios, cunhas fronteiras moi nidias entre o rural e o urbano. En Galicia, en cambio, o modelo das cidades é híbrido, moi adaptado ao territorio, no que rural e urbano están moi entrecruzados, para o bo e para o malo”, explica Gago. “Galicia non ten grandes cidades, pero esta realidade deriva dunha determinada xeografía e estrutura do medio, que acabou configurando un modelo propio”, engade.
“As fronteiras entre o rural e o urbano non son tales. Esa idea quixemos reflectila na imaxe gráfica do proxecto expositivo, realizada por Desoños, construída a partir do límite dos termos municipais das cidades, máis amplos ou máis reducidos, amosando que eses límites sempre están en negociación co espazo do redor. Cando fixamos de forma moi estrita esta fronteira, o que facemos é limitar o que queremos contar sobre nós mesmos”, comenta.”
Calros Solla: “Quixen escribir un libro para abraiarse, para manter esperta a capacidade de asombro”
Entrevista a Calros Solla en Praza:
“(…) – Praza (P): Citas ao principio do libro unha frase de Hume sobre a propensión humana ao marabilloso. Foi o primeiro motor deste libro o teu interese nese aspecto?
– Calros Solla (CS): Pois penso que vén máis de Atahualpa Yupanqui, ao que cito no limiar. Preciso, desde a infancia, que a vida me abraie. E sobre todo nesta vida contemporánea e aínda máis no confinamento: sinto necesidade de seguir abraiándome, de seguir abraiándonos, pois formo parte do colectivo Capitán Gosende. E Galiza é unha terra de abraio. A pouco que descubras, que contemples a realidade desde as atalaias privilexiadas que temos, non deixarás de abraiarte.
– P: Repasaches 100 anos de historia da prensa galega desde 1848 a 1968. Iso son horas e horas de hemeroteca. Como foi o proceso?
– CS: Agradezo que comentes iso porque moitas veces dá a sensación de que todo cae do ceo. O proceso foi, en realidade, indirecto. Eu consulto moito a hemeroteca, tanto a Galiciana como en formato físico, os xornais. Teño esta vertente de pequeno historiador. Trato de refutar ou ratificar as miñas intuicións a través da historia contada no día a día da prensa. Cando estaba escribindo O ano que chimpamos o cacique. Crónica do agrarismo en Cerdedo (1916-1923) consultei innúmeros exemplares de prensa e, de cando en cando, aparecían estas perlas: historias anómalas, extravagantes. Fun gardándoas por se máis adiante podía poñerme a ordenalas e escolmalas, que foi o máis difícil. Penso que ese traballo de escolma non se me deu mal porque á xente gústanlle as historias que recolle o libro. Quixen escribir, así, un libro para abraiarse, para manter esperta a capacidade de asombro.
– P: Xa que citas ese libro, de feito tes publicado bastante ensaio, mais doutro tipo; histórico, antropolóxico…. Apetecíache publicar algo diferente, escrito desde outro código?
– CS: Este ano de feito saíron o número 21 e o 22 de Cerdedo in the voyager, que son 22 volumes sobre o patrimonio material e inmaterial de Cerdedo e da Terra de Montes. Ensaio etnográfico, histórico, antropolóxico, lingüístico…, feito, por suposto, desde a humildade. Pero non son obras que vaian ter o visto e prace dun público amplo, que seguramente non as coñecerá. Eu non me queixo en absoluto porque os libros tiveron boa acollida pero o editor, Moisés Barcia (Morgante), deume outra canle de expresión a través da colección Solea Scripsit, un gabinete de curiosidades por entregas do que saíron xa dous volumes e axiña sairá o terceiro.
O primeiro foi A vaga dos pratiños voantes. O fenómeno ovni na prensa galega (1947-1950). Ninguén antes se atrevera ou tivera vontade de xuntar materiais arredor deste tema, deste xeito de mitoloxía popular que eu recollín tanto no ámbito urbano como no rural. Este primeiro libro tivo moito éxito. Foi un punto de inflexión para min en canto a recepción, no sentido da cantidade de correos que me chegaron… Crónica da Galiza Bizarra é o segundo volume. Unha sorte de homenaxe ao Libro dos condenados de Charles Fort, que recolle unha cantidade inmensa de feitos inexplicables. Eu quixen dotar a Galiza dun libro semellante.
– P: A maioría das historias que recolles non pertencen á mitoloxía galega. Son historias nas que a realidade supera a ficción, é dicir, non son historias, en principio, fantásticas.
– CS: A min fascíname seguir comprobando que a realidade supera a ficción. A pouco que reparemos, decatarémonos de que o que pasou e o que pasa é extraordinario. Hai que saber separar o grao da palla mais este tipo de historias estiveron sempre entre nós, contadas polos nosos maiores. O que teñen en común as que eu recollo é que saltaron á prensa. En calquera aldea podes escoitar historias incribles. Por exemplo, a que eu chamei do Gagarín da Coenllosa. Un veciño que deseña unha cápsula espacial para ir á lúa e un día desaparece. Segundo o debuxo que puiden facer polo que me contaron os informantes a cápsula era semellante á que despois deseñaron os norteamericanos. Esta historia non saltou á prensa, pero as que recollo no libro si. Tentei que fosen variadas. Hai algunha que, como dis, relaciónase directamente coa mitoloxía popular (trasnos, aparicións, xaxunadoras coma unha muller que estivo trinta anos sen comer), pero moitas outras non. (…)”
