Arancha Nogueira: “Parece que hai unha fronteira social, cultural e de desinterese entre Galiza e Portugal”

Entrevista de Laura Veiga a Arancha Nogueira en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Como recibe este galardón?
– Arancha Nogueira (AN): Por unha parte, supón un recoñecemento a unha obra que xa foi publicada no 2021. Para unha autora, ou polo menos no que a min respecta, é moi grato porque ás veces parece que as obras que escribimos pasan rapidamente de moda. Como que teñen o seu momento de que todo o mundo as coñeza e posteriormente, polos ritmos da industria editorial, deixan de estar no foco. Paréceme que este tipo de premios, dalgunha maneira, desafían estes ritmos frenéticos e a mercantilización. Tamén me pon moi contenta este recoñecemento en concreto, porque parte do profesorado das Escolas Oficiais de Idiomas da Galiza, mais despois é a xente quen escolle a persoa gañadora, o cal significa que tamén houbo unhas cantas persoas que estiveron votando polo meu poema. Estou moi agradecida á organización, non só polo premio, senón porque creo que fan un labor moi necesario para achegar as culturas de ambas beiras do Miño. É un pouco triste e di bastante da nosa sociedade e de cara onde van os apoios institucionais que haxa tan poucas iniciativas que intenten facer isto. Sei a ciencia certa que desde Portugal se descoñece bastante o que estamos facendo aquí e nós tamén descoñecemos moito do que acontece alí. Parece que hai unha fronteira social, cultural e de desinterese institucional máis grande que a propia fronteira física. Por iso valoro moito o esforzo de Ari(t)mar, que levan desenvolvendo desde hai varios anos con moito éxito e, para min, con moito gusto. Agardo que poida seguir así coa mesma forza ou máis, se cabe.
– ND: Que cre que puido facer que a xente votara por este poema en concreto?
– AN: O certo é que estou bastante sorprendida de que gañara o certame porque creo que é un poema que se entende moi ben inserido dentro do conxunto de Antese. O poemario ten unha historia que vai avanzando de modo cronolóxico en tres meses, que en principio son eses tres meses de confinamento que vivimos en 2020, e hai unha voz poética que entendemos que é unha filla que por estas circunstancias debe convivir coa súa nai, que representa outra xeración e outra forma de facer as cousas. A medida que vai avanzando o poemario as dúas se van atopando en certos lugares comúns, mentres aprenden tamén a respectar e a valorar as súas diferenzas, fundamentalmente no que respecta á comunicación. Como digo, chamoume a atención porque creo que non é un poema tanto para ler solto como para comprendelo dentro dunha narrativa. Con todo, si que creo que pode ser que reflicta ben o espírito de todo o libro, como unha sorte de resumo de toda a obra, e tamén que a xente que votou este poema quizais coñecía previamente Antese e por iso o votou. En calquera caso, ponme moi contenta.
– ND: Despois de ter superado a época de pandemia, que lectura fai agora da obra?
– AN: Non me preocupa demasiado que teña un referente tan claro agora que xa non a estamos vivindo. Son unha firme defensora de que a poesía ou a arte en xeral pode ter diferentes obxectivos, mais un dos meus desde logo é reflectir o momento presente, ser unha especie de fotografía do que estamos vivindo en cada momento, no aquí e agora. Por iso non me preocupa que poida quedar desfasado ou que non chegue a comprenderse porque para min reflicte o que tiña que reflectir nese momento. Por outra parte, creo que tamén é unha mostra de sentimentos e situacións moi universais. A pandemia pode non estar presente agora mesmo, afortunadamente, mais si que hai outras cousas como o que comentaba antes: a aprendizaxe entre mulleres de distintas xeracións, como aprenden a comunicarse e incomunicarse… Digamos que empreguei como recurso a pandemia, mais creo que realmente poden ser elementos comprendidos desde calquera momento, co cal non me preocupa ter esa referencia.”

“Mamá fala en linguaxes de documentos predeterminados”, de Arancha Nogueira, elixida Mellor Poesía de 2022 en aRi[t]mar

“Despois de cerca dun mes de votacións, o público da gala aRi[t]mar decidiu que o poema “Mamá fala en linguaxes de documentos predeterminados”, da ourensá Arancha Nogueira, foi a Mellor Poesía do Ano 2022 na Galiza. Do mesmo xeito, “Se de repente perto fosse um verbo”, da poeta barcelense Maria Isabel Fidalgo, foi elixida a Mellor Poesía do Ano 2022 en Portugal.
O público do aRi[t]mar acordou galardoar estas poetas con case 4.000 votos. No caso galego, por detrás da poesía de Nogueira situáronse os poemas “Se algunha cousa queren comigo”, de Lorena Conde, e “As amigas”, de Yolanda Castaño. En Portugal, a Fidalgo seguírona “Podia-te chamar Lisrio”, de Fernando Machado Antunes, e “Faço uma curta viagem”, de Maria Teresa Dias Furtado.
aRi[t]mar completa o seu podio con dúas voces femininas diferentes que mostran a diversidade de rexistro da actual poesía galego-portuguesa
Arancha Nogueira e Maria Isabel Fidalgo son poetas pertencentes a xeracións diferentes e os poemas vencedores reflicten ben iso.
“Mamá fala en linguaxes de documentos predeterminados” afonda no universo poético que a autora propón na obra á que pertence, Antese. Aquí a poeta asume o papel de filla para falar da nai e faino cunha cadencia mutante que vai do cotián ao puramente metafórico.
Por outra banda, “Se de repente perto fosse um verbo” parece unha colección de anhelos. Anhelos que xorden dun condicionante que a poeta pon enriba da mesa coa intención de facer voar a súa imaxinación, ou quizais a súa memoria, ata a cerna da paixón que esperta o contacto humano.
Así, estas dúas voces, distantes na xeración e na forma, mais paralelas na fonda intensidade dos seus versos, completan un podio que comparten coas dúas cancións gañadoras: a das viguesas Fillas de Cassandra e a dos portuenses Retimbrar; e coa Associação José Afonso, galardoada co Premio Especial do Xurado á Embaixada da Amizade Galego-lusófona.”

Arancha Nogueira: “Vivimos nun momento dunha instantaneidade tan tremenda que altera os nosos estados de ánimo”

Entrevista de Ana G. Lista e Arancha Nogueira en Praza:
“(…) – Praza (P): Ti que es moi activa nas redes sociais, dirías que as redes son unha forma máis de comunicarse ou máis de mostrarse?
– Arancha Nogueira (AN): Supoño que en como nos mostramos tamén hai unha forma de comunicación, non? Cando menos de intencionalidade e de crear unha parte da nosa identidade. Isto é algo sobre o que reflexiono moito: somos o que somos, somos o que proxectamos ou somos o que outras vén de nós? Ao final sempre chego á conclusión de que somos un pouco unha mestura de todas: do que somos, do que queremos ser, do que o resto concibe de nós e do que nós tamén proxectamos. O que non cabe dúbida é que o tema da identidade –con todo o que significa, pois non deixa de ser o gran tema do mundo– nestes momentos se ve afectado por como nos comunicamos co resto e como o plasmamos no exterior. Teño recibido moitos comentarios sobre o uso das redes na miña poesía e da maneira na que están presentes, e realmente creo que vivindo neste mundo sería un pouco hipócrita non introducilas dalgunha forma. Penso que esa forma que temos de desenvolver a nosa identidade –a través das redes– ten que estar presente. Non cabe dúbida de que o contexto nos inflúe a todas, é o natural.
– P: No teu último poemario, Antese, hai un diálogo entre nai e filla que por momentos non precisa nin palabras e tamén unha comunicación cun ′ti′ externo que non sabemos se é bidireccional. Como cando dis ólloa coa miopía dunha filla ou nese Cursor → abrir → navegador → nova pestana → webwhatsapp/ [ti]/ emoji da margarida (dobre tic azul). Que tan especial é a relación nai / filla que atravesa todos os momentos, non?
– AN: Absolutamente, antes dicía que o gran tema da humanidade é a identidade e aí, mesmo facendo parte, está a relación maternofilial, que ao final nos configura desde o comezo da nosa vida e ata o final da mesma. Hai unha canción de La Bienquerida que di ″todo el mundo tiene una infancia″, e é verdade. Polo tanto, todo o mundo ten unha nai, independentemente das circunstancias, de que estea presente nese momento ou non. Creo que non fago unha procura voluntariosa das nais e das fillas cando escribo, simplemente aparecen. É un tema que todas temos aí, que moitas veces nos axuda a vernos nun espello, ou mesmo a configurar o que queremos ser de forma diferente. Ao final, as nosas nais son os nosos primeiros modelos do que queremos e do que non. Tamén penso que, ao longo da vida, levamos a cabo –polo menos, eu– un proceso de reconciliación con eses modelos. Imos comprendendo que esas nais que de pequenas pensabamos perfectas e absolutamente totémicas, tamén son criaturas coma nós, que o fan o mellor que poden, que ás veces se trabucan e que poden compartir con nós os mesmos medos e anhelos aínda que sexa –tal vez– con códigos distintos.
– P: En que circunstancias foi concibido este Antese?
– AN: Concibino no confinamento estrito, mais cando máis escribín foi no período das fases no que se podían ir facendo cousas pouco a pouco. Despois houbo un proceso de re-escrita naquel segundo confinamento despois do verán, cando volveran as restricións. Para min foi moi duro, parecía que volvía a normalidade e non foi así. Nese momento fixen unha re-escrita que penso que –particularmente na poesía– o muda todo. Si que é un poemario pandémico total.
– P: Algo dese encerro da pandemia percíbese nos poemas. Como cres que serán lidos estes versos pandémicos dentro de trinta nos?
– AN: Créame moita curiosidade. Primeiro que ogallá se sigan lendo en trinta anos, sexa como sexa. Penso que esa lectora hipotética de dentro de trinta anos atopará algunha referencia e algunha ligazón co seu contexto dese momento porque é certo que nós o asociamos coa pandemia, porque esa é a súa verdadeira orixe e o que nós temos máis preto, pero penso que eses sentimentos de precisar liberdade, de irse construíndo dentro dun espazo que nós mesmas non escollemos mais no que temos que estar… Son cousas bastante universais, penso que poderán ser lidas fóra do contexto pandémico. (…)”

Arancha Nogueira, gañadora do XIII Premio de Poesía Victoriano Taibo de Gondomar co poemario Antese

“Reunido o xurado do XIII Premio de Poesía Victoriano Taibo, que convoca o Instituto de Estudos Miñoráns en colaboración co Concello de Gondomar e a Editorial Galaxia, integrado polas escritoras Úrsula Heinze e Eva Mejuto, e os escritores Carlos Lema en nome da Editorial Galaxia, Miguel Anxo Mouriño en nome do IEM e Fran Fernández Davila, gañador da XII edición, resolve por maioría que o libro gañador desta XIII edición sexa o presentado co título de Antese que, unha vez aberta a plica, resultou ser da autoría de Arancha Rodríguez Fernández, máis coñecida como Arancha Nogueira.
O xurado valora que se trata dunha obra de diálogo interxeracional construída sobre unha forma actual que combina levidade e fondura, na que se atopa unha voz perfilada e madura capaz de sintetizar dunha forma accesible situacións e sentimentos tremendamente complexos. No poemario destaca, dende a propia elección do título, o uso experto da lingua, así como da natureza cativa dun xardín como ferramenta e testemuña da liberación da alma humana a través da poesía. Saliéntase tamén a unidade temática, o ton sutil e reivindicativo do libro e a patente depuración de cada un dos versos usados, que medran en capacidade evocadora segundo se avanza na lectura.
Asemade, o xurado decide nomear finalistas os poemarios presentados baixo os lemas Fío, O círculos incompletos, Funámbula na fronteira, querendo destacar tamén a numerosa participación e o alto grao de calidade das obras concorrentes.
O acto de entrega do premio e a presentación do libro, editado por Galaxia, terá lugar no mes de marzo de 2020, nunha data aínda por confirmar, pero que será arredor do día 13, cabodano do pasamento do poeta Victoriano Taibo. Antes diso, durante os meses e xaneiro e febreiro de 2022, a gañadora impartirá un obradoiro presencial de poesía en Gondomar para o que se abrirá o prazo de inscrición nas próximas datas.”