Entrevista
de Montse Dopico a Antonio García Teijeiro en Praza:
“(…) – Praza (P): Por que di que é unha literatura maltratada? A aposta das editoras por ela, por exemplo, é moi forte.
– Antonio García Teijeiro (AGT): As editoras fixeron unha aposta clarísima pola LIX porque é literatura que se vende, fundamentalmete polas prescricións dos colexios. Falta que haxa compra sen esa obrigatoriedade… Falo de maltrato porque non se lle dá a importancia que debería dárselle, por exemplo, a nivel mediático. Ou porque se considera, moitas veces, unha literatura de segunda, é dicir, non é tan valorada socialmente. Mesmo hai escritores que renegan da LIX, o que é moi triste…
A LIX é básica para a formación de futuros lectores e lectoras. A LIX é unha necesidade porque a lectura é unha necesidade. Eu sei, pola miña experiencia como docente, que a literatura axuda a transformar comportamentos, actitudes… Pero teño moitas anécdotas sobre pais que, por exemplo, dicían que non ían gastar en libros porque, unha vez lidos, xa non valían para nada. Falo de maltrato porque se rebaixa o valor social e cultural da LIX.
– P: Na súa experiencia como mestre puido comprobar, segundo comentou en varias entrevistas, que á rapazada si lle gusta a poesía. Que pasa entón para que despois queden poucos como lectores?
– AGT: Eu manteño que cando un docente é motivador, cando é un mediador que cre no que fai, cando é evidente que lle gusta… consegue atraer ao alumnado para a lectura. E non pasa só cos rapaces máis pequenos: tamén cos da ESO. Cando ven que o que dis é auténtico, que cres profundamente niso, déixanse levar pola paixón pola poesía. Durante moito tempo a poesía foi considerada algo “cursi”. Había un rexeitamento cara ela.
O meu reto como docente foi acabar con esa etiqueta para que o alumnado asuma a poesía como algo natural e non como algo alleo a eles, ridículo… Para iso, mostráballes diferentes maneiras de facer poesía, e hoxe ademais xa hai moitos máis poetas que se ocupan de que a rapazada teña boa poesía para ler. O problema é que non hai aínda mediadores suficientes facendo este traballo de campo. E tamén que ás veces os poetas optan por unha escrita complicada e egocéntrica para demostrar que son moi cultos… E a LIX precisa sinxeleza, que non simplicidade.
– P: A que se refire cos mediadores? A todos os axentes que achegan o libro á rapazada?
– AGT: Principalmente ao profesorado, que debe crer no que fai e non terlle medo á poesía. Mais houbo moitos avances nisto: a min hai bastante xente que me pide vídeos, por exemplo. Hai profesores que non presentan a poesía como un traballo escolar, senón que transmiten un interese real por ela. Ás veces eu podo ser crítico cos docentes porque considero que non len o suficiente, pero cada vez hai máis que se preocupan moito disto. Eu tiven rapaces que non eran moi bos academicamente pero que nos obradoiros de poesía eran outros, outra persoa. A poesía é moi importante para eles: provoca reflexións se se escolle ben, ademais do pracer enorme que produce entender as palabras… O que eu procuraba como profesor era que lesen poesía e que a escribisen. (…)”
Arquivos da etiqueta: Praza Pública
Gonzalo Hermo: “O drama tras o trauma da morte aparece cando descubrimos que conservamos a capacidade de rir”
Entrevista
de Montse Dopico a Gonzalo Hermo en Praza:
“(…) – Praza (P): Xacobe, que é poeta, decide escribir un relato con todo o que acaba de vivir. Pensa que non podería escribir poesía porque precisaría unha distancia temporal que non ten. Foi iso o que quixeches ti, escribir un relato [Diario dun enterro]?
– Gonzalo Hermo (GH): O episodio ao que te refires introducino para dar conta da diferenza que, no meu xuízo, supón escribir poesía e narrativa. Tal e como eu a concibo, a poesía necesita distancia. Aparece sempre “despois”. A narrativa está moito máis suxeita ás coordenadas de espazo e tempo e, polo tanto, ten a capacidade de ser inmediata. O poema, en cambio, non ten relato. É o acontecemento en si mesmo. (…)
– P: É unha novela de fácil lectura: con ritmo, orde cronolóxica na narración… Pode parecer que non pasa nada, pero pasa. E o estilo é moi contido, quizais de aparente sinxeleza…. Como foi o proceso de escrita?
– GH: Para min era fundamental atopar ese ritmo áxil que permitise unha lectura dunha soa vez. Desde que sentei a escribir a novela, tiven claro que o ritmo de lectura debía acompañar o ritmo frenético ao que experimenta os acontecementos o narrador protagonista. É certo que acelerar o ritmo obriga a renunciar a algunhas cousas, como, por exemplo, á digresión, pero coido que o resultado o compensa. O ideal de lector que a novela proxecta é aquel que, ao pechar o libro, queda coa sensación de que algo importante lle escapou. Así son as novelas que me gustan: breves, veloces e que deixan un pouso ao que non sei poñer palabras. O que non sei é se o conseguín. (…)
– P: Mais a historia desenvólvese en Eiradona, un lugar inventado no que podemos recoñecer algúns aspectos dun rural real galego en transición: o tanatorio feito, por exemplo, pero a conservación do rito de velar o morto toda a noite. Non creo que sexa unha novela que pretenda retratar o rural, pero si buscaches quizais que fose recoñecible… O personaxe ten unha relación de estrañamento con ese espazo.
– GH: Non, non é unha novela costumista, en absoluto. Que parte da crítica a lese como un relato de costumes é a proba palpable de que o rural se atopa nun nivel moi alto de esmorecemento. Os seus códigos xa non son percibidos como parte da realidade presente, senón como un elemento de museo que cómpre testemuñar. Eu non tiña a intención de testemuñar nada. A realidade que describo no libro, no que ten ver cos ritos da morte ou coa relación entre a veciñanza, é a realidade que vivo cada vez que piso Rianxo. Non hai nada de folclórico aí.
Cuestión distinta é que a ten que ver co estrañamento que experimenta o protagonista cando regresa a Eiradona. Interesábame dar conta desa escisión porque é a que experimenta todo emigrante. Por razóns de traballo, teño a sorte de pasar varias horas á semana coa comunidade galega emigrada a Barcelona e as súas impresións neste terreo son sempre as mesmas. Séntense en terra de ningures. En Barcelona son «galegos», pero cando viaxan a Galicia chámanlles «cataláns». (…)”
Flor Maceiras: “Non pode ser que a palabra ‘cultura’ xustifique a explotación laboral nin a falta do rigor que necesita o oficio teatral”
Entrevista 
de Montse Dopico a Flor Maceiras en Praza (foto: AAAG):
“Sendo nena, Flor Maceiras recibiu un regalo especial. Que non era outro que o teatro. A posibilidade de descubrilo a través dun grupo teatral escolar que montara o entón mestre Manuel Lourenzo. Desde aquela, non quixo facer outra cousa. Pasou, como actriz, por compañías como Elsinor Teatro, Teatro do Noroeste, Teatro do Atlántico, Teatro Proscrito, Teatro Maltés ou o Centro Dramático. Desde hai xa dúas décadas dirixe a Escola Municipal de Narón, da que saíron tantos actores e actrices da escena galega actual. Estas dúas facetas, a de docente e a de actriz, converten a esta muller “nun elo fundamental do pasado, do presente e do futuro da nosa profesión”. Así o cre a Asociación de Actores e Actrices de Galicia (AAAG), que a escolleu este ano para ser recoñecida co Premio de Honra Marisa Soto dos María Casares, galardóns tamén condicionados pola crise do coronavirus, neste caso co adiamento da gala que se ía celebrar o vindeiro día 26. Falamos con ela.
– Praza (P): Antes de nada, a pregunta difícil de evitar: que supón para vostede recibir este recoñecemento?
– Flor Maceiras (FM): Pois hai algo deste premio que me agrada especialmente. Ao cariño grande que supón por parte da profesión, que xa é algo impagable, únese o feito de que Marisa Soto foi unha das persoas que con máis convicción pelexaron para que houbese formación, e cando non a había. Ela empeñábase en traer a Galicia a grandes profesionais para que desen cursos, e en implicar as institucións para que colaborasen. Fixo moito por fomentar a formación teatral o dereito da xente a formarse.
– P: Dirixe a Escola de Teatro de Narón desde hai máis de 20 anos. Dela saíron moitos dos actores e actrices máis coñecidos de hoxe. Que a fixo especial?
– FM: Eu penso que, en primeiro lugar, a formulación do Padroado de Cultura de que o teatro é un ben necesario e que a xente ten dereito a velo e a practicalo. Para que se poida practicalo pódese promover o teatro amador ou o adestramento, a formación, para que poida haber un teatro profesional. E iso foi o que se fixo en Narón. Para que a xente puidese ver teatro creouse unha programación teatral estable.
E unha cousa leva á outra: dificilmente se pode soster un teatro profesional se non se crea público, da mesma maneira que non pode haber teatro profesional se non hai teatro amador. Pois ese obxectivo de normalizar a vida teatral xa estaba claro desde que naceu a Escola, no 1981. En Narón a xente sabía que había teatro regularmente, igual que noutros sitios sabe que hai fútbol. (…)”
Bernardo Máiz: “A dirección actual da RAG entendeu que Carvalho Calero é un xigante intelectual e que non podía ser mantido no ostracismo”
Entrevista
de Marcos Pérez Pena a Bernardo Máiz en Praza:
“(…) – Praza (P): Falas dun “período espiñento”, eses anos nos que [Ricardo Carvalho Calero] volve a Ferrol, sufrindo a represión polas súas ideas e non podendo dar clase. Como foi ese tempo e esa represión?
– Bernardo Máiz (BM): El era un home da esquerda do Partido Galeguista e loita para que o PG se integre na Fronte Popular. A sublevación franquista sorpréndeo en Madrid, facendo o exame de oposición á Cátedra e alí incorpórase como miliciano ao batallón de UGT, despois intégrase nunha unidade de profesionais do ensino e finalmente nas milicias populares mandadas por Enrique Líster. Ao remate da guerra cólleno prisioneiro en Andalucía, pero a pesar do que se escribiu sobre o tema, nunca pediron para el pena de morte, caéndolle ao final 12 anos de cadea.
En 1941 outórganlle unha liberdade condicional que se converteu en permanente. Como non tiña certificado de boa conduta, non podía solicitar praza en ningún centro de ensino, e como non lle permitían colexiarse tampouco podía dar clases de forma privada. Foron anos duros para el, mesmo recibía ameazas pola rúa en Ferrol. Hai un poema, no que di ”como puidemos viver e mais vivemos”, no que retrata a represión franquista do momento. Grazas a que a súa muller daba clases, entre os dous foron capeando o temporal. As cousas melloran para el grazas á súa incorporación ao colexio Fingoi, en Lugo, no que aínda que actuaba como director, aparecía como conselleiro delegado, porque non podía exercer.
– P: A partir dese momento as cousas melloran moito para el, non si?
– BM: Os anos en Lugo son moi bos e a súa vida cambia definitivamente cando marcha de Lugo para Santiago, grazas a que lle cancelaron os seus antecedentes políticos. El nunca quixo pedir a cancelación, a pesar da insistencia de persoas como Filgueira Valverde, que lle dicían que só con que o pedise o réxime llos cancelaría. Porén, el negábase, porque dicía que el non fixera nada mal. Cando por fin llos cancelan, pode por fin presentarse a unha praza de profesor de instituto, á vez que o decano da Facultade de Filosofía e Letras lle ofrece a posibilidade de ser catedrático de Lingua e Literatura galega, unha praza que ían crear.
– P: Neses anos aínda asinaba como ‘Carballo’ e aínda non defendía un achegamento da norma do galego á norma portuguesa. Cando se produce ese cambio?
– BM: Si, Don Ricardo era o único titulado para elaborar unhas normas para o galego. E elabóraas no ano 1971 para a Real Academia Galega, unhas Normas Ortográficas e Morfolóxicas do Idioma Galego que son reeditadas en 1977. Porén, contra 1973 prodúcese un conflito con Manuel Rodrigues Lapa, que publicara un artigo en Portugal defendendo que o galego debía achegarse na súa norma culta ao portugués. Houbo unha resposta moi dura de Ramón Piñeiro en Grial. Piñeiro quería que Carvalho a asinase, pero Carvalho negouse. Este episodio levouno a interesarse máis polo asunto e iniciou un achegamento a esas posicións.
Xa en 1975 Carvalho publica un artigo en La Voz de Galicia defendendo que non hai que innovar sen tradición, que hai que ir ás raíces históricas e que o portugués é fillo do galego. A partir de aí Carvalho comeza a publicar en editoriais que non son Galaxia. En resposta comezan a utilizar o Instituto da Lingua Galega contra el, e pouco a pouco vese sometido a unha marxinación por parte de determinados sectores.
A partir de 1981 comeza a asinar como ‘Carvalho’ e pouco a pouco vaise distanciando máis dos organismos oficiais. De feito, cando lle propoñen entrar no CCG non quere. Nunca quixo cargos, pero na súa contra dixéronse moitas miserias, como que estaba anoxado por non ter sido escollido para presidir a RAG.
– P: Na túa opinión, cal é a razón de que ata agora a Real Academia Galega non accedera a dedicarlle o Día das Letras Galegas?
– BM: Foi rexeitado durante anos por defender que Galicia forma parte do sistema lingüístico galego-portugués e tamén por afirmar cousas como que “a autonomía mantén todo o aparato do estado unitario, mentres que a autodeterminación prantexa o problema dende o propio país galego, unha forma de organización de Galiza que pode chegar desde a separazón total do País con relazón aos circundantes ate a Federazón ou Confederazón”, como dixo en 1989.
Foi expulsado do trato respectuoso que merecía. Con retranca el mesmo afirmou en 1986 que “certas elites entenden que nen como estudoso nen como pensador sobre os problemas culturais da nosa terra atinxo a altura que eles sinalan”. (…)”
A #CorentenaLiteraria e os bicos polo aire fronte ao coronavirus
Entrevista 
a Diego Giráldez en Praza (foto dese mesmo medio de comunicación):
“Nos primeiros días do confinamento ordenado polas autoridades para tentar frear o coronavirus, a actriz e presentadora Neves Rodríguez compartiu nas redes sociais “a imaxe dun fragmento dun libro co cancelo #CorentenaLiteraria e pareceume unha boa escusa para que autoras e autores galegos lesen fragmentos das súas obras para entreter á xente nas súas casas”. Quen fala é o escritor Diego Giráldez, impulsor dunha das tantas iniciativas que, nos últimos días, están procurando axudar a poboación a levar mellor o confinamento a través da cultura.
Giráldez dirixiuse a moitas e moitos compañeiros de oficio cunha mensaxe curta. Explicáballes a idea e convidábaos a “que vos gravedes un vídeo lendo un fragmento dunha das vosas obras e o publiquedes nas vosas redes acompañado dos cancelos #CorentenaLiteraria e #EuQuedoNaCasa”. “Bicos (polo aire)” remataba aquela nota. E así foi como as redes comezaron a encherse de letras lidas -e de bicos polo aire- contra o virus. (…)
“As autoras e autores -explica- responderon moi ben e estou seguro que se van sumar máis, aínda queda confinamento por diante para poder usar a literatura como se merece, como puro entretemento”, afirma ante unha crise na que, cre, “como de todas, sairemos distintos”.
“Dá igual se é unha crise económica ou sanitaria, non volveremos a ser os mesmos, xa estamos en transición. Se a literatura galega serve para acompañarnos nesta nova viaxe, perfecto. Aínda que o noso mellor balcón ás oito da tarde son as librarías, a rede ten tamén o poder de conectarnos co público e hai que aproveitalo, sobre todo en momentos así”, conclúe Diego Giráldez, que se despide con bicos (polo aire).”
Paco Martín: “Teño moitísimo respecto pola lingua porque teño moitísimo respecto pola xente”
Entrevista
de Montse Dopico a Paco Martín en Praza:
“(…) – Praza (P): Vostede foi mestre de 1961 a 2000. Fixo algúns dos primeiros libros de texto en galego. Publicou o primeiro libro de narrativa no 1971, antes da morte de Franco. E dirixiu Axóuxere, no xornal ‘La Región’, no 74-75. Como era entón publicar en galego? Por ese mesmo tempo houbo mestres represaliados por dar aulas en galego…
– Paco Martín (PM): En realidade esas cousas dependían un pouco de quen che tocara. Si que houbo mestres e mestras expedientados. Pero dependía moito das autoridades académicas que che correspondesen. Eu desde o ano 69/70 fun mestre en Bretoña. Usei o galego sempre e nunca tiven problemas. A xente, ademais, estaba encantada: aínda me saúdan cando me atopan pola rúa antigos alumnos.
Pero claro que naquel tempo podía suceder que tiveses problemas se alguén te denunciaba. Non foi o meu caso: nin tiven problemas a nivel de inspección, que era coñecedora da situación. Se cadra si que podía chegarche algunha indirecta, pero con non facer caso… Tampouco tiven problema cos primeiros libros de texto que fixen en galego. Vendéronse moito, de feito. Foi antes da oficialidade do galego, pero xa daquela comezaba a haber unha apertura… (…)
– P: Outra característica da súa literatura é a preocupación pola calidade lingüística, a lingua popular…
– PM: É que eu teño moitísimo respecto pola lingua porque teño moitísimo respecto pola xente. Nós vivimos en Lugo nun barrio das aforas, medio aldea. Nos anos da posguerra aos nenos falábannos en castelán, e eu estaba convencido de que había unha lingua para nenos, o castelán, e unha lingua para adultos, o galego, porque era o que falaban entre eles. Cando me fixen mestre estaba instalado no castelán. E cando cheguei por primeira vez a unha escola xa vin que alí non falaba castelán ninguén.
E entón pensei que estaba traizoando, primeiro, aos que me pagaban -aínda que fose unha miseria- e sobre todo a xente coa que estaba a traballar como mestre. A transformación veu xa a partir diso: comprendín que tiña que ser moi respectuoso co que fala a xente. E ademais hoxe temos un presidente da Xunta, e algúns conselleiros, -mesmo algúns nacionalistas, cos que me identifico-, que non teñen respecto polo idioma, polo que contribuirán a que desapareza. E eu non quero ter culpa diso, ou quero ter pouca, motivo polo cal tento escribir nun bo galego… (…)
– P: Cumpre 80 anos e leva publicando desde primeiros dos 70. Sente o seu traballo como escritor recoñecido? Digo porque moitas veces non pasa isto.
– PM: Pois hai cousas das que estou dándome conta agora. A verdade é que tampouco me preocupei moito nunca por iso… Eu tentei comportarme dignamente cos meus semellantes e creo que me levo ben coa xente. A maioría da xente quéreme ben e eu quérolles a eles, e estou satisfeito por iso. Manuel María dicía que cando vas vello véñenche coas exequias, pero si, eu si sinto que os meus libros foron recoñecidos. E detalles como que Antonio Reigosa saque un artigo falando dos meus 80 anos a verdade é que gustan. (…)”
Fina Calleja: “O apego de Rosalía á terra non é contemplación. É revolucionario, consciente. Non é unha paisaxe de postal, nostálxica”
Entrevista de 
Montse Dopico a Fina Calleja en Praza (foto: Culturactiva):
“Unha vez, tras unha visita escolar á casa de Rosalía de Castro, unha nena pequena chegou á casa contándolle ao seu pai que Rosalía non estaba. E que era fea porque estaba morta. O pai quedou pensando que, xa que Rosalía é precisamente o contrario: vida, luz…, algo habería que facer para axudar a que os nenos e nenas a visen tal como foi. Así xurdiu Rosalía’, a obra de teatro de Culturactiva que recrea a vida da Rosalía de Castro nena. Dirixida por Fina Calleja e interpretada por Cristina Collazo e Rocío González, Rosalía é o xogo, a exploración. O amor á palabra, á terra e ás persoas que nos coidan e que coidamos. Tamén as decisións adultas que, na infancia, non tomamos e nos afectan. E a amistade, e a imaxinación, como apoio no que acubillarnos cando a nosa vida dá un xiro. Falamos con Fina Calleja tras a preestrea deste espectáculo no Auditorio de Teo. A estrea será o sábado 22 de febreiro no Teatro Colón, na Coruña.
– Praza (P): O proxecto é unha iniciativa de Culturactiva. Por que che interesou cando che propuxeron dirixilo?
– Fina Calleja (FC): Eu xa traballara en Sarabela co Cabaleiro das Botas Azuis de Rosalía. Iso, e o meu amor pola figura de Rosalía, xa me puxo moi en antecedentes para facer unha revisión da figura da Rosalía como autora en consonancia cos novos estudos sobre o tema. Para min era interesante rescatar a poesía como protagonista, desde a certeza de que, se os nenos aos 4, 5 ou 6 anos adoran a literatura: xogan coas palabras, etc, algo pasa despois no seu desenvolvemento educativo no que isto pasa a ser outra cousa…
Partimos, así, do suposto ficcional da Rosalía nena que sente amor pola palabra como obxecto de xogo, en relación coa natureza. A aceptación do proxecto pola miña parte veu, de feito, cando atopamos iso: unha maneira de contar a historia que tivese interese, que achegase algo, que xustificase a posta en escena.
– P: Entón, a idea é presentar a Rosalía nena que vai xa descubrindo a poesía, na que vai nacendo a poeta que será despois.
– FC: Si, e sería magnífico que ademais os nenos e nenas que veñan ver a obra queden con esta idea de xogar coas palabras, que se sintan estimulados para seren creativos. Nese sentido, o espectáculo trata de ter un valor en si, e non ser só unha actividade escolar complementaria. Queremos que sexa algo que nutra ao espectador. (…)”
Tamara Andrés: “Amar continúa a ser un acto moitas veces violento, cheo de restricións e de límites”
Entrevista
de
Montse Dopico a Tamara Andrés en Praza:
““Amante’’, na súa etimoloxía, non é máis ca alguén que ama. En que momento convertemos algo tan fermoso nun concepto tan terrible?”. Esta é unha das reflexións sobre as que se Tamara Andrés teceu Bosque vermello (Positivas), o seu último poemario. Que esculca na concepción hexemónica do amor na nosa sociedade e nas normas que constrinxen os distintos xeitos de amar. E de amar, aceptando e mesmo celebrando a liberdade da persoa amada que tivo que marchar –neste caso, unha irmá– vai tamén Irmá paxaro (Cuarto de inverno), o penúltimo libro desta mesma autora. Falamos con ela destes dous poemarios, poñéndoos ademais en relación coa súa obra anterior.
– Praza (P): Entre os primeiros versos de irmá paxaro están: “as nenas nunca saben/ que o golpe máis duro/ é/ o tempo”. O libro está dedicado a Paula, a irmá paxaro. En que momento sentiches a necesidade de escribilo e por que?
– Tamara Andrés (TA): Este libro accionouse cando a miña irmá pequena, Paula, marchou a Madrid para comezar os estudos universitarios. Foi un momento no que aprendín que a complicidade que existe nunha relación fraternal sempre se ve minguada polo tempo, que chega un punto no que as irmás pequenas queren distanciarse por completo da imaxe de referencia que foi a maior, e voar por si mesmas. É completamente lóxico, mais unha realidade que non ocupa moitas conversas.
– P: O libro parece estar tecido polas lembranzas da infancia. E todo resulta moi recoñecible, moi vivo… Nun poemario, ademais, moi narrativo. Que papel xogan as lembranzas neste poemario e de que xeito quixeches que o lector/a se identificase con elas?
– TA: Hai lembranzas autobiográficas e outras ficcionadas, porque tamén me apetecía xogar un pouquiño, mais creo que quen lea pode deducir de todas elas unha relación vertebrada arredor da complicidade e da inocencia, e atopar algunha historia propia que se poida espellar. Tamén é doado identificarse coa idea de que o paso do tempo nos fai menos inocentes, de aí o silencio e a dor. (…)
– P: Un dos temas de Bosque vermello é a identidade, sobre a que se pensa en relación co outro/a, co que (quizais) non é o noso corpo. En realidade, é algo que estaba tamén nos teus anteriores poemarios. Como se relacionan corpo e identidade en Bosque vermello? (Parece que a ausencia do outro/a te fai máis consciente da túa propia identidade).
– TA Hai certos temas que non deixan de aparecer de xeito transversal en todo o que escribo. Supoño que esas son as cuestións obsesivas: o corpo, a linguaxe, a identidade, mais se cadra pensados en cada poemario desde unha nova perspectiva.
Ás veces, cando estou con alguén, dáseme por preguntarme como habita esa persoa unha realidade na que eu mesma me atopo, como dous corpos poden habitar de xeito distinto un mesmo momento, un mesmo lugar, como todo é absolutamente subxectivo e cuestionable.
Por outra banda, moito teño falado cunha amiga sobre esas persoas que coñeces en tránsitos (aeroportos, trens, viaxes breves) coas que de súpeto xorde unha complicidade inexplicable, e coas que te amosas máis libre porque estás fóra do lugar vital que che é máis común.
Daquela: a identidade compréndense en función de cada outro, de cada contexto, pero sempre en flutuación. A identidade de cada persoa vai abaneando grazas a outro, como unha danza. (…)”
Rexina Vega: “A homoxeneidade, a norma, o camiño recto é unha entelequia; somos complexos e perversos. É a condición humana”
Entrevista
de Montse Dopico a Rexina Vega en Praza:
“(…) – Praza (P): “Fóra do sagrado ninguén dorme. Aquí todos teñen que cargar coas súas culpas”, dise cara ao final do libro. Ninguén dorme é tamén un verso dun poema de Lorca. E unha frase de Macbeth: “Sleep no more”. Por que ninguén dorme na túa novela?
– Rexina Vega (RV): Cada vez que sentaba a escribir no ordenador tiña dúas bandas sonoras ‘Nessum dorma’, de Turandot e “Ciudad sin sueño” de Lagartija Nick e Enrique Morente, e púñaas unha vez e outra, de modo obsesivo. O texto de Lorca facíame entrar nese ton, entre alucinado e extraordinariamente desperto, consciente, que precisaba para contar esta historia. Porque quería falar do que no que non está ben, do que nos doe, do elefante no cuarto. Na faixa da versión en castelán, a miña amiga Valérie Tasso escribe:
“Nadie duerme: Un “huis clos” en el que la puerta cerrada se revienta bajo el ariete literario de Xina Vega, una jaula que se abre, que se destripa, que se desparrama, que se desborda, que se eyacula y que se dispara sobre la condición humana. Un encuentro que nos recuerda que Macbeth (“Sleep no more”) siempre acaba de matar al rey y que el príncipe desconocido de Turandot (“Nessum dorma”) acaba de proscribir, para siempre, el dormir. Un sórdido pastel de carne que se nos corta en la boca, que nos quiebra los molares y que nos impedirá, esa noche, conciliar el sueño”.”
– P: Por que foi publicado primeiro en castelán e logo en galego? (Supoño que houbo problemas para publicalo en galego).
– RV: Acabei o libro nos anos máis duros da crise económica. Nese tempo deuse unha contracción brutal de títulos publicados en todas as literaturas do Estado. Aquí, en Galicia, penso que o devalo foi aínda máis acusado. Nesa situación, a miña casa editora, que xa se comprometera en publicarme deixou pasar o tempo. Logo de dous anos de espera perdín a paciencia, fixen algún intento con outras editoras sen resultados e xurdiume a oportunidade de publicar en castelán con Pepitas de Calabaza, editora coa que estaba colaborando noutro proxecto.
O entusiasmo co que recibiron o meu texto traducido compensoume nun primeiro momento da frustración que sentía no sistema galego. Porén, eu non son unha escritora da literatura castelá, non teño ningunha intención de moverme, promocionarme ocupar espazo nese ámbito.
– P: Ninguén dorme ten un estilo moi coidado, que se achega á prosa poética por veces. Niso, hai un cambio desde Dark butterfly (que era outro tipo de libro, como un diario). Estiveches moito tempo traballando en Ninguén dorme? Pódese falar dunha “evolución “ do estilo ou, simplemente, son proxectos diferentes?
– RV: Non teño claro que, en canto a estilo, sexa moi diferente de Dark Butterfly, basicamente porque creo que unha autoría é unha mirada e unha música, dúas cousas que non podemos cambiar, como o timbre da voz. Con todo, o proxecto si que é distinto. Procuro sempre que o escribo me supoña un desafío. Na anterior novela probada cunha escrita fragmentaria co diario como fío condutor, en Ninguén dorme intento unha ‘nouvelle’ que vaia dacabalo entre a narrativa, o teatro e a lírica. (…)”
Óscar Horta: “Ninguén precisa respecto por ser especial; precisámolo por sentir e sofrer, por ser susceptíbeis de padecer danos”
Entrevista
de Montse Dopico a Óscar Horta en Praza:
“Para quen estea a buscar un libro divulgativo de introdución ao antiespecismo, sen dúbida unha opción é Na defensa dos animais (Axóuxere), do filósofo Óscar Horta. O obxectivo deste ensaio, explica el mesmo nesta entrevista, “non é facer unha contribución filosófica ao debate sobre a consideración dos animais, a diferenza de Animais de estimação e bestas de companhia, de Rebeca Baceiredo, que en cambio si fai unha achega deste tipo. O que busca este é simplemente presentar algunhas ideas e axudar a que a xente reflexione sobre a nosa relación cos animais, para que iso mude a súa situación, no presente e no futuro. Para acadar iso, o libro expón unha serie de argumentos sobre a cuestión do xeito máis claro e simples posíbel”. O autor respondeu por correo electrónico as nosas preguntas sobre esta obra.
– Praza (P): Na defensa dos animais parece un libro feito cunha intención divulgativa: linguaxe sinxela, ton bastante didáctico… O cal se afasta un pouco do que adoita publicar Axóuxere. Como xorde a proposta de escribilo?
– Óscar Horta (OH): O libro está escrito para axudar a difundir a defensa dos animais. Propúxenlle sacarllo a Axóuxere porque levaban xa uns cantos anos a me perguntar se ía publicar calquera cousa sobre o tema, e porque é un proxecto con inquedanzas alén das económicas. É certo que Axóuxere publica moito ensaio doutro estilo, mais tamén é verdade que teñen uns intereses moi diversos, o que se reflicte nunha oferta bastante variada.
– P: A introdución comeza falando de cambio social: agora hai moita máis preocupación polos dereitos dos animais. Por que comezar o libro aclarando isto?
– OH: Aínda hai moita xente que non é consciente mesmo do apoio que na actualidade está a ter a defensa dos animais, e do xeito no que está a medrar -esta miopía sobre o tema vese é particular na clase política-. Dar visibilidade a isto é importante en si mesmo, e tamén da pé a interrogarse polos motivos polos que ten lugar.
– P: Segue o libro introducindo o concepto de especismo: a crenza na superioridade da especie humana sobre as especies de animais non humanos. Con argumentos como a maior intelixencia ou capacidade dos humanos. É difícil que se acepte isto que dis tendo en conta a asunción social dos principios socialdarwinistas (ou máis ben a terxiversación de Darwin), tanto para explicar as relacións entre humanos (culturas melloras que outras) como as relacións entre os animais (especies máis evolucionadas ca outras) e entre os humanos e o resto dos animais. Cales serían os principais argumentos contra estas posicións darwinistas?
– OH: Hai dous tipos de posicións ás que te podes referir. En primeiro lugar están as posicións que, como indicas, examina o libro, que son aquelas que sosteñen que os intereses dos seres humanos contan máis que os dos demais animais. En ocasións isto é deféndido apelando a que os seres humanos teñen unhas capacidades cognitivas máis complexas. Mais hai distintas razóns para rexeitar tal argumento. Por exemplo, de aceitármolo estaremos xustificando que os seres humanos que non posúen ditas capacidades sexan considerados e tratados como o son a día de hoxe os animais non humanos.
Isto é algo que grande parte de nós rexeitaremos, pois entendemos que todos os seres humanos deben ser considerados por igual. Mais se é así, temos que nos opor á idea de que as capacidades cognitivas sexan un motivo para que os intereses de alguén conten máis do que os do resto. E, polo tanto, non poderemos xa apelar a tal idea para discriminar aos animais doutras especies. Para máis, o criterio relevante para que alguén poida padecer un dano polo que lle fagamos non é en si que teña certas capacidades cognitivas, senón que poida sofrer e desfrutar.
Isto é, que sexa sentinte: que poida ter experiencias positivas e negativas. Por iso, ser sentinte debería ser o único relevante tamén á hora de ter alguén en conta. Alén diso, normalmente entendemos que as decisións imparciais son máis xustas. E a consideración por todos os seres sentintes é o que se segue se pensamos imparcialmente. Supón que descoñeceses se vas nacer como humano ou como outro animal. Escollerías un mundo con especismo ou sen especismo? A resposta sinceira é que escollerías o segundo. Se alguén opta por unha posición especista é porque xa sabe de partida que lle favorece un mundo especista. Dese xeito, está a pensar sobre a cuestión de forma parcial.
En definitiva, a pertenza a unha determinada especie é irrelevante á hora de considerar a alguén; o que importa é que sinta e sofra. Por iso é que o especismo, a discriminación daqueles animais que non pertencen a unha certa especie, debería ser rexeitado.
En segundo lugar están esas posicións das que falas na túa pregunta, que son posturas pseudocientíficas ás que creo que talvez sería mellor, en liña co que dis, non chamar darwinistas. Descansan nunha concepción errada da historia biolóxica, conforme á cal o que acontece na historia natural ten calquera clase de relevancia moral. A historia natural non ten propósito; que algo sexa resultado da historia natural non implica que teña que ser positivo ou servir como exemplo para nada. En calquera caso, isto xa nos alonxa da cuestión que aquí importa, que é a de se as capacidades dos seres humanos xustifican que os seus intereses contan máis. (…)”
