Entrevista
a Saleta Goy na Real Academia Galega (a foto é da propia entidade):
“(…) – Real Academia Galega (RAG): Empecemos polo principio, no Lugo de 1956, cando vostede e Manuel María se coñeceron. Foi nun dos cafés aos que adoitaba acudir á tertulia.
– Saleta Goy (SG): Si, cando nos coñecemos eu estaba cunha amiga, unha irmá do pintor Grandío. El estaba noutra mesa e comezamos a charlar. Cando marchamos para a casa el acompañoume… e despois empezamos a nos cartear, e así comezou a nosa relación. Eu sempre explico que me namorei antes das cartas ca do poeta (ri)! Esas cartas algo tiñan, eran moi bonitas. Puxémonos de acordo para rompelas. (…)
– RAG: Cando vostede o coñeceu xa tiña varios poemarios nas librarías e era recoñecido como o primeiro poeta novo que escribiu en galego na posguerra. Malia o tempo no que lle tocou medrar, el xa tivera un primeiro contacto coas letras galegas sendo neno e medrou tendo acceso a moitos libros, non si?
– SG: El tivo un mestre moi bo en Rábade. Sempre lles falaba aos rapaces en castelán, pero os sábados dedicábanos a leren poesía galega, e seu pai tiña ademais na casa Cantares Gallegos e algún libro máis das nosas letras. Manuel leu ademais moitos clásicos co seu tío cura, con quen viviu en Lugo.
– RAG: Sendo ben novo tamén tivo quen lle aprendera a arte dos versos, Paderna.
– SG: Paderna acabou sendo barbeiro na súa propia barbería, pero naqueles anos traballaba na Casa de Hortas. Aprendeulle a el e a outro rapaz a falar en verso, era un poeta popular. Despois Manuel homenaxeouno en moitas ocasións na súa obra. (…)
– RAG: Un dos momentos de cambio na súa vida foi o ano 1953, cando lle morreu un irmán. Daquela traumática experiencia saíu Libro de pregos, premiado en Buenos Aires e que permaneceu inédito case unha década.
– SG: Si, o impacto pola morte do irmán está nese libro, froito dun momento no que ten unha crise relixiosa moi forte. El fora educado co seu tío crego e chegou un momento en que se revolveu contra toda esa educación católica que levaba enriba. Anos despois chegaría Documentos personaes, que é xa un libro de transición, e o seu primeiro de denuncia. Daquela estaba facendo as prácticas como procurador e empregou o estilo dos documentos burocráticos. E logo viría Mar maior, que é un libro de moitas etapas. Recolle poemas que tiña no caixón, porque Manuel María escribía moito. Quizais o feito de vivirmos en Monforte influíu en que dese máis obra, porque unha cidade ao mellor absórbete máis. El tiña dificultade para publicar con Galaxia, pero Mar maior saíu aí, en 1963, por Celso Emilio Ferreiro e Francisco Fernández del Riego, nunha colección de poesía, Salnés, que se creou para que os novos gobernaran. Non obstante, Manuel María niso sempre tivo sorte e publicou en Arxentina, Uruguai ou Suíza ao gañar concursos que se facían nos centros galegos, e foi tamén traducido a distintos idiomas. (…)
– RAG: Que recordo garda vostede daqueles faladoiros e daqueles persoeiros xa históricos das nosas letras que participaban neles?
– SG: Antes había moi boas tertulias! Eu teño estado en tertulias en Santiago, en Lugo, en moitos sitios, con xente encantadora da que aprendías moitísimas cousas. Celso Emilio era simpatiquísimo e con Celestino entendíame moi ben, era moi sarcástico e eu arreáballe tamén (ri), era tremendo. Manuel tíñalle moito respecto a Pimentel, que era un señor moi elegante e que falaba nun ton moi musical. A súa poesía é tamén moi delicada. A Otero Pedrayo tamén lle tiña moito respecto, pero con Vicente Risco eu falaba moito. Era un señor cunha linguaxe moi sinxela, e moi irónico. (…)”
Arquivos da etiqueta: Real Academia Galega
Varias institucións preparan un simposio sobre as Irmandades para novembro
Desde
Sermos Galiza:
“Neste ano do centenario da fundación das Irmandades da Fala estanse a preparar múltiples actividades para lembrar o nacemento desta primeira organización do nacionalismo galego. Este congreso, que se suma aos anunciados polo Consello da Cultura Galega, pretende “fornecer un marco de análise da súa significación na evolución do pensamento, das ciencias, da literatura e das artes de Galiza, así como a súa incidencia na dinámica política dun período en que as tensións nacionais e a conflitividade sociopolítica adquiren unha especial relevancia no seo do Estado español”.
O simposio, que terá lugar no auditorio do Museo do Pobo Galego do 17 ao 19 de novembro, está aberto a comunicacións por parte de investigadores, que serán avaliadas polo Comité Científico. O programa, que aínda está pendente de concreción en canto a nomes, incluirá os seguintes temas: ideoloxías e programas; organización e acción política; lingua, literatura e medios de comunicación; economía e sociedade; a cuestión de xénero; ciencias; artes plásticas e música; relacións exteriores; e análise comparativa.
As entidades organizadoras son: o Museo do Pobo Galego, o departamento de Galego-Portugués da Universidade da Coruña, a revista Murguía, a Federación de entidades culturais Galiza Cultura e as fundacións Castelao, Alexandre Bóveda, Antonio Fraguas, Losada Diéguez, Isla Couto, Galiza Sempre, Moncho Reboiras, Penzol e Vicente Risco.
Na Comisión Organizadora están Justo Beramendi, Uxío Breogán Diéguez, Carme Fernández Pérez-Sanjulián, Pilar García Negro e Xosé Manuel González Reboredo.
Ano das Irmandades
As Irmandades absorberán gran parte do esforzo cultural deste ano, cunha grande exposición promovida pola Deputación da Coruña, en colaboración con outras institucións, e comisariada por Pepe Barro que será inaugurada arredor do 18 de maio, data da creación da primeira Irmandade da Coruña.
A Deputación da Coruña está a implicarse a fondo nesta conmemoración, traballando en producións propias e tamén abrindo liñas de apoio a iniciativas doutros colectivos. Outras institucións que promoverán eventos son a Real Academia, o Museo do Pobo e o Consello da Cultura, que realizará desde 2016 a 2018, un álbum web, dúas exposicións e tres congresos, o primeiro dos cales terá lugar este mesmo ano, e que sitúa este movemento no contexto internacional.”
Fina Casalderrey: “A auténtica literatura infantil admite lecturas diferentes a distintas idades”
Entrevista
a Fina Casalderrey na Real Academia Galega:
“(…) – Real Academia Galega (RAG): Ten aínda que reivindicar a literatura infantil e xuvenil que non é un xénero menor? Persisten os prexuízos?
– Fina Casalderrey (FC): Andouse moito, pero si, aínda quedan moitos prexuízos. “Eu hai tempo que pasei de ler certas lecturas”, escoitei a algunha persoa con formación universitaria que reivindicaba así a súa “egrexia” formación cultural, referíndose á LIX. Pois non sabe o que perde! Eu sempre digo que para escribir cousas boas que, ademais, gusten á infancia hai que ser un experto comedor de nécoras: quedarmos coa carne rica (pouquiña) e as cascas, todas fóra. (…)
– RAG: O público infantil e xuvenil actual intégrano persoas nativas dixitais que viven nun mundo moito máis audiovisual. Ten que cambiar a LIX para adaptarse a esa realidade?
– FC: Esa parte técnica tan interesante, e asemade tan complexa para min, afecta máis as editoriais, as librerías, as bibliotecas, os centros de ensino… que o propio creador. Eu invento a historia, o soporte no que se presenta ao lector ou lectora é o que parece variar á velocidade de vertixe na actualidade. Seguimos a rescatar vellas historias para presentalas en novas linguaxes. Non sei o que vai acontecer no futuro, quizais estes momentos convulsos, de incertezas, rematen por calmarse e aprendamos a atopar un equilibrio que non nos converta en escravos rendidos como autómatas ante todo o que teña que ver con botóns e pantallas. Preocúpanme esas rapazas, eses rapaces que presumen de ter milleiros de amigos cibernéticos e perdan o verdadeiro concepto da amizade, poño por caso. Conste que benditas novas tecnoloxías!, mais tamén, bendito sentidiño para que saibamos utilizalas para o noso benestar persoal e colectivo.
– RAG: Ten daquela a LIX futuro?
– FC: A literatura existiu dende que existe o ser humano, e a LIX é literatura, e seguirá existindo nas novas xeracións. E diría máis, con tantas tecnoloxías estupendas, aínda non se descubriu ningunha que seduza máis un neno que a da voz humana contando unha historia con ganas de a contar. Ás veces sinto mágoa, quizais nostalxia de muller maior, cando unha nai presume de que o seu bebé de quince mesiños xa toca na pantalla electrónica dun destes novos aparatos cunha enorme habilidade, coma se iso non o fixesen todos se lles brindamos a oportunidade! E, ao mellor, aínda nunca lle contou un conto, ou lle ensinou onde nace unha flor, ou onde canta un paxaro. (…)
– RAG: Quen escribe tamén ten unha responsabilidade. Cal pensa que é cando falamos dun público de poucos anos?
– FC: Escribir fermosas historias e contalas con arte, con arte literaria. Non todo o que se escribe para nenos é literatura, non todo o que lles gusta ler é literatura, nin sequera ten por que ser malo que o lean, pero literatura infantil, a auténtica literatura infantil, admite lecturas diferentes a distintas idades, e segundo as experiencias de cada quen. Unha soa frase pode conter o mundo enteiro. Velaí a súa maxia. Dicíame Neira Vilas no seu derradeiro correo: “Moitos autores de adultos intentaron escribir para nenos e non foron capaces”. (…)”
O artigo póstumo de Neira Vilas
Desde
Sermos Galiza:
“Neira Vilas traballou até o último momento da súa vida e nos vindeiros meses verán a luz moitos dos proxectos aos que estaba a dedicarse nos últimos tempos. O primeiro en saír foi un artigo que enviara á Real Academia Galega sobre o Sempre en Galiza titulado “Un libro definidor”, no que conta como coñeceu e distribuíu este libro por toda América, “dende Punta Arenas a Toronto”, e tamén como fixo chegar esta obra de Castelao a Galicia ás agochadas.”
Trátase deste artigo, desde a Real Academia Galega:
“Refírome a Sempre en Galiza, de Castelao. Souben del en 1950, cando levaba un ano en Buenos Aires. Comecei a debullalo na biblioteca do Centro Galego. En 1953 fundamos as Mocedades Galeguistas e para autoformarnos estudabámolo en sesións sabatinas abertas, indistintamente nos centros Ourensán e Betanzos. Estudabamos en profundidade cada capítulo. Era o noso guía e moderador Bieito Cupeiro, de Fene, mestre exiliado.
Para mellor orientar aquelas análises, un compañeiro noso, Carlos Abraira, elaborou un índice temático da obra (Carlos estudou Medicina, instalouse en Chicago, convertiuse nun endocrinólogo de prestixio internacional, xubilouse, foi vivir a Miami e na actualidade está ingresado nun centro para enfermos de Alzheimer, triste destino).
Naqueles anos este libro esencial circulaba algo en Buenos Aires e en Montevideo. Cando Anisia e máis eu fundamos a editorial e distribiudora do libro galego “Follas Novas” incluímolo, naturalmente, no noso catálogo, que enviabamos a exiliados galegos, universidades, asociacións culturais e sociais, etc. de todo o continente, dende Punta Arenas a Toronto, e vendeuse certa cantidade. Quedaban en existencia, nun sótano do Centro Ourensán, algúns centos de exemplares, nada máis.
Un día propuxémonos reeditalo nós en “Follas Novas”. Falamos con Rodolfo Prada, aquel galeguista ourensán que fora amigo de Daniel. Queriamos reeditalo e divulgalo amplamente. Prada estivo de acordo, pero díxonos que había que engadir dous ou tal vez tres capítulos que Castelao non incluíra e que ía discutilo con Virxinia, a viúva. Pero Prada viaxaba moito, por Europa e América (era representante na Arxentina dos laboratorios Dr. Andreu, de Barcelona). Era tamén director do periódico Opinión Gallega, dos centros Ourensán e Pontevedrés, e deixábame a cargo do mesmo na súa ausencia.
No entanto comezamos a facer envíos a Galicia. Cada viaxeiro amigo traía un exemplar, que lían decenas de mozos, segundo fun sabendo, e servía para a súa formación galega. Isto beneficiou a centos de mozos. Tamén inventamos un membrete (coido que co nome dunha perfumería) e fixemos chegar exemplares por correo postal. Talvez fosen requisados algúns, pero os máis deles soubemos que chegaran e que foran igualmente útiles a multiples lectores.
A existencia deste libro foise coñecendo en Galicia e de aí que lle serviramos a unha distribuidora mexicana (Atrante S. A.), a través dun tal Alvarado que a representaba na Arxentina, todos os exemplares que quedaban para distribuílos clandestinamente en Galicia.
Tal era a demanda do libro que insistimos na reedición, é dicir, insistimos con Prada na decisión de incluír ou non eses capítulos que el ía discutir con Virxinia. Máis todo se foi demorando e na derradeira abandonamos o proxecto debido a que comezaramos a facer xestións para radicarnos en Cuba.
A reedición naquel momento tería axudado á formación política de moitos mozos e mozas de Galicia, pero as cousas cadraron así. Reeditaríao o Centro Galego de Buenos Aires moito despois. Fixo varias edicións (incluso unha en castelán) que tiveron grande acollida. Na derradeira puidemos contar todos, moitos anos despois, coa edición crítica monumental patrocinada polo Parlamento de Galicia e a Universidade de Compostela.”
Láncara: entrega do XIV Premio Ramón Piñeiro Facer País a Basilio Losada e mesa redonda sobre Ramón Piñeiro
O 
sábado 7 de novembro, ás 17:00 horas, en Láncara terá lugar unha mesa redonda na honra de Ramón Piñeiro no centenario do seu nacemento, organizada en colaboración coa Asociación Cultural Val de Láncara. Intervirán os académicos Rosario Álvarez Blanco, Víctor F. Freixanes, Basilio Losada Castro e Xesús Alonso Montero. O tamén académico Henrique Monteagudo actuará como moderador. Previamente, o membro de honra da RAG Basilio Losada recollerá o XIV Premio Ramón Piñeiro López Facer País da Asociación Cultural Val de Láncara.
Arcadio López-Casanova gaña o Premio Voz de Liberdade do PEN Club Galicia
Desde 
a Real Academia Galega:
“O xurado, formado polo presidente do PEN Club Galicia, Luís González Tosar, pola académica Fina Casalderrey e por Inma López Silva, Manuel Guede, Armando Requeixo, Luís Menéndez, Bieito Iglesias e Xabier Castro Martínez, acordou por unanimidade conceder o Premio Voz de Liberdade 2015 a Arcadio López-Casanova en recoñecemento á súa “fidelidade á lingua galega ao longo de máis de cinco décadas” e ao “seu permanente compromiso coa liberdade de expresión”.
“Estou moi agradecido, porque é un premio do PEN Club Galicia, unha institución decisiva para a difusión e a universalización da nosa cultura”, expresa o galardoado, que ingresou na Real Academia Galega como membro de honra no ano 2013 cun discurso sobre a modernidade poética de Rosalía de Castro. “Entendo que é un recoñecemento a unha actitude en defensa do país, en defensa da nosa identidade, da nosa lingua, algo que desde mozo intentei facer coa miña obra”, engade o académico, que recollerá o premio o vindeiro 25 de novembro nun acto que se celebrará no Consello da Cultura Galega. (…)
A súa propia evolución poderá apreciarse de novo na antoloxía que está a piques de publicar, A palabra compartida, na que recolle poemas “que son retratos e homenaxes” escritos ao longo de medio século de vida, desde 1963 ata 2013. “Van desde Rosalía ata os amigos máis novos que teño, pasando polos grandes mestres da galeguidade e doutros poetas nosos que sempre tiven como compañeiros de lectura”, detalla.
Non é a única novidade editorial do creador e ensaísta lugués. Tamén en breve publicarase unha obra de teatro infantil e un cancioneiriño que escribiu nos primeiros anos 70. “A obra de teatro tíñaa esquecida. Atopeina remexendo en carpetas vellas. Emocionoume moito atopala, podela refacer e que saia agora na editorial Ir Indo. E co cancioneiriño pasou o mesmo. Refixen os dous textos, amplieinos un pouquiño e van saír en pouco tempo”, conclúe.”
Os Premios Bos e Xenerosos da Fundación Eduardo Pondal recoñecen a traxectoria de Margarita Ledo e Siro López
Desde
a
Real Academia Galega:
“”Unha nación pequena e subalterna pode contribuír a transformar a realidade”. A académica Margarita Ledo compartiu esta idea na entrega dos Premios Bos e Xenerosos da Fundación Eduardo Pondal, que este ano recoñeceron a súa traxectoria xunto ás do científico Ángel Carracedo, a cantante Guadi Galego e o debuxante Siro López. Ledo Andión empregou como fío condutor no seu discurso a frase do Himno “os tempos son chegados”, que segue a servir hoxe para reivindicarmos que “a igualdade deixe o limbo das declaracións e pase a ser parte desta terra na que pomos os pés”, salientou.
No seu discurso, que pode lerse aquí, Margarita Ledo lembrou o artista hip-hop Jean-Michel Basquiat, quen malia morrer con só 27 anos converteuse nunha das referencias na arte contemporánea. A arquiveira-bibliotecaria da RAG e catedrática de Comunicación Audiovisual contou como percorrendo o día anterior a mostra da súa obra no Museo Guggenheim pensou “que unha nación pequena e subalterna tamén pode contribuír a transformar a humanidade”. A mostra ten como nó organizador a consigna Now is the time do discurso “I have a dream” de Martin Luther King, que a premiada comparou con “os tempos son chegados” de Eduardo Pondal.
“Cando, a día de hoxe, volvemos dicir ‘os tempos son chegados’, dámoslle continuidade a unha xinea que tomou posición, que interveu no medio e medio da praza, que soergueu símbolos, que anticipou un xeito de pensar o futuro como emancipación comunal. Now is the time (…), tamén para nós esa frase do Himno significa que cómpre acadar poder político para deter a nova emigración, que é preciso mudar para as mans do común eses recursos imprescindíbeis para que a igualdade deixe o limbo das declaracións e pase a ser parte desta terra na que pomos os pés”, engadiu a académica.
Na homenaxe, celebrada na sede da Fundación Eduardo Pondal, na aldea do Couto de Ponteceso, participaron numerosos amigos e autoridades, entre eles o alcalde do concello e presidente da Fundación, Lois García Carballido, e o presidente da Real Academia Galega, Xesús Alonso Montero, xunto a outros académicos.”
Gonzalo Hermo: “En Celebración asumo a tradición poética galega, hai moita influencia de Cunqueiro
Entrevista
a Gonzalo Hermo na Real Academia Galega:
“(…) – Real Academia Galega (RAG): De que parte da tradición escrita galega considera que bebe máis?
– Gonzalo Hermo (GH): Aínda que non se comentou moito nas críticas que se fixeron do libro, hai moita influencia de Cunqueiro. Escribino despois de ler a Cunqueiro con detemento, moi profundamente. [A crítica] Chus Nogueira si comentou que é un libro bastante cunqueiriano, e tamén eu vexo ese peso forte, esa tradición da poesía que representa Cunqueiro, que é vangardista pero ao mesmo tempo ten tamén unha atención ás formas clásicas. (…)
– RAG: O premio que vén de recibir concédese a autores menores de 31 anos. Cando empezou a escribir Celebración? É froito de distintos momentos vitais ou escribiuno dunha sentada?
– GH: Hai certas obsesións que teñen que ver co cambio, coa mudanza, coa idea de avanzar, coa memoria e o esquecemento que estiveron na miña cabeza durante case un ano. Pero cando sentei a escribir o proceso foi bastante rápido. (…)
– RAG: Alén do que significa para a súa carreira, o premio que vén de recibir é tamén unha boa nova para as letras nunha lingua minorizada. Como o valora neste sentido?
– GH: Encantaríame que fose unha canle para que se descubra o que fai a xente nova, e a xente en xeral, porque moitas veces fóra de Galicia non se coñece a poesía en galego. Autores que ao mellor para nós son canónicos fóra de Galicia non teñen ningún tipo de repercusión, porque non son traducidos, empezando por aí. Gustaríame tamén que dentro do Estado se aprendese a poesía que se fai nas linguas que non son o castelán, en galego, catalán e vasco. Falo por min propio, que tamén teño certo descoñecemento do que se fai nesas realidades; na catalá menos, pero tamén. Sería fantástico que isto servise para abrir ese cancelo que parece pechado. (…)”
Chus Pato leva coa súa voz poética o galego á Poetry Room de Harvard
Desde
a Real Academia Galega:
“A voz poética de Chus Pato soa xa xunto á de T. S. Eliot, Seamus Heaney, Borges, Elizabeth Bishop ou Kerouac. A da creadora ourensá vén de sumarse á listaxe de gravacións de grandes figuras das letras universais convidadas á Woodberry Poetry Room, o que a converte na primeira poeta da nosa terra que leva a lingua galega a este emblemático espazo. Pato recitou xunto a Erin Moure, con quen asina Secession-Insecession. Nesta obra, a tradutora canadense de orixe galega non se limita a verter ao inglés os poemas da primeira e engade versos de seu como eco e homenaxe aos de Pato.
O poemario Secesión saíu á luz en Galicia no ano 2009 con Galaxia, pero desde 2014 ten unha nova, ou dobre vida, Secession-Insecession, obra publicada pola editorial canadiana BookThug. “Ademais de traducir Secesión, Erin Moure escribiu por cada un dos meus poemas outro texto, o que ela chama ecolación. Isto interpretouse como unha proposta de tradución moi innovadora e o libro forma parte dos libros de lectura deste curso do Seminario de Tradución de Harvard”, explica Chus Pato. E esa foi a razón pola que as dúas foron convidadas a finais de setembro a recitaren xuntas Secession-Insecession na Woodberry Poetry Room, nun acto que se pode ver nesta ligazón.
O recital repetiuse no campus de Amherst, da Universidade de Massachusetts, onde acollida foi “inmellorable”, asegura. As dúas autoras foron tamén entrevistadas no blog da Poetry Room, onde Chus Pato salienta que para ela escribir en galego é “unha cuestión de xustiza e, xa que logo, de liberdade”.
Neste especial proceso de ecolación o texto que fala dos domingos de choiva nas Galerías Centrales do Ourense da infancia de Pato reflíctese desde a outra beira do Atlántico noutro no que Moure, da mesma xeración, recorda os grandes almacéns de Calgary aos que ía coa súa nai. E onde Secesión fala dos mártires de Carral, Insecession escribe sobre as revoltas indíxenas, conta como exemplo Pato, que confesa que recibiu con asombro a invitación de Harvard. “Pero unha vez alí vívelo con normalidade, porque chegas e es unha poeta máis que vai ler a súa obra”, engade a autora.
A lectura conxunta incluíu ademais algúns poemas tanto do último libro de Erin Moure como do de Pato, Carne de leviatán (Galaxia, 2013), que se publicará en inglés nos Estados Unidos a vindeira primavera. Será o seu quinto libro vertido ao inglés pola tradutora canadense, autora dun importante traballo a prol da visibilización da cultura galega no contorno anglófono.”
Gonzalo Hermo: “Inscribirme na tradición poética galega xogou ao meu favor”
Desde Praza:
““Estou aínda en shock”. Iso confesaba o escritor Gonzalo Hermo moi poucas horas despois de saber que viña de ser recoñecido co Premio Nacional de Literatura do Ministerio de Educación, Cultura e Deporte español, na modalidade de Poesía Joven Miguel Hernández, co seu poemario Celebración, escrito en galego como o resto da súa obra. “Estou moi contento”, dicía.
O xurado valorou de Celebración “a aposta por abrir novos camiños para a expresión poética apuntando unha linguaxe arriscada e innovadora, neste libro, que trata sobre a memoria e o esquecemento, sobre a necesidade de construír sobre las ruínas, de romper o círculo e avanzar malia todo”. O propio autor cre que os membros do xurado “viron unha linguaxe innovadora porque a miña obra inscríbese nunha tradición poética, que é a galega, e que non é coñecida fóra. Eu aquí non son un autor excéntrico, nese sentido. E creo que iso xogou ao meu favor”. Engade, ademais, que “o premio é un recoñemento á poesía nova que se fai en Galicia, e en xeral a toda a poesía galega”. (…)
O xurado, presidido Mónica Fernández, subdirectora general de Promoción do Libro, a Lectura e as Letras Españolas, estivo composto polos autores galardoados en 2015 e 2013, Carlos Loreiro e Unai Velasco; Juan Gil Fernández, designado pola Real Academia Española; Xosé Luís Regueira Fernández, pola Real Academia Galega; Amaia Jaureguizar, pola Real Academia da Lingua Vasca; Susanna Rafart, polo Instituto de Estudios Cataláns; Xandru Fernández, pola Conferencia de Rectores das Universidades Españolas (CRUE); Guadalupe Grande, pola Asociación Colegial de Escritores de España (ACE); Julia Barella, pola Asociación Española de Críticos Literarios; Juan Carlos Fernández Aganzo, pola Federación de Asociacións de Periodistas de España (FAPE); Dídac Llorens Cubedo, polo Centro de Estudios de Género da UNED e Ignacio Elguero, polo ministro de Educación, Cultura e Deporte.”
