Na presentación de Rastros con enrugas, de X. C. Domínguez Alberte en Escudeiros (Ramirás), por Ramón Nicolás

DesdeCartel_presentacion_Rastros_Escudeiros-1 o Caderno da crítica, de Ramón Nicolás:
O sábado 20 de xuño participei na presentación de Rastros con enrugas, de X. C. Domínguez Alberte, que acolleu o local social de Escudeiros (Ramirás). Foi un acto cheo de emoción, de música -grazas ao gaiteiro Manuel Ferro- e mais, loxicamente, de poesía no que estiven encantado de participar. Deixo aquí o texto ao que dei lectura.
“Bo serán. Grazas a todas as persoas que aquí estades convocados pola creación do noso veciño Xoán Carlos. Cando hai uns meses presentamos este libro na cidade de Vigo creo que xa se comezou a xestionar a necesidade de presentalo en Escudeiros. Ao meu ver era unha necesidade, non só porque o libro, como en xeral todo o que escribiu Xoán Carlos, estea inspirado aquí, e transluza a realidade singular e deste lugar, senón porque eu penso que, en primeira instancia, o libro foi escrito para todos vós, para todos nós. Quero así pois agradecer a vosa presenza e mais tamén facer fincapé na miña especial satisfacción de ocupar este sitio para dicir unhas palabras limiares: é para min un privilexio poder estar aquí canda Xoán Carlos e canda vós.
Este libro, editado nas Edicións Corsárias, nome que moito me gusta, é un libro atemporal, isto é, resulta operativo tanto para hai xa uns meses como para agora, de feito talvez resulte aínda máis actual porque, curiosamente, pasados uns meses desde a súa aparición, e con todo o que ocorreu ao noso arredor, os seus contidos aparecen, a cada momento, máis cargados de razóns como logo explicarei.
Máis antes quérome referir ao autor: moitas persoas das que estades aquí sabedes de Xoán Carlos, e sabedes mesmo do seu perfil como poeta, ensaísta, autor teatral ou columnista, por simplificar esta faceta. Non hai máis que abrir a lapela do seu último libro e nese espazo sempre limitado no que cómpre facer un exercicio de síntese aparecen os seus ensaios, a súa peza teatral, e mais o seu labor como poeta, eido máis prolífico, contido en Material de outono, As horas luminosas, Incivil e Materia infinita. Nesa mesma lapela indícanse algúns títulos que responden a iniciativas de coordinación de moi diversas publicacións, quer poéticas, quer ensaísticas. Isto é o que resulta público, o que calquera que poida acceder a calquera información do autor o poderá atopar, incluso, talvez, con máis amplitude. Este labor literario, ao meu ver, atopa acubillo, condénsase e adquire novos matices en Rastros con enrugas, pero non só. Talvez sexa este o libro máis confesional e persoal de Xoán Carlos, aquel no que converxen querenzas e influencias literarias moi evidentes con esoutra parte da súa vida cotiá que non aparece nas lapelas, nin tampouco se recolle nas webs de escritoras e escritores galegas.
E cal é este vector, poderedes preguntarvos. Sen dúbida ese espírito que de Xoán Carlos unha persoa especialmente atenta a cultivar o espírito solidario, a ollar cos ollos ben abertos aquilo que ocorre ao seu arredor, a esculcar nas causas do que acontece, a defender naquilo no que cre a través dun compromiso político intenso, que nace da máis íntima convicción. Xoán Carlos analiza as causas polas que as cousas pasan e, logo, nun último paso, é quen de transformar en discurso poético unha ollada crítica que evidencia as eivas, o incomprensible, os rastros que a vida deixa, que el trata como ourive, que decodifica, reestrutura e converte en linguaxe poética, sen pechar a porta a erixir un discurso marcado pola reivindicación, un berro –literario- diante do que acontece agora, do que nos acontece e que ás veces ignoramos ou mesmo esquecemos.
Disto hai, e ás mancheas, neste libro que hoxe aquí se presenta. O autor, como bo filólogo, como coñecedor asemade dos recursos que a propia lingua ofrece, articula xogos de palabras, nunca inocentes, que xa sitúa no frontispicio do seu libro cando na dedicatoria lemos “A todas as vítimas da probreza do capitalismo do capitalismo da pobreza”. A ironía, que tantas veces acompaña a súa intervención, tampouco se ignora en tantas composicións como “Afecto invernadoiro”, como tampouco unha sección especialmente suxestiva -“Enfermismos”- onde de novo recrea o uso capcioso, intereseiro e falaz que en diversos medios de comunicación se realiza dunha realidade disfrazada, cruelmente disfrazada. Velaquí o punto de partida a ter en conta porque os paratextos, isto é, as citas, referencias, fragmentos poéticos e doutro tipo semellante que poboan este libro fan que camiñemos, en moitos casos descubramos, voces que fan, á fin e ao cabo, que o poeta non se sinta só. Velaí como reactualiza voces, todas unidas polo compromiso co que se escribe, pola vontade de evidenciar, e denunciar, aquilo que non nos gusta do tempo que vivimos. Xoán Carlos, así, apela á memoria e á palabra de Ernesto Cardenal, Nazim Hikmet, Patrick Kavanagh, Pero da Ponte, Joseba Sarrionandia, Valentín Lamas Carvajal, Antón Cortizas, José Saramago, Rosalía de Castro, Francisco Castro, Manuel María, Castelao, Mahmud Darwix, Wislawa Szymborska, Seamus Heaney, Orfila Bardesio, Hilude Domin, Airas Nunes ou do propio Celso Emilio Ferreiro, a quen moito lle gustaría este libro, inserido nese ronsel de poesía contestaria e belixerante, tan presente en Viaxe ao país dos ananos, na Longa noite de pedra ou no Cemiterio privado.
Xoán Carlos, así pois, deita unha ollada crítica, por veces operando limpamente cun escalpelo afiadísimo, a situacións e experiencias do día a día, que sufrimos ou vivimos xa, que coñecemos, que podemos sufrir hoxe ou mañá, e enfróntase á violencia a que somos sometidos, reacciona coa palabra e coa invitación á reflexión e á reacción diante das políticas neoliberais que ben coñecemos e sufrimos. Poucos espazos deste humus que retrata quedan sen visitar neste libro: experiencias hospitalarias, o contraste entre as vivencias migratorias e o capitalismo tan ben espellado no poema “Comida de Nadal” onde lembra a morte de Mercedes Veiga, percebeira; a visión crítica de posicións lingüísticas e mesmo dogmáticas carpetovetónicas e folclorizantes; o desasistimento do rural; o trato que recibe o ensino laico e público, en resumo, e isto está agora tamén lamentablemente ao día como a exhibición de actitudes pro-fascistas…, todo denunciado con rotundidade.
Alén dos “enfermismos” aos que antes aludín, o libro complétase con tres seccións máis como son “Adolescencia en nomes de horizontes” onde bota a ollada para recuperar fragmentos do pasado, as terras natais, aquelas que todos e todas as que aquí estamos nos resultan familiares e queridas, é aquí onde está a fonte de todo o que é e que percorre desde o Surrego familiar e querido, pasando pola Levada, as Avesadas, a Corredoira, o Alcouce e a Loba, a Poza da Canle ata A Tapadiña. Textos aos que se engaden tres poemas “Maleta viaxeira”, unha homenaxe particular a Luís Pimentel e, por último, “Caderno de crueldade”, nove composicións que naceron ao fío do accidente do tren Alvia ocorrido hai agora camiño de dous anos preto de Compostela.
Conclúo a miña lectura facendo unha mención, ben o merece, ao labor de Baldo Ramos, o noso común amigo, como responsable tanto da ilustración da cuberta como dalgunha ilustración do interior. Na cuberta está a rosa vermella, tamén posuidora do valor subversivo e revolucionario e o arame que fai pensar no sufrimento dos oprimidos: aí está contida a vibración de todo o libro. Convido a que leades, porque aquí sei que a lectura, aquí, é outro deses tesouros que sempre agarimades. Este libro ben o merece.”

O Premio Fiz Vergara Vilariño descobre a poeta Charo Lopes

DesdeCharo Lopes Sermos Galiza:
“Ao abrir a plica da XV edición do Premio de Poesía Fiz Vergara Vilariño ía aparecer un nome até o momento non vinculado á escrita literaria. O xurado composto por Marta Dacosta, Verónica Martínez e Miguel Anxo Fernán-Vello ademais da alcaldesa de Sarria, Pilar López, con voz e sen voto e a presidenta da Asociación Ergueitos -convocante- María Casar, en calidade de secretaria, escolleu por unanimidade o poemario de Charo Lopes como gañador dunha nova edición do premio que se fallou esta segunda feira.
“Vinme vivir para o rural e estou a ter unha vida máis saudábel que me permite escribir e ter unha vida mellor. O feito de ser premio con dotación económica tamén é importante xa que, malia ter horta e moitas actividades relacionados co agro, a miña situación é precaria”, explica a gañadora, Charo Lopes, licenciada en Xornalismo e con formación como fotógrafa mais asentada na comarca de Arzúa dedicándose á vida no agro. “Optei por esta vida por non querer emigrar e ter unha profesión que conta con poucas saídas de traballo”, explica ao tempo que considera un “luxo” poder dedicarse á escrita, agora de forma individual xa que, como explica, son moitos os textos nacidos en coautoría e sen sinatura. “Escribín moito desde o anonimato colectivo. Militei moitos anos en Ami mais aquel traballo de escrita non tiña o protagonismo que ten o ambiente literario”, anota. (…)”

Textos lidos na homenaxe O Escritor na súa Terra: Xosé María Álvarez Cáccamo, o 6 de xuño

A1430316349527banner-caccamo Homenaxe O/A Escritor/a na súa Terra, impulsada pola Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega (AELG), chegou este ano á súa XXI edición recaendo, por decisión unánime da súa Asemblea de Socios e Socias, na figura de Xosé María Álvarez Cáccamo, que foi homenaxeado o sábado 6 de xuño no Concello de Vilaboa, onde chantou as súas raíces hai 25 anos. Deixamos, a continuación, estes textos lidos na homenaxe:

Texto de Cesáreo Sánchez Iglesias no Descubrimento da escultura conmemorativa e plantación da moreira branca (árbore simbólica do escritor) no Parque Público Poeta Xosé María Álvarez Cáccamo:

Discurso Cesáreo Cáccamo 1Discurso Cesáreo Cáccamo 2Discurso Cesáreo Cáccamo 3Texto de Mercedes Queixas no acto de entrega da Letra E:

Acta Mercedes Cáccamo 1Acta Mercedes Cáccamo 2Texto de Cesáreo Sánchez Iglesias no acto de entrega da Letra E:

Texto Cesáreo Cáccamo 1Texto Cesáreo Cáccamo 2Texto Cesáreo Cáccamo 3Texto Cesáreo Cáccamo 4Texto Cesáreo Cáccamo 5Laudatio de Xavier Rodríguez Baixeras no acto de entrega da Letra E:

Baixeras Cáccamo 1Baixeras Cáccamo 2Baixeras Cáccamo 3Baixeras Cáccamo 4Baixeras Cáccamo 5Baixeras Cáccamo 6Baixeras Cáccamo 7Baixeras Cáccamo 8Resposta á Laudatio de Xosé María Álvarez Cáccamo no acto de entrega da Letra E:

Cáccamo 1Cáccamo 2Cáccamo 3Cáccamo 4Cáccamo 5Cáccamo 6Cáccamo 7

Charo López Sánchez gaña o XV Premio de poesía Fiz Vergara Vilariño

Desdefiz vergara 15 a A. C. Ergueitos:
“En Sarria a 22 de maio de 2015.
Reuniuse o xuri do XV Premio de Poesía Fiz Vergara Vilariño, composto por Marta Dacosta, Verónica Martínez e Miguel Anxo Fernán-Vello, actuando con voz e sen voto como Presidenta a alcaldesa de Sarria, Pilar López Yáñez e como Secretaria a Presidenta de Ergueitos, María Casar.
Por unanimidade acordouse conceder o XV Premio de Poesía Fiz Vergara Vilariño á obra presentada baixo o lema De como acontece a fin do mundo, co seudónimo Morgana de Camelot. O xurado valorou especialmente o discurso e o carácter unitario do libro, que constitúe una “crónica vital”, na que se entrelazan a experiencia existencial e a tensión social, unido isto a unha linguaxe poética de gran efectividade expresiva.
Aberta a plica en acto público ás 18:00 horas a obra presentada baixo o lema De como acontece a fin do mundo resultou ser da autoría de Charo López Sánchez.”

Antonio Reigosa: “O inmaterial é a tona da cultura, a pel que a protexe das agresións colonizadoras”

EntrevistaAntonio Reigosa de Carlos Loureiro a Antonio Reigosa en Noticieiro Galego:
“(…) – Noticieiro Galego (NG): Canto lle pode facilitar a un narrador o coñecemento profundo da literatura popular á hora de escribir, especialmente para as idades máis temperás?
– Antonio Reigosa (AR): Para min resultou fundamental pois creo que a literatura para os máis pequenos debe estar apegada á oralidade, ao son da voz dita por un pai ou unha nai. A arquitectura do texto oral está moi ensaiada por moitas xeracións, por iso resulta sempre efectiva, o que non impide que o que se di desa maneira sexa diferente en cada caso. Vale o molde, pero o sabor non ten porque ser necesariamente o mesmo que lles gustaba aos nosos avós. (…)
– NG: Lendas, mitoloxía, fábulas, contos… Canto queda por estudar, pescudar… desta literatura oral e popular en Galiza?
– AR: Afortunadamente, o corpus do que chamamos literatura de tradición oral está nun proceso recreativo continúo; actualizándose, adaptándose, reinventándose… Sempre quedará moito que facer porque cada día hai algo novo que descubrir. Ningunha obra está acabada, todas teñen marxe de mellora e esta máis. (…)
– NG: E tampouco podemos esquecer outras moitas revistas con obxectivos similares (“O pazo das musas”, “A voz dos carraos”, “Castronela”) onde tamén te achamos a traballar… Non debería haber un abano máis grande deste tipo de xornalismo específico?
– AR: As revistas orais son formatos vivos que se prestan a calquera tipo de contidos. Pretenden ser a voz do día a día, o pulso do que pasa nas artes ou na cultura. Unha revista oral non é máis que o discurso organizado do que sucede no mundo que nos interesa. Escribir coa boca e ler cos oídos.
– NG: Canto de interacción existe entre a literatura oral, a mitoloxía… e a vida real?
– AR: Eduardo Galeano foi un mestre desa interacción. Cada relato, cada reflexión, cada opinión deste gran pensador é unha mostra intelixente de que o tradicional aporta reflexión ao actual. Lendo a Galeano, lemos sentenzas dun intelixente dun mundo en extinción.
– NG: A literatura oral e popular ten unha calidade que é a diversidade… como se fai para, á hora de pasala á escrita, optar por unha determinada versión?
– AR: Transcribir o escrito oralmente non deixa de ser unha traizón ao soporte e ao pensamento do seu autor ou autora. Aínda así, merece a pena intentalo. Chegar coa letra impresa a onde non chega a voz de quen emite esa mensaxe. A versión final non vai ser a do emisor nin a do transmisor, senón a que sexa quen de construír o receptor. Complexo pero real e certo; o que queda é o que percibimos, non o que recibimos. (…)
– NG: E voltamos á túa faceta, digamos etnográfica… Levas anos coordinando, xunto a Isidro Novo, as “Xornadas de Literatura Oral” verbo dos máis variados temas (demo, morte, mouros, monstros, amuletos…). Que procuran estas “Xornadas”?
– AR: Son xa sete, estamos preparando as oitavas, xornadas dedicadas a diferentes temas monográficos onde a literatura oral é o soporte documental de referencia. Nunca antes se fixera un esforzo tan continuado no noso país sobre estes temas. Cada xornada, os diferentes especialistas que participan (aí están as actas que publicamos) fan un enorme esforzo por actualizar e dar a coñecer o noso saber sobre estes temas. Temos grandes especialistas entre nós, e traemos tamén investigadores que desde outras culturas e puntos de vista axudan a contextualizar a nosa visión de cada asunto. Que procuramos? Facernos ver!
– NG: Cumpriría aínda máis aproveitarmos a universalidade da rede para espallar máis a nosa literatura oral e popular, a nosa mitoloxía…?
– AR: A rede é unha gran oportunidade para a oralidade e paras as culturas marxinadas como a nosa. Unha ventá ao mundo que endexamais no pasado se puido soñar. Eu confío en que sexamos quen de aproveitala, de facernos ver no mundo. Hai moi poucos días, o escritor brasileiro Luiz Ruffato dicía aquí en Lugo que había moi pouco tempo que descubrira que existía o galego como lingua viva, e que esa lingua era a lingua nai da que el usaba. Unha linga é moito máis que un código, é un trasatlántico cargado de símbolos culturais. Internet é, se cadra, a última oportunidade para facernos ver. (…)”

A neve interminable. Notas dun tren”: texto de Ledicia Costas sobre a obra de Agustín Fernández Paz

DesdeLedicia Costas Xerais:
“Reproducimos o texto de Ledicia Costas que leu o xoves 18 de xuño na presentación de A neve interminable, de Agustín Fernández Paz:

1.- A neve e os corazóns conxelados
É a primeira vez que vou nun tren destes rápidos, que fan o traxecto Vigo-A Coruña nunha hora e vinte minutos. Estou cansa de máis e só son as oito da mañá. Onte estiven en Xerais e Celia Torres cedeume un exemplar do novo libro de Agustín. Sácoo do meu bolso e ábroo coma quen abre unha delicada caixa de música. A neve interminable. Agardo a que empece a soar a música, pero en lugar diso teño frío. Leo a cita que inicia o libro, a de Lord Byron: chegou a mañá, e foise, e chegou, e non trouxo o día canda ela, e os homes esqueceron as súas paixóns ante o terror desta desolación; e os corazóns conxelarónse nunha pregaria egoísta que imploraba a luz. Reflexiono no que latexa detrás destas palabras. Todas as historias se tecen cos fíos da vida. E de súpeto hai algo que se activa no mecanismo do pensamento. De xeito inevitable penso nesa historia, que non sei canto terá de lenda. A historia que conta o naufraxio e a morte de Percy Shelley, o poeta romántico inglés. Lembro que lin nalgunha parte, non hai moito, que queimaron nunha praia o seu corpo sen vida e ardeu todo agás o seu corazón, que alguén rescatou das lapas. E finalmente, ese corazón foi parar ás mans de Mary Wollstonecraft, máis coñecida como Mary Shelley, a autora de Frankenstein ou o moderno Prometeo e parella de Percy. Contan que Mary conservou o corazón envolto nun pano de seda, no interior dun exemplar dunha das obras do seu home, e que cando o atoparon estaba completamente murcho. Daquela, o revisor distráeme. Quere picar o meu billete. Sorrí como sempre me sorrín os revisores. Entón penso en que os trens teñen a estraña facultade de facer feliz á xente. Non sei por que, o señor contáxiame parte da súa alegría. Retomo a lectura e, con ela, regresa o frío.

2.- Noite de voraces sombras.
Dispóñome a emprender a viaxe de volta a Vigo logo dun día bastante intenso. Agardo a que o tren inicie o traxecto antes de mergullarme de novo na lectura. Unha vez que empezo, non me deteño ata chegar á páxina 30, momento en que dou un chouto na butaca. Velaquí está!, penso, emocionada. Supoño que fun máis efusiva da conta. Teño dous pares de ollos á miña dereita fitándome con curiosidade. Deben pensar que estou tola. Sorríolles e volvo ao libro inmediatamente. Como se eu os tivese invocado co pensamento que me sacudiu nada máis empezar esta obra, entran en escena Lord Byron, Mary Wollstonecraft, Claire Clairmont, Percy Shelley e Polidori. Agustín rescata aquela mítica noite de 1.816, cando estes cinco amigos asumen o reto que Lord Byron pon sobre a mesa: escribir cadanseu relato de medo, a ver quen conseguía facer o máis terrorífico. Un reto que tamén asumirán os personaxes d’A neve interminable e que sei que me vai levar por unha viaxe que agardo que me deixe sen alento. Igual que me sucedeu en 1.995 cando lin Cartas de inverno, o libro que me abriu para sempre a porta da literatura galega. Curioso que xusto 20 anos despois sexa precisamente eu quen vaia presentar esta nova novela de Agustín Fernández Paz. Vou ao índice e leo o título dos contos, cousa que non fixen antes: A casa azul, Herdanza de sangue, A néboa da vinganza e Un incidente no internado. Sen poder evitalo, de novo o frío. Tápome coa miña cazadora e voume diluíndo devagariño entre as palabras da neve interminable, ata volverme folerpa.

E cae a neve
como caen as lágrimas de sono:
coa elegancia dun gato branco
que corrompe as alturas con insolencia
as folerpas descenden
a rentes da pel do frío
no chan,
pedrazo e diamantes,
flores de xeo que se abren
nun alarde de beleza
e no interior toda a neve
concentrada nun corazón
que latexa á intemperie,
que te bota de menos
neste ano sen verán.”