Arquivo da categoría: Comunicados e manifestos
Delas é o reino perdido
Destacado
A Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega (AELG) celebra a atinada decisión da Real Academia Galega de dedicarlle o Día das Letras Galegas de 2025 ás cantareiras e á poesía popular oral, toda vez que a nosa asociación leva moitos anos contribuíndo modestamente, na medida das súas posibilidades, á posta en valor e visibilidade desta importante manifestación da nosa literatura de tradición oral. Esta escolla constitúe, ao noso ver, unha oportunidade de repensar a concepción da creación literaria como tal, ampliando os seus marcos e expandíndoa a outras voces que lle dan forma á nosa psicoxeografía nacional e colectiva, actualizando a valiosa proposta do Día das Letras Galegas, formulada en 1963. Ao tempo, continúa con bo criterio a reivindicar e situar no centro as achegas fundamentais das mulleres á nosa literatura.
As coplas e cantigas da tradición oral galega agromaron espontaneamente nas fendas do capital, alleas a circuíto ningún, apegadas á vida cotiá, en delicados ecosistemas que teñen a súa cerna maiormente no rural. A palabra é un lume sen dono. O tempo, unha tristeza sen nome. E o canto, na tradición oral, axúdanos a sentir que vencemos o paso do tempo. Porque coa palabra cantada centramos a mirada sobre o mundo e dámoslle un sentido que non ten por si só. Ela é a gran broma bufa e abstracta que as persoas temos para burlármonos dos padecementos e da morte. E o canto aparece así naqueles espazos tradicionalmente considerados profanos á creación literaria, maiormente da man das mulleres das clases subalternas: na fin dun labor ou no seu descanso, nun fiadeiro, nunha feira, nunha romaría. Ou recollendo as redes do mar, traballando nunha conserveira ou entre as sabas molladas e o arrecendo a xabón dun lavadoiro… Está inscrito na vida e acompañou e acompaña o noso tránsito por ela.
Neste camiño conxunto a AELG vén desenvolvendo de xeito regular a través da súa Sección de Literatura de Tradición Oral –creada en 2007– diversos proxectos e iniciativas encamiñadas a recoller, conservar e divulgar a poesía popular oral e o noso patrimonio inmaterial. Un valioso traballo participado por un nutrido grupo de persoas, entre as que emerxen de maneira especial Antonio Reigosa e Isidro Novo, gravado e transcrito, dispoñíbel integramente na web da AELG. Testemuños impagábeis da xente maior dos lugares en todos os recunchos do país, dende o Baixo Miño á Mariña Lucense, dende a montaña de Ourense á Costa da Morte a través das Polafías, sesións de recollida oral abertas ao público; das Xornadas de tradición oral (polas que levan desfilado especialistas nas coplas, no Cancioneiro, nos roles da muller na tradición oral…) e que, dende hai 16 anos, se veñen celebrando puntualmente en Lugo e das que se derivan outros tantos libros de Actas dispoñíbeis na nosa web; da Gala dos Mestres e Mestras da Memoria, que distinguiu ao longo dos anos a cantareiras como Dolores Macías Pose (Mestra da Memoria 2010), Elba Requeijo Barro (Mestra da Memoria 2014), as Pandereteiras da Alén (Orosia e Alsira Gil Ramos e Ólida Diz Ramos, Mestras da Memoria 2017), as burelenses Batuko Tabanka (Mestras da Memoria 2020), Teresa dos Cucos (Mestra da Memoria 2021), musicólogas fundamentais como Dorothé Schubarth (Mestra da Memoria 2019) ou poetas populares como Luz Fandiño (Mestra da Memoria 2018). Tamén, a través doutras actividades como os Faladoiros, a Escola de Narración Oral, A Letra das Festas e unha inxente serie de publicacións e unidades didácticas.
As coplas e cantigas das cantareiras, que celebraremos nestas Letras Galegas de 2025, conteñen, si, unha intención informativa: a contemplación da paisaxe, a evocación dun amor ou unha amizade, un conflito, unha mágoa, unha chanza ou unha perda, unha inesperada ledicia… Pero non só. É o relato da complexidade dos sentimentos e as relacións humanas, afiado pola tensión musical que contén o canto, a harpa do vento. Moitas destas pezas, por desgraza, perdéronse. Pero afortunadamente consérvanse moitas outras, transmitidas a través de varias xeracións de mulleres. Trátase, daquela, dun acto consciente, colectivista e xeneroso, aberto e plural. Elas subliman o seu carácter casual, transcéndeno e adquiren tamén categoría literaria e artística. Pasan a incorporarse entón ao inconsciente colectivo e fixan parte da identidade dun pobo. Transitan así da tradición oral ao que Malraux, segundo Deleuze, define esencialmente como arte. O que resiste o paso do tempo.
Delas é, como no Romance de Gerinaldo recollido por Dorothé e que cantaba a Concepción do Courel, o reino perdido.
Cantemos.
Lois Pérez, Vogal de Literatura de Tradición Oral.
Cesáreo Sánchez, presidente, en representación do Consello Directivo.
A AELG reivindica o respecto á memoria literaria e persoal das persoas homenaxeadas nas Letras Galegas fronte a calquera intento de manipulación da súa obra
A AELG, da que Luísa Villalta fixo parte e mesmo integrou o seu Consello Directivo entre 1993 e 2002, manifesta que debe prevalecer o respecto á memoria literaria e persoal das persoas homenaxeadas nas Letras Galegas.
Recuperamos este artigo da compañeira Luísa como a mellor maneira de expresar tamén nós hoxe a nosa oposición a calquera intento de manipulación ou distorsión, e reivindicar a lectura atenta da súa obra posta, integramente, a disposición de todos e todas.
PARA QUE SERVEN OS LIBROS
Luísa Villalta
Xa está. Xa pasou o Día. Antón Avilés de Taramancos xa ten a merecida restitución do seu nome, reincorporado por vía da súa propria obra aos fundamentos máis sólidos do noso progreso como pobo. Xa se enteirou todo o mundo, quen nada disto sabían e quen, sabendo, temían, porque é condición dos febles temer mesmo a forza que os vén axudar.
E o noso é un país, se non feble de todo, si desigualado, como esas mesas ancadeiras dunha pata, nas que non se pode a xente debruzar a xeito, porque sempre esvara o prato, cando non emborca o viño e iso si que non ten remedio. Eis para que serven os libros, sobre todo aqueles definitivamente pechados, clasificados e bendecidos co marchamo institucional de benfeitores da patria: póñense baixo a pata problemática, se dan a medida xusta, mellor, e se sobra volume, quítaselle o que faga falta, porque, de non chegaren, abondaría cun prólogo do señor Fraga Iribarne.
Máis isto non se pode facer cos libros de Antón. A memoria está viva e moitos de nós aínda temos na retina o braceo indócil das súas palabras, que digo, do vento tan arrasador como xeneroso que era a súa idea da patria. Pero, por se non se nos crese ou fósemos vítimas dunha raiba irredenta, aí están os escritos dun home que non era un home, que “é un pobo e ninguén o pode domear”. Testemuña, claro, dos tempos en que a palabra “liberdade” non desertara aínda do seu significado máis sincero, aquel que se fixo cromosoma nas células de noso e que desde a Fusquenlla irmandiña se foi transmitindo polos sempre escuros corredores da Historia en que moramos como toupas, para aflorar de cando en vez en bandeiras neboentas como a que hoxe terma da non menos histórica consigna de Nunca Máis.
É certo que defenderse e proxectar o noso futuro nos termos exactos da erudición simbólica que Antón Avilés tece sobre todo no seu último libro, o da fuxida a Harar ou salvación definitiva, é nestes momentos anti-publicitario. A presente histamina primaveral contra un poder abusón non dá para unha revolución. Pero aí está tamén para que serven os libros, para levar as contas pendentes, para poñer ao ar as feridas. Temos no conxunto da obra de Avilés a épica escura dunha vitoria difícil, unha historia colectiva na que ficou encerrada a súa historia persoal, co corazón aínda en vilo, en espera sempre dun capítulo decisivo. Unha historia así non vale para calzar unha mesa.
A Nosa Terra, nº 1.083, páx. 34. Do 22 ao 28 de maio de 2003″
Muxía: Paz e Liberdade. Galiza con Palestina, o 10 de maio
Plataforma de Demandas da Conferencia de Asociacións de Escritores e Escritoras
Aquí poden consultarse os principais contidos da Plataforma de Demandas aprobada e feita pública pola Conferencia de Asociacións de Escritores e Escritoras.
A Conferencia de Asociacións de Escritores e Escritoras, como froito da reflexión colectiva e dos debates que viñeron celebrándose, desde decembro de 2016, nos Encontros anuais das entidades que a integran, aproba a seguinte Plataforma de reivindicacións e demandas do noso colectivo profesional. dirixidas ás administracións responsábeis, de xeito moi especial ao Ministerio de Cultura e Deporte, ás Consellarías de Cultura dos distintos gobernos autonómicos e, dada a complexidade e a transversalidade das solucións, aos Ministerios de Facenda, Seguridade Social e Traballo do goberno central.
A. MEDIDAS PARA MELLORAR A SITUACIÓN PROFESIONAL DE ESCRITORAS/ES, TRADUTORAS/ES E DRAMATURGAS/OS
1. Lei de Propiedade Intelectual e novo contexto tecnolóxico e dixital: a actual lexislación estatal precisa adaptarse á normativa internacional e europea e apostar claramente pola defensa das/os titulares dos dereitos de Propiedade Intelectual, no actual contexto de implantación e transposición da Directiva Europea sobre Dereitos de Autoría no Mercado Único Dixital e de articulación de medidas legais, nos ámbitos europeo e estatal, para salvagardar os dereitos das/os escritoras/es e tradutoras/es en todos os planos ante a implantación da Intelixencia Artificial (IA). Os obxectivos son: 1) Garantir que as Administracións se doten de medios e recursos suficientes para impedir a copia ilegal e a pirataría. 2) Remunerar as/os autoras/es polas reproducións das súas obras levada a cabo no ámbito educativo e universitario, así como no empresarial. 3) Incorporar, na transposición da citada directiva, que as/os autoras/es percibirán a “parte axeitada” dos ingresos que as/os editoras/es de prensa perciban das Plataformas polos usos de contidos autorais en Internet e redes. O 15% será o importe ao que aspiramos. 4) Protexer as obras de autoras/es e tradutoras/es e a súa orixinalidade, así como a súa xusta remuneración polos usos que poidan facerse das mesmas por parte das plataformas de IA, sempre coa autorización das/os mesmas/os e garantindo en todo momento a identidade das fontes. Traballar por lograr que a Lei Europea en fase de elaboración recolla eses principios.
2. Estabelecemento de medidas que garantan unha xusta e proporcionada remuneración dos dereitos de autoría polas editoriais, garantindo, salvo acordo en contrario, o aboamento do correspondente anticipo na sinatura do contrato. O anticipo sobre dereitos, aínda que sexa mínimo, debería ser norma e non excepción, salvo acordo en contrario entre editor/a e autor/a.
3. Exixencia de remuneración do traballo do/a escritor/a nos medios de comunicación, dixitais ou en soporte papel. Os artigos e outro tipo de colaboracións realizadas en diarios e revistas han ter sempre unha compensación económica.
4. Aprobación dunha normativa concreta que estabeleza sancións exemplares ás editoriais que estabelezan contratos abusivos sobre a obra dun/ha autor/a, ou que vulneren o principio de remuneración xusta polos dereitos da obra contratada ao/á escritor/a, ou que incumpran artificial e unilateralmente os plazos estabelecidos no contrato ou pola Lei. É imprescindíbel a subscrición dun Acordo marco entre a Federación de Gremios de Editores e as/os escritoras/es representadas/os polas asociacións asinantes.
5. Estabelecemento de mecanismos técnicos eficaces (desde a numeración de exemplares á certificación polo/a impresor/a e o/a editor/a) que permitan un estrito control de tiraxe dos seus libros aos/ás autores/as, utilizando os instrumentos que ofrecen as novas tecnoloxías da información, que permiten mesmo un coñecemento “en tempo real” das vendas por parte do/a editor/a e do/a autor/a, desenvolvendo unha política de acordos con CEGAL e con outras instancias, tanto de carácter dixital como físico, que interveñen no derradeiro elo da cadea do libro, quer dicir, no proceso de compra por parte das/os lectoras/es.
6. Garantías reais de execución das sentenzas condenatorias de calquera tribunal ás editoriais por impagamento de dereitos, ora mediante a subscrición de seguros “ad hoc”, ora mediante a creación dun Fondo Común Editorial.
7. Acompañamento da articulación e desenvolvemento, a través dos Institutos Oficiais que teñen como obxectivo a promoción tanto interna como externa das súas respectivas linguas e literaturas ou doutras institucións que poidan cumprir esa función, dos necesarios instrumentos para a tradución e edición no exterior das obras de autoras/es que escriben nas distintas linguas presentes no estado.
8. Potenciación e incremento das subvencións e axudas de ámbito estatal e autonómico á edición. Consolidación e ampliación das axudas á tradución e á creación literarias adaptándoas á nova realidade tecnolóxica.
9. Modificar o Real Decreto Lei de abril de 2019 sobre compatibilidade entre pensión de xubilación e percepción de dereitos de autoría ou ingresos derivados de actividades contempladas baixo o epígrafe de actividades artísticas, de tal xeito que se contemplen todas as modalidades de xubilación e prexubilación: as pensións por incapacidade laboral permanente, as non contributivas, as pensións con complementos a mínimos ou as resultantes dunha xubilación anticipada.
10. Exiximos unha rápida adaptación dos procesos administrativos e da formación do funcionariado dos organismos responsábeis de aplicar o citado Real Decreto de 2019 e os seus desenvolvementos. Non é tolerábel que autoras/es con dereito á compatibilidade teñan que recorrer en distintas instancias e someterse a demoradas esperas por puro descoñecemento das novidades por parte do funcionariado.
11. Adaptación do Réximen Especial de Traballadores/as Autónomos/as ás características do traballo do/a escritor/a naqueles casos en que este/a opte polo desenvolvemento do seu labor baixo ese réxime, vinculando as súas cotizacións ao nivel de ingresos anual e ao carácter intermitente do seu labor. A cota reducida á Seguridade Social estabelecida para “Artistas” debe ser estendida na súa aplicación ás/aos autoras/es literarias/os (escritoras/es, tradutoras/es, dramaturgas/os). Creación da epígrafe AUTORES/AS LITERARIOS/AS no IAE, e dunha casa específica para RENDEMENTOS DE PROPIEDADE INTELECTUAL na declaración do IRPF.
12. Regular, de acordo coa normativa europea, a remuneración do préstamo bibliotecario ás/aos autoras/es, centralizando a obriga de pagamento no Goberno do Estado e nas Comunidades Autónomas e estabelecendo unha tarifa xusta. Deuse un paso importante situando ese pagamento nas Deputacións Provinciais, mais é fundamental simplificar o proceso na dirección apuntada.
13. Estabelecer un acordo que garanta a participación de autoras/es literarias/os e xornalistas nunha porcentaxe xusta dos ingresos que as/os editoras/es de prensa perciban en concepto de copia privada da entidade de xestión colectiva dos dereitos correspondentes (CEDRO).
14. Acadar unha relación permanente e estruturada das entidades autorais co Instituto Cervantes e cos organismos difusores e promotores das distintas culturas e linguas peninsulares como poden ser o Institut Ramon Llull, Etxepare Euskal Institutua ou o Consello da Cultura Galega, entre outros, nos seus correspondentes ámbitos de competencia, co fin de participar na proposta de actividades no exterior e na presenza de escritoras/es, tradutoras/es e dramaturgas/os nos programas literarios dos centros das citadas entidades fóra do Estado.
15. Articular medidas eficaces contra a pirataría, garantindo a seguridade xurídica á comercialización da obra das/os autoras/es en Internet e a axilización dos procedementos para salvagardar os dereitos de Propiedade Intelectual contemplados no artigo 158 da Lei.
16. Tratamento fiscal á venda de libros en dominio público. Estudo da creación dun gravame dunha porcentaxe a determinar sobre cada libro vendido ou prestado cuxos dereitos xa sexan parte do dominio público co que crear un Fondo de Solidariedade para o colectivo de escritoras/es, de cara a atender posíbeis situacións de exclusión social.
17. Creación, por parte do Goberno do Estado ou, no seu caso, do Parlamento, dunha Xurisdición da Propiedade Intelectual, co correspondente Xulgado Central, algo que por experiencia se sabe que é unha necesidade obxectiva, dadas as limitacións existentes no ámbito xurídico en todo o referido á propiedade intelectual.
18. Incorporar, na Lei de Ensinanzas Artísticas, a Escrita Creativa como unha nova disciplina e co mesmo rango de Ensinanza Artística Superior que hoxe teñen asignadas Música, Danza ou Deseño, entre outras.
B. PARA MELLORAR A INDUSTRIA DO LIBRO E FAVORECER O LABOR PROFESIONAL DAS/OS AUTORAS/ES
1. Desenvolver políticas en favor da lectura e do libro no ámbito da Educación. É preciso incrementar o gasto educativo e as iniciativas de fomento da lectura no ámbito escolar, así como desenvolver unha política activa de potenciación das bibliotecas de aula.
2. Elaborar e pór en marcha unha nova Lei de Mecenado que sirva para facilitar o desenvolvemento e o investimento nas industrias culturais, adaptada ás novas realidades.
3. Colaborar coas administracións no desenvolvemento do PLAN DE FOMENTO DO LIBRO E A LECTURA para que poida afrontarse o futuro desta decisiva actividade con perspectiva de éxito. Necesidade de coordinar o plan estatal cos das Comunidades Autónomas e dos Concellos. As asociacións que forman parte da Conferencia comprométense a exixir nos seus ámbitos territoriais o deseño e a posta en marcha dese tipo de Plans.
4. Apoiar unha campaña para prestixiar as librarías como puntos de referencia cultural. Unha campaña coa que deberían implicarse a fondo as Comunidades Autónomas e os concellos.
5. Dotar de orzamento suficiente as bibliotecas públicas e velar para que as compras das mesmas se fagan en librarías de referencia.
6. Elaborar un Regulamento da Lei do Libro que desenvolva o procedemento sancionador para as vulneracións á Lei aludida.
7. Dotar con fondos suficientes unha liña de crédito ICO para librarías. A idea é que as librarías poidan modernizarse tecnolóxica e fisicamente. Elaborar, nese contexto, un Plan de apoio e promoción das librarías no conxunto do Estado e apoiar economicamente, nas Comunidades, aquelas librarías que fomentan, de xeito especial, as/os autoras/es das mesmas.
8. Consolidar e ampliar o Bono Cultural para a xente máis nova. É un obxectivo posíbel, tal e como demostrou hai anos, nese sentido, o goberno vasco, e evidenciando coa posta en marcha recentemente dun bono cultural xove para o conxunto do estado.
9. Harmonizar as medidas adoptadas polas distintas Comunidades Autónomas para apoiar a adquisición de libros de texto e material educativo no ensino obrigatorio para o conxunto das familias, nomeadamente para as máis desprotexidas.
10. Fomentar os procesos de dixitalización dos fondos bibliográficos e a creación de plataformas de distribución de contidos dixitais. O sistema estabelecido baixo a denominación e-Biblio é un exemplo a seguir.
11. Garantir o investimento continuado e crecente no desenvolvemento de todas as redes e sistemas bibliotecarios de todo tipo de bibliotecas, cumprindo así coas obrigas legais en materia de bibliotecas e mellorando a vida da cidadanía nunha sociedade máis inclusiva e informada e proporcionando mellores perspectivas de futuro.
12. Articular a presenza do colectivo de escritoras/es, a través das súas organizacións, como instancia de interlocución coas Administracións para a resolución dos problemas que afectan o desenvolvemento do seu labor.
13. Exixencia dun maior protagonismo dos medios de comunicación de carácter público (autonómico, estatal e locais) na promoción da cultura, especialmente do mundo do libro. Os medios públicos deben ser belixerantes neste terreo.
14. Incremento dos recursos destinados ás editoriais independentes para a edición de libros, a adquisición de novos títulos por parte da rede de bibliotecas públicas e por parte dos Centros Culturais, Cívicos e Universidades Populares dependentes dos distintos niveis da administración.
ASOCIACIÓNS QUE APOIAN A PLATAFORMA DE DEMANDAS
Asociación Colegial de Escritores de España (ACE), Asociación de Escritores de Euskadi – Euskadiko Idazleen Elkartea (AEE-EIE), Asociación Valenciana de Escritores y Críticos Literarios (CLAVE), Asociación de Escritores y Escritoras de Extremadura (AEEX), Asociación Aragonesa de Escritores (AAE), Asociación Colegial de Escritores de Cataluña (ACEC), Asociación de Escritores de Castilla La Mancha (AECLM), Asociación Navarra de Escritores/as – Nafar Idazleen Elkartea (ANE-NIE), Sociedad Cántabra de Escritores (SCE), Nueva Asociación Canaria de Escritores (NACE), Asociación de Escritores y Escritoras de Asturias (AEA), Asociación Riojana de Escritores (ARE), Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega (AELG), Associació d’Escriptors en Llengua Catalana (AELC), Euskal Idazleen Elkartea (EIE)
Crónica videográfica do acto central do Día de Rosalía de Castro 2024 en Compostela (I)
Estes son algúns dos vídeos do acto central do Día de Rosalía de Castro 2024 en Compostela, que tivo lugar o 24 de febreiro no Panteón de Galegos Ilustres, en San Domingos de Bonaval, organizado pola AELG, co apoio de CEDRO. A crónica videográfica completa pode verse aquí.
– Interpretación musical da Coral da A. C. Solfa:
A AELG manifesta o seu profundo pesar polo pasamento de Alfonso Álvarez Cáccamo, membro desta Asociación
Alfonso Álvarez Cáccamo, narrador, poeta e tradutor prezado por todas e todos nós, finou o 4 de marzo de 2024 en Vigo.
A súa creatividade, centrada nomeadamente na narrativa, achegouse tamén á poesía, a tradución, a escrita xornalística, a biografía e a expresión pictórica, tendo recibido diversos premios ao longo da súa traxectoria.
Na páxina web da AELG poden verse as entrevistas e obra recitada polo autor na súa propia voz, así como consultarse, na súa Fototeca, as diversas mostras da súa participación en actividades colectivas vinculadas á nosa literatura.
A terza feira, martes, 5 de marzo, ás 19:00 horas, tivo lugar un acto civil de despedida no Tanatorio de Pereiró, en Vigo.
A AELG reivindica a inclusión da Escrita Creativa na Lei de Ensinanzas Artísticas
Súmase deste xeito ás reivindicacións da Plataforma Calíope, formada por máis de vinte entidades.
Após a aprobación polo Consello de Ministros da Lei de Ensinanzas Artísticas e a súa próxima tramitación no Congreso dos Deputados, a Plataforma Calíope, que agrupa boa parte das escolas e obradoiros literarios do Estado, así como ás principais asociacións profesionais de escritoras e escritores, quere manifestar:
– O seu apoio a unha lei que consideramos moi necesaria para o recoñecemento da formación artística, así como do labor das persoas, empresas e institucións que levamos anos impartíndoa. O recoñecemento que a Lei de Ensinanzas Artísticas outorga a estas disciplinas parécenos de xustiza e esencial para o futuro das mesmas.
– A súa exixencia de que, á relación de ensinanzas artísticas recollidas en dita lei, se engada a Escrita Creativa, disciplina inxustamente esquecida e sen que a Lei quedaría inevitabelmente incompleta. A Escrita Creativa é unha ensinanza artística con máis de 40 anos de traxectoria no Estado e plenamente implantada como disciplina oficial na gran maioría dos estados da contorna, tanto a nivel europeo como en Latinoamérica. A súa incorporación á Lei de Ensinanzas Artísticas non só é necesaria para asegurar que a formación das escritoras e escritores teña o mesmo nivel e oportunidades que a dos demais artistas, senón tamén para permitir que as escolas e obradoiros literarios, así como o profesorado –a maioría formado por escritoras e escritores– que desenvolven a súa actividade nos mesmos, poidan ver recoñecidos o seu coñecemento e a experiencia acumulados. O futuro de todo un sector –empresas, traballadores/as e estudantes–, que veu desenvolvendo unha metodoloxía e un sistema de ensino propios e de alta calidade, que formou moitas das escritoras e escritores emerxentes na actualidade, depende tamén do recoñecemento da nosa actividade como disciplina artística e, en consecuencia, da súa inclusión na relación de ensinanzas artísticas do artigo 6 da Lei de Ensinanzas Artísticas, actualmente en tramitación parlamentaria.
– Para iso, solicitamos o apoio de todos os grupos políticos e parlamentarios, así como da sociedade en xeral e das escritoras e escritores e demais actores do sector do libro (editoriais, librarías, distribuidoras, lectores e lectoras, etc.), á emenda que se presentou para que as Ensinanzas Artísticas Superiores de Escrita Creativa sexan incluídas na citada Lei.
Galiza, a 28 de febrero de 2024
O conxunto de entidades que apoian este reivindicación da Plataforma Calíope son as seguintes:
Asociación Aragonesa de Escritores
Asociación Colegial de Escritores (ACE)
Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega (AELG)
Asociación de Escritores y Escritoras de Asturias (AEA)
Asociación de Mujeres Escritoras e Ilustradoras (AMEIS)
Asociación Europea de Programas de Escritura Creativa (EACWP)
Asociación Navarra de Escritores/as-Nafar Idazleen Elkartea (ANE-NIE)
Asociación Valenciana de Escritores y Críticos Literarios (CLAVE)
Associació d’Escriptors en Llengua Catalana (AELC)
Euskadiko Idazleen Elkartea/Asociación de Escritores de Euskadi (EIE)
Nueva Asociación Canaria de Escritores (NACE)
Sociedad Cántabra de Escritores
Atrapavientos
Bibliocafé
Billar de Letras
Escola d´escriptura de l´Ateneu barcelonés
Escuela de Escritores
Escuela de Imaginadores
Escuela Selecta de Escritura
Espacio 17 Musas
Estudio de Escritura
La Plaza de Poe
Laboratori de Lletres
Taller de Escritura Creativa Clara Obligado
Taller de Escritura Creativa Fuentetaja
Manifesto da Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega no Día de Rosalía de Castro 2024
ROSALÍA: O AMOR DA PATRIA GALEGA
Follas novas era castigada vilmente.
Por xiadas, por calores,
desde que amañece o día
dou á terra os meus sudores
mais canto esta terra cría,
todo… todo é dos señores.
O que me conmoveu sempre, e polo tanto non podía deixar de ter un eco na miña poesía, foron as innumerables coitas das nosas mulleres (…). No campo compartindo mitade por mitade cos seus homes as rudas faenas, na casa soportando valerosamente as ansias da maternidade, os traballos domésticos e as arideces da probeza. Soias o máis do tempo, tendo que traballar de sol a sol, e sin axuda pra mal manterse (…).
Solo a virxe é máis hermosa
que eres ti, bendita santa,
i o teu rostro pelegrino,
o temido demo espanta.
De ti, vivo namorada,
en ti penso con fervore.
Que eu ben sei que che contenta
este puro e santo amore.
Quen poidera…! Quen poidera…!
Xunta ti vivir segura,
manantial que mel derrama
pura fonte de ternura!
Probe Galicia, non debes
chamarte nunca española,
que España de ti se olvida
cando eres, ai!, tan hermosa.
…que es el silencio hermano de la muerte
y yo no quiero que mi patria muera,
sino que como Lázaro, ¡Dios bueno!,
resucite a la vida que ha perdido,
y con voz alta que a la gloria llegue,
le diga al mundo que Galicia existe.
Carlos Callón
Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega (AELG)
#_rdc2024 #oamordapatriagalega
O Manifesto pode descargarse en formato .pdf aquí.
Día de Rosalía de Castro 2024
A Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega (AELG) conmemora un ano máis o Día de Rosalía de Castro.
Para o 23 de febreiro, data do aniversario do nacemento da autora, esta entidade propón desde 2010 á cidadanía que agasalle cun libro en galego e cunha flor ás amizades e persoas queridas, alén doutras accións que contan con grande aceptación e impulso por parte da sociedade, e moi especialmente polo sector educativo, como se pode comprobar no arquivo audiovisual e de imaxes da nosa web.
Nesta edición de 2024 Carlos Callón foi a persoa encargada da redacción do Manifesto da AELG, que será lido no acto central do Día de Rosalía de Castro, o sábado 24 de febreiro no Panteón de Galegos Ilustres, en Santiago de Compostela. O texto será tamén lido en todos os actos promovidos pola AELG, así como nos organizados por outras entidades que se sumen ás propostas de concellos, asociacións e centros de ensino.
O lema escollido para este 2024 foi: #oamordapatriagalega
O cartel pode ser descargado en formato pdf aquí, e en png aquí.
Manifesto da Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega no Día de Rosalía de Castro 2024
ROSALÍA: O AMOR DA PATRIA GALEGA
Hai século e medio, unha moza con pouco máis de vinte anos mudou a Historia. Iso de mudar a Historia non é cousa que aconteza todos os días. Ela era consciente de que os seus libros abrían camiños, que con eles “levantaba unha bandeira” da que non ía desertar. De feito, este recanto do mundo chamado Galiza non é o mesmo após Rosalía de Castro. Hai un antes e un despois.
As palabras que lanzou abriron moitos ollos e calmaron moitas sedes. Non é difícil decatarse da sequidade nos beizos desa cultura silenciada por xeracións e xeracións, mesmo con violencia. Na escola —nunca o esquezamos—, a rapazada que usaba a lingua de Follas novas era castigada vilmente.
As palabras de Rosalía dábanlle dignidade e sentido á fala do pobo galego e ás súas vidas sen nome. As traballadoras e os traballadores conseguían un espello para pensar e un altofalante para denunciar os abusos que padecían:
Por xiadas, por calores,
desde que amañece o día
dou á terra os meus sudores
mais canto esta terra cría,
todo… todo é dos señores.
As mulleres, condenadas desde o berce a unha cadea perpetua de explotación e mudez, gañaban o dereito á palabra:
O que me conmoveu sempre, e polo tanto non podía deixar de ter un eco na miña poesía, foron as innumerables coitas das nosas mulleres (…). No campo compartindo mitade por mitade cos seus homes as rudas faenas, na casa soportando valerosamente as ansias da maternidade, os traballos domésticos e as arideces da probeza. Soias o máis do tempo, tendo que traballar de sol a sol, e sin axuda pra mal manterse (…).
Diversas formas de amar e de vivir a sexualidade (o que hoxe chamamos LGBTQ) sobardaban as censuras:
Solo a virxe é máis hermosa
que eres ti, bendita santa,
i o teu rostro pelegrino,
o temido demo espanta.
De ti, vivo namorada,
en ti penso con fervore.
Que eu ben sei que che contenta
este puro e santo amore.
Quen poidera…! Quen poidera…!
Xunta ti vivir segura,
manantial que mel derrama
pura fonte de ternura!
E Galiza, a quen ela, a pesar de tantos ataques, sempre defendeu con perseveranza como a súa “patria”, forxaba as chaves para soñar un mañá diferente:
Probe Galicia, non debes
chamarte nunca española,
que España de ti se olvida
cando eres, ai!, tan hermosa.
“O amor da patria me afoga”, escribiu na obra con que inaugurou a literatura galega contemporánea. O seu inmenso segundo libro no noso idioma vai dedicado ás persoas que se organizaban “volvendo para a súa patria os ollos e o corazón”. A patria galega, sempre a patria galega no centro dos seus desacougos, tamén na súa obra en castelán:
…que es el silencio hermano de la muerte
y yo no quiero que mi patria muera,
sino que como Lázaro, ¡Dios bueno!,
resucite a la vida que ha perdido,
y con voz alta que a la gloria llegue,
le diga al mundo que Galicia existe.
Ese amor que ela aqueceu e proxectou é un alento que aínda hoxe mapea horizontes, abre porvires e renace día a día en cada persoa que levanta a cabeza para que Galiza exista, nun mundo mellor, diverso e igualitario. Un mundo, en fin, máis rosaliano.
Carlos Callón
Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega (AELG)
#_rdc2024 #oamordapatriagalega
O Manifesto pode descargarse en formato .pdf aquí.
Acto central. Panteón de Galegos Ilustres (San Domingos de Bonaval), Santiago de Compostela
O acto central do Día de Rosalía de Castro tivo lugar o sábado 24 de febreiro, ás 12:00 horas, no Panteón de Galegos Ilustres (San Domingos de Bonaval), en Santiago de Compostela.
Este é foi o programa definitivo:
Intervención do coro da Asociación Cultural e Musical Solfa.
Saúda do Presidente da AELG, Cesáreo Sánchez Iglesias.
Lectura do Manifesto da AELG neste 2024, Carlos Callón
Lectura de poemas rosalianos
– Francisco Tobar Cereijo (A. C. Solfa)
– Celsa Astray (Asociación do Traxe Galego)
– Henrique Alvarellos (Asociación Galega de Editoras)
– Patricia Porto Paderne (Federación de Librarías de Galicia)
– Luís Pérez (Alcaldía de Ribeira)
– María Lago Lestón (Alcaldía de Muros)
– Suso de Toro (escritor)
– Mohamed Safa (autor palestino)
– Paula Carballeira (escritora)
Intervención do coro da Asociación Cultural e Musical Solfa.
Ofrenda floral
Interpretación do himno
A Coruña
En colaboración coa A. C. Alexandre Bóveda, o 23 de febreiro, ás 17:00 horas, diante do Teatro Rosalía, tivo lugar a lectura do Manifesto da AELG, elaborado por Carlos Callón, e unha posterior lectura pública da obra de Rosalía. A parte musical correu a cargo de Xosé Manuel Sánchez Rei.
Lugo
O 23 de febreiro, ás 12:00 horas, no Auditorio do Vello Cárcere (Praza da Constitución, s/n.), decorreu a conmemoración do Día de Rosalía de Castro en Lugo, organizado pola AELG, coa colaboración da Área de Cultura, Turismo e Promoción da Lingua do Concello de Lugo.
O acto consistiu na lectura do Manifesto da AELG elaborado neste 2024 por Carlos Callón e a lectura pública de poemas de Rosalía.
Vigo
O 23 de febreiro, ás 17:00 horas, decorreu a conmemoración do Día de Rosalía de Castro en Vigo, coorganizado entre a AELG e a Asociación Cultural O Castro de acordo co seguinte programa:
– Hora de inicio: 17:00 h.
– Lugar: Imprenta de Juan Compañel e Centro Social A Revolta (Rúa Real nº 12, Vigo).
– Desenvolvemento: colocación dunha ofrenda floral na imprenta Juan Compañel e lectura do manifesto e de poemas de Rosalía no local social da Revolta.
Actos da Fundación Rosalía (Padrón e Compostela)
Toda a información aquí.
Fundación Xistral
A Mesa pola Normalización Lingüística
Betanzos
Boiro
O Carballiño
Finalmente tivo lugar no Centro Sociocomunitario do Carballiño, na rúa Julio Rodríguez Soto, ás 18:30 horas.
Carnota
Sargadelos (Cervo)
Cospeito (San Martiño de Pino)
Lugo
Madrid
A Revista de Poesía Galega en Madrid, OLGA, e o grupo Bilbao, seguindo a iniciativa da Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega, convocou un acto de homenaxe a Rosalía de Castro, como é habitual desde o ano 2013, diante do seu primeiro domicilio madrileño, rúa de la Ballesta 13. O acto estivo coordinado por Vicente Araguas e Manuel Pereira Valcárcel, e ao mesmo adheríronse a Asociación de Mulleres no Exterior Rosalía de Castro e representantes da organización Galiza Nova. Neste encontro recordouse a vida en Madrid de Rosalía, léronse poemas seus, así como o Manifesto da AELG. Despois o grupo despediuse cunha foto colectiva diante da igrexa de San Ildefonso, na que casaron Rosalía de Castro e Manuel Murguía o 10 de outubro de 1858.
Fotos feitas por Manuel Pereira Valcárcel e Chus Rico.
Moaña
Narón
Outeiro de Rei
Padrón
Pontevedra
Pontevedra celebrou o Día de Rosalía de Castro lendo a súa obra de xeito colectivo. Desde a área de Normalización Lingüística e en colaboración coa AELG, realizarase un acto no local social do Gorgullón, conducido pola poeta Miriam Ferradáns e ambientado polo colectivo artístico O Fruto e a serpe
Ribadeo
Santiago de Compostela
A actividade completa pode verse aquí.
Soutomaior
Vilalba
– CEIP San Clemente de Cesar (Caldas de Reis). Poden verse as actividades levadas a cabo na web do centro.
– CEIP de Corvillón (Cambados).
– CEIPP Os Casais (Maniños-Fene. Poden verse as actividades realizadas no blog do centro.
– CEIP Cruceiro de Canido (Ferrol). Aquí poden verse as actividades feitas no centro.
– CEIP de Casás (Lugo). Nas redes sociais do centro poden verse as actividades levadas a cabo.
– CEIP Sequelo (Marín). Poden verse as actividades realizadas na web do centro.
– CEIP Plurilingüe Virxe do Mar (Narón).
– CEIP Virxe da Covadonga (Ourense). Esta foi a actividade levada a cabo no centro.
– CEIP de Cedeira (Redondela). Nas redes sociais do centro poden verse as actividades realizadas.
– CEIP de Frións (Ribeira). Pode verse a actividade aquí.
– CEIP Carlos Casares (Alxén, Salvaterra do Miño). Poden verse as actividades levada a cabo na web do centro.
– CEIP Ramón de Valenzuela (Silleda).
– CEIP Plurilingüe Virxe do Carme (Sober). Poden verse as actividades levadas a cabo no blog do centro.
– CEIP Barrantes (Tomiño).
– CEIP Pintor Laxeiro (Vigo). Este curso os nenos e as nenas plasmaron os seus soños en debuxos e adicáronllos a Rosalía nunha actividade titulada “24 sonos para Rosalía”. Ademais, fixeron un rego simbólico da roseira plantada no horto en homenaxe á insigne escritora. Nas clases recitáronse poemas, confeccionáronse tarxetas conmemorativas e realizáronse representacións plásticas sobre a vida e obra da autora. O resumo dos traballos pódese ver nesta ligazón.
– CEIP Virxe do Rocío (Coia, Vigo). Poden verse aquí as actividades realizadas.
– CPI da Cañiza. En secundaria fixeron uns marcapáxinas coa máquina de láser e en infantil e primaria traballaron varios poemas cos que se fixeron debuxos e logo unha colaxe.
– CPI Ponte Carreira (Frades).
– CPI Plurilingüe Arquitecto Palacios (Panxón-Nigrán). O venres 23 de febreiro todo o alumnado levou unha chapa coa imaxe de Rosalía de Castro e plantou pensamentos no horto ecolóxico en honor á escritora homenaxeada, xa que era a súa flor preferida. Despois da lectura do Manifesto da AELG todo o alumnado viu un vídeo sobre a autora e logo recitou algúns dos poemas máis coñecidos dela. Para finalizar o grupo de frautas do colexio interpretou o Negra sombra. Ademais, nesa semana todo o alumnado fixo nas aulas as actividades propostas pola AELG.
– CPI Fonte-Díaz (Touro). Poden verse as actividades realizadas aquí.
– CPI Viaño Pequeno (Trazo). As actividades feitas neste centro poden verse no seu blog.
– CPI do Toural (Vilaboa). Realizáronse videopoemas a partir de tres textos de Rosalía de Castro, así como caligramas para Rosalía, onde o alumnado debuxou varios poemas da autora a través da palabra e das artes plásticas. Pode verse unha mostra aquí.
– CPR A Merced (Sarria). Pode verse a actividade feita aquí.
– Colexio Maristas (Lugo). Esta foi a actividade desenvolta.
– Colexio La Inmaculada (Marín). Así se desenvolveron as actividades neste centro.
– Colexio Jaime Balmes (Noia). Poden verse as actividades feitas por este centro aquí.
– Colexio Plurilingüe Abrente (Pontevedra). Poden verse as actividades organizadas neste centro aquí.
– EEI San Roque (Viveiro). Aquí poden consultarse as actividades levadas a cabo.
– IES Lamas de Castelo (Carnota). Fíxose un recital poético, xa anunciado na web do centro.
– IES Fin do Camiño (Fisterra).
– IES Auga da Laxe (Gondomar). Poden verse as actividades na web do centro. “O 23 de febreiro o IES Auga da Laxe celebrou de 11:20h a 12:00h un acto no que se incluíron diferentes propostas desenvolvidas polo noso alumnado da ESO: lectura do manifesto da AELG, de Carlos Callón, baixo o lema “Rosalía: o amor da patria galega”; lectura de varios poemas de Rosalía; interpretación do poema “Adiós ríos, adiós fontes”; teatralización do poema “Xan” e reparto de poemas de Rosalía. O acto, que contou coa colaboración do Concello de Gondomar, enmarcouse dentro das actividades promovidas pola Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega (AELG), con motivo do Día de Rosalía 2024, baixo o lema #oamordapatriagalega. Ademais, durante esa semana o alumnado dos distintos niveis educativos achegouse á Praza Rosalía de Castro para realizar unha ficha de traballo elaborada polo departamento de Lingua Galega e Literatura, na que se incluíron actividades didácticas que lle permitiron ao alumnado facer un achegamento á obra de Rosalía a través dos versos e referentes que se poden atopar na praza. Por último, o día 23 o patio central do instituto acolleu un espazo cunha mostra de obras de Rosalía que se poden atopar na biblioteca do centro e unha cesta con copias de poemas de Rosalía que se puideron coller e levar.”
– IES Ánxel Fole (Lugo). As actividades levadas a cabo poden verse no blog do centro.
– IES Fontexería (Muros). Poden verse as actividades na páxina web do centro. “Desde o EDLG xa “personalizamos” o cartel cos nosos logos, e o cancelo #oamordapatriagalega espertou a lectura de versos e do manifesto. Colaborouse coa exposición de obras plásticas que creou o alumnado de EPVA: O alumnado de 3º ESO fixo un debuxo de Rosalía, e o de 1º da ESO acompañou versos cuns pequenos “libriños” a modo “pop up”. O Departamento de Galego colocou na entrada un posto con versos (escritos polo alumnado) e flores que se repartiron entre a comunidade educativa. Tamén o Departamento promoveu entrevistas polas rúas do concello sobre os coñecementos que hai ao redor da figura de Rosalía e o seu Día. O EDLG participou na montaxe e proxección desas entrevistas previamente gravadas.”
– IES Xunqueira II (Pontevedra). Nas redes sociais do centro poden verse as actividades realizadas.
– IES O Porriño.
– IES Basanta Silva (Vilalba). Aquí poden verse as actividades realizadas neste centro.
– CIFP Paseo das Pontes (A Coruña). Estas foron as actividades arredor do Día de Rosalía no centro.
– CIFP Portovello (Ourense). Aquí poden verse as actividades levadas a cabo.
Propostas da Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega para a celebración do Día de Rosalía de Castro nos centros de ensino
O lema é: #oamordapatriagalega
Esta é a proposta que enviamos para 2024, mais en todo caso, está sempre aberta a que poidades complementala desde as perspectivas que sexan da vosa consideración.
Educación Infantil e Primeiro ciclo de Educación Primaria
Le este versos de Rosalía na clase e elabora un debuxo co que che inspiren:
Que feira, rapaza,
si cantas faremos…!
Festiña por fóra,
festiña por dentro. (…)
Así mo pediron
na beira do mar,
ao pé das ondiñas
que veñen e van.
Así mo pediron
na beira do río
que corre antre as herbas
do campo frorido.
Cantaban os grilos,
os galos cantaban,
o vento antre as follas
runxindo pasaba.
Campaban os prados,
manaban as fontes
antre herbas e viñas,
figueiras e robres.
Elaborade unha colaxe cos debuxos.
Segundo e Terceiro ciclo de Educación Primaria
Le o poema “Adiós ríos, adiós fontes”, que é a despedida dun home que ten que deixar o lugar onde naceu para procurar traballo lonxe. A persoa que se expresa neses versos é consciente de que probabelmente non poida voltar nunca ao seu país e que vai ter difícil comunicarse de novo cos seus seres queridos: é unha despedida para sempre. Rosalía quixo, a través de poemas coma ese, que se falase de problemas que afectaba a moitas galegas e moitos galegos sen poder e sen diñeiro.
– Le o poema como se foses unha actriz / un actor, dándolle a emoción que hai detrás desas palabras.
– Repara na estrutura do poema: son versos de 8 sílabas; a maioría das estrofas son de 4 versos e teñen rima asonante só os versos pares. Tenta facer un poema con esa mesma estrutura, para falar dun problema actual de Galiza, como faría Rosalía se vivise en 2024.
– Atrévete a aprender o poema! Vaste sorprender co fácil que é memorizar estes versos se lles dedicas un tempiño. A escritora elaborou este texto cun ritmo e unha musicalidade que axudan moito á aprendizaxe..
Educación Secundaria e Bacharelato
– Procura na rede a que libros de Rosalía de Castro pertencen cada un dos textos citados no manifesto “Rosalía: o amor da patria galega”.
– Hai un deses textos que non puido publicarse no libro correspondente, porque o prohibiu a censura. Cal foi? Por que motivo achas que aconteceu iso?
– Selecciona un dos textos de Rosalía que se citan no manifesto e elabora unha interpretación visual a través dos recursos que che ofrece o TikTok. Desenvolve a túa creatividade! Podes usar moitas ferramentas de edición de audio e vídeo para adaptar as obras de Rosalía desde o século XIX ao XXI. Non esquezas etiquetar #_rdc2024 #oamordapatriagalega #DíadeRosalía
– Rosalía tentou darlle voz na súa obra a temas que, a pesar de que afectaban as maiorías sociais, non tiñan protagonismo nos debates públicos. Pensa en que temas repararía Rosalía de Castro se vivise en 2024. Ponte na súa pel e elabora un poema para falar dun deses asuntos dos nosos días.
A documentación gráfica xerada por estas actividades foi compartida nas correspondentes redes ou medios de difusión do centro educativo, arredor do 23 de febreiro, ou ese mesmo día, coa etiqueta #oamordapatriagalega e #_rdc2024. A AELG comprométese a colaborar na difusión da mesma a través da súa web e redes sociais, para o que agradecemos se envíe noticia das actividades ao correo oficina@aelg.org. A este mesmo correo podedes comunicarnos a vosa intención de participar nesta iniciativa ou noutras coas que o voso centro celebre o Día de Rosalía 2024, para a irmos facendo constar na nosa web: https://www.aelg.gal/actividades/dia-de-rosalia-de-castro/2024/2/23/dia-de-rosalia-de-castro-2024
Desde a AELG, convidamos á comunidade educativa a que se implique de forma activa nesta festa que celebra o nome e a obra da poeta maior de Galicia, chave mestra da nosa literatura e da nosa conciencia como pobo.
Proposta da AELG para levar unha moción aos plenos dos Concellos para declararen o 23 de febreiro como Día de Rosalía de Castro
A AELG vén impulsando desde 2011 esta iniciativa. Xa aprobaron a moción os seguintes concellos:
A Coruña, A Estrada, A Guarda, A Pobra do Brollón, A Rúa de Valdeorras, Allariz, Ames, Arteixo, Baiona, Barreiros, Bergondo, Betanzos, Bueu, Burela, Cambados, Cambre, Carballo, Carnota, Cedeira, Cee, Cerceda, Chantada, Entrimo, Fisterra, Foz, Lalín, Lobeira, Melide, Miño, Muros, Narón, O Rosal, Ourense, Padrón, Poio, Ponteareas, Pontedeume, Pontevedra, Porto do Son, Ramirás, Redondela, Rianxo, Ribeira, Riotorto, Rodeiro, Rois, Sada, San Sadurniño, Santa Comba, Santiago de Compostela, Silleda, Teo, Tomiño, Tui, Valdoviño, Vigo, Vilasantar e Xermade. Sumáronse tamén as Deputacións da Coruña, Lugo e Pontevedra.
A AELG continuou a facer chegar aos plenos unha moción neste sentido solicitándolles que recollan esta celebración nas súas programacións culturais.
