Estas son algunhas das fotografías do Encontro da Federación Galeusca 2025, organizado pola AELG, coa participación da AELC e da EIE, co apoio de CEDRO, a Deputación da Coruña e o Concello de Santiago. Tivo lugar o 19 e 20 de setembro de 2025 en Santiago de Compostela. A crónica fotográfica completa (obra de Distrito Xermar) pode verse aquí.
Este é o manifesto contra o xenocidio en Palestina entregado por varias persoas vinculadas á cultura o pasado 26 de setembro na Subdelegación do Goberno español na Coruña.
Desde Nós Diario (foto do mesmo medio):
“O noso labor como poetas non pode quedar alleo á ética do tempo: a poesía tamén ten unha dimensión cívica, ten que estar cos que sofren e confrontar o abuso do poder”, explica a poeta Eva Veiga en declaracións a Nós Diario en referencia ao xenocidio que Israel está a cometer sobre o pobo palestino.
Así é que un grupo de poetas, integrado pola propia Eva Veiga, Pilar Pallarés, Francisco Xosé Fernández Naval e Ignacio Val decidiron dar un paso adiante para expresar a condena das galegas e dos galegos ante o “crime contra a humanidade” que se está a cometer en Palestina. Esta sexta feira, a Subdelegación do Goberno español na Coruña acolleu a entrega do manifesto e das sinaturas recollidas desde o mes de agosto por iniciativa destes poetas, que entenden que “a poesía ten unha dimensión cívica fundamental”. “A poesía ten que corresponder á ética do tempo; ten que estar cos que sofren e ten que confrontar o uso da forza e o abuso do poder”, engade Veiga.
“Queríamos facer algo. Non só laiarnos do que estaba a pasar, senón actuar, porque sabemos que calquera acto por pequeno que sexa é importante”, valora a poeta. Tal é que, por exemplo, as diferentes protestas desenvolvidas ao longo do percorrido da Volta ciclista, contra o xenocidio e a participación do equipo Israel-Premier Tech na proba, desataron un intenso debate no seo do deporte, coa UEFA debatendo se expulsar os equipos israelís de todas as súas competicións.
Estes poetas tamén saíron á rúa “fronte á indiferenza”. “Saír á rúa e pedir sinaturas de maneira presencial, non online ou virtualmente, significa pedir un acto de responsabilidade. Porque no momento en que a xente deixa os seus datos nun papel, é un acto de responsabilidade”, explica Eva Veiga.
E máis alá de ser un acto cívico, foi un acto “na colectividade, na comunidade”. Como símbolo desta colectividade, Veiga, Pallarés, Fernández Naval e Val estiveron acompañados esta sexta feira de nomes recoñecidos de diferentes sectores da sociedade galega, como o adestrador Fernando Vázquez, a cantautora Sés, ‘o cura de Xestoso’, Luís Ángel Rodríguez Patiño, a actriz Isabel Risco, o ex reitor da UDC Xosé Luís Armesto, o investigador e integrante da RAG Xosé Luís Axeitos ou o presidente da Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega, Cesáreo Sánchez Iglesias.”
O manifesto entregado esta sexta feira na Subdelegación do Goberno español na Coruña denuncia que a situación en Gaza non é unha guerra nin unha catástrofe natural, senón “un xenocidio planificado” que procura a anexión total do territorio palestino. Asegura que Israel emprega a fame como arma de exterminio e lembra que, segundo a Unrwa, o 78% da poboación está no límite da fame, mentres que o 22% restante xa a sofre.
As persoas asinantes exixen ao Goberno español e á Unión Europea a imposición de sancións, a ruptura das relacións diplomáticas e comerciais con Israel e a cancelación do acordo de asociación UE-Israel, así como o procesamento de responsables políticos e militares israelís perante o Tribunal Penal Internacional.”
O Encontro Galeusca 2025, organizado pola AELG, coa participación da AELC e da EIE, conta co apoio de CEDRO, a Deputación da Coruña e o Concello de Santiago.
Fundada formalmente en 2008, e con precedentes de encontros anuais históricos celebrados desde 1984, a Federación Galeusca está formada pola Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega (AELG), a Euskal Idazleen Elkartea (EIE) e a Associació d’Escriptors en Llengua Catalana (AELC). Representa 2800 autoras e autores, tanto escritoras/es como tradutoras/es.
Neste espazo de diálogo póñense en común perspectivas sobre a creación escrita nos nosos tres sistemas literarios recuperando e ampliando, deste xeito, os vínculos e as reflexións conxuntas levadas a cabo en anteriores encontros, centrándose, neste caso, en aspectos como o impacto da Intelixencia Artificial desde a perspectiva das linguas e literaturas minorizadas ou a literatura de tradición oral.
O programa previsto é o seguinte:
Venres, sexta feira, 19 de setembro de 2025
– Pola tarde. Chegada das persoas participantes a Santiago de Compostela.
– 19:15 h. Recepción na Alcaldía de Santiago, por Goretti Sanmartín.
– 20:30 h. Roteiro por Compostela, principalmente para as delegacións participantes, guiado por Daniel Asorey. O punto de saída será a Praza do Obradoiro.
Sábado, 20 de setembro de 2025
Entrada libre até completar a capacidade do espazo.
Museo do Pobo Galego (Sala de actividades da ala sur do Museo) (Google Maps) Pola mañá. Pode seguirse tamén en directo nesta ligazón.
– 11:05 h. Apertura por representantes das tres asociacións.
– 11:20 h. Relatorio inaugural sobre a traxectoria de Galeusca a cargo de Goizalde Landabaso, acompañada por Sebastià Portell (presidente da AELC) e Cesáreo Sánchez Iglesias (presidente da AELG).
– 11:40 h. Acto aberto de reflexión sobre Galeusca con representantes das tres entidades, moderado por Marta Dacosta.
– 12:45 h. Diálogo sobre Intelixencia Artificial desde a perspectiva das linguas e literaturas minorizadas, con Rubén Cela, Ania González Castiñeira e Sebastià Portell.
Museo do Pobo Galego. Pola tarde. Pode seguirse tamén en directo nesta ligazón.
– De 16:30 a 17:30 h. Mesa redonda sobre literatura de tradición oral, coordinada por Antonio Reigosa. Con Oihana Arana e Amaia Elizagoien (Euskadi), Joan Borja (Països Catalans), Alba María (Galiza) e Rita Sineiro (Portugal).
– De 17:30 a 17:50 h. Lectura pública das conclusións do Galeusca 2025, por parte das tres asociacións.
Igrexa de San Domingos de Bonaval. Pode seguirse tamén directo nesta ligazón.
– 18:00 h. Lectura da Declaración de Compostela-Bonaval.
– De 18:30 a 20:00 h. Acto de clausura coordinado por Lois Pérez, con improvisación entre regueifeiras (Alba María e Lupe Blanco), bertsolariak (Oihana Arana e Amaia Elizagoien) e glosadors (Miquel Àngel Adrover e Berta Llos). Peche musical con Ugia Pedreira.
O escritor e xornalista Xosé Lois Rúa faleceu o 30 de xullo de 2025.
Na súa traxectoria destacan os premios recibidos pola súa obra poética, o Cidade de Ourense, en dúas ocasións, e o Premio de Poesía Eusebio Lorenzo Baleirón.
Na web da AELG pode consultarse información sobre a súa obra, así como acceder á súa Fototeca e Videoteca.
Destacamos especialmente estes vídeos onde falaba sobre os motivos que o levaron a escribir e sobre os referentes e lecturas que alimentan a súa obra.
Transcribimos a carta escrita por Creators for Europe United dirixida a Henna Virkkunen, vicepresidenta executiva da Comisión Europea responsábel de Soberanía Tecnolóxica, Seguridade e Democracia, en que se solicita unha maior protección dos valores europeos e as obras creativas.
Creators for Europe United está formado por autoras/es, músicas/os, actrices, actores, cineastas, fotógrafas/os, ilustradoras/es, compositoras/es, deseñadoras/es, arquitectas/os, xornalistas, tradutoras/es, artistas, produtoras/es, editoras/es e representantes dos medios de comunicación e as industrias culturais de toda Europa.
Desde a Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega mantemos o noso compromiso na defensa das/os creadoras/es de contido e sumámonos ás voces europeas en defensa dos dereitos de autoría. No final do texto, podes acceder ao formulario de sinatura para apoiar a Carta.
“25 de abril de 2025
Estimada Vicepresidenta executiva Virkkunen,
Protexa a alma creativa de Europa!
Europa é moito máis que unha área xeográfica. É unha promesa cultural, unha promesa de liberdade, diversidade, innovación e cooperación. Esta promesa inspirou artistas, creadoras/es e visionarias/os durante xeracións.
Hoxe, porén, esta herdanza vese ameazada, non só pola división política, senón por un desenvolvemento tecnolóxico que degrada o noso traballo creativo a un mero recurso: a intelixencia artificial xenerativa.
Nós, as voces das industrias creativas europeas –autoras/es, músicas/os, actrices/actores, cineastas, fotógrafas/os, ilustradoras/es, compositoras/es, deseñadoras/es, arquitectas/os, xornalistas, tradutoras/es, artistas, produtoras/es, editoras/es e representantes dos medios de comunicación e as industrias culturais–, estamos dando a voz de alarma.
Os nosos dereitos como creadoras/es e titulares de dereitos están sendo sistematicamente erosionados baixo o pretexto de «promover a innovación». Miles de millóns de obras creativas estanse utilizando como base para sistemas de IA sen o noso coñecemento, sen o noso consentimento e sen remuneración. A Comisión Europea fixo moi pouco para protexernos disto.
Por tanto, instamos a que se tomen medidas decisivas e rápidas:
1. Transparencia total sobre os traballos, contribucións e actuacións que se usaron e se usarán para adestrar modelos de IA xenerativa e outro fins.
2. Remuneración axeitada polo uso das nosas obras.
3. Aplicación coherente das leis de dereitos de autoría aplicábeis, mesmo contra as empresas tecnolóxicas.
4. Participación das industrias culturais, creativas e dos medios de comunicación en todos os procesos reguladores para o goberno da IA.
A intelixencia artificial depende do noso contido creativo para funcionar. Sen ela, a IA está cega, baleira e sen palabras. Na actualidade, son exclusivamente os/as desenvolvedores/as dos modelos os que se benefician, mentres as/os creadoras/es e titulares de dereitos están sendo expropiadas/os.
A IA pode ser un motor de progreso, pero só se se basea en sólidos alicerces xurídicos e éticos.
Se Europa perde as súas creadoras e creadores, non só perderá a súa identidade cultural, mais tamén un dos seus sectores económicos máis fortes. Sacrificar este potencial significa pór en perigo o futuro de Europa.
Facemos un chamamento encarecido para:
Protexer a alma creativa de Europa, protexer os valores e as obras europeas. Actuemos agora para garantir un desenvolvemento xusto, transparente e conforme á lei da intelixencia artificial. Europa non pode ficar de brazos cruzados mentres se desvalorizan os seus fundamentos culturais.
Con énfase e moita preocupación, mais tamén coa esperanza de contar cunha potente e xusta regulación.”
