María Alonso: “A emigración é unha revolta en si, e a persoa emigrante, un suxeito político”

Entrevista de Montse Dopico a María Alonso en Praza:
“(…) – Praza (P): As persoas transmigrantes sodes, aseguras no inicio do libro [Transmigrantes. Fillas da precariedade], un colectivo “silenciado”. En que sentido?
– María Alonso (MA): Hai unha importante presenza nos medios de comunicación de historias de éxito de galegas e galegos no estranxeiro, mesmo a través de programas de televisión que idealizan dun xeito case obsceno este fenómeno. A emigración do final feliz si está documentada, mais hai outra que non o está. Con esta versión edulcorada da nova emigración galega parécese querer suxerir que a xente emigra porque quere, non porque non ten outra opción, e que o éxito está a esperar por nós no estranxeiro. Pero hai unha cara B que non se ve reflectida en moitas ocasións: as historias de fracaso daquelas persoas que aspiraban a ter unha vida mellor e que atopan no estranxeiro a mesma precariedade que pensaron que estaban deixando atrás.
Para min a transmigración é equivalente a precariedade, e desta precariedade poucas veces se fala. A cara menos amable da nova realidade migratoria, que é a migración das que teñen que firmar tres contratos zero-hour como limpadoras para poder chegar a fin de mes e, como iso non abonda, deciden probar sorte nalgún outro país e buscan outros tantos minijobs para tirar para adiante, e finalmente, mesmo pode que decidan deixalo e regresar á casa. A necesidade de recoller esta cara B foi o motivo que me levou a escribir o libro. En realidade, o que fago é intentar comprender o mundo que me rodea, mais tamén o concibo como contradiscurso a esta visión idealizada da nova emigración galega.
– P: En que se diferencia o actual do emigrante galego da xeración dos nosos pais e dos nosos avós?
– MA: Os condicionantes históricos son obviamente diferentes. Ademais, agora todas e todos temos un coñecemento moito máis global do mundo, o que facilita a toma da decisión de emigrar. Os medios de transporte tamén melloraron as condicións nas que unha viaxa, mesmo as novas tecnoloxías permítennos estar ‘aquí’ e ‘alí’ á vez e axudan a paliar a saudade. Estas diferenzas son indiscutíbeis, pero tamén hai unha serie de paralelismos.
A nova emigración galega, coma a do século pasado, caracterízase pola alta cualificación das e dos emigrados. A xeración das nosas nais e avoas pode que non tivesen títulos académicos, ou doutoramentos, pero os datos e estatísticas indican que tiñan un nivel de profesionalización moito maior do que eu pensaba, o que axudou a que se integrasen no tecido laboral dos países de acollida. É preciso afastarse do tópico da e do emigrante galego analfabeto do século pasado que tanto complexo de inferioridade ten creado.
En Terra de adeuses, que é o segundo capítulo do libro, ofrezo unha contextualización histórica á nova diáspora galega tendo en conta os movementos do pasado. Falo dos factores pull e push que motivan a toma de decisión de emigrar, e trato a segunda década dos noventa, caracterizada polo boom inmobiliario e que favoreceu a chegada de inmigrantes a Galiza, convertendo ao país no que define como un diaspora space.
No caso galego, este espazo de diáspora viuse condicionado non soamente pola chegada de comunidades latinoamericanas, africanas e de Europa do leste, entre outras, senón tamén pola presenza de retornados e retornadas, é dicir galegas e galegos de primeira ou segunda xeración no estranxeiro que aproveitaron aquela época de conxuntura económica para regresar ao país. A nova emigración galega afecta a todos estes colectivos, tanto ás galegas e galegos que nacemos en Galiza, como á xente que chegou durante os anos de bonanza económica, como ás retornadas e retornados que agora están a facer novamente as maletas. (…)”

Entrevista a Siro López sobre Cervantes e o Quixote. A invención do humorismo

Entrevista a Siro López en La Voz de Galicia:
“(…) – La Voz de Galicia (LVG): ¿Por que o «Quixote» representa o humorismo?
– Siro López (SL): É un personaxe ridículo, un tolo que fai tolerías. E os tolos, aínda que nos inspiren piedade, pola súas tolerías son personaxes cómicos. Se hai un personaxe cómico é don Quixote. Pero no momento no que deixa de falar de cabaleirías, cando se pon a falar doutras cousas, é un personaxe completamente sisado, é unha persoa boísima, culta, progresista. É un personaxe tan excepcional que nos crea mala conciencia da risa cando fai tolerías. Chegamos a solidarizarnos, a identificarnos con don Quixote, todos somos un pouquiño don Quixote.
– LVG: ¿Iso é o humorismo?
– SL: Ese é o humorismo. É que o lector chegue a identificarse con este personaxe que é cómico nun determinado momento pero é sublime noutro. Non podemos deixar de rir porque é un tolo, pero non podemos deixar de admiralo porque cando non fai tolerías é a persoa máis cabal, máis intelixente, máis boa, máis nobre e máis xenerosa que coñecemos. Ese é o primeiro personaxe humorista da literatura universal, antes non había ningún. Despois serve de modelo para moitos máis: Charlot é un quixote, un ser desvalido, inocente, un don quixote moderno. E moitísimos máis personaxes da literatura, do cine, do teatro, seguiron despois o modelo de don Quixote. (…)”

Sabela González publica a terceira entrega de As crónicas de Landereina

Desde o Zig-zag da Televisión de Galicia:
As crónicas de Landereina. Libro III: Sangue de Lúa é a terceira entrega da saga fantástica que asina Sabela González. Coa apócema da destrución da Pedra de Lúa nas mans de Berenguela e Güenaela, a escritora Sabela González retoma as aventuras destas dúas veciñas de Landereina, que agora deben escapar da illa dos sabios para volver á capital do reino e rescatar o príncipe Ohn, onde a traidora segue a gañar terreo aterrorizando a todos co seu goberno tiránico. Pode accederse á entrevista aquí.”

Xosé Ramón Mariño Ferro, antropólogo, autor de Autobiografía dun labrego

Desde o Zig-zag da Televisión de Galicia:
“O profesor de Antropoloxía Cultural da Universidade de Santiago de Compostela, Xosé Ramón Mariño Ferro, visita o programa para falar do seu libro Autobiografía dun labrego. Estudo novelado de Antropoloxía. Trátase do relato real da vida dun campesiño desde o seu propio punto de vista. Este innovador formato permítelle ao lector descubrir os costumes e cultura popular de Galicia en eidos coma o noivado, o sexo, o casamento, a morte, as aparicións ou a enfermidade. Pode accederse á entrevista aquí.”

Teresa Moure: “O futuro convida a centrar os nossos esforços na tarefa de dar cabo do Apartheid ortográfico, de procurarmos um público sem prejuízos, de ganharmos espaços”

Entrevista a Teresa Moure no Portal Galego da Língua:
“(…) – Portal Galego da Língua (PGL): Vens de dar começo a um blogue pessoal de crítica literária, A tecer aranheiras. Ti própria diz fazê-lo “quando blogues já não estão na moda, quando ninguém tem tempo para ler”, fazendo um apelo à resistência. De que jeito pode a crítica, hoje, edificar uma resistência?
– Teresa Moure (TM): A cada dia que passa mais sou persuadida pela ideia de que fica pouco tempo para um certo tipo de literatura. O pessoal devora textos on-line, mas acha não ter um momento propício para outros formatos mais clássicos. Nesse sentido, é possível que a palavra resistência se module mais uma vez entre nós. O meu objetivo consiste, portanto, em tecer uma rede de cumplicidade entre criador@s que ainda tentamos construir mundos ou enviar mensagens para o público, embora tantas dificuldades. A tecer aranheiras concentra-se especialmente em livros invisíveis pelo seu género (poesia, ensaio), ou pela temática e o estilo; livros pouco divulgados nos meios convencionais ou declaradamente proscritos do núcleo oficial da cultura. Tem muito de subversão, de denúncia dos circuitos diminutos da crítica neste país, e também muito de brincadeira pessoal.
– PGL: Do mesmo ponto da crítica (que é sempre, mesmo em sentido inverso, também o da instituição), qual achas que é o estado das letras reintegracionistas? Quais os seus caminhos mais fecundos em clave de futuro?
– TM: Toda a literatura galega é um produto contrapoder por definição. Assim nasceu, como uma reivindicação nacional, e dalguma maneira esse é seu perfil caraterístico, visto que continua a ser vetada na maioria das montras das livrarias. Num tal contexto, a literatura galega reintegracionista constituiu mesmo as margens das margens. Porém, nos últimos tempos, timidamente, e devido a circunstâncias externas a seus criadores, parece visualizar-se um bocado. Como tais produtos literários, as criações em normativa reintegracionista têm a garantia duma vontade de língua, que é um motor importante nesta arte. O futuro convida a centrar os nossos esforços na tarefa de dar cabo do Apartheid ortográfico, de procurarmos um público sem prejuízos, de ganharmos espaços. A qualidade e as vontades de tantas criadoras e criadores não podem ser inúteis. (…)
– PGL: Bolcheviques (1917-2017), livro coordenado por ti e editado por Através e Xerais, vem de ser escolhido como um dos melhores ensaios do ano pelos leitores de Fervenzas Literarias. Agora que têm passado já umas semanas desde a sua aparição, e que começaste a fazer lançamentos da obra, como avalias a experiência?
– TM: Os volumes de Bolcheviques, um único livro com duas editoras, constituem uma experiência sem precedentes na nossa história editorial e bastante esquisita em qualquer lugar. As grandes editoras dum país pequeno e culturalmente ocupado por outra língua decidem uma política sem fendas: só publicam numa normativa isolacionista, rejeitando as possibilidades económicas e a difusão internacional que teria a ortografia histórica. Em consequência, no lado escuro, xorde uma alternativa editorial para dar voz à dissidência, por assim dizer. Perante uma tal situação, quando alguém quer organizar um volume de autoria coletiva sobre determinado tema, vai bater com que os autores e autoras especialistas de facto escrevem em normativas diferentes. Uma resposta possível, que também não é assim tão imaginativa, consiste em propor que cada autor(a) utilize a normativa da sua preferência e que o livro seja editado por duas editoras, que podem manter, desta maneira, as suas políticas ortográficas. Utilizei no prólogo a metáfora do rei Salomão com certa ironia. Desta vez, o Salomão decidiu partir a criança, a metade para cada mãe. Pretendíamos visualizar assim que, quando existir vontade, é possível procurar a via. A minha esperança é que no futuro imediato apareçam mais projetos onde a convivência das normativas dê nas vistas, experimentando com novas fórmulas. Porque nós, reintegracionistas, queremos lá estar, na cultura galega; não fazer parte dum grupo de exílio forçado.
Num sentido diferente, acho muito engraçado que seja eu (nem militante dum partido comunista, nem historiadora) a coordenadora. Ter escrito um romance sobre Inessa Armand e Lenine deu-me hipótese de partilhar opiniões políticas e históricas com boa parte da esquerda deste país. No ano passado fui convidada a participar num Comité para a celebração do centenário da revolução russa e lá propus que o meu contributo poderia consistir em publicar um livro. Eis o livro. (…)”

Antón Riveiro Coello: “As obras de Carlos Casares foron unha ponte entre a tradición e a modernidade”

Entrevista a Antón Riveiro Coello na Real Academia Galega:
“(…) – Real Academia Galega (RAG): Que características pensa que definen mellor o legado de Carlos Casares?
– Carlos Casares (CC): O seu legado creativo é fantástico. Como escritor, era versátil, e del pódense destacar moitos aspectos, o principal era a súa individualidade, que el defendía, afastándose de grupos como o da Nova Narrativa onde estaban outros escritores como Méndez Ferrín, Mourullo ou María Xosé Queizán, máis decantados por unha liña de ton simbólico e experimental. Carlos gustaba de desmitificar o escritor e rexeitaba o elitismo hermético. Apostou claramente polo realismo. E a oralidade é un aspecto crucial na súa literatura, chea de naturalidade e dunha atmosfera coloquial. Carlos foi quen de trasladar toda esa frescura e espontaneidade da narración oral ao relato máis culto, é dicir, escolleu o realismo e vestiuno coas técnicas narrativas máis anovadoras do século XX.
Outra característica importante de Carlos é que escribe na procura dun público amplo e popular, talvez arrimándose á mesma preocupación de Cesare Pavese que non era outra que abrir a posibilidade de facer accesible a cultura a todas as capas sociais, unha cultura con raíces no pobo. “O contacto cos lectores para min debe ser sempre condición esencial á literatura”, dicía Carlos. E era doado crelo porque a luminosa transparencia da súa prosa ía nesa procura de chegar ao lector. Unha depuración impecable, onde el mesmo rexeitaba a presenza do escritor e teimaba na idea de que o estilo non se debe notar. E, certamente, el acadábao coa súa prosa, aparentemente sinxela, sempre ao dispor da historia que contaba.
Outra particularidade do Carlos escritor sería esa reivindicación da inocencia, desa ollada infantil que bota sobre o mundo e que está presente na meirande parte da súa obra. Carlos no fondo era un neno grande, que quería seguir contemplando todo coa ollada da infancia. Salientar tamén o seu talento natural para ese humor que funciona como curación e contrapunto para a violencia e os conflitos. (…)
– RAG: Que pegada coida que deixou na cultura galega?
– ARV: Poucas persoas concitaban tanto cariño e admiración en todos os eidos da sociedade como acontecía con Carlos. E ese respecto serviulle para atraer á causa galega persoas que, de primeiras, estaban en contra ou desconfiaban dela. Carlos, como home de altura que era, aceptou as teses de Ramón Piñeiro e tocou poder con fórmulas conciliadoras que axudaron a establecer puntos de encontro con sectores que estaban nos antípodas do que el pretendía. Non se puxo á contra, senón que mesmo emprestou a súa figura para a institución cultural do país. Sen el é imposible comprender todo o que se conseguiu. De feito, co paso do tempo e as circunstancias actuais, o seu valor non deixa de medrar na ausencia. Estou seguro de que, se vivise, tratariamos de buscar nel unha resposta para a situación cultural tan alarmante en que nos atopamos neste intre. (…)”

Entrevista a María Reimóndez, Premio Xohana Torres de ensaio e creación audiovisual

Desde o Diario Cultural da Radio Galega:
““É sorprendente que unha muller do seculo XIX como Rosalía de Castro tivese a coraxe de utilizar (na tradución) estratexias que hoxe en día se consideran moi vangardistas, mesmo controvertidas”.
María Reimóndez gaña coa obra Corpos exorbitantes. Rosalía de Castro, tradutora feminista, en diálogo con Erín Moure o Premio Xohana Torres de ensaio e creación audiovisual. Pode accederse á entrevista aquí.”

Entrevista a Manuel Ferreiro, especialista na obra de Eduardo Pondal

Desde o Diario Cultural da Radio Galega:
““As dificultades da reapropiación da obra de Pondal veñen por unha banda de que a súa poesía non é fácil e por outra da súa actitude misóxina que complica a súa recepción. Tamén é verdade que eses poemas misóxinos son unha parte minúscula da súa obra e ten outros onde a súa actitude é radicalmente a contraria”. Pode accederse á entrevista aquí.”