Xabier López: “Non podemos confundir o canon coa lista dos máis vendidos”

Entrevista de César Lorenzo Gil a Xabier López en BiosBardia:
“(…) – BiosBardia (B): Cadeas é unha novela cunha estrutura que pon en cuestión o propio concepto de novela. Varios relatos van saíndo coma ponlas dun esquelete central: o encontro dun escritor cunha parella de lectores. De onde xorde esa estratexia narrativa?
– Xabier López (XL): Dunha reflexión vital que se fai literaria: a vida é unha novela ou unha sucesión de relatos? E da reflexión ao xogo: cantos relatos caben nunha novela? Cantas novelas caben nun relato? Recoñezo que buscaba acender un debate sobre os límites da narración cos demais escritores e sorprendeume que se crease maior comunicación cos lectores que con outros literatos sobre este aspecto. Ás veces leo cousas sobre a narrativa que me fan pensar que temos un pensamento sobre a novela algo atrasado: novela é todo o que queiramos que sexa unha novela.
– B: A figura do lector está moi presente na novela. Nese esquelete central un escritor atopa unha lectora cun libro seu na praia, acaban por coñecérense e o autor pasa unha noite ceando no chalé dela e do seu home, tamén lector e fan do escritor. Estes lectores da novela son tratados con bastante crueldade.
– XL: Esa parte do libro é unha parodia sobre esa relación entre o escritor e os seus lectores. E recoñezo que tiña certo medo á reacción de quen collese o libro e reparase nesa relación. Mais fiquei moi sorprendido. Primeiro porque a novela gañou o Xerais, que é un premio que dan os lectores e logo porque as persoas que len o libro e mo comentan vexo que entenderon ese punto de vista humorístico e esaxerado.
Eu quería reparar na busca do escritor polo seu lector tipo, esa figura difusa que non sabemos que existe pero que está acompañando o escritor cando escribe. Para quen escribimos? Quen queremos que nos lea? E se, como pasa en Cadeas, o lector que nos encontramos non é quen pensabamos a priori que podería ler os nosos libros? Supoño que os escritores que venden moito acaban por ter algún tipo de coñecemento directo dos seus lectores mais no caso galego, a pregunta xeral é: hai alguén aí? Alguén espera para ler o que temos que dicir?
– B: Alguén hai. Os libros véndese. Mais quizais non tanto coma esperan os escritores.
– XL: Mais ese non é un problema especificamente galego. A maioría, a gran maioría dos libros en español venden unha media de mil exemplares. E vender esa cantidade xa se considera un éxito. Hai unha evidente crise no mercado global do libro, está en cuestión a cadea entre a produción de libros como obxectos e o desexo dos lectores por adquirilos. O problema é que a literatura galega suma a esa crise a súa propia condición de mercado minorizado. Ás veces somos un pouco duros con nós mesmos, as nosas letras como sistema son relativamente novas. Existe literatura galega desde hai 150 anos, máis ou menos. E non tivemos unha ortografía máis ou menos consensuada até a década do 1980. Pensemos en todo o que se leva feito en 35 anos. E en troques estamos sempre cuestionándonos, esixíndonos cousas que noutros contextos moito máis favorables nin se formulan. E esa autoesixencia tamén se trasladou aos lectores. En galego cultivouse un lectorado fiel, militante, que valora os escritores en virtude da súa pertenza, implícita ou explícita, a unhas siglas políticas hexemónicas dentro do nacionalismo. E cando ese autor sae desas coordenadas, os lectores deixan de comprar os seus libros. Nos últimos tempos intentouse facer outro tipo de mercado, independente do proceso de construción nacional. Pareceu por un tempo que si se podía asentar mais hoxe en día xa non teño tan claro que haxa espazo para todos. (…)”

Cuestionario Proust: Asun Estévez

Desde o blogue de Ramón Nicolás, Caderno da crítica, este Cuestionario Proust a Asun Estévez:

«1.– Principal trazo do seu carácter?
– Entusiasmo e vitalidade. Non me rindo nin rendida.
2.– Que calidade aprecia máis nas persoas?
– A tolerancia e o respecto polo espazo e a intimidade dos demais.
3.– Que agarda das súas amizades?
– Que me queiran como son.
4.– A súa principal eiva?
– Hai algunha por aí, a impuntualidade, una batalla constante co tempo. Creo que chegarei tarde ata ao meu enterro…, mais ese día xa non será cousa miña.
5.– A súa ocupación favorita?
– Escribir, una boa conversa e soñar. E viaxar sempre que é posíbel.
6.– O seu ideal de felicidade?
– O abrazo do meu fillo. De tódolos xeitos, son moi inconformista e esixente. Sempre á procura.
7.– Cal sería a súa maior desgraza?
– Perder ese abrazo. E perder a palabra.
8.– Que lle gustaría ser?
– Tan só feliz…, paréceme que non é pedir moito.
9.– En que país desexaría vivir?
– Gústame onde vivo, pero non estaría nada mal unha voltiña ou dúas polo mundo.
10.– A súa cor favorita?
– Azul, verde e amarelo que son para min as cores da vida. Agora para vestirme preferentemente de negro.
11.– A flor que máis lle gusta?
– Gústanme todas as flores pero as silvestres as que máis.
12.– O paxaro que prefire?
– As gaivotas. Podo pasar horas ollándoas. Envexo a súa liberdade.
13.– A súa devoción na prosa?
– Non son de devocións pero si de preferencias especiais, Neira Vilas, García Márquez, Saramago…, son de lectura necesaria.
14.– E na poesía?
– A poesía en si mesma. Todo aquel poema que me faga vibrar e me obrigue a lelo e relelo unha e outra vez.
15.– Un libro?
– Serían moitos. Non podería escoller. Imposible decantarme por un en particular. Ademais cada etapa da nosa vida necesita de diferentes lecturas, non demandamos sempre o mesmo.
16.– Un heroe de ficción?
– Non son de heroes…, pero cando era nena atopaba en Tarzán un aquel…, parecíame fascinante, salvaxe, primitivo, puro e libre.
17.– Unha heroína?
– Pipi Calzaslargas. Rebelde e auténtica.
18.– A súa música favorita?
– Son totalmente musical. Respiro palabra e respiro música.
19.– Na pintura?
– Dalí e Lugrís.
20.– Un heroe ou heroína na vida real?
– Calquera que sexa capaz de saír adiante nas adversidades.
21.– O seu nome favorito?
– Pois o meu. De nena horrorizábame o meu nome. Mais co tempo cheguei a querelo, agora mesmo, encántame. Non podería chamarme doutro xeito.
22.– Que hábito alleo non soporta?
– A hipocrisía e a vulgaridade.
23.– O que máis odia?
– Non son de odiar, paréceme un sentimento frustante para quen o sente. Pero si aborrezo algunhas cousas, a inxustiza é a que máis.
24.– A figura histórica que máis despreza?
– A calquera ditador.
25.– Un feito militar que admire?
– Ningún. Sempre deixan algún pouso turbio atrás.
26.– Que don natural lle gustaría ter?
– Confórmome como son aínda que asumo que todo é mellorable.
27.– De que maneira lle gustaría morrer?
– Gozando plenamente.
28.– Cal é o seu estado de ánimo máis habitual?
– Contenta. A pesar de tódalas tormentas nacín con esa predisposición. Espero que non me abandone nunca.
29.– Que defectos lle inspiran máis indulxencia?
– O medo e os seus derivados.
30.– Un lema na súa vida?
– Teño dous: “Querer é poder” e “Vive e deixa vivir”.”

Yolanda Castaño: “O proceso de produción literaria parece non existir. Un libro non se sabe de onde sae”

Entrevista de Montse Dopico a Yolanda Castaño en Magazine Cultural Galego:
“- Montse Dopico (MD): Polo que saíu publicado, semella que A segunda lingua é unha defensa do galego. Mais se cadra é máis ben unha reflexión sobre as dificultades de enfrontarse á comunicación nun idioma que non é o propio, non si?
– Yolanda Castaño (YC): Si. A segunda lingua é a lingua do outro, a que non é a túa. A lingua é o filtro a través do que nos conectamos co mundo. E ás veces temos que botar man de linguas estranxeiras. Entón aparecen as dificultades, os conflitos que iso entraña. O libro é unha metáfora diso, e das dificultades que supón comunicarse, achegarse aos outros, que ás veces é un quero e non podo… É querer mostrarte como es e non conseguilo porque non tes as ferramentas. Son os malentendidos…
– MD: Aínda que é un libro distinto dos anteriores teus, algunha conexión pode haber. O poema Cousas que comezan por Y lembra O libro da egoísta, a súa achega á propia identidade…
– YC: Ese era un libro sobre a propia identidade, si. Un libro autocrítico tamén. Cando somos novos falamos de nós mesmos porque non sabemos nada do mundo, nin da vida, é normal. Co tempo, supoño que viñeron os cambios. O poema que citas só compila cousas que comezan por y. Se colles un dicionario de galego e buscas a letra y, verás que non deixei fóra do poema moitas palabras que comezasen con ela. Si que hai unha alusión ao tema da miña inicial, mais non é un texto tan autoreferencial como O libro da egoísta.
– MD: Alén das linguas, o libro fala da capacidade humana da linguaxe…
– YC: Si, e mesmo de aspectos filolóxicos concretos: fonoloxía, lexicografía… A idea era explorar desde o punto de vista poético eses aspectos que poden ser máis técnicos e non tan centrais na linguaxe. O sentido xeral é non precisamente emocionarme con cousas grandiosas, senón poñer a mirada no máis pequeno. En lugar de atender a cousas máis tradicionalmente poéticas, ollar un papel, un linguado, un calamar… En vez de mirar tanto a semántica, o significado, ollar para a morfoloxía, a morfosintaxe… (…)”

Elena Gallego: “O labor que fai Marta Vilas na miña novela achégase bastante á realidade que se vive na redacción dalgúns medios galegos”

Entrevista de Raquel Feijoo a Elena Gallego en Tempo de Lecer Ourense, desde Xerais:
“(…) – Tempo de Lecer (TdL): “O primeiro cadáver apareceu aboiando nas augas calmas da ría…” Con este comezo, que podemos esperar de Sete Caveiras?
– Elena Gallego (EG): Unha novela trepidante, chea de acción. Esa primeira frase é unha declaración de intencións. Con Sete Caveiras eu quería “apostar forte” dende a primeira liña de texto. (…)
– TdL: Hai algo de Elena Gallego en Marta Vilas, ou ó revés?
– EG: É moi difícil escribir unha novela sen aportarlle algo da túa personalidade e vivencias, pero Elena Gallego e Marta Vilas son dúas mulleres xornalistas moi diferentes. Eu nunca traballei na sección de sucesos, coma ela, e non quero nin imaxinarme no seu lugar. Pero apetecíame escribir unha novela negra e darlle protagonismo a unha muller, e aínda por riba xornalista. Abofé que xa ían sendo horas. (…)
– TdL: É vostede unha escritora coñecida e recoñecida pola saga fantástica Dragal, coa que conseguiu o cariño e a complicidade do público xuvenil -e tamén do que xa non o é tanto-. Por que decidiu dar o salto á novela negra? Foi un paso difícil? En que tivo que cambiar a súa rutina de traballo para lle dar forma a esta novela?
– EG: Despois de varios anos convivindo cos personaxes de Dragal, necesitaba facer unha paréntese no meu universo literario e crear algo diferente. Sempre me gustaron as novelas de misterio, así que me propuxen o reto de emular un dos grandes clásicos de Agatha Cristie. Foi un gran reto, ademais cun importante traballo de documentación, mais coido que o resultado ben paga a pena. (…)”

Grial, 50 anos abrindo camiños

Entrevista de Marcos Pérez Pena a Henrique Monteagudo en Praza:
“(…) – Praza (P): Podemos dicir que Grial soubo adaptarse en cada momento aos tempos, transformándose en función do que o país demandaba?
– Henrique Monteagudo (HM): A revista empezou como unha operación de resistencia. Cando se crea Galaxia, un dos seus principais obxectivos era facer unha revista que servise de canle de expresión e difusión da cultura galega, nun momento no que non había ningunha. Tentouse a través dos Cadernos Grial, que eran libros, pero cunha edición periódica, e cumprían esa función. Pero ao terceiro número o réxime xa se decatou e botou abaixo o intento. Despois chega Grial, primeiro moi vinculada a aspectos filolóxicos, á lingua e á literatura. Cando pasan os tempos da resistencia e Grial ten que reinventarse, comeza a ser unha revista menos filolóxica e ábrese a outros campos, cun perfil máis interdisciplinar. E xa na última fase, que abrimos hai dez anos, tentamos incorporar as novas tecnoloxías e a ciencia, digamos que, ao igual que se fixo antes, poñéndonos á altura dos desafíos. (…)
– P: Que retos ten Grial por diante?
– HM: Un reto inmediato é o mundo dixital e o acceso a través da rede aos contidos da revista. Neste momento pódense baixar en pdf algúns artigos, pero temos que ir cara a fórmulas máis visibles. E hai tamén un reto de renovación xeracional. Temos moitos colaboradores novos nos artigos e nas traducións, pero hai que involucrar máis xente nova no traballo de redacción da revista.
– P: Todo, ademais, nun contexto moi negativo para a edición en galego, como amosan os recentes datos do INE… Como se reverte esta situación?
– HM: A edición en galego ten dous desafíos, que son por un lado o desafío -común a todas as empresas- da crise económica, e polo outro o desafío -común tamén aos xornais- da reconversión do modelo de negocio pola entrada no mundo dixital. Para afrontar esta transformación temos a pexa da crise económica e tamén o feito de que é necesario o apoio dos poderes públicos para levar a cabo esta reconversión tecnolóxica e o cambio de modelo de negocio. E estamos vendo un compromiso cada vez máis reducido por parte da administración, nun contexto como o galego, no que hai unha perda de falantes e unha caída demográfica. Debemos explicarlle á sociedade en que consisten estes desafíos, e debemos esixir este apoio público, pero non debemos limitarnos á queixa, debemos tomar a iniciativa, aproveitar as oportunidades e facer as cousas ben feitas. A caída da edición en galego é unha moi mala noticia, pero todos sabemos que en galego se editaban algunhas cousas que sobraban, falando por exemplo de parte da edición institucional. Como facemos unha edición competitiva? Pois facendo bos libros e gañando lectores. (…)”

Cuestionario Proust: María Solar

Desde o blogue de Ramón Nicolás, Caderno da crítica, este Cuestionario Proust a María Solar:

«1.– Principal trazo do seu carácter?
– A ilusión polos proxectos, os traballos, as persoas. Son positiva e intento non deixarme arrastrar polo “lado escuro” do mundo. Gusto da luz.
2.– Que calidade aprecia máis nas persoas?
– A sinceridade. Aprecio que me digan a verdade aínda que doa, é a única maneira de avanzar.
3.– Que agarda das súas amizades?
– Que estean sempre aí e que mo fagan saber.
4.– A súa principal eiva?
– Son moi esixente comigo e cos demais.
5.– A súa ocupación favorita?
– Teño a sorte de ter un traballo que se sabes aproveitar ocasiona moitos momentos fermosos, de aprendizaxe, de coñecer xente, e vivir situacións privilexiadas. Cando é así é unha ocupación marabillosa, como escribir. E xunto a iso encántame ocuparme simplemente de gozar da vida.
6.– O seu ideal de felicidade?
– Vivir intensamente, non deixar pasar as horas sen máis. Son moi consciente de que o tempo que temos é limitado así que tento gozar das cousas desde xogar cos fillos, ata conversar con quen ten algo que contar e por suposto, e moi especialmente, do amor. Son unha buscadora nata de momentos felices compartidos.
7.– Cal sería a súa maior desgraza?
– A dor dos que amo.
8.– Que lle gustaría ser?
– Son feliz co que son e con quen son.
9.– En que país desexaría vivir?
– Neste.
10.– A súa cor favorita?
– O negro que absorbe as lonxitudes de onda de todas as cores. Ou sexa que dalgunha maneira as ten todas.
11.– A flor que máis lle gusta?
– As que atopas camiñando e están aí como un agasallo.
12.– O paxaro que prefire?
– Gústanme as curuxas, sempre as tiven por listas. E son femininas ata os machos. Non hai “curuxos”.
13.– A súa devoción na prosa?
– Non teño mitos, nin son devota de ninguén, creo que cada libro ten o seu momento na vida e incluso unha lectura diferente. Borges vale case sempre.
14.– E na poesía?
– Na poesía pásame exactamente o mesmo, incluso máis, gústame moito a poesía dalgunhas mulleres como Berta Dávila ou Olga Novo, pero podo quedar días refuxiada nun poema dun clásico.
15.– Un libro?
– O dicionario da Real Academia Galega, imprescindible.
16.– Un heroe de ficción?
– “Mazinger Z”: teño unha fixación con el porque de pequena cando xogabamos nunca podía ser Mazinger, sempre tiña que ser “Afrodita A” porque era unha nena.
17.– Unha heroína?
– “Tormenta”, unha mutante poderosa e intelixente dos X-men. “Afrodita A” está moi limitada nas armas só ten o “pechos fuera”. Pero insisto en que sempre elixiría un superheroe, en xeral vailles mellor.
18.– A súa música favorita?
– Non me chegaba o día para apuntala. A música é imprescindible para min. Encántame descubrir cousas novas. E nos que están sempre pode ir dos Holywater, ou Narf por aquí aos Red Hot Chili Peppers por alá.
19.– Na pintura?
– Calquera que non me sexa indiferente. Non teño pintores favoritos, teño obras favoritas.
20.– Un heroe ou heroína na vida real?
– Miña nai, que viviu nunha época na que se lle negaron moitas cousas e foron auténticos heroes diarios.
21.– O seu nome favorito?
– Aldara, o da miña filla.
22.– Que hábito alleo non soporta?
– Non soporto a quen non fai o seu traballo.
23.– O que máis odia?
– A inxustiza, a calquera escala. Que fagan mal a alguén.
24.– A figura histórica que máis despreza?
– Todas as que teñen as mans manchadas de sangue.
25.– Un feito militar que admire?
– A toma e posterior liberación de Perejil. Estás de coña, non, Ramón?
26.– Que don natural lle gustaría ter?
– A ubicuidade, facilitaria moito ser muller.
27.– De que maneira lle gustaría morrer?
– Nos brazos do meu amor e sabendo que marcho. Aí acubillada como se fora durmir.
28.– Cal é o seu estado de ánimo máis habitual?
– Un estado de ánimo animoso. Son alegre por natureza e por autoconvencemento de que é a mellor maneira de vivir a vida.
29.– Que defectos lle inspiran máis indulxencia?
– Os que se derivan da ignorancia non buscada.
30.– Un lema na súa vida?
– Todo é posible… por intentalo non vai quedar.”