Arquivo da categoría: Xeografía
Orixes da escrita: Penélope
Desde Criticalia, de Armando Requeixo:
Un paso adiante i outro atrás, Galiza,
i a tea dos teus sonos non se move.
A espranza nos teus ollos se esperguiza.
Aran os bois e chove.
Un bruar de navíos moi lonxanos
che estrolla o sono mól coma unha uva.
Pro tí envólveste en sabas de mil anos,
i en sonos volves a escoitar a chuva.
Traguerán os camiños algún día
a xente que levaron. Deus é o mesmo.
Suco vai, suco vén, Xesús María!,
e toda a cousa ha de pagar seu desmo.
Desorballando os prados coma sono,
o Tempo vai de Parga a Pastoriza.
Vaise enterrando, suco a suco, o Outono.
Un paso adiante i outro atrás, Galiza!
Se hai un territorio emblemático na poética de Díaz Castro ese é o que vai de Parga ata A Pastoriza, espazos ambos os dous que, xunto ao etnotopónimo Galiza, figuran no máis célebre dos poemas do autor: “Penélope” (Nimbos, 1961).
No derradeiro dos serventesios hendecasílabos da composición é onde figuran Parga —que non é outra que a localidade de San Salvador de Parga— e mais A Pastoriza. E é respecto desta última onde ten xurdido certa confusión interpretativa que convén aclarar.
A Pastoriza é un haxiotopónimo que, como xa explicou algún estudoso diazcastriano (velaí, poño por caso, os traballos de Xaquín Campo Freire) non alude nin ao concello da Pastoriza norlugués nin a outras localizacións coruñesas con ese nome, senón ao santuario do San Alberte (así chamado por ser o seu padroeiro) ou da Pastoriza (tamén denominado deste xeito por celebrarse nel unha célebre romaría o primeiro domingo de agosto en honor á Divina Pastora).
A este santuario da Pastoriza ía de romeiro Díaz Castro cando rapaz, tamén de mozo e logo de adulto, tras a Guerra. Daquela, o Tempo que vai desorballando os prados coma sono percorre esa legua escasa para regresar á mandorla na que todo se envolve en sabas de mil anos, nun outono atemporal, un camiño que andan os ventos dando un paso adiante e outro atrás sempre ao carón de río Parga, guieiro fidel que á súa beira leva de San Salvador de Parga ata A Pastoriza, espazo matricial e orixe da escrita nimbada.”
Orixes da escrita: Diss’a fremosa en Bonaval assy
Desde Criticalia, de Armando Requeixo:
“Diss’a fremosa en Bonaval assy:
“Ay, Deus! Hu é meu amigo d’aquí,
de Bonaval?
Cuyd’eu, coitad’é no seu coraçon
porquê non foy migo na sagraçon
de Bonaval.
Poys eu migo seu mandado non ey
já m’eu leda partir non poderey
de Bonaval.
Poys m’aquí seu mandado non chegou,
muyto vin-eu mays leda ca me vou
de Bonaval”.
A coita da moza que se lamenta nesta cantiga por non ter cadrado co seu amigo en Bonaval traspasou os séculos e lémbranos hoxe, case mil anos despois, que o amor e a ledicia da compaña namorada seguen a ser forzas extraordinarias que todo o poden.
En San Domingos de Bonaval latexa parte do corazón de Compostela, a vella capital do Reino de Galicia, o umbilicus no que desembocan todos os camiños xacobeos. O Bonaval de extramuros, á caída da Almáciga, pé da Porta do Camiño pola que os peregrinos da Francia e do resto de Europa chegaban presentar os seus respectos ao señor Apóstolo, é a orixe da escrita dalgunhas das pezas máis fermosas da nosa áurea lírica medieval.
Bonaval —o bonam valem ou bo val latino— fíxose templo a partir da peregrinación de San Domingos de Guzmán, en 1219. Non se sabe a data exacta da consagración á que alude a cantiga, pero tendo en conta que as primeiras referencias ao templo (aínda baixo a advocación de Santa María) son do 1228, hai que supor que se situaría arredor de 1230. Sigue lendo
Orixes da escrita: Campanas de Bastavales
Desde Criticalia, de Armando Requeixo:
“As campás da igrexa de San Xiao de Bastavales, freguesía do Concello de Brión, no val da Amaía, ecoan no corazón da voz feminina deste poema no que non poucos rosaliólogos quixeron ver a propia Rosalía. As súas badaladas espertan nesa voz, talvez autobiográfica, un proceso de rememoración no que se cadra non son alleos os días vividos na contorna, concretamente na aldea de Castro de Ortoño, onde segundo a memoria oral e de vida a autora deste poema incluído en Cantares gallegos puido morar parte da súa nenez coidada pola familia de seu pai, o crego Manuel Martínez Viojo.
O que si é claro é que Bastavales e a redonda padronesa foron eidos caros a Rosalía, que os cantou en múltiples ocasións, deixando constancia da fermosura destas terras e dos sentimentos que as mesmas arrincaron nela. As Torres da Hermida en Lestrobe, o propio Padrón, as veigas de Laíño e outros espazos cruzan as súas composicións, que entrañan así un especialísimo territorio poético e vivencial xa para sempre inmortalizado pola súa escrita.
Imposible non pasar por Bastavales e morrer de soidades na paisaxe rosaliana. As coitas das vivencias fuxidías consomen aquí e os recordos veñen mainos polo que foi e xa non será, con Rosalía sempre.”
Orixes da escrita: Aló en Lamanide
Desde Criticalia, de Armando Requeixo:
“Iníciase a sección ‘Orixes da escrita’, na que se irán recuperando textos emblemáticos da literatura galega especialmente vencellados a localizacións concretas, que serán ilustradas fotograficamente para os rememorar.
Dáse comezo a esta sección co poema “Aló en Lamanide”, de Aquilino Iglesia Alvariño (Abadín, 1909-Santiago de Compostela, 1961), recollido na sección “Cabrifollos e oucas” do seu libro Cómaros verdes (1947).
Lamanide é o nome dun fermoso altorelo con terras de labor e largacíos prados rodeados de frondosas arboredas situado a apenas un quilómetro ao surleste da casa natal do escritor, no lugar de Seivane, parroquia de San Xoán de Vilarente.
É alí, no espazo contiguo ao vilar de Albán que tamén figura no poema, onde se desenvolve a traxedia rústica que palpita nestes versos: a morte dun boi durante a arada, en plena canícula, e o regreso derrotado do labrego ao lar acompañado do outro bóvido solitario que sobrevive. Unha das mellores composicións do autor, na que se condensa a vivencia de todo un mundo e os seus valores que, malia a súa evidente transformación, no substantivo segue a conmovernos.
Aló en Lamanide
Aló en Lamanide, ô pe do río,
nunha leira de cómaros en sombra,
araba unha xugada de bois novos,
os cornos pequeniños, estrelados.
Ó facer un cadullo, de repente,
a xugada paróu.
Qué paz inmensa
nas maus daquela hora chea de sol,
leda coma un Mercurio!
No aire as loias
nin siquera o souperon. Un dos bois,
coas faces escumosas chegas de sangre,
caéu entre as sucadas.
Caéu morto!
—Ai, meus labregos do vilar de Albán!—
Sobre os longos vilares, o azul calmo
do bafexar calado das aradas.
Fontes de auga soñada, quedas, longas,
sombras de álamos regan a ribeira.
Coma nun liso mármore impasibre,
a señardá resalta en dôr calada
a un brutamontes, triste coma a noite,
o xato sin parexa dexunguido.
Na paz das veigas —sô— quedóu o arado
enrellado na cal.
Ó lado, inmenso,
sacrificado a un fado escuro e triste
un boi, inda xuvenco, doce morto.
Pol-os bosques abaixo, pol-os cómaros
de verdes prados moles, gurgullantes
por cen toupeiras vivas de auga nova,
co seu boi sin parexa dexunguido,
triste, calado e sô vai o labrego.
Entre us seixos, de prados arelante,
con zoquiñas de vidro patuxando,
salta un regueiro novo. O boi sin sede
mal bafexóu a i-auga e inchóu as faces
de ávidas ventás en fondo ardor,
coma de auroras ou mazás reinetas.
Arrimado á aguillada e ô carón,
cun non sei qué no peito derretido,
ollos estarulados e pasmados,
triste brañego, amigo de Virxilio,
deixa ir a cabeza do seu peso.
A i-auga tira d’ela contra a terra,
xogando coa sua sombra engueimadiña
leda e cruel, aló en Lamanide.”
Santiago: presentación do libro Xeografía de Galicia
O 
xoves 15 de decembro, ás 11:00 horas, na Sala de Profesores da Facultade de Xeografía e Historia da Universidade de Santiago (Praza da Universidade, 1), terá lugar a presentación do libro Xeografía de Galicia, coordinado por María José Piñeira Mantiñán e Xosé Manuel Santos Solla, publicado en Xerais, elaborado por un amplo equipo de profesionais vencellados aos estudos xeográficos e á Universidade de Santiago. O acto contará coa participación dos coordinadores e o editor Manuel Bragado.
Concurso na web Galicia Encantada
Boletín Galicia Encantada
No “Concurso na web Galicia Encantada” o premio non son cartos, mais a emoción está asegurada. Propoñemos un concurso arredor dos lugares con lenda. Facilitamos unha foto e un punto xeográfico no Google Maps. Queda na vosa man identificar o lugar co seu verdadeiro nome e achegar as lendas que consigades sobre o mesmo. O que mandedes irase facendo público e entre todos completaremos un circo máxico: identificaremos e descubriremos os lugares lendarios de Galicia.
Unha listaxe de honra dos que máis colaboren agarda polo nome dos aventureiros da internet. Estas son as normas… e esta é a primeira proba. Saúde e sorte para todos do Coordinador de contidos de Galicia Encantada.
© 2007 | Galicia Encantada.com
I Semana do mar en Compostela, do 22 ao 26 de outubro
«Galicia é un país debuxado por rías que penetran ducias de quilómetros no interior. Actualmente a maioría da poboación galega habita nas áreas litorais e nas súas zonas de influencia. Galicia é historicamente unha potencia pesqueira de nivel internacional e base dunha das frotas extractivas máis importantes. Tamén conta cunha actividade extractiva e de cultivo nas augas territoriais que constitúen o alicerce dunha potente industria conserveira e de produto fresco.
Froito da súa historia, Galicia ten ademais un patrimonio material e inmaterial que reborda a vertente estritamente económica para conformar unha cultura mariñeira que impregna toda a sociedade.
Así pois, a nosa dependencia do mar xera diálogos moi complexos que precisan análises globais que nos permitan actuar do xeito máis realista e racional posible.
FERNANDO GONZÁLEZ LAXE – MARÍA DO CARMO GARCÍA NEGRO – JUAN M. VIEITES BAPTISTA DE SOUSA – XOÁN LÓPEZ ÁLVAREZ – JOSÉ LUÍS GONZÁLEZ ESCALANTE – MANUEL SOTO CASTIÑEIRA – UXÍO LABARTA – FRANCISCO PELETEIRO – XABIER VÁZQUEZ PUMARIÑO – FERNANDO OTERO LOURIDO – LUÍS REI – FERNANDO PIÑEIRO – MARÍA XOSÉ CACABELOS – DIONISIO PEREIRA GONZÁLEZ – FRANCISCO FERNÁNDEZ REI»
(Descarga a programación da I Semana do Mar – PDF, 340 Kb) (Sotelo Blanco Edicións)
Presentación en Santa Comba de Xallas. Teoría da existencia, de Lois Oreiro
O venres 28 de setembro, ás 21:00 horas no Salón de Actos do Edificio Multiusos de Santa Comba, terá lugar a presentación do libro Xallas. Teoría da existencia, de Lois Oreiro. No acto intervirán Ángel Carracedo Álvarez (catedrático de Medicina Legal da USC e Fillo Predilecto de Santa Comba), José Antonio Ucha Velo (alcalde de Santa Comba), Antonio Puentes Chao (director editorial de 3C3) e o propio autor.
Presentación en Compostela de “Xallas. Teoría da existencia”, de Lois Oreiro
O xoves 26 de xullo, ás 20:0 horas no Club Internacional de Prensa (Avda. da Coruña, 6-Baixo, Santiago de Compostela), terá lugar a presentación do libro Xallas. Teoría da existencia, de Lois Oreiro. No acto intervirán Manuel González González (secretario da Real Academia Galega), X. Amancio Liñares Giraut (director editorial de 3C3) e o propio autor.
