“Os Rábade-Villar: Catro artistas sentados á mesa”

Artigo de Santiago Jaureguízar en El Progreso (foto: EP):
Xesús Rábade Paredes (Cospeito, 1949) percibiu o poder da arte dende moi novo. Sendo un rapaz a mediados dos anos 60, o medio cento de veciños de Seixas descubriron que tiña tres cualidades notables na altura (oído, voz e memoria musical) e empezaron a contratalo para as foliadas. Xesús memorizaba os temas de Antonio Machín e os boleiros que soaban fugazmente na radio nos bailes de inverno para reproducilos a capela para que a xente bailase nas festas. A cambio, había bebidas gratis e a reputación de heroe local. “Fun moi precoz coas rapazas”, deixa caer o escritor con picardía.
Esa aura non tivo efecto en Helena Villar Janeiro (Becerreá, 1940), que estivera a un paso de ser cantante profesional de música culta e proviña dunha familia abundante en músicos semiprofesionais e requeridos na contorna de Becerreá.
Os seus fillos viviron a creatividade incesante da súa casa como un ambiente natural. Foi a comparación cos seus compañeiros de escola o que lles fixo ver que a normalidade era outra. Tanto a poetisa María do Cebreiro Rábade Villar (Santiago, 1976) como o pianista de jazz Abe Rábade Villar (Santiago, 1977) medraron entre partituras e primeiras edicións de libros.
María do Cebreiro padeceu ese contraste porque é “pudorosa”, unha característica que convive nela cunha concepción da escrita sincera. “Cando escribo vou en carne viva”, apunta; unha fereza que trata de compatibilizar cun afán de cercar o seu espazo familiar, porque “hai que protexer ese espazo”.
“Non tiven que ir buscar a vida literaria”, confesa, máis ben quixo “fuxir, pero foi imposible”. Ao cabo, logrou asumir que carecía de alternativa. “Levoume tempo reencontrarme coa miña orixe”, pero fíxoo con “amor e gratitude” por todo “o cariño e a xenerosidade” que recibira por parte dos seus pais.
A tamén doutora en Teoría da Literatura e profesora na USC subliña que “a independencia foi importante”. “Cando era nova irritábame, agora non pasa nada”, recoñece. Non quería “que se pensase que me apoderaba do capital dos meus pais. Non usar o apelido debeuse a iso”. (…)”

Víctor F. Freixanes: “Galaxia é un patrimonio nacional”

Entrevista a Víctor F. Freixanes en El Progreso:
“(…) – El Progreso (EP): Que balance fai do seu paso por Galaxia?
– Víctor Freixanes (VF): Pois foi un período moi intenso. Pensa que eu adiquei 30 anos da miña vida profesional a dirixir empresas editoriais, primeiro Xerais, onde entrei en 1987, e despois Galaxia, dende 2002. Foi unha etapa importante e chea de felicidade, que só me deixa alegrías. É certo que me tocou atravesar unha crise dura, dende 2009, pero afortunadamente Galaxia é unha editorial con reservas abondo, cunha política económica moi austera e cunha enorme xenerosidade, tanto por parte dos traballadores como polos membros do consello de administración. A editorial Galaxia, que se creou en 1950, nunca repartiu beneficios entre o seu accionariado. Sempre se entendeu que traballabamos para un proxecto de país. Con ese espírito me incorporei e con ese espírito marcho. (…)
– EP: Deixa a editorial con boa saúde? E o libro galego?
– VF: Todo depende de con quen nos comparemos. Os problemas de saúde que poden ter Galaxia e o libro galego son os que ten a cultura en todo o mundo e, concretamente, os da lingua galega. Que non son poucos. O idioma ten un problema grave de renovación xeracional. Agora, se comparas a industria do libro galego hoxe co que había cando eu tiña 20 anos, ves que demos pasos xigantescos. No 1975 publicáronse 68 libros en galego, hoxe editamos catro ao día. Pero o problema está no horizonte. Como pasa con todo na vida. O libro e a cultura en Galicia o que necesitan é unha política seria que as atenda. Pola contra, a min paréceme que estamos un pouco abandonados a unha cultura do que diga o mercado. E iso non pode ser. Coa cultura non se pode aplicar ese criterio. Hai cousas que son un patrimonio de todos, que hai que coidar e protexer máis alá de que exista unha demanda masiva de consumo. É unha responsabilidade que temos.
– EP: Precisamente, unha cuestión que se critica dende diversos sectores da cultura é a ausencia dunha política estratéxica. Tamén a falta de entendemento interinstitucional. Cales diría que son os grandes problemas do sector en Galicia?
– VF: Estou totalmente de acordo con esas dúas que mencionas. Na cultura e noutros ámbitos, como poderían ser o da educación ou a da ordenación do territorio, hai que recuperar os espazos de encontro e de diálogo. Porque son moitas máis as cousas que nos unen das que nos separan. Un exemplo: hai dez anos que se aprobou a Lei do Libro. Por unanimidade. Igual que o Plan de Normalización Lingüística. Por u-na-ni-mi-da-de tamén. Ningún dos dous se executou. Non hai vontade política de poñer iso en marcha. Todo remata nunhas loitas partidarias absurdas a medio camiño entre a impotencia duns e o desinterese dos outros. Perdémonos na retórica e non avanzamos. A Lei do Libro ten todo o necesario para asentar unhas bases de políticas estratéxicas para o sector. E aí quedou, como tantas outras cousas. O caso do Plan de Normalización é aínda peor, porque o Partido Popular acabou empregándoo de xeito electoralista na primeira campaña de Núñez Feijóo, con toda aquela historia de Galicia Bilingüe. É imprescindible corrixir todo iso e volver aos espazos que eu chamo de denominador común. A xente ten que sentar a falar con limpeza de espírito e con xenerosidade, que ao final non é outra cousa que intelixencia política. Porque, ás veces, o que nos perde aquí é o espectáculo de quedar ben coa propia parroquia, o postureo, que se di agora.”