Xavier Queipo: “Este libro contén a ‘queipostura’, a miña postura ética e estética”

Reportaxe de Santiago Jaureguizar en El Progreso:
“”Cando eramos rapaces cortababamos a mondadura completa dos kiwis para lanzala ao chan. Mirabamos a forma na que quedara porque a letra que se podía ler era a inicial do nome da futura namorada”, conta Xavier Queipo.
O escritor compostelán, asentado en Vigo tras unha vida de biólogo da Unión Europea en Bruxelas, fai súa unha frase do editor Constantino Bértolo: “Os algoritmos son a ideoloxía do noso tempo”. Seguindo esa premisa, escribiu Algoritmos (Galaxia), que presentou en Lugo. “O libro é fragmentario, multuiforme, contén varios estilos e tamén microcontos, notas, poesías e reflexións”, indica.
Todo contén esa secuencia de datos que é un algoritmo sometidos a un caos controlado, como pode ser a influencia da gravidade na caída dunha mondadura para conducir cara ao amor. O texto de Queipo móvese de xeito aleatorio. “Falo das librerías de vello, onde podes atopar unha obra excepcional”, como lle aconteceu a el con Prehistoria dos estiarios do francés Hubert Nyssen, “un poeta que coñecía”.
Salta dese asunto de tesouros de segunda man a contar sobre outros tesouros, como os descubertos en persoa por Marco Polo. O explorador veneciano “nunha escribiu un libro, o relato das súas viaxes contoullo no cárcere a alguén que sabía escribir en francés, que era o idioma da época para estas cousas”. Os tesouros conviven coa descrición que Xavier Queipo fai do día “no que morreu Julio Cortázar”, o 12 de febreiro de 1984, “cando me sentín tan mal como se perdera un amigo meu”, ou coa estadía de Hemingway en Cuba.
O escritor, xubilado este ano, viaxou incesantemente durante a súa vida laboral. “Había tempadas nas que collía tantos voos que non sabía se vivía nun avión ou na miña casa”. A única vantaxe de estar continuamente desprazándose dun país a outro era que aproveitaba “os resquicios de tempo para escribir textos, unha boa parte deles recollidos neste libro”.
Ese condicionante determina que Algoritmos teña carácter fragmentario, conectado sen solidez. “Hai notas de lectura, artigos, entradas sobre cinemas, exposicións; iso vai acompañado de digresións culturais e políticas”.
Xavier Queipo define o ton do seu libro como “prepandémico pola ledicia coa que escribo, ao estar redactado entre 2011 e 2018, cando pensabamos que viviamos no mellor dos mundos posibles”. Polo que “non ten a angostura”, en referencia a medicina que se usa como licor, “senón a queipostura, que é a posición ética, estética e política do seu autor”.
Daquela, “estaba lendo a autores franceses, como Pascal Quignard e o seu Vida secreta, a Roland Barthes, a Jean Daniel e mesmo a Fernando Arrabal, co seu O enterro da sardiña; uns libros que, entende, influíron en que “a sintaxe de Algoritmos teña máis que ver co francés e mesmo co inglés” que co galego no que foi escrito orixinalmente.
A maiores do idioma, hai presenza galega no volume a través de “pizzicatos de Cunqueiro“. Aclara que, a maiores da técnica para tocar o violín, “a palabra pizzicato fai referencia en italiano ao acto de esparecer un condimento, como pode ser o pirixel, sobre unha comida”.”

Luz Darriba: “Escribín a primeira obra na biblioteca porque me cortaran a luz”

Artigo de Santiago Jaureguízar en El Progreso:
“A escritora relata na novela O encaixe de Bruxelas a estadía na capital de Bélxica.
Luz Darriba non usa a palabra casa con peso emotivo. Durante unha boa parte da súa vida, a artista e escritora non tivo un lugar que puidese considerar casa como un sitio estable no que sentirse abrigada. Hai uns anos erguíase no seu piso de Lugo, compraba pan e talvez embutido, e preparaba un bocadillo. “Cortáranme a luz e o teléfono, polo que ía á Biblioteca Nodal porque tiña luz e calefacción. Como non tiña un taller onde traballar na arte, escribín unha novela”.
A súa familia gastou os pasaporte. O avó de Luz era un lugués de Ombreiro que emigrou a Uruguai e volveu cunha pontevedresa, un neno e unha maleta. Regresaría a Montevideo, onde naceu Luz en 1954 e onde viviu ata os 15 anos. A maleta dos Darriba subiu “como polizóns” nun barco a Bos Aires. “Non era habitual que unha muller emigrase soa coas súas fillas, polo que nos fixeron unhas fotos para o diario Acción”. A singularidade foi tan grande que a imaxe de Luz e as súas dúas irmás competiu coa coche no que agonizou de John Kennedy en Dallas o 22 de novembro de 1963.
Botou vinte anos na capital arxentina. Volveu facer as maletas para establecerse en Lugo, o que parece literal porque leba tres décadas na cidade. As tres fillas criáronse en Galicia, pero agora dúas colleron o billete de volta a Bos Aires e outra vive na ribadense Vilaousende. (…)”

“O corpo diplomático da maternidade”

Artigo de Santiago Jaureguízar en El Progreso:
“(…) Para elaborar unha entrevista non necesitas un cuestionario, senón concretar a primeira pregunta. Desde que a formulas soamente tes que escoitar ao entrevistado. A miña pregunta foi:
— Santiago Jaureguízar (SJ): Entre a primeira versión e a segunda lograches superar o medo a contar esta historia tan dura?
Berta Dávila (BD): Non era medo a contala. Tiña a vontade de contar esta historia desde esta narradora. Quería facelo doutra maneira que se correspondía coa intención e non co desexo que eu tiña. Planifico moito os libros, despois recupero as notas, e ordeno e reescribo todo. Rematei esa versión por disciplina, sabendo que non funcionaba, e pasei a outra etapa, con sensación de loito por un libro falido. Xa abandonara outros; pero con este tiña a idea de que quería facelo, doutra maneira.
A personaxe da novela tivera un fillo con Miguel e quedou embarazada estando con Carlos como parella. Coñezo escasamente a vida de Berta Dávila e, con honestidade, carezo de interese en indagar nela. Eu atopo coincidencias de nomes, lugares e aconteceres. Dime:
— BD: Confío en que os lectores saiban trascender esa identificación. A novela recolle unha maneira de sentir os vínculos e os afectos.
A autora conta no seu texto que escribira unha primeira versión, titulada As flores trímeras e trataba “sobre as tres idades” humanas. “Era máis amable para o lector e para min”. Nesta segunda versión, Os seres queridos hai tamén tres mulleres: a avoa María coma nai carente de capacidade para optar a respecto de ser nai, a protagonista como individualidade e a protagonista como persoa que decide non ser nai novamente.
— BD: Hai unha liña clara entre a muller e a nai. Mellor, entre individuo e nai. A idea era falar dese cambio identitario, non da natalidade ou da conciliación, senón do estrano de ser diferente a que entra nun construto social de nai e deixar de ser individuo. Debe recoñecerse con ese construto. Despois de parir, eu non estaba interesada en que outras nais me falasen da alimentación dos nenos, nin dos obxectos de puericultura, nin dos cursos de natación para bebés, senón de como perdoaran aos seus fillos por descompoñer a muller que xa non eran.
A novela atende aos sentimentos e ás decisións que vai tomando a protagonista. A avoa, os pais e as parellas semellan transeúntes que contemplan o seu drama.
— BD: Ela sente a escisión como desaparición. Ese cambio faille preguntarse polas relacións de dependencia a respecto da avoa, e dos pais, que son figurantes. As parellas, Miguel e Carlos, están a un lado. Ela cuestiónase quen é a avoa, quen é esa muller? Decátase cando desaparece.
A protagonista compárase coa avoa María, que tivo varios fillos con naturalidade e resignación porque non puido reflexionar sobre se a súa vontade se correspondía coa maternidade. Esa mesma naturalidade aplícaa tras a desgraza dunha filla. “Co paso do tempo a súa tristeza tornou cada vez máis profunda e cada vez máis calada. É así como a miña avoa entende que debe dignificar o seu pesar”.
Ao tempo, a narradora cala diante da avoa que está embarazada porque se compara con ela e teme o seu reproche.
— BD: Eu non podo falar sobre o que sente a avoa. A avoa non fala, a personaxe é quen conta a avoa. Os outros personaxes eran máis importantes na primeira versión da novela.
Berta Dávila parece agora máis estable a respecto da maternidade, pero non sabe se o tema vai ter continuidade nas súas novelas.
— BD: Para min este libro é un fin de ciclo. Apetéceme escribir sobre outras cousas. O tema da estivo aí e parecía que nunca chegaba. Non sabía como enfocalo. Hai temas que estám no debate social, polo que, ao tratalos, corres o risco de ser un discurso xa construído. En temas tan marcados todo está condicionado por iso, é difícil levalos. (…)”

Manuel Rivas: “O Fiouco é un exemplo do poder que teñen os expertos e os gurús”

Entrevista de Santiago Jaureguízar a Manuel Rivas en El Progreso:
“(…) – El Progreso (EP): O libro [Zona a Defender] fala sobre “extralimitación ecolóxica”. Critica o paso da autovía polo Fiouco.
– Manuel Rivas (MR): Este libro é unha obra literaria con máis peso do pensamento que do emocional. A ironía define a modernidade, é ese humor amoratado que deixa un hematoma. O Fiouco é ilustrativo do que pasa no mundo, onde hai un exceso de poder dos expertos e dos gurús. No eido político levan a batuta e non escoitan á parte de cando hai eleccións. O cidadán é un cliente ao que se lle pide que compre un produto cada catro anos. Nos partidos políticos hai moi pouco espazo de participación cidadá. O exemplo é O Fiouco como poden selo o porto exterior da Coruña ou a Cidade da Cultura. (…)
– EP: Fáleme de Aníbal Otero.
– MR: Fai unha colleita de palabras para o seu Atlas lingüístico peninsular como parte do movemento de persoas ilustradas como Giner de los Ríos que concentrou os odios do fascismo español. Nese ambiente fai unha aposta por intelectual por colleitar e estudar o pluralismo lingüístico que hai. O seu traballo nos anos 30 é unha obra heroica polos medios que tiña para andar por ese camiños. Nos prolegómenos do ano 36 é detido en Tui ao ser sospeitoso de ser ‘filólogo’. É detido en Portugal e entregado porque pensan que é espía por unhas anotacións fonéticas. É absurdo. Destrozáronlle a vida.
– EP: Di que o director Oliver Laxe filma seres fráxiles. Compárao co pintor de Os comedores de patacas, Van Gogh.
– MR: Para referirme ao cinema de Oliver Laxe uso a palabra ‘fraxilidade’. No seu traballo está moi presente a fraxilidade dos seres. A vida que reflicte nas películas vai unida á idea de sutileza, á procura do matiz. O mundo é tantas veces tan bruto que esa procura da zona de sombra do ser humano soamente xermola ou se filtra se es quen de sentir esa fraxilidade e esa sutileza. Van Gogh era fráxil. Pintou desde os adentros.
– EP: Oliver Laxe é un home soamente.
– MR: Non é unicamente Oliver. Temos un movemento extraordinario de poetas en Galicia. Rosalía é unha nai fundadora, Galicia ten unha nai fundadora; non como outros países, onde os fundadores son guerreiros, heroes ou machos. Rosalía é unha célula nai, que sería o ecofeminismo do seu tempo. Escoitar á terra e as voces baixas da sociedade é unha tradición fértil. Galicia ten un horizonte enfermo ás veces, dicía Manuel Antonio; pero o noso rescate é a ollada que atravesa a historia da vangarda perenne da muller que se expresa na soidade solidaria, na soidade de comprender mellor aos outros e a propia terra. (…)”

Santiago Jaureguizar gaña o Fernández del Riego de Xornalismo co texto ‘Pólvora sen magnolias na discoteca Clangor’

Desde Letra en Obras:
“O xornalista e escritor Santiago Jaureguizar vén de conseguir un dos premios de referencia dentro da comunicación en lingua galega: O Fernández del Riego de Xornalismo, que convoca anualmente Afundación. O xurado, composto por Alfredo Conde, Víctor Fernández Freixanes, Gervasio de Posadas e Carlos Valle, distinguiu o texto ‘Pólvora sen magnolias na discoteca Clangor’. No mesmo acto tamén se deu a coñecer o Julio Camba de Xornalismo, que recaeu en Ricardo F. Colmenero, polo artigo La comunidad.
A entrega dos galardóns, dotados con 6000 euros cada un, terá lugar no outono na cidade de Pontevedra.”