Entrevista a Fran Alonso e Francisco Castro en Diario de Pontevedra:
“(…) Dirixen as dúas editoriais que funcionan como piares do sistema literario galego. Fran Alonso (Vigo, 1963), á fronte de Edicións Xerais de Galicia, e Francisco Castro (Vigo, 1966), á fronte de Editorial Galaxia, manteñen unha relación cordial e coinciden en practicamente todo á hora de falar do momento que vive a industria cultural en Galicia. Critican duramente que a Lei do Libro de 2007 nunca se desenvolvese e denuncian o preocupante desleixo entre diversos sectores da poboación, como a mocidade ou o empresariado, con respecto ao uso do idioma propio.
“Por dar un titular: a situación da edición en Galicia eu creo que é de optimista resistencia no medio dunha contorna moi adversa”, comeza dicindo Francisco Castro. “Vivimos un momento transcendental porque estamos ante un cambio de paradigma, relacionado cun cambio tecnolóxico, que non sabemos exactamente cara onde nos levará”, explica Fran Alonso. O seu homólogo engade que as dúas editoriais que representan, neste sentido, van por diante das necesidades reais da sociedade. “A oferta dixital pola nosa parte estaba dispoñible moito antes de que existise unha demanda real”.
A maiores, para Fran Alonso este momento coincide no tempo con outra etapa crucial na cultura galega, “dunha grande proxección creativa, con produtos de enorme calidade”. Castro coindice e engade un apuntamento para quen manteña prexuízos sobre a lingua. “Non é necesario nin falar do fenómeno Tanxugueiras. Aí está unha compañía de teatro como A Panadaría, que pecha unha serie de funcións en Madrid, varias delas en galego, e o vende todo. Penso que non hai dúbidas. Hai 15 anos que houbese un autor galego traducido, agás en literatura infantil, era case unha excepción. Agora é bastante frecuente. E non nos traducen por guapos, tradúcennos porque recoñecen un bo produto literario”.
Falando en concreto do sector no que eles traballan, o do libro, ambos poñen de manifesto que os índices de lectura en xeral non deixan de aumentar e hoxe xa superan o 60% de poboación. En concreto, en Galicia, en 2021, un 61,9% de cidadáns leron algún libro no seu tempo de lecer, segundo o último Barómetro de Hábitos de Lectura da Federación de Gremios de Editores de España. “Aínda que non temos o dato exacto de cantos leron un libro en galego, normalmente baixa a entre un 6 e un 7%. Así que as nosas posibilidades están evidentemente moito máis limitadas”.
Castro e Alonso poñen o foco en que o futuro do sector cultural en xeral e o do literatura en particular dependen de como evolúa a situación lingüística. “E nese sentido non nos queda outra que ser pesimistas. Porque estamos presenciando un proceso de desgaleguización moi forte”, di Fran Alonso. O director de Galaxia coincide. “O futuro da edición, como o futuro do teatro galego, do audiovisual, da música ou de calquera outra produción cultural en lingua galega, depende da propia existencia da lingua galega”.
Castro cita dúas institucións referenciais á hora de facer esta análise: o Consello da Cultura Galega e a Real Academia Galega. “As dúas ofrecen anualmente informes sobre o estado da lingua e as dúas constatan que ano a ano perdemos falantes. Isto é para min é a gran traxedia da cultura galega. Porque a esencia do noso traballo ten que ver coa nosa lingua. Se esmorece, loxicamente a produción cultural farao tamén. Se a lingua se vai, pechamos todos”. E remata: “Así que, dalgunha maneira, vivimos un momento transcendental, como dícía Fran, pero tamén paradoxal. Temos unha cultura de altísima calidade, e así se nos recoñece, pero ao tempo o noso mercado real, o dos galegofalantes, cada vez é máis reducido. E mentres tanto as institucións que teñen que velar porque se ensanche ese mercado están a outra cousa”. (…)”
Arquivos da etiqueta: Francisco Castro
Francisco Castro: “Vivimos nunha sociedade machista e patriarcal, hai que dicilo con total claridade”
Entrevista de Antón Escuredo a Francisco Castro en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Primeiro ensaio e moi persoal. Por que falar de feminismo?
– Francisco Castro (FC): Eu levo falando de feminismo moito tempo. Escribín moitos artigos reivindicándome como home feminista. Nos meus libros os meus personaxes masculinos son o que se adoita chamar “masculinidades moi disidentes”. Homes que se apuntan ao bo trato. Homes que están concienciados da necesidade de traballar xunto coas mulleres por un mundo en igualdade.
Ao mesmo tempo, nos últimos anos dei moitas charlas sobre esas outras masculinidades. Entón, pensei que era interesante tentar sistematizalo, partindo desde a experiencia persoal e dunha maneira moi divulgativa, reflexionar sobre a miña educación patriarcal, a miña toma de conciencia dese patriarcado que vive dentro de min e que segue moi presente.
Hai que loitar todos os días contra ese virus que nos meteron dentro sen vacina nin nada. Ademais, creo que é interesante que homes que temos unha certa presenza e voz pública a poñamos a favor do que é, probabelmente, o movemento revolucionario máis importante no que vai de século XXI: a forza do feminismo militante e con vocación de transformación do mundo.
– ND: Coincide en que vivimos nunha sociedade machista?
– FC: Vivimos nunha sociedade machista e patriarcal, hai que dicilo con total claridade. Se preguntas a Santiago Abascal vai dicir que non. Agora mesmo temos unha forte reacción patriarcal. Que haxa 52 deputados de Vox é unha maneira incontestábel de mostrar a forza do machismo.
Ese partido ten tres ideas básicas: unidade de España, sexa iso o que sexa, inviolabilidade das fronteiras e loita contra o feminismo. Polo tanto, unha das súas tres patas ideolóxicas é o antifeminismo.
Que exista un partido votado por millóns de persoas que ten como un dos seus alicerces a loita contra o feminismo é a demostración de que esta sociedade nosa é profundamente machista.
– ND: Cal é a razón de que moitos homes non dean ese paso que explica no libro?
– FC: Hai moitos factores. En primeiro lugar, é moi difícil renunciar aos privilexios. Nós somos a parte privilexiada polo feito de nacermos homes e polo tanto custa renunciar aos privilexios. Non coñezo moitos ricos que falen mal do capitalismo, están moi cómodos nese sistema.
Despois por unha cuestión, no fondo, de ignorancia. Hai moitos homes que consideran que o tema da explotación sexual é algo que teñen que solucionar as mulleres. Cren que o machismo teñen que solucionalo elas, que a desigualdade é unha cuestión que compete ás mulleres. E non. Falo no libro, basicamente, da decencia. O que explico é que unha persoa decente é feminista.
O feminismo é a ideoloxía que promulga a igualdade entre homes e mulleres. Polo tanto, quen non sexa feminista non cre nunha sociedade igualitaria e iso é indecente. Por que os homes non dan o paso? Por levar o patriarcado dentro.
– ND: A responsabilidade neste tema é da sociedade e das Administracións?
– FC: Hai unha interpelación á cidadanía para que saia dese sono feliz que é o patriarcado para os machistas. Logo están tamén as institucións. Aí vese ben o triunfo do feminismo. Hoxe non hai ningún partido que se atreva a definirse como machista abertamente. Polo 8-M, agás os trastornados de Vox, todo o mundo en Concellos, Deputacións e outras Administracións fan actos e lense manifestos.
O feminismo conseguiu que, polo menos, pareza que lles preocupa a cuestión. Se permitimos que un partido claramente antifeminista ocupe as institucións iremos cara a atrás. Todo o que as feministas gañaron pódese perder. Está todo relacionado, sociedade e Administracións. Os políticos de Vox non chegan ao poder a través dun golpe de Estado… é a cidadanía quen os pon aí. Temos moito que traballar.”
Vigo: presentación de Florencio Delgado Gurriarán. Poeta na terra, na guerra e no exilio, de Xesús Alonso Montero
Mondoñedo homenaxea o cabodano de Álvaro Cunqueiro con diversos actos
Francisco Castro: “Hai outra masculinidade posible, menos testosterónica, máis lóxica e racional”
Entrevista de Xesús Fraga a Francisco Castro en La Voz de Galicia:
“O cemiterio de barcos (Galaxia) é a vixésima obra que publica Francisco Castro (Vigo, 1966), unha novela xuvenil que combina amores adolescentes, segredos familiares e a dupla denuncia das relacións tóxicas e unha corrupción derivada do franquismo.
– La Voz de Galicia (LVG): Na trama esas dúas denuncias mesturan a corrupción e un atentado ecoloxista, xunto cunha relación tóxica e machista: é interesante ver a relación entre a orixe individual dun mal e a súa expresión colectiva?
– Francisco Castro (FC): Si, claro, todo está relacionado. O machismo e o antiecoloxismo son doados de maxinar nunha mesma persoa. A novela quere ser unha denuncia de moitas cousas pero sobre todo diso que dis. Acaba de rematar o Cumio do Clima e coa idea que nos quedamos é con que non vai pasar nada, que todo seguirá igual, que xa veremos máis adiante se facemos algo. É a lóxica capitalista. Entre os cartos e o verde, sempre gañan os cartos, será porque moitos billetes son verdes. E logo está a denuncia das relacións tóxicas, dese «mal amor» na que moita rapazada segue caendo ano tras ano. Súmalle a iso eses datos que din que case que o 15 % dos rapaces consideran que o feminismo é un invento para amolar aos homes, e as non poucas rapazas que consideran que a violencia de xénero é un invento, e xa tes un cóctel molotov social tremebundo.
– LVG: Esa parte da relación de sometemento machista está contada dende o diario da vítima: que che permitía ese punto de vista?
– FC: O diario da vítima permitíame, sen mesturalo coa trama principal, saber dos pensamentos da rapaza vítima da violencia tóxica á que a ten sometida o seu mozo. Mais serve, sobre todo, para ver como lle vai cambiando a cabeza a medida que toma conciencia do que lle están facendo. O libro pretende amosar outra masculinidade posible, outro xeito de ser homes, menos testosterónicos, máis lóxicos e racionais. É un libro que defende unha mirada feminista sobre a realidade.
– LVG: Non revelamos nada substancial se citamos aquí que unha das tramas ten a súa orixe última na Guerra Civil, algo que está presente noutros libros seus….
– FC: Si. É un tema que leva saíndo sempre e que sairá. Supoño que ten moito que ver o feito de que non pechamos ben esa parte da nosa historia e que incluso hai quen a reivindica ou pretende transformar noutra cousa. Preocúpame o revisionismo que a ultradereita está facendo, esa tentativa por reescribir a historia. Preocúpame que esta sociedade non sexa consciente de que aquí houbo unha ditadura criminal. Preocúpame o descoñecemento total que a mocidade ten do pasado do noso país. Haberá, pois, que seguir escribindo sobre isto. A literatura ten que cumprir tamén esa función pedagóxica. (…)”
Vídeo da presentación na Coruña do libro O idioma galego baixo o franquismo, de Henrique Monteagudo
Curtis: presentación de Testemuño da Guerra Civil, de Isabel Ríos
Vigo: charla-coloquio arredor de O idioma galego baixo o franquismo, con Henrique Monteagudo
Henrique Monteagudo: “A situación e evolución sociolingüísticas do galego a partir de 1975 non poden ser entendidas sen a pesada herdanza recibida”
Desde a Real Academia Galega:
“En 1938, Franco afirmaba que na nova España totalitaria se imporía “una unidad nacional, que la queremos absoluta, con una sola lengua, el castellano, y una sola personalidad, la española”. Tras a caída de Cataluña, La Vanguardia publicaba un editorial titulado “Hablar como Franco”, unha consigna repetida ao longo das vindeiras décadas que sintetiza a política lingüística e cultural represiva da ditadura. “Estaba inspirada nun nacionalismo español excluínte e brutalmente autoritario, o cal significaba non só a imposición do español como a única lingua oficial do Estado e do sistema educativo, senón a expulsión dos idiomas propios das nacións periféricas da vida pública e un control estrito sobre o seu cultivo”, expresa Henrique Monteagudo n’O idioma galego baixo o franquismo. Da resistencia á normalización (Galaxia, 2021). O académico afonda no que é o seu último libro na historia social da lingua galega durante o período franquista, analizando con detalle a súa marxinación sistemática e mais a resistencia galeguista dirixida a constituír un sistema cultural autónomo co idioma como o elemento definidor.
O coordinador do Seminario de Sociolingüística e vicesecretario da Real Academia Galega presentou en rolda de prensa o seu novo traballo, continuación da Historia social da lingua galega (1999), acompañado do presidente da institución, Víctor F. Freixanes, e a secretaria, Margarita Ledo Andión, e mais o director xeral de Galaxia, Francisco Castro. “O profesor Monteagudo leva anos dedicado ao estudo social da lingua, tanto na realidade presente como na súa dimensión histórica. Hoxe é unha primeira autoridade do tema. Este libro é unha crónica necesaria dos esforzos da sociedade galega, mesmo que fosen algunhas minorías, para a recuperación da dignidade do idioma en tempos moi adversos”, salientou o presidente. O volume, engadiu Margarita Ledo, “constrúese, dende a fasquía sociopolítica da lingua, unha nova xenealoxía que nos explica o pasado do presente e nos dá puntos a reflectir sobre un porvir que vai reclamar, coma na ditadura, a toma de posición persoal”. A obra marca “un antes e un despois” para calquera que queira achegarse a “un estudo rigoroso” do período abordado, engade Francisco Castro, que destaca tamén o pulso narrativo dun relato que deixa moi ben documentado todo o traballo “lingüicida” do franquismo.
As dinámicas de substitución do galego instauradas no século XIX e intensificadas nas primeiras décadas do XX “foron extraordinariamente potenciadas pola ditadura franquista, cuns resultados desastrosos no curto e no medio prazo”, recorda Henrique Monteagudo. “A situación e evolución sociolingüísticas do galego a partir de 1975 non poden ser entendidas sen facer referencia á pesada herdanza recibida”, advirte.
Un dos elementos que xogou a favor da castelanización foi a progresiva extensión do aparato educativo, que ao longo do século XX foi avanzando ata abranguer o conxunto da poboación galega en idade escolar. Os medios de comunicación foron outro axente castelanizador de crecente influencia xa que, salvo moi escasas excepcións, excluíron por completo a lingua propia de Galicia. A persecución lingüística dos golpistas levou mesmo a prohibir o uso de calquera idioma que non fose o castelán en marcas, nomes comerciais, rótulos de bares ou tendas e nas proxeccións cinematográficas, ademais de impedir a escolla dos chamados “dialectos” para darlles nome aos fillos e fillas ou redactar calquera tipo documento oficial, lembra o autor entre outros exemplos. (…)”
Vigo: encontro con Francisco Castro e Inma López Silva arredor da industria editorial galega
