Entrevista
a Dolores Macías Pose en La Voz de Galicia (foto de J. M. Casal):
“A AELG acaba de galardoar a Dolores Macías Pose, veciña de Cabana, pola súa dedicación á cultura popular.
Ao igual que o músico que mentres conversa vai arrancando notas do seu instrumento ou o escritor que nunca esquece ter a man papel e bolígrafo para anotar as ideas que nacen no seu maxín, Dolores Macías Pose sempre ten no bico un cantar co que dar renda solta á súa gran paixón: «Cando vou para o muíño / asubíos me van dando / hache de ser Farruquiño / que anda no monte co ghando / Farruco vaite ao muíño / que che ha de ter acabado / coa ala do sombreiro / varreraslle o tremiñado», recita ao pouco de comezar a falar esta veciña de Cabana convertida aos seus 85 anos en memoria viva dunha tradición ameazada polo paso do tempo: a das coplas e as historias en verso coas que décadas atrás se animaban as xornadas de feira e de traballo compartido ou as noites de inverno ao carón dunha lareira.
A súa nai, María; as fiadas en Esmorís, Cesullas, ou Bamiro, en Vimianzo, e as feiras son -tal como contou xa no seu día Ángel Eiroa, neto doutra veterana copleira cabanesa, Aurora Ramos Pereiro, de 102 años- algunhas das fontes das que bebeu Dolores, incapaz de lembrar cando ou cal foi a primeira copla que aprendeu, pero que non deixou de acumular desde entón na súa cabeza todo ese saber popular. «Agora xa son unha viegha. A voz xa me falla bastante, pero de momento sigo cantando porque é algo que me gusta moito», explica antes de arrincarse outra vez en verso: «Sei cantar e sei bailar / sei toca-la pandeireta / o que se case comigho / leva a música completa», recita recuperando un ofrecemento que nunca se chegou a materializar. (…)
Dolores recoñece sentir mágoa pola perda dunha tradición á que permanece allea a mocidade. «Á xente nova xa non lle gustan as coplas, prefire cousas modernas. Antes bailabamos unha xota, unha muiñeira, un valse, bailes moi bonitos, pero agora vas a unha festa e non hai diso». Pero tamén en evitar que esa perda chegue a producirse ten xogado esta cabanesa un papel fundamental: colaborando con grupos como Xacarandaina ou na elaboración do Cancioneiro de Cabana de Pablo Díaz e Olga Kirk, e participando en varias das polafías coas que a Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega (AELG) está a gravar por toda Galicia estas manifestacións da cultura tradicional.
Todo este labor acaba de ter agora recompensa cun dos dous premios Mestras e Mestres de Memoria, cos que a AELG recoñece «toda unha vida de dedicación exemplar á transmisión oral de saberes e valores da nosa cultura popular tradicional». Dolores recoñece que a súa idade non lle gusta viaxar, pero a pesares do que di a copla coa que despide a conversa («Eu aquí non canto máis / que se me acabou a ghrasia / e a pouquiña que me queda / lévoa pra a miña casa»), seguro que estará ese día en Lugo cun cantar nos seus beizos.”
Arquivos da etiqueta: La Voz de Galicia
A Universidade de Vigo investirá doutora «honoris causa» á poeta Erin Moure
Desde
La Voz de Galicia:
“A poeta e tradutora canadense de ascendencia galega Erin Moure será investida doutora honoris causa pola Universidade de Vigo. O consello de goberno deu onte o visto e prace ao nomeamento a proposta dos departamentos de filoloxía Inglesa, Francesa e Alemá. A petición foi argumentada por «a súa innovadora e premiada produción poética, multilingüe e comprometida; polo seu labor como mediadora incansable entre culturas mediante reescritura e tradución; polo seu activismo en favor das minorías lingüísticas, étnicas, sexuais e moi especialmente pola súa contribución á internacionalización da cultura galega e a preservación do seu patrimonio».
Moure é unha firme defensora da lingua do seu bisavó galego, así como unha destacada tradutora de poetas como Rosalía de Castro, Chus Pato ou Lupe Gómez. Na súa obra aparecen varios poemas con títulos en galego. O seu propio nome é unha galleguización do orixinal que sería Erin Mouré, segundo púxose de manifesto durante a exposición en defensa do seu nomeamento. Vinculada á Universidade de Vigo desde o 2008 a través do Feminario de Investigación Feminismos e Resistencias, tras o apoio unánime do consello de goberno, a escritora supón o vixésimo quinto doutoramento honoris causa da institución viguesa, e será a segunda muller en recibir este recoñecemento.”
A «emoción poética» de Manuel María, plasmada nunha antoloxía
Artigo
de Xesús Fraga en La Voz de Galicia:
“Vén de saír do prelo Antoloxía poética (Galaxia), unha escolma de arredor dunhas oitenta pezas da súa amplísima traxectoria a cargo de dúas persoas que coñeceron ben ao escritor, Amelia Outeiro Portela e Darío Xohán Cabana. Este último, autor do limiar do volume, advirte da imposibilidade de representar a extensión e variedade da obra do poeta, polo que optaron polo criterio de elixir aqueles que mellor expresaban a «emoción poética» de Manuel María. «Non queríamos que fose unha enciclopedia de formas ou de temas, senón escoller os máis logrados, os máis fermosos, os máis perfectos», explica.
O prólogo a cargo de Cabana sintetiza as características da poesía de Manuel María, que se divide en catro períodos. No primeiro, cualificado como «xuvenil», destaca a «potencia extraordinaria» coa que o poeta entra na literatura galega grazas a uns versos debedores do surrealismo no formal e próximos ao existencial no fondo. Esta etapa conclúe con Advento. Unha nova xeira ábrese cando Manuel María fai o servizo militar en Santiago, na que prescinde do «luxo verbal» anterior e adopta unha contención. «O existencial sigue, pero máis sosegado», describe Cabana. En 1966 arranca o terceiro período, no que Manuel María se achega claramente «á vocación social dunha poesía de combate», e que dará libros como Versos pra un país de minifundios ata que en 1980 entra na derradeira etapa. «O social pasa a un segundo plano e volve á poesía de confesión persoal, máis espida, máis sinxela», apunta o antólogo.
Darío Xohán Cabana foi tamén un dos académicos que propuxo para a celebración do 17 de maio a Manuel María, a quen considera «a figura máis poderosa da súa xeración poética e unha das máis significativas na construción nacional galega». Xa que logo, esta edición do Día das Letras está chamada a ser unha das máis vividas e difundidas, non só pola calidade da obra do escritor, senón tamén pola súa dimensión política e persoal. «Manuel María é o poeta galego máis popular de Curros para acó», conclúe Darío Xohán Cabana.”
Marcos Calveiro: “A novela reivindica a figura de Fontán e o papel da ciencia”
Entrevista 
a Marcos Calveiro en La Voz de Galicia:
“(…) – La Voz de Galicia (LVG): O traballo de documentación [Fontán] foi esencial…
– Marcos Calveiro (MC): Hai unha gran parte de documentación histórica, sobre o tempo que viviu el, porque percorre un século extraordinario en Galicia, como é o XIX, a loita contra os franceses, a represión liberal, a loita do absolutismo contra a modernización do país… Pero tamén hai moito de ficción na novela, porque toda a parte da súa infancia e da súa adolescencia saíu da miña cabeza… (…)
– LVG: ¿É un xeito de reivindicar a figura de Domingo Fontán?
– MC: Si, porque está esquecido. Todo o mundo se lembra que no Panteón de Galegos Ilustres están Rosalía e Castelao, pero alí tamén está Fontán. É o único científico que está o lado de literatos. Si que moita parte da cultura galega, durante moito tempo, tivo o mapa de Fontán como un elemento totémico, pero hoxe é un personaxe esquecido. A novela é para reivindicar a súa figura histórica e o papel da ciencia non só del, senón outros compañeiros científicos del e mestres del no século XIX.
– LVG: Escribe tamén novela infantil e xuvenil, ¿cambia moito?
– MC: O rexistro infantil si que é diferente, pero o xuvenil, non fago ningunha distinción. A primeira idea da novela era un retrato da infancia de Fontán e da súa adolescencia. O que me chamaba a atención era onde nace a vocación científica dun rapaz dunha pequena parroquia de Portas. Logo tanto me marabillou a personaxe e a súa idade adulta que tiven que meter todo. Cando me poño a escribir unha novela tampouco teño moita idea se vai ser para o público infantil, xuvenil ou adolescente. Decídoo o remate da mesma dependendo da extensión e a complexidade. Esta novela pódea ler un adolescente sen problema. É unha pequena aventura científica e un anaco da historia do noso país. (…)”
Rianxo: presentación de Lourenço, Xograr, de Manuel Portas
Eu quero ser un estafador, por Francisco Castro
Artigo
de Francisco Castro en La Voz de Galicia:
“Non sei que é máis grave: se que o goberno lexisle con vileza para impedir que os escritores poidamos seguir cobrando os nosos dereitos de autoría unha vez alcanzada a xubilación no caso de que cobremos unha pensión, ou que en xeral á cidadanía este asunto, no fondo, lle importe un pemento.
En realidade, ambas as cousas están relacionadas.
Estes días fálase moito da Barbaridade: se es escritor e levas toda a vida traballando noutra cousa e te xubilas, nese intre, como te pille a Seguridade Social cobrando os dereitos de autoría pasas a ser un «estafador», un «defraudador». Un ladrón. Un mal tipo. O Estado considera que non podes seguir creando e publicando e dando conferencias ou recibindo premios. Facendo cultura, vamos. Se tal fas, tes que renunciar á pensión. E como non o fagas e te pillen, canalla, a multa pode implicar ata a devolución ao Estado de catro anos de pensión.
A cousa máis absurda non pode ser. E no resto de Europa tal cousa non se fai. No resto de Europa (para o caso, no Mundo Civilizado), un pode cobrar o 100 % da súa xubilación e os dereitos. E para superar o absurdo resulta que aquí, ademais, cando ti, escritor, espiches, morras, estires a pata, ese día os teus herdeiros si que poderán cobrar o 100?% da xubilación e tamén todos os teus dereitos. Eses que non te deixaron cobrar en vida.
Dixen ao primeiro que estaban relacionados a reforma lexislativa e o desinterese en xeral da sociedade por esta cuestión. O goberno ataca aos creadores (á cultura en xeral: subida ata o 21?% do IVE, etcétera) porque, entre outras cousas, os creadores, os intelectuais, a cultura, non gozan do prestixio que unha sociedade democrática avanzada debería concederlles. Así que, no fondo, non pasa nada.”
A dignidade do escritor, por Víctor F. Freixanes
Artigo
de Víctor F. Freixanes en La Voz de Galicia:
“Dous ou tres meses antes de morrer Neira Vilas recibiu a visita da Axencia Tributaria, que quería saber do seu estado de contas. Seica non lles cadraba que non recibise unha pensión de xubilación e que vivise tan austeramente dos seus dereitos de autor, que a Facenda considera rendas de traballo. Afortunadamente, todo estaba en orde, pero o sofocón foi o sofocón. E algunha discusión houbo. Cando en 1992 o autor de Memorias dun neno labrego fixou definitivamente a súa residencia en Galicia, tivo que renunciar á pensión que lle correspondía en Cuba («Cuba non paga divisas no exterior») e a súa economía fundamentábase no que lle producía a venda das súas obras, algunhas colaboracións na prensa e algunha outra axuda ocasional, entre elas a que lle concedeu no seu día a Fundación Barrié de la Maza. «Son un xornaleiro das letras», disque lle explicou ao visitante. «Teño 86 anos. Vivo do meu traballo. Mentres teña alento seguirei a escribir».
A cousa quedou en nada. Pero se Neira Vilas cobrase algunha pensión, e así llo advertiu a inspección, tería que responder por todo o seu traballo dende a data de xubilación, devolver o recibido, coa sanción correspondente, e o que é máis grave: tería que deixar de escribir. Ou a pensión, por cativa que fose, ou a produción literaria, que seica a partir dos 65 anos, por unha lei asinada no 2013, é incompatible coa xubilación retribuída, por máis que ao longo da súa vida laboral tivese cotizado escrupulosamente ao sistema.
A polémica que anda estes días nos xornais logo da denuncia dalgúns escritores que están a padecer semellante ignominia (Gamoneda, Eduardo Mendoza, Javier Reverte, Caballero Bonald), plantéase nestes termos: se o escritor, os creadores en xeral, pois tamén afecta aos pintores, músicos, etcétera, queren seguir producindo na madurez teñen que elixir entre continuar co seu labor, mesmo que teña retornos económicos ben escasos, ou manter os seus ingresos de xubilados. Penso en Miguel Delibes ou Francisco Ayala, por citar algúns nomes das letras españolas, xa falecidos, non digamos os que escriben ou producen en galego, como o caso de Neira Vilas. Os responsables da Facenda e do Ministerio de Traballo están moi preocupados porque a pensión dos escritores desestabiliza as arcas públicas.
A cuestión (o escándalo) non é tan grave polas consecuencias que medidas deste tipo teñen para a economía dos afectados, que son moi serias, como pola consideración que a cultura ten para os lexisladores e, en xeral, para a sociedade que consinte semellante situación.
Se o escritor está instalado nos éxitos de mercado (best sellers) aínda o pode ir levando, pero se o creador responde ás esixencias da propia creación, talante que caracteriza a esencia mesma da cultura, o único que lle queda é o silencio, ou a clandestinidade. Poucas contribucións tan valiosas (e tan xenerosas) para a cultura galega como a de Neira Vilas, que saliento nesta marea coma un exemplo práctico. Non se trata de facer comparacións, pero a alguén debería caerlle a cara de vergonza.”
Adolfo Caamaño gaña o certame Modesto R. Figueiredo
Desde
La Voz de Galicia:
“O premio galego de narracións curtas Modesto R. Figueiredo deste ano xa ten dono. Trátase de Adolfo Caamaño Vázquez, escritor de Pontevedra, que gañou a convocatoria con Pinball do Pombal. O xurado reuniuse o sábado 9 de xaneiro no municipio de Teo, xa que este Concello colabora coa Fundación Pedrón de Ouro, organizadora deste concurso literario, unha participación que, segundo recoñece do Concello teense supón unha «honra».
Ao premio Modesto R. Figueiredo, que este ano chegou á edición número corenta e un, o que o converte no certame máis antigo e consolidado de Galicia, presentáronse 45 traballos orixinais. O gañador recibirá un premio de mil euros, pero non é o único recoñecemento en metálico, xa que o xurado tamén concedeu dous accésits. O primeiro foi para Sagradas Escrituras, de Diego Giráldez (O Porriño), e o segundo correspondeulle a obra Monsieur Bocskai, de Lionel Rexes (Alfoz). Nos dous casos, a asignación é de 400 euros. O xurado tamén tomou en consideración o texto A primeira pedra para a súa publicación, per sen dotación económica.
A entrega farase no concello de Teo o vindeiro 22 de xaneiro. Na selección das obras participaron como xurado Mercedes Queixas, en representación da Asociación de Escritores e Escritoras en Lingua Galega (AELG); Eli Ríos, como integrante da organización do Pedrón de Ouro; X. M. Regueira, como membro do Concello de Teo; Manuel Guede, do Pen Clube de Galicia; X. R. Fandiño, presidente do Pedrón de Ouro; e David Otero, secretario do Pedrón e do xurado.”
Dores Tembrás: “Se algo podo dar, son as miñas palabras”
Entrevista
de Ana Abelenda a Dores Tembrás en La Voz de Galicia:
“(…) – La Voz de Galicia (LVG): Dores Tembrás escribe sobre o que non di.
– Dores Tembrás (DT): Quizais sobre o que non se di. É a tensión coa linguaxe a que mantén ao poeta en vilo. Traballar nese gume, na senda do que non se pode dicir, é un desafío. Magnético.
– LVG: Dicir o que non se pode dicir é mesmo unha contradición.
– DT: O silencio é pura potencia en poesía. Pero o silencio non como ausencia de palabra, senón como presenza de silencio. Eu quero producir o silencio na escrita.
– LVG: Semella difícil…
– DT: Foi algo que aprendín cando fixen a tese [sobre Alejandra Pizarnik]. Pizarnik é unha das autoras que producen con éxito o silencio. Hai distintas maneiras de facelo. Unha pode ser cando remata a lectura dun texto. Cando traballo cos meus alumnos, digo «¿que perseguimos? Producir o sen alento. Iso». Despois conséguese ou non no poema, pero dende logo téñoo como luz.
– LVG: Sabe se o consegue?
– DT: O autor sempre sabe o que consegue no texto. Non sempre de modo inmediato. Ás veces tes que deixalo repousar e volver a el para saber se esa faísca que intuíches se conserva, para ver se o sen alento se produce.
– LVG: Todos os poetas son nenos, di.
– DT: Si! Porque son capaces de poñer a linguaxe do revés con total naturalidade. Non o perseguen, é algo natural… ata que se perde. Nalgún momento o fío se corta. Nótoo porque traballo con nenos de distintas idades. Non é mesmo unha nena de 11 que un rapaz de 14. Hai un momento no que esa vía de experimentación coa linguaxe se penaliza. Ou, máis que iso, deixa de alentarse.
– LVG: Descoida o sistema educativo potenciar o talento ou as calidades artísticas?
– DT: A arte é algo que non se asocia ao prestixio. O que se cotiza é a ciencia pura. Está en alza un enxeñeiro, alguén que fai informática, Camiños… Pero non hai interese en que se asocie a arte co prestixio.
– LVG: Por que?
– DT: Pode supoñer unha transformación a nivel profundo. Nun traballo artístico estás continuamente cuestionando. Como artista buscas o cambio, se non estás morto. Hai un proceso de desacomodación permanente. Pero é o que move o mundo. O que nos ten en procura permanente. Está na condición do artista ser inconforme permanentemente.
– LVG: Cal é o papel do artista na sociedade?
– DT: Ten tantos papeis…! Os artistas son os que van dez, vinte anos por diante. Eles amosan que non todo transcorre pola autoestrada asfaltada.
– LVG: É crear camiñar polo lado salvaxe?
– DT: … E ver a onde te leva. Podes non chegar a ningures. Podes chegar a un deserto. Podes chegar a un oasis.
– LVG: ¿Son as palabras importantes en si mesmas ou están ao servizo da mensaxe?
– DT: As palabras son sagradas. Di Octavio Paz: «Somos as nosas palabras». Cando lle pides a alguén que escolla unha palabra, é definitivo.
– LVG: Como descubrimos a verdade das nosas palabras, que ás veces menten?
– DT: Procurando. Eu persigo e persigo. Sen imposturas. Se algo podo dar son as miñas palabras. Un tarda tempo en atopalas. O resultado dese proceso de procura é a obra.”
Antón Riveiro Coello: “Esta novela é unha historia sobre unha xeración sen perspectivas de futuro”
Entrevista
a Antón Riveiro Coello en La Voz de Galicia:
“(…) – La Voz de Galicia (LVG): Ramón Nicolás sinalaba na súa reseña da obra [Os elefantes de Sokúrov] que na mesma consigue xerar «unha inequívoca vontade de avanzar case sen respirar ata a derradeira liña». ¿Vostede como a definiría?
– Antón Riveiro Coello (ARC): Como unha novela actual, contemporánea, social, sentimental, intelectual, mesmo psicolóxica. E na mesma medida hai intriga, emocións, relacións e digresións sobre a realidade e os problemas actuais. (…)
– LVG: Unha filla da xeración hippy que anda á pescuda dun descoñecido que a ten engaiolada…
– ARC: A orixe é unha visión interxeracional: os de 50 anos ou máis remataron colocándose ou traballando todos. Os do baby boom tivemos unhas oportunidades que os mozos de agora non teñen. Por outra banda, Janis e Constantino -o escritor da cafetaría- comparten as inquedanzas polo proceso creativo, pola cultura e polas artes, e iso fai que teñan unha afinidade especial. (…)
– LVG: Na obra aparecen moitas referencias cinéfilas, de Tarkovski a Haneke. ¿Por que Os elefantes de Sokúrov?
– ARC: Janis escribe crítica cinematográfica e o cine é o principal tema de conversación, e o que a mantén unida ao seu pai. Elixir a Sokúrov é unha homenaxe clara ao cine máis humanista, xa que o director ten ese punto de conexión e esa carga intelectual que se relaciona cos creadores, cos poetas e cos pintores. Non é o cine de inmediatez, agresivo, violento ou de consumo rápido. As películas de Sokúrov teñen unha densidade filosófica importante, é un cine de pensamento e de expresionismo puro e crean a sensación de contemplar un cadro sucesivo. Son obras para pensar e reflexionar sobre o ser humano e os seus problemas.
– LVG: ¿E os elefantes?
– ARC: É unha metáfora. Os elefantes representan a carga simbólica; están en perigo de extinción, son compasivos e intelixentes e deben enfrontarse ao risco que supón sobrevivir na natureza. A protagonista da novela é culta, unha muller preparada e amante do cine, é debe sobrevivir nunha sociedade que non lle dá as oportunidades que se merece.”
