Arancha Nogueira: “Parece que hai unha fronteira social, cultural e de desinterese entre Galiza e Portugal”

Entrevista de Laura Veiga a Arancha Nogueira en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Como recibe este galardón?
– Arancha Nogueira (AN): Por unha parte, supón un recoñecemento a unha obra que xa foi publicada no 2021. Para unha autora, ou polo menos no que a min respecta, é moi grato porque ás veces parece que as obras que escribimos pasan rapidamente de moda. Como que teñen o seu momento de que todo o mundo as coñeza e posteriormente, polos ritmos da industria editorial, deixan de estar no foco. Paréceme que este tipo de premios, dalgunha maneira, desafían estes ritmos frenéticos e a mercantilización. Tamén me pon moi contenta este recoñecemento en concreto, porque parte do profesorado das Escolas Oficiais de Idiomas da Galiza, mais despois é a xente quen escolle a persoa gañadora, o cal significa que tamén houbo unhas cantas persoas que estiveron votando polo meu poema. Estou moi agradecida á organización, non só polo premio, senón porque creo que fan un labor moi necesario para achegar as culturas de ambas beiras do Miño. É un pouco triste e di bastante da nosa sociedade e de cara onde van os apoios institucionais que haxa tan poucas iniciativas que intenten facer isto. Sei a ciencia certa que desde Portugal se descoñece bastante o que estamos facendo aquí e nós tamén descoñecemos moito do que acontece alí. Parece que hai unha fronteira social, cultural e de desinterese institucional máis grande que a propia fronteira física. Por iso valoro moito o esforzo de Ari(t)mar, que levan desenvolvendo desde hai varios anos con moito éxito e, para min, con moito gusto. Agardo que poida seguir así coa mesma forza ou máis, se cabe.
– ND: Que cre que puido facer que a xente votara por este poema en concreto?
– AN: O certo é que estou bastante sorprendida de que gañara o certame porque creo que é un poema que se entende moi ben inserido dentro do conxunto de Antese. O poemario ten unha historia que vai avanzando de modo cronolóxico en tres meses, que en principio son eses tres meses de confinamento que vivimos en 2020, e hai unha voz poética que entendemos que é unha filla que por estas circunstancias debe convivir coa súa nai, que representa outra xeración e outra forma de facer as cousas. A medida que vai avanzando o poemario as dúas se van atopando en certos lugares comúns, mentres aprenden tamén a respectar e a valorar as súas diferenzas, fundamentalmente no que respecta á comunicación. Como digo, chamoume a atención porque creo que non é un poema tanto para ler solto como para comprendelo dentro dunha narrativa. Con todo, si que creo que pode ser que reflicta ben o espírito de todo o libro, como unha sorte de resumo de toda a obra, e tamén que a xente que votou este poema quizais coñecía previamente Antese e por iso o votou. En calquera caso, ponme moi contenta.
– ND: Despois de ter superado a época de pandemia, que lectura fai agora da obra?
– AN: Non me preocupa demasiado que teña un referente tan claro agora que xa non a estamos vivindo. Son unha firme defensora de que a poesía ou a arte en xeral pode ter diferentes obxectivos, mais un dos meus desde logo é reflectir o momento presente, ser unha especie de fotografía do que estamos vivindo en cada momento, no aquí e agora. Por iso non me preocupa que poida quedar desfasado ou que non chegue a comprenderse porque para min reflicte o que tiña que reflectir nese momento. Por outra parte, creo que tamén é unha mostra de sentimentos e situacións moi universais. A pandemia pode non estar presente agora mesmo, afortunadamente, mais si que hai outras cousas como o que comentaba antes: a aprendizaxe entre mulleres de distintas xeracións, como aprenden a comunicarse e incomunicarse… Digamos que empreguei como recurso a pandemia, mais creo que realmente poden ser elementos comprendidos desde calquera momento, co cal non me preocupa ter esa referencia.”

Xabier Paz: “A poesía non deixa de ser unha linguaxe sobre outra linguaxe, é un dos milagres da vida”

Entrevista de Laura Veiga a Xabier Paz en Nós Diario:
” Xabier Paz, doutor en Bioloxía e escritor, regresa á poesía despois de 17 anos cunha plaquette editada en formato bilingüe en galego e francés.
– Nós Diario (ND): Por que volver á poesía desta maneira?
– Xabier Paz (XP): Xavier Queipo estivo 30 anos traballando en Bruxelas e alí fixo moitas amizades e relacións, entre elas, Laurine Rousselet, unha muller que se dedica á literatura, que ten programas de radio e que, entre outras iniciativas, conta cunha colección chamada Cadernos do achegamento. Son unhas obras editadas con moito esmero, mais tamén con sobriedade e que sempre son bilingües, ben sexa entre idiomas máis ou menos coñecidos, como o croata ou o bretón.
Entón, Queipo presentou o ano pasado o seu libro e pediume ver os poemas que eu tiña escritos e gardados, porque xa nos coñecemos desde hai máis de 40 anos. Daquela eu tiña un poemario rematado cun apartado chamado Antroposofía con sete poemas. E así chegamos a unha publicación pequena, son só 16 páxinas, que foi traducida por Fátima Rodríguez, que é de Pontedeume mais que traballa como poeta e crítica literaria en Francia.
Baixo o meu punto de vista, co meu pobre dominio do francés, é unha tradución excelente. Decidín publicar así animado pola petición e a posibilidade que me ofreceu Queipo. A vida cambia moito e eu son un escritor serodio, neste mundo de présas vese que estou desfasado. Comecei publicando libros de poemas, catro en concreto, e despois dediqueime a traballar a prosa, publicando algunhas novelas.
Pasoume a fogaxe poética, máis propia quizais da xuventude. Porque a poesía é un xénero curioso, quizais pola dificultade de publicar ou quizais pola falta de ambiente ao meu arredor que me dera ese impulso para publicar, deime de conta de que xa ían case máis de 15 anos desde que gardei estes versos.
O tempo pasa bastante rápido e cando te queres dar de conta xa estás ocupado coa narrativa, que parece que ten un pouco máis de eco.
– ND: Con todo, unha plaquette non deixa de ser un formato especial, case de colección
– XP: Si, evidentemente. Por unha banda son algo moi modesto, cun lavado e un forro translúcido. Tamén é difícil de conseguir: en Vigo só se poden conseguir en Río Lagares ou mandándoos pedir. É un obxecto moi agradábel e delicado, como un perfume, un detalle en pequeno formato, porque non chega a ser un poemario. Aliás, tamén traen un pequeno gravado feito en madeira e reproducido na portada e nunha páxina completa das interiores. (…)”

Pedro Feijoo, María Reimóndez e Leticia Barbadillo Vázquez, Premios Xerais 2023

Finalistas dos Premios Xerais 2023

Eva Mejuto: “A realidade actual do colectivo só é posíbel pola xente que puxo antes a cara e o corpo por nós”

Entrevista de Laura Veiga a Eva Mejuto en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Finalista en tres categorías e con dous premios Follas Novas. Cales son as sensacións?
– Eva Mejuto (EM): Evidentemente hai unha satisfacción enorme como autora, mais hai algo que está por enriba. O que me satisfai é a visibilidade que conseguen este tipo de proxectos grazas a estes premios, porque non deixan de ser unha maneira de pór o foco na produción e nas distintas iniciativas de mediación lectora. Ás veces, acontece nas librarías que o que xa non é novidade deixa de estar visíbel, polo que hai obras que pagan moito a pena que pasan desapercibidas. E non o digo polas miñas, falo en xeral, é unha reflexión sobre o ritmo de produción editorial.
Un libro non é un produto de consumo breve e rápido e, ao final, este tipo de premios axudan a parar, a facer unha reflexión, a botar unha ollada e a ler os que quedaron atrás. Por iso tamén me gusta acompañar os libros. Escribir e publicar está moi ben, mais estar nunha escola, ir a unha asociación cultural ou a un centro de día dá algo máis importante: estar presente e manter un diálogo coas lectoras.
– ND: Ao final, tanto A ladroa da biblioteca de Meirás como Memoria diversa tratan a liberdade e a represión, mais con enfoques diferentes.
– EM: Claro, é un non estar a gusto co mundo no que estás e procurar a liberdade de distintas maneiras. A protagonista do primeiro rouba libros como maneira de vingarse, mais tamén porque ve os libros como ese espazo para mudar a túa vida, que é o tema de Cando leo, o outro libro que quedou finalista. Eu son a mesma e o que quero contar dalgunha maneira busca distintas formas, mais os meus intereses e as miñas inquedanzas están aí. Creo que dentro do meu proxecto como autora é central o tema da memoria e da realidade LGBTIQA+ e nos dous libros premiados hai unha conxunción das dúas cousas.
A idea de A ladroa da biblioteca de Meirás partiu cando vin Carlos Babío presentar Meirás: un pazo, un caudillo, un espolio, un libro cunha documentación magnífica que foi utilizado para o xuízo que axudou a gañar o pazo para o pobo. Cando vou a institutos vexo que hai pouco coñecemento sobre esa parte da historia e é fundamental que se coñeza para entender como é hoxe o noso país. Nós somos a causa de, por culpa de ou a consecuencia da historia dos últimos anos.
O franquismo condiciona enormemente o que é hoxe a nosa sociedade, é cuestión de como eramos, como somos e como queremos ser. E creo que a literatura serve para encher os ocos que deixa a historia oficial ou a dos libros de texto, sobre todo no que se refire ás persoas.
– ND: Un dos problemas é que as persoas que gardan esa memoria ou que participaron dela van falecendo.
– EM: Penso que é importante ver a memoria como unha forma de estabelecer pontes. No día do Orgullo temos o referente de Stonewall ou Madrid e esquecemos a manifestación tan potente que houbo en Vigo en 1981.
A xente nova dos colectivos ten que saber que o que se está a facer agora é posíbel grazas a que hai quen o fixo antes, que hai quen puxo a cara e o corpo por nós. Memoria diversa recolle as historias desas persoas que viviron a ditadura e a transición, que foron á cadea por ser, pola súa identidade ou a súa orientación, porque creo que a conexión entre xeracións non existe de maneira directa e é importante para que estas persoas vexan o seu esforzo recoñecido.
Unha das entrevistas que máis me impactou foi a de Trinidad Falcés, unha muller trans da Galiza que estivo fóra e volveu. Estivo na primeira manifestación do Estado español, en Barcelona, e era memoria viva do colectivo. Foi unha muller que levou unha vida moi dura e ela estaba moi orgullosa de saír no libro, mais por desgraza faleceu ao pouco de saír publicado.
Creo que hai moita dignidade que devolverlle a persoas como ela e creo que este tipo de iniciativas axudan á reparación mínima do que se lles roubou.”

Os Premios Xerais, onde compiten 87 orixinais, coñeceranse o 16 de xuño

María Lado: “Bailar poesía é algo moi bonito e ver as persoas bailando os poemas que facemos é emocionante”

Entrevista de Laura Veiga a María Lado en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Como xurdiu Forestal?
– María Lado (ML): Lucía Aldao e eu levabamos moitos anos recitando sen ter rexistro das cancións, por iso decidiramos sacar Casa!, o primeiro disco, para que a xente o puidese desfrutar tamén na casa. O produtor, Mig Seoane, fixera daquela un traballo moi chulo, axudándonos a darlle un pouco de corpo a esas cancións que nós adoitamos defender en directo só con dúas voces e unha guitarra.
Con Forestal pensamos que era unha boa maneira de facer temas novos para logo levar aos directos soas, mais durante o proceso xurdiu a oportunidade de tocalos tamén en directo en formato banda.
Así, montamos a banda Aldaolado, con nós as dúas, Macarena Montesinos tocando o baixo, Violeta Mosquera na batería e Rubén Abad como guitarrista. Con todo, hai algúns temas que só tocamos coa banda e outros que ás veces adaptamos ao noso formato dúo.
Ao final foi seguir un pouco esa idea: que a xente tivese a oportunidade de escoitar as cancións de Aldaolado aínda que non viñese a un directo, porque os nosos temas se estaban perdendo aí neses directos. Un disco que estivera dispoñíbel en todas as plataformas parecíanos a mellor maneira de rexistralos, de feito non ten un formato físico.
– ND: É un traballo que ten moi presente o amor nas súas cancións e precisamente foi lanzado o 14 de febreiro. Por que quixeron facelo así?
– ML: O día do lanzamento foi o típico chiste de Aldaolado que acaba tendo algún significado. Tiñamos que escoller un día de febreiro, tamén pondo unha data a nós mesmas e como xa é un día que ten un significado escollemos ese. Tamén é certo que para nós, dedicarnos á vida de poetas é un xesto de amor, porque desde logo de negocio non o é, aínda que nós vivimos só de poetas e isto é moi difícil e estraño.
É un tema moi recorrente nas nosas vidas individuais e xuntas porque nos gusta ver a forma que toma o amor. Aldao e eu entendemos que, de todas as formas de amor que existen e que nós mesmas practicamos ou que existen aínda que non as practiquemos, a amizade é unha gran mostra de amor. (…)”

Maurizio Polsinelli: “Díaz Castro colocou Galiza no meu mapa conceptual inoculando a necesidade da beleza”

Entrevista de Laura Veiga a Maurizio Polsinelli en Nós Diario:
“Maurizio Polsinelli, músico de orixe italiana, vén de dar un empuxón á súa vocación poética coa publicación de O deber do lume (Medulia). Polsinelli repasa as lembranzas que compoñen esta obra e a inspiración que atopou entre algúns poetas en lingua galega: “Podo dicir con seguridade que Díaz Castro colocou Galiza no meu mapa conceptual porque é quen de inocularte na forte necesidade de beleza”, salienta.
– Nós Diario (ND): Como comezou a escribir O deber do lume?
Naceu desde unha memoria allea. Carmen Penim, a miña compañeira, ten moita paixón á hora de contar as cousas e de revivir o seu pasado. Isto, co tempo, lévache a experimentar a súa propia nenez como se fose a túa. Cheguei a un punto no que as mesmas lembranzas do seu pasado acababan mesturadas e entretecidas co meu, no que xa non podía distinguir con total seguridade o que vin e o que vivín eu dos feitos que me contou ela. Esta confusión dalgún modo levoume a procurar unha orde, unha claridade. Puntualizar o que é seu e o que é meu.
O bo da poesía é que despois de escribir xa non es o mesmo que se non o escribiras. Ese pasado que me contou Carmiña, que me é alleo, co proceso de escrita pasa a facer parte da miña vida. Xa non é importante distinguir a miña infancia totalmente distinta en Roma, da que viviu ela en Meaus. Non é preciso colocar cancelas na memoria que distingan a fontiña de Meaus das fontes monumentais de Roma. A escrita o que ten que facer é buscar o universal e é nese punto onde nace este poemario.
Dalgún modo tiven que liberarme e pór por escrito relatos de Carmiña, na súa infancia e no Couto Mixto. O deber do lume é unha especie de biografía lírica que está claramente contaminada polo eu poético, pola miña infancia na Roma máis urbana e pola miña memoria e experiencia persoal dos lugares onde ela se criou. (…)

Francisco Castro: “O abuso sobre as nenas e nenos, sexual ou doutro tipo, é algo que me desgarra por dentro”

Entrevista de Laura Veiga a Francisco Castro en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Como xurdiu A historia de Sara?
– Francisco Castro (FC): Así como son quen de identificar claramente o momento exacto no que se me ocorreu cada unha das miñas outras 22 obras, esta saíu moi de dentro e dalgún lugar que non son capaz de identificar. De feito, saíu moi rápida: a base da historia escribina en dous días, aínda que logo traballei moito sobre ela. É unha historia moi coherente con todo o que fixen até o de agora porque sempre me ocupo de temas que me preocupan desde un punto de vista social, de temas duros.
– ND: Tampouco é a primeira vez que escribe sobre o dano que provocan as persoas adultas na infancia.
– FC: Hai moitas cousas que non me gustan na nosa sociedade, mais desde logo o abuso, sexa sexual ou de calquera outro tipo, sobre a infancia é algo que me desgarra por dentro. A obriga dos adultos é coidar, non esganar a vida a ninguén. A capacidade para relativizar e para valorar o que che pasa é diferente cando es maior que cando tes seis anos, como é o caso de Sara. E o certo é que as estatísticas falan de moitos nenos e nenas que son abusadas e ademais, como se conta no libro, no contexto inmediatamente familiar. Nun contexto no que ninguén sospeitaría que puidese estar acontecendo. E logo, claro, hai unha vergoña social moi grande e inclusive incredulidade. Como imos sospeitar de alguén da propia familia? Mais é así. (…)”

María Reimóndez: “O mundo vexetal, que non entendemos, ten unha visión da existencia distinta á nosa”

Entrevista de Laura Veiga a María Reimóndez en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Cando publicou Cobiza xa tiña claro que ía existir unha segunda parte?
– María Reimóndez (MR): Si, en realidade cando escribín Cobiza, escribín máis do que está publicado, mais crin que era demasiado contido para un único libro. A historia estaba deseñada, por dicilo dalgunha maneira, mais parecíame mellor dividila nestes dous libros. Multitudes é unha continuidade directa de todo o que aconteceu na primeira parte, con elementos novos que van recompoñendo a historia e os espazos que en Cobiza non están tan aclarados, fíos que quedan do pasado e que nesta novela se van recollendo para coñecer máis. Por suposto, tamén avanza a trama seguindo esas liñas que quedaron abertas.
– ND: Se Cobiza explicaba a causa dos males deste mundo distópico, Multitudes presenta algunhas posíbeis solucións?
– MR: Si, digamos que Cobiza é o espazo onde se presenta a realidade e se dan algunhas pistas do que vai acontecendo, mais Multitudes é realmente a novela onde se exploran cales son as alternativas a esta realidade que se presenta. Dentro diso, hai unha complexidade de situacións e de estratexias, mais a clave é que é unha novela que se achega máis a esperanza.
Nas lecturas que fun facendo de Cobiza, e agora que foi traducida ao español e estou volvendo vivir ese proceso, doume de conta de que hai xente que se queda na parte do horror. Con todo, tamén é certo que a maioría de persoas saben ler xa en Cobiza ese xermolo da esperanza. En Multitudes xa é algo que se explora aínda máis. É unha novela que ten máis acción, non no sentido dos filmes estadounidenses, senón no sentido da materialización da esperanza, de como se formulan as distintas maneiras de actuar e de abrirnos as portas a outros personaxes que parecían máis secundarios, mais que agora teñen un papel relevante.
É unha novela polifónica e evidentemente todos os seres que aparecen, sexan humanos ou vexetais, teñen a súa propia personalidade e perspectiva sobre as cousas, polo que tamén hai múltiples posturas sobre o que se debe facer nunha situación como a que se presenta. En Cobiza xa temos posicionamentos, por exemplo, o de Luz Divina, o que ela pensa que ten que facer, e de feito faino coas consecuencias que iso ten para todo o mundo. E despois, cos seres completos, que foron evolucionando cada un á súa maneira porque partían dunha base distinta. Tiñan a súa propia personalidade, dentro da conexión que teñen, mais tamén foron entrando en contacto con distintas realidades humanas, porque tampouco hai unha soa. (…)”