Entrevista
de Montse Dopico a Gonzalo Hermo en Praza:
“(…) – Praza (P): Desde o primeiro poema hai unha relación entre a entrada no corazón do bosque e a volta do poema. Por que? Como xorde esa primeira idea da volta ao bosque?
– Gonzalo Hermo (GH): Un libro de poesía parte dunha idea, dunha imaxe ou dun alento, pero é sempre un proceso aberto onde adoitan aparecer elementos que o poeta non tiña previstos. En Celebración ese elemento non previsto foi o bosque, un bosque no que se dicía que non había tempo de entrar. Precisamente o que propón A vida salvaxe é entrar nese bosque. O elemento sorpresa que apareceu n’A vida salvaxe foi o vento. Non tiña ningunha intención de escribir sobre el e resulta que está por todas as partes. (…)
– P: A fraga, a foresta, implica paz, liberación: non hai lingua, nin signo, nin idioma. O que hai é o balbordo da vida: a diversidade (en desorde) das cousas, dos animais… Nun estado de “conciencia borrada”. É como a busca dun lugar pre-social, pre-lingüístico, desde o que atopar a paz, e desde el construír o poema. (Que dea conta do mundo e sexa o mundo en si mesmo, como di outro poema). É algo así? Por que?
– GH: Si que hai algo prelingüístico na natureza que me interesa moito. Algo que non se verbaliza, que sinxelamente acontece. Interesábame achegar o poema a esa posición de acontecemento anterior ao simbólico. En realidade, é algo ilóxico porque o poema escríbese con palabras (e non con emocións, ideas ou experiencias; con palabras e só con palabras). No entanto, a poesía tamén é esa posibilidade da lingua onde a propia lingua está a “flor de pel”. É un espazo desde onde se pode imaxinar o nacemento das cousas, incluída a propia linguaxe. (…)
– P: Corpo, corazón e calor son tres conceptos que aparecen tamén frecuentemente asociados nos poemas. Por que? (Corpo, calor, estaban moito en Celebración. Tamén poden vir de Celebración, por exemplo, os insectos…)
– GH: Son conceptos que sinto como propios. Aparecen e reaparecen nos meus poemas e non fago nada para evitalo. É así e procuro non darlle demasiadas voltas.
– P: Podería dicirse que o poemario se divide en dúas partes. A segunda sería o chamado epílogo, que é unha sorte de autopoética. Por que esa estrutura
– GH: Para min o libro remata co poema que se titula «A vida salvaxe». O epílogo, eses «7 achados sobre o poema», é un engadido que reflicte algunhas aprendizaxes que fun adquirindo ao longo do proceso de escrita. Estiven moi tentado de non incorporalo á edición, pero ao final aí o está, separado do conxunto, pero formando un todo co libro. Hai xente que me dixo que é o que máis lle gusta, así que está ben que estea aí. (…)”
Arquivos da etiqueta: Praza Pública
Lorena Souto: “Supoño que teño unha certa obsesión con como construímos a nosa percepción da pertenza”
Entrevista
de Montse Dopico a Lorena Souto en Praza:
“(…) – Praza (P): Que son os rituais en Coleópteros? Por que teñen tanta presenza no libro?
– Lorena Souto (LS): A nosa vida cotiá está chea de rituais. Na aldea moitos deles teñen que ver cos tempos da colleita e outros aprovisionamentos de comida, coa transmisión desas destrezas de xeración a xeración e dos traballos realizados en comunidade. En Coleópteros a voz poética céntrase naqueles que lle resultan máis difíciles porque teñen que ver coa morte, con atar e desatar lazos cos animais e con matar para comer.
– P: A dor está tamén moi presente: a dor das mans xeadas, a posible dor de magoarse cando non se sabe facer ben unha tarefa… Que é a dor neste poemario?
– LS: Algúns dos poemas céntranse na dimensión física das experiencias, no corpo, no tacto. Todo deixa pegada no corpo. Doe, desgástase. Pero interesábanme aínda máis outras dores das que non se fala tanto, o mal que se pasa cando se aprenden algunhas tarefas.
– P: Xunto coa dor, a violencia, a vida e a morte e o alimento. “non quero estilizar a violencia”, di un dos versos. Faime pensar na matanza de animais e posterior tratamento da súa carne, sangue… Que si conectan a vida e a morte, o alimento e os afectos, (ese tipo de traballo como un acto social, familiar…). Como se relacionan neste poemario a idea do alimento (ao que no principio se di que se renuncia), e a violencia?
– LS: Varios dos poemas xiran precisamente arredor dese tipo de experiencia. Trátase de reflexionar sobre algo que en si me resulta familiar, pero que precisa de algo de distancia para amosa os debates internos, as emocións e os razoamentos que calquera de nós pode ter nesa situación.
A miña nai só comezou a encargarse de matar as criaturas que comemos cando a miña avoa faltou e non o puido facer máis. Custoulle. Eu son a seguinte da cadea e debátome. Hai unha violencia que non se pode negar, pero ao longo do proceso completo tamén hai coidado, e moitas implicacións culturais. Non se expón ningún tipo de xuízo, interésame pensar sobre os mecanismos que desenvolvemos para lidar con iso. (…)”
Vanesa Sotelo: “Estamos ameazadas pola certeza de que hai unha memoria que nos foi roubada”
Entrevista
de Alberto Ramos a Vanesa Sotelo en Praza:
“Vanesa Sotelo acadou o Premio Mondoñedo 10 na modalidade de Teatro -galardón que distingue o máis destacado da década entre a produción literaria en todas as súas vertentes- polo seu texto dramático Nome: Bonita. “Manifesta o valor testemuñal ao respecto das mulleres represaliadas ao longa da historia, nun entrecruzamento de linguas e culturas, a partir da figura da cagançeira brasileira”, sinalou o xurado do galardón, que tamén destacou o texto por revelar “unha voz dramática moi sólida”. A historia de Nome: Bonita céntrase en Alma, unha botánica que viaxa ao Nordeste de Brasil para realizar unha investigación. Desapegada da súa terra e da súa familia, o encontro con Alba -unha actriz obsesionada pola figura da cangançeira María Bonita e neta dunha portuguesa e dunha exiliada galega- lévaa a indagar nas súas propias orixes. A obra, que emana dunha memoria que parece ameazada, deita unha mirada sobre o século XX e os seus silencios a través da historia de tres xeracións de mulleres. Praza.gal fala coa dramaturga Vanesa Sotelo sobre Nome: Bonita, pero tamén como directora da erregueté, arevista galega de teatro que neste 2018 cumpre 35 anos de traxectoria.
– Praza (P): Que significa recibir o Premio Mondoñedo 10 que distingue Nome: Bonita como o mellor texto dramático da década?
– Vanesa Sotelo (VS): En primeiro lugar, significa un impulso e un recoñecemento importante, sobre todo tendo en conta as obras que ficaron de finalistas. Todas elas contaban cunha traxectoria importante, foron premiadas ou foron representadas cun percorrido de éxito entre a crítica e o público. Nome: bonita foi un proxecto escollido en 2014 polo programa de desenvolvemento de Dramaturxias Actuais do INAEM (Instituto Nacional de Artes Escénicas e Musicais), polo que foi escrito cunha calma e nunha serie de anos pouco habitual. Síntome convencida e satisfeita polo resultado. Agora, o premio sacou a obra do esquecemento e suscita interese por coñecela.
– P: Saír do esquecemento ou, cando menos, dunha sorte de invisibilidade é difícil para os dramaturgos e dramaturgas. Non resulta fácil a edición dos seus textos nin a súa representación. É a dramaturxia galega invisible?
– VS: Vivimos en contradicións permanentes. Por un lado, podemos dicir que estamos nesa invisibilidade, pero ao tempo contamos cunha serie de nomes para ter moi en conta non só a nivel galego, senón a nivel estatal. Contamos con universos moi fortes, con voces de moita potencia. Pero supoño que faltan apoios. Preguntámonos veces: “Para que creamos?” ou “Por que escribimos?” Non o sabemos, pero en realidade si: se non o facemos, desaparecemos. Pero, pola contra, cando o facemos non acabamos de ter a suficiente visibilidade. Todas estas contradicións permanentes responden a fraxilidade non só do sistema teatral, senón de todo o sistema cultural. Malia todo, dentro desa fraxilidade, temos moitas cousas polas que seguir adiante e moitas cousas que celebrar. Un premio como Mondoñedo 10 deixa ás claras o gran nivel dos nosos autores e autoras.
Por parte das dramaturgas e dramaturgos facemos o que temos que facer: escribir. O que pasa é que, rara vez conseguimos as condicións máis propicias. Temos que reivindicar determinadas cousas. Por exemplo, que cando menos os textos premiados sempre sexan levados a escena. Ao final, esa é a única maneira de medirse co público, coa sociedade. Nós somos produto desta nosa sociedade e escribimos para ela. Precisamos que nos devolvan a mirada. (…)”
Marta Pérez: “O patriarcado está permitido criticalo ata certos límites. Se moves o marco conceptual, van ir por ti”
Entrevista
de Montse Dopico a Marta Pérez en Praza (foto de Inversa Teatro):
“Tres mulleres, filósofas postsocráticas, reivindican un novo logos. Un novo marco interpretativo no que as mulleres sexan por elas mesma e non en relación aos homes. Porque, sen este novo logos, non poderemos facernos as preguntas fundamentais que nos leven a comprender as raíces da violencia de xénero. E se cadra a atopar a maneira de acabar con ela.
Desta formulación parte Sofía e as postsocráticas, a nova montaxe de Inversa Teatro, que vén de ser preestreada no Culturgal. Marta Pérez, Silvia Penas e María Roja son as filósofas que nos conducen, con eficacia, por un percorrido, apoiado nas máscaras e en elementos visuais e sonoros, polo pacto patriarcal, o silencio social, a culpabilización da vítima, a negación ou o efecto espectador. Aspectos, todos eles, que sustentan a violencia machista. Falamos con Marta Pérez, autora da dramaturxia, actriz e directora desta obra.
– Praza (P): Os personaxes dos que partes son Sócrates, Platón e Aristóteles. Case nada. Por que eles?
– Marta Pérez (MP): Un pouco para homenaxealos e un pouco para desmontalos. Porque son grandes referentes da cultura occidental, que é a que lexitima a violencia cara a diferenza. Tres grandes pensadores aos que admiramos, mais nos que está o xerme da violencia, a violencia fundante, sostida na diferenza. Os que marcan o inicio desa razón que se sostén a si mesma. O inicio do discurso falocéntrico, hexemónico e heteropatriarcal de occidente.
– P: Hai, en relación con eles, un xogo coas máscaras. Sodes eles cando as poñedes. Deixades de ser eles ao sacar as máscaras… Quen fixo as máscaras?
– MP: Gonzalo Alonso, o responsable da construción escenográfica, foi quen as construíu. A obra comeza nun museo no que se expoñen unhas ideas, que son ideas platónicas estáticas. As máscaras serven para marcar a distancia entre Sócrates, Platón e Aristóteles e as filósofas postsocráticas, que procuran un novo logos fronte ao logos pactado por estes tres filósofos. Quitar as máscaras é un xeito de marcar a ruptura con esas ideas estáticas das que se parte. Porque do que se trata é de fundar unha nova teoría da conciencia. O novo logos que as postsocráticas buscan é unha petición de toma de conciencia de xeito individual ante un problema social, a violencia.
As máscaras, ademais, colocámolas nun pé de micro, cando as deixamos, de xeito que os micros fan como se fosen unha pirola que queda mirando as postsocráticas, en constante observación por parte dos falos. E estes pés só se retiran cando se di “espazo libre de violencias machistas”. (…)”
María Barcala: “Atopar modelos vivos de mulleres que non viviron as súas propias vidas é fácil, lamentablemente hai moitas”
Entrevista
de Montse Dopico a María Barcala en Praza (foto de Tino Viz):
“Poderían ser dúas mulleres “amargadas”. Unhas malas mulleres que se dedican a destrozarse entre elas. Mais a cousa é máis complicada. Refuga os tópicos. A dúas están, si, atrapadas na dor. Mais tampouco teñen moita saída. Unha, porque se lle acaba o tempo despois de vivir unha vida que non foi a súa. A outra, porque a traxedia instalou, no seu camiño, a máis terrible das perdas. Mais, pese a todo, atopan lugar para o humor. Para o achegamento. Para o encontro e para a amizade. Aínda que sexa tarde.
Así pode entenderse Dúas donas que bailan, a nova montaxe de Teatro do Atlántico. María Barcala e María Ángeles Iglesias condúcennos, baixo a dirección de Xúlio Lago e Esther Carrodeguas, por unha historia -escrita por Josep Mª Benet i Jornet- de soidade, enfermidade, morte, desencontro xeracional, especulación inmobiliaria, violencia e, tamén, soños e ilusións compartidas. Tal como di Xúlio Lago, un bo texto. Bo teatro que fala da vida. Aínda que non sexa “moderno” na súa forma.
– Praza: A señora maior é unha personaxe moi recoñecible. Unha muller á que lle roubaron a vida. Sempre pendente da familia, para que o home a insultase, lle fose infiel… e, probablemente, outras formas de maltrato. María, como entendiches a personaxe, desde que que lugar a traballaches?
– María Barcala: Primeiro de nada, eu entendín a peza, e as personaxes, como tráxicas, no sentido de que teñen unha liña marcada e non poden evadirse dela. Non teñen a opción de cambiar a súa vida: o que acontece está predeterminado. E ambas levan, ademais, unha tremenda mochila. Sobre a señora maior -eu chámolle a señora Carmen- é certo que podemos ler entre liñas o que lle pasou. Non sei se se pode falar de que recibiu golpes, pero é que tampouco son necesarios para falar de malos tratos. Ela fala do marido e quédanos claro que non foi un compañeiro co que medrar xuntos. El tíñaa alí para usala segundo lle conviña, que é algo moi da época.
O que lle pasa á señora Carmen é, si, moi recoñecible. Porque é a vida de moitas mulleres, e non só maiores ca min. Mulleres que non tiveron a súa propia vida, que viviron en función da parella, da familia, do grupo social ao que pertencen. Ela é unha muller rabuda, con carácter, que no seu momento buscou unha saída, polo que foi berrar, coas demais, consignas feministas á rúa, pero tampouco acababa de recoñecerse niso: sentíase ridícula. Para min, despois de darlle moitas voltas ao texto, de ler entre liñas, non foi difícil atopar modelos reais, vivos, porque lamentablemente existen.
Teño que dicir que é unha personaxe que, ao principio, dábame un pouco de medo. Porque é maior do que son eu: é unha muller gobernada polos fillos, que lle impoñen que teña unha señora para limpiar dúas veces á semana, que tome a pastilla… E nós queriamos darlle un trato non naturalista, pero si realista. Houbo unha primeira aproximación á personaxe con moita maquillaxe, pero non me convencía. Ao final quedou só a perruca, porque o cabelo branco era importante e eu estou traballando tamén con outros personaxes, entón non era boa idea cortar o meu pelo e tinxilo de branco. Mais foi, sobre todo, un traballo interno. Tiña que vir todo de dentro… (…)”
Igor Lugris: “É reconfortante não fazer parte desse grupelho, ou facção, sem o qual a literatura correria o perigo de morrer”
Entrevista
de Montse Dopico a Igor Lugris en Praza:
“(…) – Praza (P): A literatura é um modo de “interpretar o mundo. Não acho que sirva para transformá-lo, mas sim para clarificá-lo, e isso pode ser a base para mudá-lo. Acho que a poesia não deve procurar a beleza, mas a verdade. Mas não tudo é compromisso. Também tem que ter uma parte atrativa, evocadora, que te anime a seguir”. Isto me comentavas numa entrevista feita há já anos, em 2008. Continuas a pensar o mesmo?
– Igor Lugris (L): Continuo a pensar o mesmo, e estou ainda mais convencido do que antes. A literatura não transforma o mundo: são as pessoas quem o fam. A prova é a quantidade enorme de todo o tipo de textos (manifestos, poemas, romances, obras de teatro, ensaios, reportagens…) que chamam a transformar o mundo e o fato de que o mundo ainda não foi transformado; ou não foi transformado para melhor.
É possível estabelecer um paralelismo com o que se passa com as redes sociais a dia de hoje: ser muito ativo nas redes sociais, publicando em Twitter, Facebook, Instagram ou qualquer outra rede, centos de comentários, textos, fotografias e memes de índole pretensamente revolucionária, não vão conseguir transformar o mundo. Com certeza, é necessário é útil fazer isso, faz parte das úteis atividades de agitação e propaganda, mas sabendo que sem o imprescindível trabalho prático, diário, real e não virtual, essa atividade não tem nenhum percorrido.
Com a literatura, e as artes em geral, ocorre o mesmo. São uteis, importantes e necessárias para a transformação social, mas sempre que fagam parte dum projeto maior, no que também esteja presente o ativismo. Cada quem, cada autora e autor, cada artista com vontade de comprometer-se e pôr a sua obra ao serviço do bem comum por um mundo melhor e mais justo, terá que procurar o seu caminho e decidir como percorrê-lo. Não há um único caminho, mas recorrer o caminho continua a ser preciso. E assumo ao dizer isto a minha incoerência, dado que atualmente não participo da vida ativa e militante de nenhuma organização social, sindical ou política. Se calhar também isso tem qualquer cousa a ver com o fato de praticamente não publicar nada desde há mais de dous anos, e que com toda probabilidade assim continue.
São muitos os livros de texto e estudos críticos que, ao falarem em literatura, falam em “autores imprescindíveis” (aliás, por regra geral, homens: escritoros homens). É reconfortante não fazer parte desse grupo, grupelho, ou facção, sem os quais a literatura (se calhar mesmo a literatura universal, seja isso o que for) correria o perigo de morrer, desaparecer ou ver-se terrivelmente emagrecida. Saber que não fago parte da categoria de autor@s imprescindíveis faz com que escrever, ou deixar de escrever, resulte mais fácil, agradável e reconfortante: as palavras ditas, ou a sua ausência, não vão modificar o curso do universo, a história do país ou a vida de ninguém. Ser prescindível é uma grande tranquilidade, acho.
Quanto à procura da beleza, é possível que com o passo do tempo tenha modificado parcialmente aquela ideia. A poesia deve procurar, também, a beleza. Mas entendo hoje (se calhar não há dez anos), que a beleza é muito mais que certo prazer estético que nos produz a contemplação, a leitura ou a audição de um fato artístico.
– P: O título e a estrutura de Curso de Linguística Geral (Através), o teu último livro editado em papel, joga -com muita ironia- com a referência à obra do mesmo título assinada por Ferdinand de Saussure. Por que decidiste criticar, questionar, o que são as grandes certezas, os grandes princípios da Linguística?
– IL: Acho que finalmente o poemario não questiona os princípios da Linguística, mas faz uma releitura dos mesmos, com um importante papel dos elementos lúdicos e transgressores, ruturistas e mesmo provocadores. A pretensão ao ir escrevendo os textos que conformam o livro não era tanto pôr em questão a Linguística como demostrar que era possível, inclusive necessário, reler alguns conceitos, algumas ideias, algumas supostas verdades científicas, para ver que havia (se havia qualquer cousa) mais alá delas.
Uma das ideias com as que mais tenho trabalhado é com a dessacralização de formas discursivas (científicas, mas também em ocasiões religiosas, e sem dúvida também as políticas) anquilosadas e rituais. A linguística, e desde logo um dos seus livros fundacionais, permitia-me amalgamar o texto literário com o metalinguístico e o científico para achegar uma visão diferente, irreverente ou provocadora, mas também amena e macia ao tempo que honesta e metódica. Finalmente, a ciência não é sempre assim tão científica. E esse espaço é o que me interessava: o lugar que está mais aló do limite da literatura, mas não é ciência, mais aló do ensaio sem ser ficção, mais aló da poesia sem ser um livro de texto.
Nos atos de apresentação do livro eu explicava que existe a teoria científica de que da realidade que nos rodeia, do conjunto de todo o universo e também do mundo no que vivemos e a galáxia na que vivemos, nem vemos nem conhecemos mais que um 20%, aproximadamente, e que o 80% restante é uma ainda ignorada matéria escura, da que desconhecemos –por resumir– absolutamente todo. (…)”
Amauta Castro: “Cómpre rexeitar elitismos, falsas vangardas, profanar a propia tradición e ir alén da cultura de consumo interno”
Entrevista
de Montse Dopico a Amauta Castro en Praza:
“O amor, a linguaxe, o desamor e o binomio tempo-destrución -en relación co amor, tamén-. Son os eixos temáticos de A tarde. O desacougo, o poemario co que Amauta Castro vén de gañar o Premio de Poesía Pérez Parallé. Unha aposta, segundo conta o autor nesta entrevista, por un “modelo de escrita moi concreto”, baseado “nunha poesía espida que tenta manter unha condensación moi próxima á expresión mínima, ao aforismo, ou ao mundo do haiku”. Amauta (seudónimo de Rafael Muñoz Castro) respondeu as nosas preguntas por correo electrónico desde Girona, onde vive.
– Praza (P): Antes de nada, como foi recibir a noticia do premio e que significa para ti?
– Amauta Castro (AC): Sei que sempre se di, pero non agardaba o premio. De feito pensaba que xa se fallara o sábado e que evidentemente eu non fora o galardoado. Cando o domingo á noite recibín a chamada da organización do Pérez Parallé quedei moi sorprendido.
Non vexo o premio como unha ferramenta comercial ou editorial senón como un recoñecemento ou un estímulo para alguén que sinxelamente procura o verso cada día. Os premios teñen unha natureza complexa, mesmo inxusta. É por iso que hai que coller folgos e continuar: “Y sobre todo, mirar con inocencia. Como si no pasara nada, lo cual es cierto”. A. Pizarnik.
– P: O poemario está dividido en catro partes: a primeira ten que ver co amor; a segunda coa escrita e a terceira e cuarta co amor outra vez, mais camiñando cada vez máis cara á escuridade (o desamor). Por que esa estrutura en catro partes? Algunha razón especial para que a estrutura de cada unha delas sexa como de pequenos poemas separados entre si por números romanos?
– AC: Trátase de catro plaquettes que poden ser perfectamente autónomas e lidas dun xeito individualizado. En troques, o que si que hai é unha liña estética común. Deféndese un modelo de escrita moi concreto, baseado nunha poesía espida que tenta manter unha condensación moi próxima á expresión mínima, ao aforismo, ou ao mundo do haiku.
Os eixos temáticos son, por esta orde: o amor, a linguaxe, o desamor e o binomio tempo-destrución (en relación co amor, tamén). A unidade vén dada, xa digo, por un tipo de poesía que eu defendo desde os últimos anos e que fun atopando a base de ensaiar as palabras día a día. O poemas son efectivamente curtos e responden a cadansúa unidade temática, e na súa orde interna seguen un fío non discursivo e están simplemente numerados. (…)”
Susana Sánchez Arins: “Há muitas histórias pequenas que ficam fora das grandes histórias mas que revelam mais, talvez, a realidade”
Entrevista
de Montse Dopico a Susana Sánchez Arins en Praza:
“(…) – Praza (P): [Tu contas e eu conto] É um livro de contos e poemas. A relação entre ambos pode ir tornando-se mais evidente ao avançar o livro…
– Susana Sánchez Arins (SA): Há alguns contos e poemas que têm uma relação muito directa porque têm a mesma espita criativa. Por exemplo, Através do espelho -com Política assistencial-, o conto da sinha Mercedes, que tem demência. Nesse caso, nasceu primeiro o poema e depois o conto. Noutros casos, os versos contrastam um pouco com a voz narradora. Por exemplo, em Parto.
Neste primeiro texto do livro quis focar mais a atenção no tema das drogas e a dependência, que no conto não aparece, mas sim no poema. Jogando com isso, fui-lhe colocando um poema a cada conto, bem para contrastar alguns elementos, bem para reforçá-los ou só para acompanhar. E entendo o que dizes: pode haver relações mais transparentes do que outras.
– P: Não é um romance, mas há relação entre os contos, também, através de personagens que se repetem.
– SA: Isso é parte do jogo, em realidade. Em alguns casos são, sim, os mesmos protagonistas num conto e no outro. Também se pode interpretar, em alguns contos, que são eu, que a narradora da história é a autora do livro, porque se chama Susana. Ao fazer a relectura do escrito decidi relacionar uns protagonistas com os outros. Por isso sim se repetem nomes, -há poucos nomes no livro, aliás-, reaparecem personagens.. E isso é intencionado, porque o livro joga com a ideia do que é real ou não, do que pode ser autobiográfico ou não… Há um jogo com a escrita autorreferente.
– P: Não é que seja demasiado importante se é autobiográfico, mas eu sim lembro ter-te escutado contar a história das senhoras que se rebelaram contra o cura. A do conto Respect.
– SA: É que há muitos contos que bebem, sim, de vivências reais que transformo ou modifico. Em alguns contos pode ser mais evidente a referência à realidade: em que inchadinha branca vela! estão umas actividades de homenagem a Rosalía que se produziram realmente na data na que as situo. Isso pode-se comprovar. Mas ao lado de contos coma este há outros que são totalmente ficção. E essa ideia de misturar personagens, de fazer-lhes duvidar às leitoras, é parte também do jogo do limite entre realidade e ficção.
– P: Eu conto e tu contas. a intimidade, diz a contracapa do livro. É uma boa maneira de explicar que têm em comum os contos: a intimidade, o quotidiano.
– SA: A ideia é um pouco contar as histórias que não se contam. Há muitas histórias que ficam fora das grandes histórias mas que revelam mais, talvez, a realidade. Um exemplo pode ser o do conto do que acabamos de falar. Contou-se muito, porque está narrado na imprensa, o que passou com as pessoas mortas e feridas no acidente do Alvia.
Mas não se contou o que supôs para as pessoas alheias ao acidente, o impacto que produziu nelas, que diz também muito sobre a brutalidade do acidente. E falar dessas pequenas histórias é uma maneira de complementar as outras, de apresentar outras perspectivas para ajudar a perceber. Depois há também muitos contos que narram situações que ao contá-las fazem-se públicas, saem do privado. Como as histórias sobre agressões sexuais, que são coisas que nos dá até vergonha contar.. No livro há muito disso, de contar espaços habitualmente não narrados, intimidades que normalmente não são contadas. (…)”
“Invisibles: a cara máis “útil do teatro” fronte ao maltrato e o silencio”
Artigo
de Alberto Ramos en Praza Pública:
“A arte, como brazo armado da realidade, sempre atopará artillería pesada na fauna e no seu reino. Entre as bestas, adormecen as metáforas perfectas para explicármonos cunha exactitude máis propia da biofísica que da literatura. Por iso, non hai mellor coiraza contra os agravios que a pel do rinoceronte. Nin mellor imaxe có cardume que, guiado polas correntes, nos cerca a conduta como colectivo social. E mesmo hai quen asegura que “se metes unha ra na auga moi quente, porá todas as súas enerxías en pegar un chimpo para salvar a vida; pero se a metes en auga fría e logo vaslla quentando, morre na auga fervendo sen decatarse do perigo”.
Así funcionan os mecanismos do maltrato e dese xeito explícao unha das protagonistas de Invisibles, libro no que a xornalista Montse Fajardo recompilou sete historias reais de vítimas da violencia de xénero. Eses relatos, editados en 2017 por Edicións Matriarcas e o Concello de Pontevedra, gañarán formas e volumes na escena grazas a Redrum Teatro que, en coprodución coa Concellería de Igualdade de Pontevedra e o Centro Dramático Galego, estrea a súa adaptación escénica. Baixo a dirección de Marián Bañobre e coa interpretación de Mela Casal, Sheyla Fariña e Nieves Rodríguez, Invisibles estréase no Teatro Principal de Pontevedra o vindeiro xoves 15 de novembro, tras celebrar a preestrea o martes 13 no Auditorio Municipal de Catoira.
“Descubrín o libro a través de Llerena Perozo, quen o recomendaba nas redes sociais. Dicía que debería ser de lectura obrigada nos institutos. Achegueime así ao Invisibles de Montse Fajardo e vin clara a posibilidade de levala a escena. Aí había historias para o teatro”, sinala Sheyla Fariña, a actriz que impulsou un proxecto escénico que, xa na recta final dos seus ensaios no Auditorio de Catoira, define como “unha montaxe que amosa á realidade concreta da violencia de xénero sufrida por sete mulleres, pero que cuestiona ao mesmo tempo a invisibilidade. Pregúntase que é o verdadeiramente invisible nesta lacra social”.
Así, a invisibilidade maniféstase nunha sociedade que tende a autoprotexerse ao agochar, en palabras de Fariña, “o maltrato de base e o machismo imperante”. Unha sociedade, ademais, que durante moito tempo tentou evitar e segue a evitar tratar en público determinadas cuestións, o cal empurra as vítimas “ao sentimento de vergoña, á culpabilidade, á incomprensión e ao silencio”, elementos que se reflicten na obra de Fajardo e que se trasladan á súa adaptación teatral do mesmo xeito que se recolle unha idea fundamental: non hai ninguén que dea o perfil para o maltrato. Non hai un estamento social definido, nin unha profesión, nin un ámbito concreto nin unha franxa de idade propensa. “Por ese motivo, para levala a escena, facía falla contar con tres actrices diferentes que representasen tres xeracións distintas para reflectir esa falta de perfil, que quede clara a idea de que lle acontece a calquera”, destaca Fariña. É dicir, calquera pode ser ra sen decatarse de como a temperatura da auga vai en aumento. Ao cabo, nesa súa transparencia agóchase a invisibilidade. (…)”
Emma Pedreira: “Quérennos perfectas, silentes e activas, pero corpo e mente non poden, nin deben, saltar o proceso de curación”
Entrevista
de Montse Dopico a Emma Pedreira en Praza:
“(…) – Praza (P): Boa parte de Besta do seu sangue conta de que maneira puido Romasanta chegar a ser quen foi. A partir, basicamente, do rexeitamento social por non encaixar no binarismo sexual. Como xorde a idea desta novela e por que decides enfocala así?
– Emma Pedreira (EP): Levo moitos anos atrás da figura de Romasanta, desde que visitei por primeira vez a Ribeira Sacra e os lugares que frecuentou en Galiza. Lin, vin, escoitei, preguntei e puiden ir compoñendo a personaxe a través da historia e da mitoloxía. Durante uns anos quedou larvada a idea de escribir sobre el, ata que lin Manuela Blanco Romasanta, o lobishome asasino, de Xosé Ramón Mariño Ferro, onde daba mostras abondas sobre o feito de que Romasanta comezara a súa vida como muller e aí prendeu de novo a chispa.
Contar esa mesma historia, desde o principio e baixo esta perspectiva podía cambiala un pouco. Sempre me teño preguntado o por que das condutas psicópatas, cal é a orixe, o punto de ignición na mente dunha persoa asasina e, en Romasanta, temos a figura da primeira persoa que comete asasinatos en serie e de maneira ritual e que pode ter un calibre histórico, mitolóxico e ficcional á altura do mesmo Jack o Destripador. (…)
– P: A novela é, realmente, moi lírica no seu estilo. Está estruturada, ademais, coma unha sucesión de pequenos textos que integran a perspectiva dunha multiplicidade de voces. Nótase un esforzo por atopar a palabra xusta, por non contar demais… Hai algunha razón especial que explique tanto o estilo como a estrutura narrativa?
– EP: Falo de débedas e teño que dicir que a débeda estilística é con Susana Arins e o seu Seique, por amosar que o hibridismo formal pode axudar a resolver o problema que tiña eu á hora de enfrontarme a Romasanta e levalo ao público lector de maneira efectiva e salvando obstáculos como o enxuizamento, o respecto e a compaixón. Arins fai no Seique unha estrutura narrativa-poética que flutúa entre varias voces narradoras, muda de lugares sen textos explicativos, rompe a secuencialidade temporal…
Ese tipo de construto, unido á voz poética, resultoume necesario para crear un distanciamento coa personaxe principal. Falar desde Romasanta sen darlle excesivo protagonismo para non descompensar as súas vítimas, non crear un achegamento inxusto, unha mistificación. Nada máis lonxe da miña intención que a persoa que le, ao pechar o libro, sinta que Romasanta é xustificable ou digno de compaixón.
Non hai argumentación, nin a favor nin en contra, hai unha exposición dos feitos desde todas as voces que compoñen a historia para que, como ocorre neste tipo de ficcións fragmentarias, sexa o público lector quen faga unha parte do traballo e decida como posicionarse. Ademais hai moitos hipervínculos invisibles que tiran á xente da lectura para ir na busca de información, para tratar de saber que foi verdade e que ficción. (…)
– P: Antídoto está cheo de referencias literarias, mitolóxicas… De moitas mulleres nas que se busca, quizais, apoio. Por que? (Penso que ten que ver coa construción social da dor nunha sociedade patriarcal)
– EP: Para min é importante saber que todas as persoas temos a necesidade de ter unha rede de afectos que nos sosteña e que funcione por nós cando para nós é imposible. A parálise emocional e física en determinadas situacións é innegable e ter quen faga as cousas por ti permite que podas iniciar un proceso curativo de introspección. Isto ímolo entendendo as mulleres cada vez mellor, e imos procurando a construcións da tribo, das redes, do tecido de sororidade que nos permite continuar a vida en certos momentos.
Pero que pasa cando non existe esa rede e tes que abrir unha paréntese real na túa vida porque a dor non te permite erguerte para ir traballar, alimentarte, formar parte do día a día? Falo da depresión como doenza, da perda, da recuperación trala ruptura, da doenza física, dos pospartos, dos posoperatorios. A sociedade quérenos perfectas, silentes e activas, pero os nosos corpos e as nosas mentes non poden –nin deben- saltar o proceso de curación.
Hai en Antídoto unha mitoloxía de mulleres febles e fortes. As febles non tiveron ese soporte tribal e abandonaron porque preferiron a desaparición total a continuar finxindo e cargando coa dor. As fortes, dalgunha maneira, atoparon a máscara para facer que non pasaba nada. Ou foi ao revés, que as fortes abandonaron e as febles finxiron? (…)”
