Entrevista de Montse Dopico a Pilar Pallarés en Praza:
“(…) – Praza (P): “Da ruína da razón nace a palabra/ que busca regresar, romper o cerco”. Por que nace a palabra da ruína da razón [Tempo fósil]? Que relación hai entre estes versos e a túa decisión de publicar pouco (pasaron 7 anos desde a última vez)?
– Pilar Pallarés (R): A palabra esixe nacer “da ruína da razón” para non estar predeterminada por esta, isto é, coutada pola lóxica das relacións causa-efeito, polos límites espaciais e temporais, pola moral de todo tipo. Ten que ver con escreber, (máis que publicar) pouco?
Seguramente, porque non é doado para min libertarme da razón. Deixo que ideas, sensacións e intuicións vaian levedando até que unha imaxe que parece chegar por si soa de algures ou un ritmo sexan o detonante do poema, co mínimo control da razón. O discurso que desta xorde é sempre previsíbel.
– P: Neste mesmo primeiro poema do libro pode lerse: “o incendio da memoria/ mentres se parte o esternón da casa”. O libro nace do feito da destrución da casa familiar con motivo da ampliación do aeroporto de Alvedro. Que te impulsou a escribir nese momento?
– R: A casa foi derrubada, con outras setenta, a finais de 2011. Eu acababa de publicar naquel momento Leopardo son e literariamente andaba noutros territorios, mais escrebín entón tres poemas que co tempo foron o xerme do libro. Un deles é o que o abre, e non tiña outro obxecto que fixar na memoria, para min, algo do que desaparecía coa casa, neste caso as árbores e plantas da horta e do xardín, seres vivos ignorantes da destrución á que estaban destinados.
Outro é o que comeza “Soña / un fémur co seu can”. Ten a ver cun texto en prosa que perguntaba “onde estarán os ósos dos animais da casa?”, os que facían da horta un pequeno camposanto. Os dous poemas ficaron aí, e só varios anos despois deron orixe ao poemario.
– P: “Aquí os nenos nunca xogaron a atopar tesouros./ Eles eran os primeiros poboadores/ e este só chan de exilio./ Raíces, como moito”, di o terceiro poema. Por que era aquel lugar “chan de exilio” para os nenos?
– R: Porque a construción da casa nun terreo herdado, nunha leira na aba dun val, sen viciños, sen outros nenos, foi o primeiro desterro. Talvez por iso non hai nostalxia no libro, porque o que desaparece é un lugar en moitos aspectos odiado.
Doi a “morte” da casa porque é o soño dunha vida mellor para os pais, porque apenas fundada xa é condenada á desaparición, porque nada parece deixar rasto. Doi tamén a condena de todos os seres vivos non necesariamente humanos que a poboan e que son arrasados. (…)”
Arquivos da etiqueta: Praza Pública
Morre Arturo Lezcano, xornalista durante máis de medio século
Desde Praza:
“O xornalista Arturo Lezcano Fernández, Ruco, faleceu este xoves na Coruña aos 79 anos de idade. Nacido en Ourense en 1939, publicou os seus primeiros textos en prensa xa aos 16 anos, e comezou a súa carreira profesional en La Región. Trasladouse despois a Ferrol, onde foi redactor xefe e logo director de Ferrol Diario. Finalmente, traballou a partir dos primeiros anos oitenta en La Voz de Galicia, onde chegou a ser redactor xefe, converténdose ademais no primeiro Amigo do Lector cando o xornal creou esta figura.
Xubilouse no ano 2003, aínda que nos anos seguintes seguiu escribindo artigos de opinión de forma habitual. Foi Premio de Xornalismo de Galicia en 1987 e Premio Julio Camba en 1991. Escribiu varias obras de narrativa: Os dados de Deus ou Só os mortos soterran seus mortos, e tamén de ensaio, como Risco segundo Risco.
Foi tamén un home de cultura e amante do cinema. Foi un dos cofundadores do Cine Club Miño na cidade de Ourense na década dos 50 e do Cine Club Zoom en Ferrol. Neses anos mantivo tamén unha estreita relación con Antón Risco, do que foi amigo, aínda que tamén asistía con frecuencia aos faladoiros de Vicente Risco. De feito, foi durante moitos anos vicepresidente da Fundación que leva o nome do intelectual ourensán.
Este venres Luís Martínez-Risco Daviña, actual presidente da Fundación Vicente Risco, sinalaba que Lezcano tivo “un papel fundamental” na constitución da entidade. “Nunca quixo que fora un laudatio de Vicente e Antón Risco. Todo o contrario. Queria que se convertera nun referente de pensamento que continuara o labor que, desde antes da década do 1920, iniciara don Vicente, actualizando o seu discurso, mais sen perder nunca a vocación universal de Galiza”, escribe.
La Región defíneo como “xornalista de raza” e La Voz de Galicia destaca a súa “vocación temperá”. Tamén o Colexio de Xornalistas destaca este venres o “pesar” e a “tristura” cos que a profesión recibiu a nova do falecemento de Arturo Lezcano, ao que hoxe despiden necrolóxicas encabezadas por unha frase do propio Risco: “non se pode coñecer o descoñecido a través do coñecido”.
O seu corpo está a ser velado no tanatorio coruñés Servisa, onde este sábado ao mediodía se celebrará unha misa. Será soterrado no cemiterio de Feáns.”
Ana Cabaleiro: “Pertenzo a unha xeración que medrou pensando que no rural só quedaba quen non valía para outra cousa”
Entrevista de Montse Dopico a Ana Cabaleiro en Praza:
“(…) – Praza (P): A personaxe principal do libro [As ramonas], Mona, é da mesma parroquia ca ti. Algo debe ter a novela de homenaxe á túa aldea. É así? En que sentido?
– Ana Cabaleiro (AC): Ten moito de homenaxe á miña aldea, mais para min tamén ten moito de homenaxe aos lugares comúns, aos lugares que nos son propios, que nos identifican cultural e socialmente, e que no noso país son maioritariamente rurais. Ao mesmo tempo, tamén ten un aquel de reivindicación, de chamar a atención sobre unha febleza que eu aprecio na literatura e que ten que ver co marco que se escolle para situar as historias, no que predomina o urbano ou os lugares indefinidos, sen nome propio.
Olladas que, a priori, non teñen nada de malo, pero que para min son olladas e marcos moi limitantes, moi uniformes, que prescinden dos factores diferenciadores de noso. Eu o que pretendo é precisamente o contrario, poñer en valor a diferenza, o propio, os elementos de noso que temos na contorna máis inmediata. (…)
– P: É unha novela curta, construída con capítulos curtos e áxiles… Nese sentido, pode ser tamén herdeira do teu libro de relatos Sapos e sereas. Cal é a relación entre estes dous libros?
– AC: Os capítulos de As ramonas teñen, de forma consciente, estrutura de relato. A historia da novela vaise fiando a través de viaxes en sucesivos vehículos e cada capítulo corresponde cun traxecto en coche, polo que son case unidades pechadas en si mesmas.
A relación neste sentido é evidente. Eu adoro o relato como formato literario que, ademais, ten unha gran tradición na nosa literatura escrita e tamén na cultura oral popular e que agora, co tipo de lectura fragmentada que propician os móbiles e os aparellos tecnolóxicos, ten tamén unha relación directa cos novos modos de recepción de contidos. Todo o que levo escrito ao longo da miña vida –non me refiro só ao publicado- ten estrutura de relato ou moi próxima ao relato. Non sei se chegarei a escribir nun formato diferente pero, de momento, creo que aínda me queda moito por explorar no formato curto. (…)
– P: En relación co anterior, Mona non é de casa ben, coma o grande artista, Antonio. Na novela está presente a falsidade do mundo da arte (o simulacro, a estupidez), mais conectada coa desigualdade, coa diferenza entre clases sociais. Por que?
– AC: En relación ao mundo da arte, e máis concretamente da arte contemporánea, intentei en todo momento humanizala, facela accesible, quitarlle a aura de ámbito reservado só para “persoas entendidas”. Non me gusta, a nivel persoal, que se fale da arte contemporánea con desprezo, paréceme unha forma de ignorancia flagrante. Si é certo que a posición social de Mona é determinante na percepción que ten de si mesma e, polo tanto, tamén na súa conduta e na súa toma de decisións.
Eu non acredito en que a fronteira entre clases sociais estea diluída, pola contra penso que está máis presente ca nunca. Os estudos, o nivel económico, e o patrimonio material permiten avanzar socialmente pero, a determinado nivel, a fronteira é insalvable. E agora coa crise, a brecha social é unha gran falla tectónica, ben visible, xa non hai maneira de facer como que non existe. (…)”
Anna R. Figueiredo: “Creo nunha literatura que teña certo input social e que tamén supoña un reto”
Entrevista de Montse Dopico a Anna R. Figueiredo en Praza:
“Olivia non estudou para emigrar. Pero ten que facelo, coma tantas persoas da súa xeración. No medio do seu proceso de adaptación, de reconstrución da súa identidade -e de choque coas súas propias expectativas sobre o país de acollida- dá por casualidade cun adolescente que lle vai mudar, dalgunha maneira, a vida. Nun contexto no que nada é o que parece. Todo é simulacro. Aparencia. Así é -ou polo menos así comeza- Os bicos feridos (Galaxia), de Anna Figueiredo. Falamos con ela.
– Praza: Unha rapaza emigra a Londres para traballar de au pair porque aquí non atopa saída ningunha. É o primeiro que nos conta a novela. Foi deste personaxe do que xurdiu a historia? Como naceu esta novela?
– Anna R. Figueiredo: Si, é certo que a primeira impresión da novela, a primeira narración, sae de Olivia, que efectivamente é unha persoa galega que precisa aprender inglés e seguir formándose, para poder atopar unha saída a unha situación laboral precaria, mais a novela en si parte da historia de Samuel que, tamén por alusións, aparece no prólogo. Os bicos feridos, como conxunto, xorde da necesitade de falar e reflexionar sobre diversas realidades que eu creo que nos son moi próximas pero que pasamos por riba delas.
Por unha banda a necesidade de sentirnos parte dun todo, dunha sociedade, a mentira de pertenza que se xera ao suplir as relacións que poderiamos chamar “de calidade” por todos estes nexos tan doados de levar a cabo como son as “amizades” das redes sociais, o contacto virtual, esa escravitude que temos a través do aparello móbil que nos leva a miralo case con necesidade aditiva na procura dun novo chío, dunha nova mensaxe de whatsapp, dun novo like, incluso cando estamos xantando, viaxando, cruzando polos pasos de peóns.
Imbuídos nesa realidade virtual, dicimos cousas como “arden as redes” e creamos, somos quen de crear, un mundo no que no fondo somos o centro, escollemos o tipo de novas que nos chegan, bloqueamos a quen non nos interesa e sentímonos acompañados malia estar, moitas veces, entre catro paredes e ignorando as voces que si que están ao noso carón. A vantaxe da tecnoloxía para comunicación é innegable, mais coido que en moitas ocasións, tendemos ao abuso.
Por iso me interesaba contar unha historia de xente un tanto outsider pero que tivese puntos en común con calquera de nós. Todos temos algunha experiencia coa emigración, pode ser propia, pode ser dun achegado. Todas temos algunha experiencia de xente sobrecualificada que non atopa traballo. De relacións de familia e de parella que parecen unha cousa e son outra. E ademais no lugar, no país onde vivimos, dinnos que a emigración é unha aventura, é unha especie de chanzo a maiores para poder realizarnos como persoas, tentando dese xeito paliar a responsabilidade dun país no que non podemos realizarnos como persoas, ou como a persoa laboral que quereriamos ser, por outras razóns. (…)”
Paula Carballeira: “Quixen darlles voz aos personaxes dos contos, aos que normalmente non escoitamos”
Entrevista de Montse Dopico a Paula Carballeira en Praza:
“(…) – Praza (P): Hai quen escolle os camiños máis longos revisa contos clásicos universais. Ou non sei se chamarlles tradicionais… Non es a primeira persoa que fai isto pero, como xorde este libro?
– Paula Carballeira (PC): Pois a verdade é que a primeira idea que xurdiu foi a do bosque. E si, podemos chamarlles contos tradicionais porque son contos da tradición indoeuropea. Son tradición no sentido de que son transmitidos tradicionalmente por distintas culturas. Non son só contos europeos. Están baseados en estereotipos, personaxes que simbolizan unha serie de aspectos: a nena que se perde no bosque, a nena que queda durmida moitos anos, a que se refuxia no bosque… Os mesmos estereotipos repítense en moitos lugares.
O que eu quixen foi partir do punto de vista do personaxe, e non da voz narradora, que é a que nos conta normalmente os contos. E facer isto permíteme reflexionar sobre unha serie de cuestións, coma os papeis femininos nos contos. Trátase, así, de darlle voz no conto aos personaxes aos que normalmente non escoitamos: a voz do lobo, a voz da bruxa…
– P: O título do libro está explicado ao principio: os nenos e nenas prefiren o camiño longo, e non o curto, o atallo que buscan os adultos para non “perder o tempo”. Ao final do libro tamén se di que o camiño longo implica, ás veces, perigos. Pero tamén liberdade. Vida, supoño. Que ten que ver todo isto coa idea do bosque?
– PC: A idea do bosque é, entre outras cousas, unha maneira de reivindicar a liberdade de escoller. Dinnos que se vamos por certos sitios estamos a meternos no perigo, e o que eu reivindico é a liberdade de escoller, de dispoñer do noso espazo, do noso tempo… Ademais, o bosque representa tamén os lugares aos que non prestamos moita atención ata que, por exemplo, se incendian. O bosque pode representar moitas cousas: o perigo, pero tamén o refuxio, a propia natureza…
Despois, en cada parte do libro, o bosque simboliza algo distinto. En ‘O da nena coa carapuchiña vermella’ o bosque é o camiño, e o que lle importa á nena é o camiño e non tanto chegar ao seu destino. En ‘O da nena de pel branca coma a neve’ (Brancaneves) o bosque é refuxio, e en ‘O da nena que durmiu 100 anos’ é protección. En ‘O da nena que atopou a bruxa da casa de chocolate’ (Hänsel e Gretel) o bosque é a casa da bruxa. E neste libro teñen bastante presenza as bruxas, mulleres conectadas coa natureza, co pasado e coa sabedoría… (…)”
Gonzalo Hermo: “Quixen reivindicar os encontros físicos, sexa coa contorna, co outro ou coa propia poesía”
Entrevista de Montse Dopico a Gonzalo Hermo en Praza:
“(…) – Praza (P): Desde o primeiro poema hai unha relación entre a entrada no corazón do bosque e a volta do poema. Por que? Como xorde esa primeira idea da volta ao bosque?
– Gonzalo Hermo (GH): Un libro de poesía parte dunha idea, dunha imaxe ou dun alento, pero é sempre un proceso aberto onde adoitan aparecer elementos que o poeta non tiña previstos. En Celebración ese elemento non previsto foi o bosque, un bosque no que se dicía que non había tempo de entrar. Precisamente o que propón A vida salvaxe é entrar nese bosque. O elemento sorpresa que apareceu n’A vida salvaxe foi o vento. Non tiña ningunha intención de escribir sobre el e resulta que está por todas as partes. (…)
– P: A fraga, a foresta, implica paz, liberación: non hai lingua, nin signo, nin idioma. O que hai é o balbordo da vida: a diversidade (en desorde) das cousas, dos animais… Nun estado de “conciencia borrada”. É como a busca dun lugar pre-social, pre-lingüístico, desde o que atopar a paz, e desde el construír o poema. (Que dea conta do mundo e sexa o mundo en si mesmo, como di outro poema). É algo así? Por que?
– GH: Si que hai algo prelingüístico na natureza que me interesa moito. Algo que non se verbaliza, que sinxelamente acontece. Interesábame achegar o poema a esa posición de acontecemento anterior ao simbólico. En realidade, é algo ilóxico porque o poema escríbese con palabras (e non con emocións, ideas ou experiencias; con palabras e só con palabras). No entanto, a poesía tamén é esa posibilidade da lingua onde a propia lingua está a “flor de pel”. É un espazo desde onde se pode imaxinar o nacemento das cousas, incluída a propia linguaxe. (…)
– P: Corpo, corazón e calor son tres conceptos que aparecen tamén frecuentemente asociados nos poemas. Por que? (Corpo, calor, estaban moito en Celebración. Tamén poden vir de Celebración, por exemplo, os insectos…)
– GH: Son conceptos que sinto como propios. Aparecen e reaparecen nos meus poemas e non fago nada para evitalo. É así e procuro non darlle demasiadas voltas.
– P: Podería dicirse que o poemario se divide en dúas partes. A segunda sería o chamado epílogo, que é unha sorte de autopoética. Por que esa estrutura
– GH: Para min o libro remata co poema que se titula «A vida salvaxe». O epílogo, eses «7 achados sobre o poema», é un engadido que reflicte algunhas aprendizaxes que fun adquirindo ao longo do proceso de escrita. Estiven moi tentado de non incorporalo á edición, pero ao final aí o está, separado do conxunto, pero formando un todo co libro. Hai xente que me dixo que é o que máis lle gusta, así que está ben que estea aí. (…)”
Lorena Souto: “Supoño que teño unha certa obsesión con como construímos a nosa percepción da pertenza”
Entrevista de Montse Dopico a Lorena Souto en Praza:
“(…) – Praza (P): Que son os rituais en Coleópteros? Por que teñen tanta presenza no libro?
– Lorena Souto (LS): A nosa vida cotiá está chea de rituais. Na aldea moitos deles teñen que ver cos tempos da colleita e outros aprovisionamentos de comida, coa transmisión desas destrezas de xeración a xeración e dos traballos realizados en comunidade. En Coleópteros a voz poética céntrase naqueles que lle resultan máis difíciles porque teñen que ver coa morte, con atar e desatar lazos cos animais e con matar para comer.
– P: A dor está tamén moi presente: a dor das mans xeadas, a posible dor de magoarse cando non se sabe facer ben unha tarefa… Que é a dor neste poemario?
– LS: Algúns dos poemas céntranse na dimensión física das experiencias, no corpo, no tacto. Todo deixa pegada no corpo. Doe, desgástase. Pero interesábanme aínda máis outras dores das que non se fala tanto, o mal que se pasa cando se aprenden algunhas tarefas.
– P: Xunto coa dor, a violencia, a vida e a morte e o alimento. “non quero estilizar a violencia”, di un dos versos. Faime pensar na matanza de animais e posterior tratamento da súa carne, sangue… Que si conectan a vida e a morte, o alimento e os afectos, (ese tipo de traballo como un acto social, familiar…). Como se relacionan neste poemario a idea do alimento (ao que no principio se di que se renuncia), e a violencia?
– LS: Varios dos poemas xiran precisamente arredor dese tipo de experiencia. Trátase de reflexionar sobre algo que en si me resulta familiar, pero que precisa de algo de distancia para amosa os debates internos, as emocións e os razoamentos que calquera de nós pode ter nesa situación.
A miña nai só comezou a encargarse de matar as criaturas que comemos cando a miña avoa faltou e non o puido facer máis. Custoulle. Eu son a seguinte da cadea e debátome. Hai unha violencia que non se pode negar, pero ao longo do proceso completo tamén hai coidado, e moitas implicacións culturais. Non se expón ningún tipo de xuízo, interésame pensar sobre os mecanismos que desenvolvemos para lidar con iso. (…)”
Vanesa Sotelo: “Estamos ameazadas pola certeza de que hai unha memoria que nos foi roubada”
Entrevista de Alberto Ramos a Vanesa Sotelo en Praza:
“Vanesa Sotelo acadou o Premio Mondoñedo 10 na modalidade de Teatro -galardón que distingue o máis destacado da década entre a produción literaria en todas as súas vertentes- polo seu texto dramático Nome: Bonita. “Manifesta o valor testemuñal ao respecto das mulleres represaliadas ao longa da historia, nun entrecruzamento de linguas e culturas, a partir da figura da cagançeira brasileira”, sinalou o xurado do galardón, que tamén destacou o texto por revelar “unha voz dramática moi sólida”. A historia de Nome: Bonita céntrase en Alma, unha botánica que viaxa ao Nordeste de Brasil para realizar unha investigación. Desapegada da súa terra e da súa familia, o encontro con Alba -unha actriz obsesionada pola figura da cangançeira María Bonita e neta dunha portuguesa e dunha exiliada galega- lévaa a indagar nas súas propias orixes. A obra, que emana dunha memoria que parece ameazada, deita unha mirada sobre o século XX e os seus silencios a través da historia de tres xeracións de mulleres. Praza.gal fala coa dramaturga Vanesa Sotelo sobre Nome: Bonita, pero tamén como directora da erregueté, arevista galega de teatro que neste 2018 cumpre 35 anos de traxectoria.
– Praza (P): Que significa recibir o Premio Mondoñedo 10 que distingue Nome: Bonita como o mellor texto dramático da década?
– Vanesa Sotelo (VS): En primeiro lugar, significa un impulso e un recoñecemento importante, sobre todo tendo en conta as obras que ficaron de finalistas. Todas elas contaban cunha traxectoria importante, foron premiadas ou foron representadas cun percorrido de éxito entre a crítica e o público. Nome: bonita foi un proxecto escollido en 2014 polo programa de desenvolvemento de Dramaturxias Actuais do INAEM (Instituto Nacional de Artes Escénicas e Musicais), polo que foi escrito cunha calma e nunha serie de anos pouco habitual. Síntome convencida e satisfeita polo resultado. Agora, o premio sacou a obra do esquecemento e suscita interese por coñecela.
– P: Saír do esquecemento ou, cando menos, dunha sorte de invisibilidade é difícil para os dramaturgos e dramaturgas. Non resulta fácil a edición dos seus textos nin a súa representación. É a dramaturxia galega invisible?
– VS: Vivimos en contradicións permanentes. Por un lado, podemos dicir que estamos nesa invisibilidade, pero ao tempo contamos cunha serie de nomes para ter moi en conta non só a nivel galego, senón a nivel estatal. Contamos con universos moi fortes, con voces de moita potencia. Pero supoño que faltan apoios. Preguntámonos veces: “Para que creamos?” ou “Por que escribimos?” Non o sabemos, pero en realidade si: se non o facemos, desaparecemos. Pero, pola contra, cando o facemos non acabamos de ter a suficiente visibilidade. Todas estas contradicións permanentes responden a fraxilidade non só do sistema teatral, senón de todo o sistema cultural. Malia todo, dentro desa fraxilidade, temos moitas cousas polas que seguir adiante e moitas cousas que celebrar. Un premio como Mondoñedo 10 deixa ás claras o gran nivel dos nosos autores e autoras.
Por parte das dramaturgas e dramaturgos facemos o que temos que facer: escribir. O que pasa é que, rara vez conseguimos as condicións máis propicias. Temos que reivindicar determinadas cousas. Por exemplo, que cando menos os textos premiados sempre sexan levados a escena. Ao final, esa é a única maneira de medirse co público, coa sociedade. Nós somos produto desta nosa sociedade e escribimos para ela. Precisamos que nos devolvan a mirada. (…)”
Marta Pérez: “O patriarcado está permitido criticalo ata certos límites. Se moves o marco conceptual, van ir por ti”
Entrevista de Montse Dopico a Marta Pérez en Praza (foto de Inversa Teatro):
“Tres mulleres, filósofas postsocráticas, reivindican un novo logos. Un novo marco interpretativo no que as mulleres sexan por elas mesma e non en relación aos homes. Porque, sen este novo logos, non poderemos facernos as preguntas fundamentais que nos leven a comprender as raíces da violencia de xénero. E se cadra a atopar a maneira de acabar con ela.
Desta formulación parte Sofía e as postsocráticas, a nova montaxe de Inversa Teatro, que vén de ser preestreada no Culturgal. Marta Pérez, Silvia Penas e María Roja son as filósofas que nos conducen, con eficacia, por un percorrido, apoiado nas máscaras e en elementos visuais e sonoros, polo pacto patriarcal, o silencio social, a culpabilización da vítima, a negación ou o efecto espectador. Aspectos, todos eles, que sustentan a violencia machista. Falamos con Marta Pérez, autora da dramaturxia, actriz e directora desta obra.
– Praza (P): Os personaxes dos que partes son Sócrates, Platón e Aristóteles. Case nada. Por que eles?
– Marta Pérez (MP): Un pouco para homenaxealos e un pouco para desmontalos. Porque son grandes referentes da cultura occidental, que é a que lexitima a violencia cara a diferenza. Tres grandes pensadores aos que admiramos, mais nos que está o xerme da violencia, a violencia fundante, sostida na diferenza. Os que marcan o inicio desa razón que se sostén a si mesma. O inicio do discurso falocéntrico, hexemónico e heteropatriarcal de occidente.
– P: Hai, en relación con eles, un xogo coas máscaras. Sodes eles cando as poñedes. Deixades de ser eles ao sacar as máscaras… Quen fixo as máscaras?
– MP: Gonzalo Alonso, o responsable da construción escenográfica, foi quen as construíu. A obra comeza nun museo no que se expoñen unhas ideas, que son ideas platónicas estáticas. As máscaras serven para marcar a distancia entre Sócrates, Platón e Aristóteles e as filósofas postsocráticas, que procuran un novo logos fronte ao logos pactado por estes tres filósofos. Quitar as máscaras é un xeito de marcar a ruptura con esas ideas estáticas das que se parte. Porque do que se trata é de fundar unha nova teoría da conciencia. O novo logos que as postsocráticas buscan é unha petición de toma de conciencia de xeito individual ante un problema social, a violencia.
As máscaras, ademais, colocámolas nun pé de micro, cando as deixamos, de xeito que os micros fan como se fosen unha pirola que queda mirando as postsocráticas, en constante observación por parte dos falos. E estes pés só se retiran cando se di “espazo libre de violencias machistas”. (…)”
María Barcala: “Atopar modelos vivos de mulleres que non viviron as súas propias vidas é fácil, lamentablemente hai moitas”
Entrevista de Montse Dopico a María Barcala en Praza (foto de Tino Viz):
“Poderían ser dúas mulleres “amargadas”. Unhas malas mulleres que se dedican a destrozarse entre elas. Mais a cousa é máis complicada. Refuga os tópicos. A dúas están, si, atrapadas na dor. Mais tampouco teñen moita saída. Unha, porque se lle acaba o tempo despois de vivir unha vida que non foi a súa. A outra, porque a traxedia instalou, no seu camiño, a máis terrible das perdas. Mais, pese a todo, atopan lugar para o humor. Para o achegamento. Para o encontro e para a amizade. Aínda que sexa tarde.
Así pode entenderse Dúas donas que bailan, a nova montaxe de Teatro do Atlántico. María Barcala e María Ángeles Iglesias condúcennos, baixo a dirección de Xúlio Lago e Esther Carrodeguas, por unha historia -escrita por Josep Mª Benet i Jornet- de soidade, enfermidade, morte, desencontro xeracional, especulación inmobiliaria, violencia e, tamén, soños e ilusións compartidas. Tal como di Xúlio Lago, un bo texto. Bo teatro que fala da vida. Aínda que non sexa “moderno” na súa forma.
– Praza: A señora maior é unha personaxe moi recoñecible. Unha muller á que lle roubaron a vida. Sempre pendente da familia, para que o home a insultase, lle fose infiel… e, probablemente, outras formas de maltrato. María, como entendiches a personaxe, desde que que lugar a traballaches?
– María Barcala: Primeiro de nada, eu entendín a peza, e as personaxes, como tráxicas, no sentido de que teñen unha liña marcada e non poden evadirse dela. Non teñen a opción de cambiar a súa vida: o que acontece está predeterminado. E ambas levan, ademais, unha tremenda mochila. Sobre a señora maior -eu chámolle a señora Carmen- é certo que podemos ler entre liñas o que lle pasou. Non sei se se pode falar de que recibiu golpes, pero é que tampouco son necesarios para falar de malos tratos. Ela fala do marido e quédanos claro que non foi un compañeiro co que medrar xuntos. El tíñaa alí para usala segundo lle conviña, que é algo moi da época.
O que lle pasa á señora Carmen é, si, moi recoñecible. Porque é a vida de moitas mulleres, e non só maiores ca min. Mulleres que non tiveron a súa propia vida, que viviron en función da parella, da familia, do grupo social ao que pertencen. Ela é unha muller rabuda, con carácter, que no seu momento buscou unha saída, polo que foi berrar, coas demais, consignas feministas á rúa, pero tampouco acababa de recoñecerse niso: sentíase ridícula. Para min, despois de darlle moitas voltas ao texto, de ler entre liñas, non foi difícil atopar modelos reais, vivos, porque lamentablemente existen.
Teño que dicir que é unha personaxe que, ao principio, dábame un pouco de medo. Porque é maior do que son eu: é unha muller gobernada polos fillos, que lle impoñen que teña unha señora para limpiar dúas veces á semana, que tome a pastilla… E nós queriamos darlle un trato non naturalista, pero si realista. Houbo unha primeira aproximación á personaxe con moita maquillaxe, pero non me convencía. Ao final quedou só a perruca, porque o cabelo branco era importante e eu estou traballando tamén con outros personaxes, entón non era boa idea cortar o meu pelo e tinxilo de branco. Mais foi, sobre todo, un traballo interno. Tiña que vir todo de dentro… (…)”