Entrevista
de Montse Dopico a Alfonso Mato en Praza:
“”Partimos da camiñada dos homes de Nós a Teixido e logo, seguindo o camiño do ensaio e da digresión, falamos do camiñar a pé, os camiños, os peregrinos, os paseantes, as guías de viaxe, os turistas, os viaxeiros, os vagabundos literarios ou as actuais, e nalgúns casos perversas, formas de camiñar. E paramos ao chegar ás 200 páxinas para non aburrir aos posibles lectores”. Así resume Alfonso Mato o contido de De camiños, viaxeiros e camiñantes, o libro, cuxa autoría comparte con Santiago Lamas, gañador do Premio Ramón Piñeiro de Ensaio 2015.
– Praza: En xullo de 1927, Otero Pedrayo, Risco e Ben-Cho-Shey inician o camiño cara a Santo André de Teixido. O relato desta viaxe queda recollido en Pelerinaxes I. (Itinerario d’Ourense ao Santo Andrés de Teixido). Desta viaxe, e deste libro, parte o ensaio De camiños, viaxeiros e camiñantes. Por que?
– Alfonso Mato: Santiago Lamas tiña escrito un texto sobre o libro de Otero que lle encargara unha persoa que despois non se interesou por el. Lamas envioume o texto e propúxome que o continuase. Os dous leramos Pelerinaxes, admiramos a obra de Otero Pedrayo e temos especial querenza polos libros de viaxes, viaxeiros e camiñantes. Pola miña parte, coñezo bastante ben a época e aos protagonistas da viaxe e teño práctica como investigador e documentalista para procurar a información máis concreta sobre o tema.
Partimos da camiñada dos homes de Nós a Teixido e logo, seguindo o camiño do ensaio e da digresión, falamos do camiñar a pé, os camiños, os peregrinos, os paseantes, as guías de viaxe, os turistas, os viaxeiros, os vagabundos literarios ou as actuais, e nalgúns casos perversas, formas de camiñar. E paramos ao chegar ás 200 páxinas para non aburrir aos posibles lectores. (…)”
Arquivos da etiqueta: Praza Pública
Marga Tojo: “É imprescindible reverter o camiño cara a un sistema sen lugar para a vida”
Entrevista 
de Montse Dopico a Marga Tojo en Praza (foto de Gonzalo Cortizo):
“Nun futuro distópico, non fica lugar para os afectos nun sistema dominado pola tecnocracia Goldman Sachs. 5.000 cidadáns son forzados ao suicidio, 60.000 son deportados e milleiros de mulleres son violadas como arma de guerra. Ou é o presente? Un sistema deshumanizador que aniquila a vida para substituíla polo consumo e o dominio? Esta, xunto a outras, é a pregunta que formula o primeiro poemario publicado da xornalista Marga Tojo, Últimos bruídos (Positivas). Un derradeiro berro, di ela, para abrazar a vida, a empatía, os coidados, a comunicación. Desde a consciencia da nosa vulnerabilidade. Do que é realmente importante. A autora presentará en Santiago Últimos bruídos, -que está a piques de chegar ás librarías-, o vindeiro 15 de decembro no bar El Muelle.
– Praza: É o teu primeiro libro publicado. Hai moito que escribes?
– Marga Tojo: Levo escribindo historias e versos desde a infancia, desde que aprendín a escribir. Creo que non houbo un só día da miña vida que non escribise. Para min é unha constante. Son moi crítica co que escribo e ademais tiven a sorte de atoparme co xornalismo, un oficio fascinante, que permite, como a poesía, destapar realidades invisibles, agochadas, das políticas sociais, que son as que determinan as vidas das persoas. Son unha persoa fascinada desde nena polo poder das palabras.
Xa escribira antes outros libros de poesía, pero acabaron perdidos: por autocensura, por un traslado, por unha ruptura amorosa que se produciu cando aínda non tiñamos ordenador de uso propio… Con Últimos bruídos fun afortunada ao dar con Paco Macías, o editor de Positivas, que foi moi receptivo. É unha das poucas persoas que saben que eu escribía porque hai uns 13 ou 14 anos enviáralle uns poemas como adianto dun deses libros que despois se perderon…
É unha persoa cun ollo literario excelente, culto, aberto e sensible. Evidentemente, non o digo por min. Editou a Lois Pereiro. Non podo sentirme máis privilexiada de poder compartir colección con ese poeta. Tamén con Carlos Santiago, co colectivo Ronseltz, con Lupe Gómez, con Estevo Creus, Eduardo Estévez, María Reimóndez… (…)”
Marcos Pérez Pena: “Na prensa galega da Transición hai titulares que hoxe serían impensables”
Entrevista
de Montse Dopico a Marcos Pérez Pena en Praza (foto de Xerais):
“”Malia todos os defectos que se poidan detectar na actuación dos medios galegos na Transición e todas as críticas que se lles pode e se lles debe facer, cómpre realizar un acto de recoñecemento ao labor que naqueles anos realizaron tantos profesionais, redactores, fotógrafos, impresores e directivos dos medios de comunicación. Cómpre facer, en xeral, un recoñecemento da profesión xornalística e unha reivindicación da súa función social e da súa autonomía e capacidade de influencia, que tanto parece asustar as propias empresas informativas e os grandes poderes públicos e privados. Durante a Transición houbo un número moi importante de xornalistas galegos que exerceron a súa responsabilidade social, exercendo de voceiros da cidadanía e de defensores da democracia e da xustiza fronte ás forzas reaccionarias”. O xornalista e investigador Marcos Pérez Pena remata con palabras coma estas o seu ensaio A prensa en Galicia na Transición, que vén de publicar en Xerais.
– Praza: O libro é a túa tese, supoño que adaptada. Por que escolliches o tema da prensa en Galicia na Transición?
– Marcos Pérez Pena: O libro é unha versión resumida da tese, si, con menos aparataxe teórica. Fíxenlle ademais algúns engadidos á tese, como algunhas entrevistas e unha introdución máis ampla sobre o contexto xeral. O punto de partida foi un TAD, -o que antes se chamaba Traballo Academicamente Dirixido-. Unha tesiña, que foi o inicio da tese. O meu director, Luís Álvarez Pousa, animoume a estudar esta parte da historia de Galiza e do xornalismo, que está pouco traballada. É un período que aos historiadores quédalles demasiado próximo e aos xornalistas quédalles demasiado afastado…
En España a Transición tampouco está ben estudada, pero si houbo un revival, nos 90, de libros, memorias persoais… Poden ser mellores ou peores, pero en Galicia é unha etapa moito menos estudada. Por iso tiven un dobre traballo: a análise da actuación da prensa neste período e en paralelo un labor que se cadra non me correspondía tanto, pero que había que facer para a tese, que é un relato da Transición en Galicia, da historia da Transición. O obxectivo era analizar a prensa e a súa estrutura, tan importante para explicar o presente. O dominio das grandes familias e empresas da comunicación españolas e galegas non se entende sen a Transición. (…)”
“Os curandeiros e a medicina oficial”, artigo de Pablo Vaamonde
Artigo
de Pablo Vaamonde en Praza:
“O pasado 12 de novembro celebrouse en Lugo unha interesante Xornada de Literatura de Tradición Oral, dedicada nesta ocasión á medicina popular, á que asistiron un centenar de persoas, sobre todo do mundo da docencia. Vai xa pola novena edición este evento tan importante para a recuperación da nosa cultura popular. Detrás está a perseverancia e a intelixencia do escritor Antonio Reigosa, principal impulsor destes encontros e da enciclopedia virtual Galicia Encantada. Puiden coñecer o interesante traballo que está a realizar a xornalista Ana Lois (Palabras Secretas), quen leva anos filmando ritos e tradicións que están a piques de desaparecer. Tamén puider apreciar a profunda sabiduría de persoas como Carmiña Prado, que coñece as herbas e as súas propiedades mellor que ningún profesional. Eu tamén participei nesta xornada, facendo unha reflexión en voz alta sobre a figura do curandeiro e a súa relación coa medicina oficial. Este é un breve resume do falado:
A medicina, tal como hoxe a coñecemos, non existiu sempre. Ben pola contra é unha actividade máis ben moderna que, no noso contorno, ten pouco máis dun século de historia. En Galicia existiu sempre a medicina popular. Ata ben entrado o século XX era unha comunidade eminentemente rural; os seus habitantes residían en pequenos núcleos de poboación mal comunicados ou illados. Os médicos estaban nas cidades ou nas principais vilas cabeceiras de comarca. Non sempre era doado, para a xente das aldeas, desprazarse na busca da axuda destes profesionais, pola distancia ou por razóns de tipo económico.
A pesar dos avances da ciencia no século pasado, as xentes de Galicia acudían con frecuencia aos curadores locais para librarse de certos males. Existía mesmo unha certa desconfianza sobre as bondades da medicina oficial. Como dixo García-Sabell: “O enfermo só cree ao médico capacitado para dicirlle o que ten, pero non para curalo”. Na Galicia rural, sobre todo entre a xente de maior idade, aínda perviven dous tipos de doenzas diferenciadas: as que “son de médico” e as que “non son de médico”. Os curandeiros e menciñeiros; as sabias e as meigas; os arresponsadores e os ensalmadores; os compoñedores e as parteiras xogaron un papel moi importante na atención á saúde das xentes de Galicia. Mesmo existen males, que non deberíamos ignorar, que seguen a formar parte da cultura colectiva deste pobo: o tarangaño, a caída da paletilla, o mal de ollo, o mal de aire. (…)”
Camilo Nogueira: “Galicia será recoñecida como nación, pero para iso temos que estar preparados”
Entrevista
a Camilo Nogueira en Praza:
“(…) – Praza (P): Como recibiches a nova da homenaxe? Como te sentiches?
– Camilo Nogueira (CN): Ben, cun grande agradecemento. E cunha certa sorpresa, porque o grupo de amigos e amigas que tomaron esta decisión tomárona e non me deron dereito a réplica por así dicilo. E sorpresa tamén por algúns artigos que estou lendo estes días, moi agradecido. (…)
– P: Como ves o actual momento político de Galicia e de Galicia dentro do Estado Español? Cara a onde camiñamos?
– CN: Pouco a pouco vanse comprendendo as cousas. E creo que nalgún momento se vai aceptar a condición de Galicia como nación, como nación do mundo. Neste senso hai moito traballo por diante, comezando polo propio recoñecemento en Galicia da propia realidade nacional galega. Hai moitas posicións políticas que non se desprenden do españolismo. Dicir dende Madrid que Galicia é excéntrica é un despropósito, porque se algo é excéntrico é Madrid, nós estamos abertos ao Atlántico. Creo, en todo caso, que o recoñecemento da plurinacionalidade do Estado español é algo inevitable, non sei cando ocorrerá, pero acabará sucedendo. España será plurinacional ou non será. Cando Galicia eleve a súa conciencia nacional verá recoñecido o seu carácter de nación. Galicia será recoñecida como nación, pero para iso temos que estar preparados. Recoñecerase que a fronteira do galego está en Porto Alegre ou nalgunha parte de África e que o galego é unha lingua tan universal coma o castelán. E recoñecerase que no pasado nos amolaron moito economicamente, pero que agora temos unha economía moi avanzada.
– P: Neste senso, ti traballaches por esa apertura de Galicia cara á Lusofonía. Como valoras o seu futuro?
– CN: Ti vas a Brasil e os brasileiros dinche que falan contigo moito máis comodamente que cos lisboetas, todo o mundo recoñece que hai mesmo máis semellanzas que co portugués que se fala en Portugal. Ou estes días, que chegan tantos peregrinos brasileiros a Compostela, cando falas con eles quedan marabillados de que falemos exactamente igual. Non recoñecer iso é produto do españolismo, nada máis. Estas cousas, que parecen anecdóticas, son vitais, mesmo para a autoestima dos galegos. Hai moitas dificultades, pero pouco a pouco a xente vai recoñecendo isto e vaise aceptando esta idea. (…)”
Isaac Xubín: “É infantil e ridículo non comparar a situación galega coa vasca porque as linguas non sexan semellantes”
Entrevista
de Montse Dopico a Isaac Xubín en Praza:
“(…) – Praza (P): A novela [Non hai outro camiño] parece situarnos, ás veces, no pasado. Outras, no presente. Outras, no futuro. Parece unha ao distopía ao estilo orwelián nalgúns detalles… Fala de poder: de micro e de macropoder, de corrupción, de manipulación… Fai pensar nunha ditadura socialista, ou nas falsas democracias occidentais actuais…
– Isaac Xubín (IX): Unha das razóns polas que me decatei de que os relatos tiñan algo en común foi que os personaxes teñen que tomar unha decisión nunha sociedade opresora. Ao mesmo tempo, nunca me gustaron as novelas da guerra civil, no sentido de que penso que é inevitable lelas coa bagaxe previa que cadaquén leva. Por iso decidín probar a enganar o lector, a través do estrañamento: contarlle unha historia sobre a guerra civil, pero sen que o saiba, porque a acción sitúase noutro lugar. Por iso o tema da ambientación no mundo eslavo. Como ademais fago descricións moi parcas, non é fácil situarse nun tempo.
– P: Os personaxes non son, precisamente, exemplos. Non teñen por que selo, que é novela contemporánea. Atópanse varados, teñen que facer algo… e non sempre escollen o “ben”. Un deles é traficante, outro censor orgulloso…
– IX: Sempre me gustou a xente con contradicións, tamén na vida. Considero que se unha persoa non ten contradicións é porque non se implica realmente, dito así de xeito simple. Adoita caerme ben a xente que as ten, que o sabe, e ademais, como dis, é normal na novela contemporánea, que non é de bos e malos. E, si, poño os personaxes nunha situación de compromiso na que teñen que definirse. (…)
– P: Tes un recital, co cantautor Ruper Ordorika, de versos de Joseba Sarrionandia, da antoloxía Tempo de exilio, que ti mesmo traduciches ao galego. Tamén traduciras, por exemplo, Bilbao-New York-Bilbao, de Kirmen Uribe. Como xorde o recital?
– IX: Foi a partir do premio de Tradución. A dotación inclúe premio para o editor, para o tradutor e unha cantidade para seguir a o libro. Por iso organizamos o recital, co gallo do premio, aproveitando eses recursos. Ruper Ordorika xa participara nunha experiencia anterior, con outro libro editado por Kalandraka, Sete poetas vascos, no que eu non estaba, pois vivía daquela en Cork. (…)
– P: Fuches membro das Redes Escarlata e publicaches un poemario, Con gume de folla húmida, que gañou o premio Eusebio Lorenzo Baleirón. En realidade, a novela é o teu segundo libro, entón.
– IX: Recibir un premio non cambia moito, pero é un indicador de que vas polo bo camiño. Ou que polo menos que houbo unha xente, no xurado, que considerou que merecías un premio. O que escribo agora non ten moito que ver co que ao principio, pero iso é normal. Nese libro xuntáronse cousas que levaba acumuladas, como a miña experiencia no País Vasco e en Irlanda.”
Teatro nacional e literatura dramática, por Afonso Becerra de Becerreá
Artigo
de Afonso Becerra de Becerreá no blog sobre teatro O Galiñeiro, en Praza:
“Este sábado, 5 de novembro de 2016, inauguramos a Sección de Literatura Dramática da AELG (Asociación de Escritoras/es en Lingua Galega), coa celebración de dúas actividades que non teñen un carácter só simbólico-representativo, senón, sobre todo, útil.
Esta I XORNADA DA SECCIÓN DE LITERATURA DRAMÁTICA DA AELG, titulada “LITERATURA DRAMÁTICA E TEATRO NACIONAL” propón dúas actividades, unha de mañá e outra de tarde, que poidan ser de utilidade para as dramaturgas/os, para as estudosas e estudosos das artes escénicas contemporáneas e para calquera persoa con inquedanzas artísticas e culturais.
Desde a AELG consideramos que o xénero da literatura dramática, aqueles textos con valores literarios e dramáticos, é fundamental para un sistema literario e cultural san, cun desenvolvemento pleno.
Desde a AELG cobramos conciencia de que a literatura dramática en lingua galega é unha descoñecida, unha ausente, na vida cultural de Galiza e, por extensión, do resto do mundo.
Entón, malia que as comparacións poidan non seren correctas, miramos para outros sistemas literarios e culturais veciños, como o catalán, e observamos que a súa literatura dramática actual se edita, se estuda, se escenifica, se traduce e ten unha incidencia moi considerable na sociedade.
Entón, preguntámonos que acontece en Galiza. ¿Non hai obras de literatura dramática, na historia da literatura galega, dignas de circular polo imaxinario colectivo e polos palcos, como acontece, por exemplo coas obras de Federico García Lorca ou de William Shakespeare?
¿Non hai dramaturgas e dramaturgos, na actualidade, que escriban textos que poidamos mercar nunha libraría para gozar da súa lectura ou para que unha compañía teatral orquestre un espectáculo co que poidamos desfrutar?
¿Non hai textos dramáticos galegos que se poidan traducir e que se poidan ver representados no Teatro San Martín de Bos Aires ou nunha sala de teatro de calquera cidade europea, como acontece, por exemplo, con O principio de Arquimedes, de Josep Maria Miró Coromina?
¿Que nos falta?
¿Que nos sobra?
¿Que podemos ou debemos facer? Sigue lendo
Manuel Lourenzo: “Dedicarse ao teatro significa aceptar as consecuencias”
Entrevista
de Montse Dopico a Manuel Lourenzo en Praza:
“(…) – Praza (P): O libro [Nunca paraíso] foi unha proposta de Xerais?
– Manuel Lourenzo (ML): Un día coincidimos Manuel Bragado e eu e non sei quen falou antes de facer un libro: saíu o tema. Xuntamos nun libro 39 pezas, que agrupei por características formais: monólogos, diálogos, un teatro máis verbal ou máis de acción… Quedaron, aínda así, moitas cousas no armario, como seis pezas de teatro longo que están á espera. Parece que o libro está indo ben de vendas, -o cal é estraño tratándose dun libro de teatro-, e iso, se segue así, animaríame a tentar publicar máis…
– P: Cantas pezas de teatro ten escritas? Son tantas que nin o saberá…
– ML: Ao dedicar parte da vida ao ensino escribín moitas pezas breves porque me son moi útiles para os exercicios de interpretación. Debido a iso, e a outras razóns, talvez leve escritas unhas 200 ou máis pezas breves. Despois, pezas de entre unha hora e dúas podo ter unhas 60 ou así, seis delas inéditas. Unha boa forma de conseguir editar é gañar un premio, pero os premios gáñanse unhas veces si e outras non, así que as pezas que non gañan quedan gardadas… De todas maneiras, o teatro non é cousa fácil e xa o sabemos: dedicarse ao teatro significa aceptar as consecuencias. (…)
– P: Outra boa parte das pezas do libro falan de relacións familiares ou de amizade cheas de tensións, nas que dúas persoas monologan ou, cando dialogan, non se entenden.
– ML: É que é moi difícil: preservar a intimidade, que as cousas duren… Porque é difícil que duren, mesmo os sentimentos, e máis as relacións máis institucionalizadas como o matrimonio. Ademais, é o mundo en que vivimos. Shakespeare fala de Hamlet coa mentalidade do século XVII, cando xa houbo Galileo ou a sociedade patriarcal xa non ten tanto como sustentarse, por exemplo. O teatro é un reflexo do seu tempo, que non se pode nin se debe agochar. Sobre todo cando entendes que non estás a facer só literatura ou só divertimento… A min non me importa tanto a trama como a situación: a relación entre as persoas, condenadas a estar xuntas, a maneira de levar a convivencia… Diso trata o teatro: expor os comportamentos humanos, á vista de todos, quitando a máscara, para facer que o espectador se pregunte como obraría nunha situación semellante…
– P: Outra característica da súa obra é a presenza da mitoloxía clásica. Está, neste libro, pero tampouco tanto.
– ML: É un recurso que utilizo, pero tampouco o único. En realidade, se se coñece a miña obra, teño máis do outro… Os mitos permítenche falar de comportamentos que xa estaban aí hai séculos, pero que hai que presentar coa mentalidade de hoxe. Gústame incorporar mitos nas miñas obras e tamén fago tradución de literatura clásica. Por exemplo, Filoctetes, que o les agora e resulta moi moderno polo retrato que fai das operacións coas que nos “agasallan” os políticos.
A maior parte das cousas que escribo son “autoencargos”, pezas que me apetece ou que considero que debo escribir. Hoxe as demandas por parte doutras persoas, que xa sempre foron cativas, son mínimas. Así que, o que facemos, facémolo por nós mesmos. O propio teatro é unha máscara, poñer a máscara do personaxe que aprendiches, activar a parte exterior da máscara para despois volver ser quen somos. É un xogo, como o mito, que enmascara a realidade para embelecela, para dar medo, para revelala… (…)”
Marcos Abalde: “Temos o deber da rebelión, de non dominar nin deixar que nos dominen”
Entrevista
de Montse Dopico a Marcos Abalde en Praza:
“”Hai que alimentar a rebelión, a desobediencia, a insubmisión, para parar a roda do mal, da infamia”. Iso di Marcos Abalde. E diso falan os seus dous últimos libros, Exhumación (Xerais), IV Premio de Poesía Manuel Lueiro Rei, e Oenach (Espiral Maior), XIV Premio de Poesía Fiz Vergara Vilariño. Antes destes dous poemarios, coñeciámolo polas súas pezas de teatro. Mais as temáticas son as mesmas. Como erguer a fraternidade no medio da depredación. Falamos con el das dúas últimas obras e recuperamos partes dunha conversa anterior sobre a súa creación teatral.
– Praza: O xurado dixo de Oenach que era unha adaptación dun mito clásico á realidade histórica e social galega. Coma Exhumación, é un libro sobre a opresión. Como toda a túa obra.
– Marcos Abalde: A opresión, a dominación, é o tema que máis me preocupa, si. A dominación en todos os aspectos: entre pobos, linguas, clases sociais, entre homes e mulleres… Non sabería explicar moi ben as diferenzas, nese sentido, entre Oenach e Exhumación. Son as mesmas obsesións… Se cadra porque é o tema que nos urxe resolver. Non podemos caer no fatalismo de que non hai saída á explotación do home polo home. Na historia as cousas foron mudando e hai esperanza de seguir mudando a sociedade. A idea de que a fin da historia é o capitalismo liberal é unha superstición. (…)”
Henrique Monteagudo: “A liberdade normativa é factible con certas condicións”
Entrevista
a Henrique Monteagudo en Quilombo Noroeste:
“(…) – Quilombo Noroeste (QN): Deu um curso na Universidade Federal Fluminense baixo o título “A língua no tempo, os tempos na língua. O galego, entre o português e o castelhano”. Em que elementos centrou o seu relatório?
– Henrique Monteagudo (HM): Non é doado de resumir en poucas liñas, pero falando en xeral presentei a evolución do galego no marco peninsular, e máis en concreto en relación coa do portugués e o castelán, mostrando en que puntos se pode falar de evolución conxunta do galego e o portugués desde a Idade Media, en que outros de evolución diverxente, e tamén as converxencias, coincidencias e diverxencias do galego con respecto ao castelán e entre este e o portugués. A historia lingüística de todo o conxunto centro-occidental da península resulta bastante máis complexa do que poida parecer a primeira vista. Tamén pretendía chamar a atención sobre o estudo da constitución e evolución das variedades estándar como un necesario interface entre as denominadas historia interna e historia externa da lingua, e pór de vulto que a aplicación mecánica e adoito anacrónica da noción de ‘lingua’ pode resultar máis prexudicial que esclarecedora cando estudamos a evolución dunha serie de variedades veciñas, dispostan en continuum, de entre as que se destacan varias variedades cultivadas. A idea é que o galego experimentou importantes evolucións conxuntas co portugués a finais da Idade media, outras co castelán (pero non necesariamente inducidas por este) e outras autónomas e diverxentes en relación tanto con un coma co outro idioma. (…)
– QN: Pensa que se têm aproveitado na política linguística galega as vantagens internacionais da nossa língua?
– HM: Na miña opinión, dentro das graves deficiencias da política lingüística do goberno galego, atópase, sen dúbida, a falla dunha liña clara e activa de conexión cos países e culturas de expresión portuguesa, que debe ser unha das prioridades estratéxicas dunha (practicamente inexistente) acción exterior das institucións galegas, non só nos ámbitos lingüístico e cultural. (…)
– QN: Que lhe parece a proposta de liberdade normativa para o caso galego que faz o professor Lagares?
– HM: Hai cousa de vinte e cinco anos publiquei na revista Grial un artigo “Sobre a polémica normativa do galego” que ía moderadamente nesa liña. Non creo que unha liberdade normativa total fose positiva para o idioma, pero si que é factible con certas condicións. Dito o cal, teño a certeza de que cando o colega Xoán Lagares fala da “identificação entre língua e norma, ou mesmo (o que seria ainda mais grave) entre língua e ortografia” está pensando tamén en sectores do reintegracionismo que cometen ese erro. Si, lamentablemente, esa identificación errónea é moi frecuente en Galicia en amplos sectores, e constitúe un serio malentendido que sería preciso esclarecer. (…)”
