Entrevista
de Montse Dopico a Eduard Velasco en Praza:
“(…) – Praza (P): En relación con iso, os dous personaxes [Os días felices de Benvido Seixas] responden bastante a estereotipos. Sobre todo o dela, no que é se cadra máis esaxerado, mesmo ata non resultarás veces crible. Nese sentido, parecen caricaturas feitas adrede. Era a túa intención?
– Eduard Velasco (EV): Os personaxes poden ser caricaturas pero, que non resultan cribles? E por que teñen que selo? A literatura ten que ser literatura. Ademais, se ollamos a realidade, que é o crible? Por exemplo, un empresario galego que funda un medio de comunicación en galego e que desaparece do mapa deixando débedas e salarios sen pagar, que marcha para Formentera, que ten unha empresa á que lle pon o nome en castelán -podía poñerllo en galego, xa que era independentista-… Pois iso é realidade. E a literatura, como dicía, é literatura: non é escribir un informe ou facer de notario.
– P: Nos dous personaxes hai un certo ocultamento inicial -e un cuestionamento posterior- pero el mantena a ela enganada. No xogo del -aínda que ela lle gusta de verdade- hai unha actitude que, se estivese a novela situada noutro tempo, podería ser por exemplo o clásico engano do señor á criada -gústalle, pero tampouco “tanto”-. Desde esta perspectiva, pódese ver maltrato, relación de poder… Mais se cadra non era tampouco a túa intención.
– EV: Pois, como diciamos antes, non me corresponde a min interpretar a novela. E claro que unha rapaza coma Mariña pode meterse nunha relación desigual que acabe levando a unha situación de maltrato -que neste caso non é físico-, pode meterse nunha relación que acaba sendo destrutiva para ela.
E un rapaz novo e posicionado co feminismo na loita contra o patriarcado pode acabar maltratando unha rapaza, ou sendo maltratado el mesmo. Todas as persoas podemos acabar nunha situación de maltrato ou de desigualdade nas relacións. E si é algo sobre o que debemos reflexionar, e sobre o que hai que falar aos adolescentes… Mais non era o meu obxectivo falar diso, non. (…)
– P: En canto a como está escrita, a estrutura é bastante lineal, aínda que a voz narradora vai alternando, sen transicións, o relato do que lles pasa aos dous personaxes. Despois hai moito diálogo… Supoño que o que buscaches é que fose unha novela áxil.
– EV: Si, a voz narradora vai falando primeiro dun personaxe e despois do outro, pero iso non é máis que unha técnica moi básica, dun autor principiante, que é o que son. Si que quixen que quen lea a novela se sinta cómodo, que resulte áxil, que poida lerse ben, que flúa, que soe ben: que estea ben escrita en canto a riqueza, vocabulario… Si que quixen que houbese axilidade, pero iso non significa que teña que haber pobreza. Ademais, a literatura faise con palabras, non con historias ou con ideas. (…)”
Arquivos da etiqueta: Praza Pública
Helena González Fernández: “Propoño unha lectura de Rosalía a través das súas figuras femininas: voces, corpos, experiencias diversas”
Entrevista
de Montse Dopico a Helena González Fernández en Praza:
““Deberás desbotar inercias, rexeitar prexuízos e disporte a ler desde o “triángulo das furias”, como di Ana Romaní; desde a reviravolta exacta en que se albisca a revolta silandeira das mulleres”. Con palabras coma estas comeza o limiar do libro Rosalía feminista, (Xerais), da profesora Helena González. Que, xa o di ela: non é unha escolma máis, senón un reto. Un convite a tomar un camiño, na lectura de Rosalía. Unha senda na que da emoción pode partir a loita contra a opresión do patriarcado. Falamos coa autora. (…)
– Praza (P): Eras ti a que falaba, hai xa tempo, en relación con iso, do “paraugas totalizador” no que se convertía a nación, tapando outros aspectos coma o feminismo.
– Helena González Fernández (HGF): Si, o concepto non é meu: é “totalizing umbrella” en inglés, e eu traducino como paraugas totalizador. O que pasa é que cando coinciden o discurso da nación e o discurso da muller o discurso da nación acaba por comportarse como o que atinxe a todo o conxunto, e o discurso da muller como se só atinxise a unha parte do conxunto: as mulleres. Así é como se formulaba o tema naquel momento, pero a estas alturas xa somos capaces de interceptar discursos… O que quería dicir é que Rosalía non só escribe a nación. Rosalía escribe as mulleres e a nación, por esta orde: primeiro as mulleres e despois as mulleres e a nación. (…)
– P: Como fixeches a selección dos poemas? Poderían ser máis, ou outros…
– HGF: Facendo unha lectura integral da poesía de Rosalía en galego e en castelán, aínda que acabei optando máis polos textos galegos. Primeiro saíronme como a metade máis de poemas, pero entendía que unha antoloxía ten que ter uns límites razoables. Fun detectando, entón, as reiteracións. Nas figuras por exemplo. Unha das figuras principais é a da muller diante do matrimonio, que representa o desafío da muller diante do principal atranco para que as mulleres poidan ser suxeito. Por iso hai tantos poemas no libro sobre o amor: contra a sedución, contra o amor romántico, contra o matrimonio…
Un dos elementos que quixen achegar con esta antoloxía foi tratar de facer que os poemas falen entre eles. É o caso de San Antonio Bendito: eu poño primeiro o San Antonio Bendito de Cantares Gallegos e seguido o poema de San Antonio de Follas Novas. Se non van xuntos, non se entende. E eu non aviso de quen fala: unha moza nova. Pero a continuación vén un poema que fala en contra do matrimonio, e así enténdese o conxunto.
En calquera caso: cando eu pensaba esta antoloxía, non pensaba no que Rosalía pensa. Unha interpretación da súa poesía en clave biográfica pode levar a excesos. E o que eu propoño é unha lectura a través das figuras femininas: de corpos e experiencias de distintas mulleres. Porque en Rosalía non hai unha única muller que fala, senón moitas mulleres que teñen vidas diferentes e toman decisións diferentes: as mozas, as vellas, as suicidas -unha figura que non se adoita destacar de Rosalía, que son mulleres que toman decisións tan difíciles como tentar acabar coa súa vida- e moitas máis: as viúvas, as viúvas de vivos…
No relato dominante, se casas serás feliz. En Rosalía, as viúvas están soas, sofren moito, pero tamén son suxeitos de ira e outras emocións e son quen de facerse cargo de si mesmas. E para facer unha lectura completa hai que entender isto. Elas quedan soas cando o home emigra, sofren unha dor infinita, tentan suicidarse sen conseguilo e finalmente deciden marchar elas tamén á emigración porque na Galicia que coñecen non conseguen vivir. E isto, ao que moitas veces non se dá importancia, é politicamente moi relevante. Na visión tradicional, a viúva de vivo é unha nai que queda soa esperando a que el volva… (…)”
Eduardo Estévez: “O problema principal destes tempos difíciles está na ollada dirixida, no pensamento único, na deliberada confusión informativa”
Entrevista
de Montse Dopico a Eduardo Estévez en Praza:
“(…) – Praza (P): [sen-fin] propón, dalgunha maneira, o ollar dunha cámara. Por que? Como xorde?
– Eduardo Estévez (EE): Levaba tempo apuntando ideas para escribir guións de videopoemas. Eran notas manuscritas nun caderniño. É raro, porque eu só escribo no ordenador ou no móbil pero estas notas estaban nunha Moleskine (algo moi “literario”, non?). Un día, despois de terminar o proceso de escrita e construción de ‘entrar na casa’, tiña ganas de escribir algo moi libre, sen os condicionantes do traballo a catro mans, e lembrei dese caderniño que había tempo non tocaba.
Xusto chegoume ao correo a convocatoria dun certame e pensei que era boa escusa para forzarme a traballar cunha data límite. Tiña catro meses de prazo e organicei: tres meses para escribir, un para revisar e corrixir. Un mes máis tarde o libro estaba xa enviado. Foi rapidísimo. Ben se ve que as notas que tiña pousaran e medraran na miña cabeza case sen me dar conta. O que fixen foi converter esas ideas de videopoemas en textos máis ortodoxos pero conservándolles sempre a perspectiva audiovisual, tendo sempre presente que é unha cámara (coas súas limitacións técnicas) a que está mirando.
Pensei, en realidade, que nunca ía ser quen de facer (ou encargar) eses videopoemas e que, se non o facía así, esas ideas ían morrer no caderniño (cousa que tampouco ten por que estar mal pero dábame pena). Finalmente incorporeilles aos textos algunhas reflexións de quen se sitúa deste lado da cámara sobre o que está mirando, sobre o feito de observar. Isto no videopoema supoño que tamén podería facerse (cando ves unha peli esas reflexións están na maneira de montar o plano, de iluminar a escena, de deseñar o audio) pero require unha técnica que eu non coñezo.
– P: No xogo de perspectivas que se propón, un dos “motores” é a busca dunha beleza que parece achegarse e, ao mesmo tempo, fuxir de nós. Cal é a relación de ‘[sen-fin]’ coa procura da beleza? E coa luz?
– EE: A procura da beleza está sempre na miña preocupación cando deseño esas postais, esas paisaxes. Pódese facer poesía do feo, arte do feo. Na fotografía iso é moi evidente. Ou no cine, pero tamén na pintura. Ás veces teño a tentación de escribir cousas feas, reflectir nos poemas a dor e o sufrimento da vida diaria. Unha vez tenteino: fixen un poemario sobre cousas feas, asuntos feos da actualidade política e social. Está sen rematar.
Estevo Creus leuno e díxome que, a pesar das cousas terribles das que falaban os textos, eu conseguía facer que fosen bonitos. Pero creo que prefiro deitar unha ollada sobre o bonito. Que a vida diaria xa nos enche a cabeza de imaxes terríbeis. E quero pensar que a poesía, tamén nese sentido, pode ser un lugar onde mirar a vida doutro xeito. Igual é por iso que non dou acabado aquel proxecto… (…)”
Antonio Manuel Fraga: “A novela é unha defensa sen matices do noso dereito a soñar. E non só das crianzas, tamén das persoas adultas”
Entrevista
de Montse Dopico a Antonio Manuel Fraga en Praza:
“(…) – Praza (P): O libro está dedicado á mestra represaliada Elvira Bao e á tamén profesora e oceanógrafa Ángeles Alvariño. As dúas galegas e pioneiras. A personaxe de Anxos Nogueirosa naceu, dalgunha maneira, a partir de biografías coma as destas dúas mulleres? En que sentido?
– Antonio Manuel Fraga (AMF): Batín con estas dúas mulleres no proceso de documentación. Gústame dicir que eu non as procurei, senón que elas apareceron para completar a miña historia, para facer que todas as pezas cadrasen. Así que as disfracei como personaxes para incorporalas á ficción. Elvira Bao transfigurouse en dona Elvira, a mestra que Suso e Tila teñen nas colonias escolares de Oza, onde pasan o verán de 1933.
Elvira Bao Maceiras traballou no Sanatorio Marítimo de Oza desde 1920 até o comezo da Guerra Civil, en 1936. Foi presidenta da Agrupación Republicana Feminina, e foron precisamente as súas conviccións como republicana e galeguista as que motivaron que fose destituída e represaliada. Aproveitei da súa biografía os enfrontamentos que mantiña coa dirección do sanatorio para mellorar as condicións da rapazada das colonias, o que me suxeriu un carácter rexo, decidido.
Con todo, nesta homenaxe a Elvira Bao subxace tamén a lembranza dalgunhas mestras da miña vida que me influíron de tal xeito que, en parte, son o que son grazas a elas. A Ángeles Alvariño, pola súa banda, vestina de Anxos Nogueirosa para recrear o período de tempo no que estudou bacharelato en Compostela, antes de se mudar a Madrid para estudar a carreira de Bioloxía. Como pioneira e científica facilitoume a construción dun personaxe caracterizado pola teimosía, polo devezo de superar cada un dos obstáculos que a vida lle vai poñendo diante por ser nova e muller.
– P: Canto ás criaturas do “bestiario científico”, a idea parece recuperar o “bestiario” medieval, no que os monxes pintaban monstros, e mesturalo con algunha influencia da mitoloxía galega. Aínda que penso que as criaturas son inventadas por vós. A creación deses seres, foi un traballo compartido por ti e Víctor Rivas?
– AMF: A palabra “bestiario” xorde ao final, por suxestión dunha amiga, cando pelexaba por lle atopar un título que estivese á altura da historia. Gustábame a idea de vernizar con ciencia aqueles bestiarios medievais, que eran compilacións de criaturas estrañas e marabillosas. O bestiario de Anxos Nogueirosa elabórao unha rapaza cunha clara vocación científica, polo que está afastado do escurantismo e do misterio que, tradicionalmente, caracterizaban eses traballos.
Agás unha das criaturas que aparecen na historia, o resto foron imaxinadas por min e colocadas no hábitat galego que eu consideraba máis adecuado para as albergar. Posteriormente, Víctor Rivas debuxou brillantemente estes seres. Para iso achegouse ao estilo dos cadernos de campo. Nalgúns casos as súas ilustracións concordaban coa miña imaxe mental previa, mais noutras difería por completo. O traballo de Víctor elevou esta historia a un estadio superior. Foi unha inmensa sorte poder contar co seu talento. (…)”
Quico Valeiras: “Falar da familia é falar da primeira e máis politizada das células sociais”
Entrevista
de Alberto Ramos a Quico Valeiras en Praza (foto de Alexandre Fernández):
“Quico vén de publicar O tempo da cireixa (Positivas, 2019), un libro de poemas en que o autor atopa a súa verdadeira “voz poética” e o camiño artístico polo que quere transitar. Prologado por Luz Pichel, Quico retrata cos seus versos a memoria tanto individual como colectiva, as súas orixes, a familia ou o rural. Eses son as liñas cardinais dunha obra “eminentemente política” que traza un xogo de ausencias e presenzas entre o que xa non está, pero continúa a pelexar contra o esquezo. Praza entrevista a Quico Valeiras (O Carballiño, 1990), poeta e libreiro que rexenta a compostelá libraría Chan da Pólvora (Rúa de San Pedro, 74).
– Praza (P): Este é o primeiro libro de Quico ou o segundo? Pregúntoo porque na presentación Tamara Andrés falounos dunha publicación previa e era por saber se renega daqueles versos.
– Quico Valeiras (QV): Antes de publicar este libro con Positivas, xoguei moito a facer autoedicións en formatos diferentes ao libro. Unha, que tivo moito que ver con Compostela, ten a súa historia. Leveina a cabo coa tenda de conservas Catrineta, na praza de Abastos. Este local ten un proxecto que iniciara Estevo Creus co seu O libro dos cans, libro que presentou en diversos formatos. Un deles foi en Edicións en Fachadas, en colaboración con Catrineta. É unha edición efémera, que se expón na parede e dura até que a xente vai arrincando os poemas. Despois si que foi a miña primeira obra en formato libro, que levamos a cabo cunha campaña de micromecenato. Era un proxecto con diferentes ramificacións. Pero non é que renegue, o que acontece é que os seus poemas, coido, non superaron o paso do tempo. En calquera caso, creo que este O tempo da cireixa é o primeiro libro no que eu atopo a miña voz poética. Digamos que nunca antes me atopara tan claramente na escrita. Podo dicir que me atopei como autor e descubrín o camiño polo que realmente quero tirar.
– P: Leva a libraría da Chan da Pólvora, que forma un tándem coa editorial Chan da Pólvora que dirixe Antón Lopo. Por que editar logo con Positivas e non con Chan da Pólvora?
– QV: Antón Lopo e mais eu adoitamos dicir que a libraría e a editora son un matrimonio con separación de bens. Compartimos o nome, un nome que de feito apareceu moito antes de que eu me unise ao proxecto da man de Alicia [Fernández] e Eduard [Velasco], que levaban antes a libraría. O nome xurdiu no nacemento, momento no que tamén estaban vinculados poetas como Gonzalo Hermo. Eu entrei despois para facerme cargo da libraría. Eu tiña os poemas, mandeinos a varias editoriais e un día, Paco Macías entrou pola porta. Despois de falar durante dúas horas sobre anarquistas do Bierzo, xusto cando marchaba, avisoume que iamos para adiante, que me publicaba o libro Positivas. A min sorprendeume moito, sobre todo sabendo a historia de Positivas. Antes, pasárallo a Luz Pichel, que leu os poemas e quixo facerme o prólogo. Grazas a ela, atrevinme a pasárllelo a máis autoras e editoras. (…)”
Bieito Iglesias: “O 90% das anécdotas que conto son reais. O que me pasa co realismo é que teño que disfrazalo, estilizalo”
Entrevista
de Montse Dopico a Bieito Iglesias en Praza:
“(…) – Praza (P): [Guías caninos] é unha novela policial ou negra? Porque parece que iso marca status.
– Bieito Iglesias (BI): Iso ten que ver coas distintas tradicións da novela policial. Na tradición francesa, quen investiga é un funcionario da policía: é o Estado o que investiga. No mundo anglosaxón (Conan Doyle no XIX e despois a novela americana de Chandler ou Hammett), o que investiga é un detective privado, que contrasta cunha policía ineficaz ou corrupta. Porque o mundo anglosaxón desconfía do Estado. No caso español, e galego, sobre todo nos primeiros anos da Transición, tanto Juan Madrid coma Montalbán teñen como investigador non un policía, senón un detective ou un periodista. Porque non ían converter un policía do franquismo, un dos grises, nun heroe.
Eu escollín a tendencia francesa, mais asumindo o desafío de crear un policía do franquismo que fose un investigador eficaz, pero non un esbirro do réxime. Iso quería que fose Nespereira, e agora teño a Benito, que se dedica a investigar mentres os seus compañeiros están ocupados co procés catalán, ou con nada… Si que hai diferenza entre novela negra e novela policial se por novela policial se entende a novela-enigma, coma a de Agatha Christie, que é puro xogo de adiviña. Pero se por novela negra se entende a quen ten trasfondo histórico e social, eu apúntome á segunda, claro. Na novela americana clásica dos anos 30 si ten moita importancia ese trasfondo histórico e social. Mais, fóra diso, a distinción non ten moito sentido.
– P: Unha vez Manuel Forcadela comentou que, cando comezaba a novela negra galega -sendo moitas veces non moi ben acollida pola crítica- os policías eran politicamente incorrectos: torturaban, por exemplo, como era habitual na realidade no franquismo. Despois vóltanse máis finos, e entón fálase de boom da serie negra galega. Que opinas ti?
– BI: Carlos Reigosa, en Crime en Compostela, crea un detective ao estilo Montalbán: evita facer que sexa policía. O que pasa coa serie policial actual -se falamos de Italia, por exemplo- é que se introduciu moita anécdota costumista. Hai como un intento de “normalizar” o personaxe do heroe solitario, que agora ten muller, fillos… A novela negra clásica era, en realidade, unha versión do western, polo que os seus heroes eran coma os das películas de vaqueiros: solitarios, se tiñan un romance duráballes pouco… O detective de hoxe non é un xusticeiro romántico, ou un misántropo, como naquela época. (…)”
Carme Fouces: “A literatura infantil e xuvenil deixou de ser uns contos con debuxiños para pasar a ser considerada unha linguaxe universal”
Entrevista
de Montse Dopico a Carme Fouces en Praza (foto de Andrea Area):
“(…) – Praza (P): O Salón do Libro conseguiu entón ser un impulsor do tecido asociativo e cultural?
– Carme Fouces (CF): O Salón é o único evento de todo o país destas características: temos moitos días, moitas actividades… polo que hai sitio para moita xente. E sería ideal que ao Salón lle saísen réplicas noutros sitios. Mais si, a LIX avanzou moito, pero Pontevedra somos quizais os que me máis destacamos nese avance. Quero dicir que, arredor do Salón, foise formando todo un ámbito profesional: Baobab, Migallas, Pavís Pavós, Raquel Queizás, Bea Campos…
Hai un monte de xente de Pontevedra que foi medrando como profesional ao abeiro do Salón. O Salón foi o artífice de poñer en marcha moitos proxectos culturais paralelos. E despois hai algo tamén importante, que é que Carballo, Rianxo e Sarria pídennos parte da decoración -que é o máis caro-, que nós lles cedemos, para facer o seu propio salón, a outra escala, claro. E iso tamén reverte nunha reactivación cultural de concellos máis pequenos.
– P: Un dos vosos obxectivos era facer ver que a LIX non é unha literatura de segunda categoría nin é só para crianzas. A LIX, en xeral, avanzou moito nas últimas décadas: ten bos resultados en termos de mercado, recibe moitos premios… En que medida se conseguiu ese obxectivo de atraer lectores adultos?
– CF: Unha parte do noso público son persoas que levan vindo ao Salón 20 anos. Que levan moito tempo vendo espectáculos, lendo… E son un público exixente, ademais, porque son persoas afeitas a unha programación de calidade.
A literatura infantil e xuvenil deixou de ser uns contos con debuxiños para pasar a ser considerada unha linguaxe universal, e eu convido a todo as persoas a que se acheguen a ela sen prexuízos, porque ademais é literatura, moitas veces, máis valente que a literatura para adultos, porque toca temas de debate actual coma a eutanasia, o acoso, os problemas alimentarios, a emigración, a violencia de xénero… Temos unha literatura infantil e xuvenil que toca os temas que poden ser de interese para a sociedade, sen edulcoralos, e por iso tamén é unha literatura cada vez máis premiada e moi recomendable para todo o mundo.
– P: Foi aumentando o espazo dedicado ao Salón, a participación, cada vez máis entidades implicadas, máis actividades… Cales foron as principais transformacións que viviu o Salón?
– CF: Tivemos un tempo no que aumentaba cada vez máis o alumnado e producíanse momentos de stress, con moito alumnado xunto. Por iso fomos collendo cada vez máis espazo, para poder diferenciar os grupos. Outro avance foi introducir o ámbito profesional, e de feito este ano temos o II Congreso de Mediación Lectora. Os nenos e nenas non teñen un acceso directo á LIX, precísanse mediadores que son os que fan as escollas: os libreiros, os bibliotecarios… E eses mediadores teñen que estar preparados. O Congreso foi un éxito: temos 150 inscritos…
Outra mudanza foi o traballo con adolescentes. Porque notabamos que tiñamos un público que viña regularmente mentres facía primaria, pero ao chegar ao instituto deixaba de vir, e moitas veces volvía despois xa como adulto. Comezamos, por iso, a programar actividades que puidesen conectar con ese público adolescente: o cineforum, obradoiros de banda deseñada… (…)”
Olga Novo: “A literatura pertence ao dominio da cáscara estética da linguaxe, pero a vida está máis alá e máis dentro. A Poesía é Amor ou non é nada”
Entrevista
de Montse Dopico a Olga Novo en Praza:
“Feliz Idade é “a condensación no tempo, nunha Idade, do encontro con persoas que fan felices aos demais. E ese é o gran don ao que canta este libro. A presenza, no mundo, de seres que fan da vida un paraíso aquí e agora, e que extirpan na súa praxe cotiá, de xeito silencioso, as dores e as miserias que nos atenazan. A linguaxe bordea con dificultade tal experiencia inefable”. Así resume Olga Novo o contido do seu novo libro, Feliz Idade, que vén de editar Kalandraka. Nada máis hai, se cadra, que dicir, que non sexa convidar a achegarse a el. E esta entrevista pode servir quizais para subir, nese proceso, un primeiro chanzo.
– Praza (P): “A poesía é un acto radical de vida, e estes poemas son tan só terminacións nerviosas da poesía experimentada”, dis no limiar de Feliz Idade. Que a poesía é vida, e non só exercicio literario, é algo que defendiches sempre. Mais é como se a pegada da vida, da experiencia, fose máis forte neste poemario. Por que?
– Olga Novo (ON): En efecto eu nunca concibín a poesía como un mero exercicio literario, máis ben ao contrario. E creo que era poeta antes de aprender a ler ou escribir, porque a poesía -como actitude vital- antecede ao poema. O que acontece é que a pegada da vida neste poemario é quizais máis evidente, dado que se fai referencia directa a feitos experienciais tan fortes como a maternidade ou a enfermidade e morte do pai. Nese senso, o poemario ancora absolutamente na vida, acaso porque a poesía só pode ser verdade.
– P: Explicas no limiar que o libro contén un círculo no que a túa filla e o teu pai se encontran: a pequena, unha nena medrando, e el, un señor maior voltando á infancia. Nese sentido, todo o libro é unha declaración de amor: á filla, ao pai, á parella… “Souben/ que a miña natureza era amar”, di un dos versos, contra o final do libro. Definirías así este libro, como unha declaración do amor?
– ON: O libro está vivido, sentido e escrito coma un canto de amor profundísimo, porque o amor salva, cura e cauteriza, xustifica e engrandece a existencia. E a poesía non é senón expresión -neste caso, verbal- dese acto radical de amor. Feliz Idade é a condensación no tempo, nunha Idade, do encontro con persoas que fan felices aos demais. E ese é o gran don ao que canta este libro. A presenza, no mundo, de seres que fan da vida un paraíso aquí e agora, e que extirpan na súa praxe cotiá, de xeito silencioso, as dores e as miserias que nos atenazan. A linguaxe bordea con dificultade tal experiencia inefable. (…)”
Noelia Gómez: “Foi a través da escrita como souben aceptar o cambio. Así aprendín a comprender a perda”
Entrevista
de Montse Dopico a Noelia Gómez en Praza (foto de Carlos Rei):
“A aceptación da perda a través da asunción da idea da vida como tránsito, movemento. A escrita como berce desde o que reconstruírnos. O diálogo coa xinealoxía de mulleres que nos precederon. A mudanza, a transformación do rural e a súa fusión, quizais, co urbano. Son algunhas das ideas arredor das que se artella O xiro (Xerais), o primeiro poemario de Noelia Gómez. A autora respondeu por correo electrónico as nosas preguntas sobre este libro.
– Praza (P): O xiro é o tránsito, o movemento, a mudanza… Por que o poemario se chama O xiro? (Hai unha dedicatoria á avoa no principio do libro relacionada con isto)
– Noelia Gómez (NG): Hai tres anos, en outono de 2016, agromou en min a vontade de escribir sobre o xiro. Foi así tal cal: “quero escribir sobre o xiro”. Como quen di, “estou escribindo sobre flores”, por exemplo, eu dicía “estou escribindo o xiro”. No momento no que xa estaban as partes pechadas, cada poema, cada verso eran os buscados, cando chegou o momento de poñerlle nome a todo iso, decateime de que o título sempre estivo presente, desde o comezo.
Foi algo case innato o nome do poemario. Por outra banda, O xiro comeza a ferver dentro a partir da morte da miña avoa en novembro de 2014. Nese sentido, penso que a afirmación “quero escribir sobre o xiro”, estivo dous anos xestándose ata que un día abrollou. Polo tanto, detrás do poemario hai dous anos de fermentación case inconsciente e dous anos de creación e traballo.
– P: O xiro ten tres partes diferenciadas por un título: contorno, eixe e desprazamento. A primeira parece máis ligada ao rural e a terceira máis ao urbano. Por que esta estrutura en partes? Cal é a diferenza no contido de cada unha delas?
– NG: Cando tiven claro que quería crear un poemario sobre o xiro, pensei nunha estrutura que me permitise reflectir o momento xiratorio. A primeira parte tiña que tratar sobre o espazo e o lugar primeiros. A atmosfera a partir da que estamos xirando. Contorno é a parte máis extensa, está a infancia, o crecemento, a maduración das rapazas que nos criamos no rural. Este é o noso contorno. Un contorno de brañas, cociña de ferro, tractor, árbores, azul.
A segunda parte é o eixe. O eixe é o punto a partir do cal se xira. É o centro do movemento. Neste libro o eixe construímolo nós, as mulleres. É a parte máis feminista na que se tenta deconstruír a perspectiva patriarcal e erguer o edificio desde unha mirada feminista. E por último, no desprazamento, aparece o urbano, o material. Xa non estamos na casa de aldea, estamos na cidade, noutro mar. O desprazamento é o lugar actual no que se atopa a voz poética. A voz poética constrúe o poemario coa concienciación de que vive no desprazamento. (…)”
Miriam Reyes: “Xoguei, estudei, deixei falar o inconsciente. Botei man de todo o que tiña para aprender a dicir de novo”
Entrevista
de Montse Dopico a Miriam Reyes en Praza:
“A sardiña é un alimento humilde, popular, que forma parte do recordo do avó. Mais tamén é el, o avó. O alimento do que ela leva toda a vida comendo, manténdoo vivo. Porque el ensinoulle a amar. A pensar. A falar nunha lingua que, ao emigrar, sendo unha nena, parou de ser a súa sen deixar, ao mesmo tempo, nunca de pertencerlle. “Sinto que lle debo o mellor de min”, di. Ela é a poeta Miriam Reyes. El é o seu avó. E Sardiña (Chan da Pólvora) é o poemario no que ela recupera, 35 anos despois, a través da pegada del, e da poesía, o idioma que perdera ao marchar aos 8 anos a Venezuela.
– Praza (P): No poemario cóntase, dalgunha maneira, un proceso real: o teu intento de recuperar unha lingua -o galego, esquecido ao marchar aos 8 anos- cos seus significados. Foi así como o pensaches desde o principio, ao ser convidada por Antón Lopo a escribir un poemario en galego? Como foi o proceso de creación?
– Miriam Reyes (MR): Cando Antón Lopo me propuxo facer o libro eu díxenlle que estaba tolo, que eu non era quen de escribir en galego. El contestoume: aí cho deixo. Coma quen planta unha semente. Aos seis meses volveu preguntarme polo libro, e xusto entón un pequeno talo empezou a asomar da terra. O primeiro que veu foi o meu avó: o libro é unha homenaxe e un lugar no que atoparme con el.
Ese lugar está feito da súa lingua, que non é a miña. Os poemas documentan o meu achegamento á lingua así como as miñas limitacións e frustracións nese proceso. Están feitos con consultas ao dicionario da RAG e a manuais oficiais, con canción populares e cas palabras de poetas que ficaron reverberando en min. Xoguei, estudei, deixei falar o inconsciente. Botei man de todo o que tiña para aprender a dicir de novo.
– P: Tachas algúns versos, mais deixándoos lexibles. Por que? É un xeito de evidenciar o proceso de escrita?
– MR: Quería evidenciar tanto a inseguridade, o tatexo o e o tenteo a máis dun nivel coma a autocensura, que ás veces ten que ver co estilístico, ás veces co normativo e outras co cultural. (…)”
