Ramón Nicolás: “Reducir a don Paco a 140 páxinas non é xusto, foi todo un reto”

Entrevista de Ana Abelenda a Ramón Nicolás en La Voz de Galicia:
“(…) – La Voz de Galicia (LVG): Cóntenos como se coñeceron nos 90.
– Ramón Nicolás (RN): Por volta do 90, decidín compilar textos xornalísticos de don Paco, que durmían no esquezo nas hemerotecas. El aínda non publicara o seu libro de memorias Un río no tempo. Comecei preguntándolle cousas que son inocentes, pero daquela eu non tiña o coñecemento, por exemplo, de si el tivera que ver coa aprobación do Día das Letras Galegas por parte da Academia. Ao lado da compilación de textos, quería facer unha parte biográfica. Mandeille unha carta e convidoume a ir á Penzol. Eu fixen o traballo, fixen tamén unha copia que enviei a un concurso e non resultou premiado. O premio foi coñecelo.
– LVG: Custoulle comprimir a longa e intensa vida deste «obreiro» da cultura galega?
– RN: Facer un libro sobre don Paco en 140 páxinas non é xusto! Merecía un libro de mil páxinas, e quedaría curto… Reducilo a 140 páxinas foi todo un reto para min.
– LVG: O seu galego, confesa, mellorou grazas a un libro de don Paco. Cal é?
– RN: Sendo eu moi noviño, caeu nas miñas mans o Vocabulario castellano-gallego, unha axuda para que todo o mundo fale galego con dignidade. Xa que o meu entorno non era galegofalante, ese libro resultou clave. El ten unha obra de carácter divulgativo moi importante, como ese Diccionario de escritores en lingua galega, que durante anos foi o único manual que había accesible, actualizado, sobre os escritores e escritoras galegos. (…)”

“Decálogo da novela”, por Xurxo Borrazás

Desde Euseino? (Foto: “A tenda de a peso e a patacón”, cartel da Works Progress Administration (EUA), ca. 1941.):
Dos novelistas que comezaron a publicar na década de 1990, Xurxo Borrazás é un dos que máis leva escrito e reflexionado sobre o oficio de escribir e, en concreto, de escribir novelas. Non só nos seus libros de ensaio senón tamén na súa obra novelística, o autor de Brevedume non deixa de debullar o xénero literario da novela, arrincando camada tras camada ata que o miolo queda ao aire e os sucesivos estratos expostos ante a ollada de quen le. Neste decálogo, Borrazás consegue sintetizar todo o seu aparente escepticismo non para entregar unha síntese, máis ben para ditar unha sentencia: a da morte da novela como afirmación de que a ficción soamente como cadáver pode existir. Ao contrario da maioría das narradoras e narradores actuais, desta segunda década do século no que vivimos, a persoa que escribiu Eu é consegue extraer vida dun obxecto morto, é quen de representar o que para el —e para uns cantos máis, non para a maioría— é un ente inerte. A novela. Decididamente, o que interesa de Borrazás non é que sexa un bo rapaz senón que é un bo escritor.

Sección coordinada e editada por Iván García Campos.

Cigarros de chocolate
1) Chegamos tarde. A novela morreu efectivamente hai tempo, non de maneira traumática senón coma eses anciáns que un día aparecen momificados na butaca fronte ao televisor e levan alí tres meses. Chegamos tarde e os escritores de novelas que se cren vivos están un pouco mortos. A xente respéctaos igual que se persigna ao cruzarse cun enterro, por superstición.
Un cadáver tende a cheirar e o da novela fíxoo no primeiro terzo do século XX. Os que a partir de entón a cultivamos somos Norman Bates a custodiar a momia da nai recluída no soto, falándolle e falando por ela, penteándoa, vestíndoa e recibindo as súas instrucións de eliminar todo atranco á nosa relación edípica. Hai, con todo, quen prefire pensar que a novela non morreu, só cheira raro.
2) Hipóteses. O asunto de que a un lle deixen de gustar as novelas tense debatido arreo sen chegar a conclusións, só a hipóteses. Non vos riades pero isto ocórrelle a moitas persoas pola volta dos cincuenta, unha especie de menopausia ou andropausia literaria, cando a mente comeza a tirar do corpo como dunha carga e non ao revés, como acontece na xuventude.
É unha hipótese. Pouco convincente porque leva a pensar que quen continúa a ler e escribir novelas está en mellor forma que quen se inclina por outros xéneros, e non é necesariamente así. (…)”

Lugo Philadelphia, os Rollings como inspiración poética

Desde a Televisión de Galicia:
“Este poemario nace dunha viaxe dende Lugo a Philadelphia, pasando por Nova York para asistir a un concerto dos Rolling Stones. Así naceu o libro Lugo Philadelphia, que une os poemas de Lois Pérez e as fotografías de Alba Díaz. Un traballo conxunto editado por Xerais. A entrevista pode verse aquí.”

Lorena López: “Não ajuda pressupor a marginalização das autoras nem dizer que as mulheres agora dominam a literatura”

Entrevista a Lorena López en Praza:
“(…) – Praza (P): O livro começa falando do “boom das narradoras”, que em realidade é uma correção incompleta de uma situação inicial de grande desequilíbrio. Por que não podemos falar sobre paridade ou igualdade em geral?
– Lorena López (L): Embora a situação tenha melhorado muito, os dados não mostram que haja paridade no número de publicações. A visibilidade e a forma como é gerida são mais difíceis de medir, mas ainda existem miragens na questão da visibilidade das autoras. Em todo o caso, a presunção de que ser escritora implica automaticamente entrar na margem literária não ajuda o debate atual também. Felizmente, existem exemplos que provam o contrário.
– P: A abordagem que escolhes é a da invisibilidade, apesar de tudo, de certas narradoras. Partes do conceito de margem. Como se relaciona esse conceito de margem com a oposição centro/periferia ou hegemonia/subalternidade?
– L: Que não seja possível fazer essa equivalência imediata entre as escritoras e a margem, não significa que não existam dinâmicas sócio-literárias que as afetem em particular. No entanto, o conceito de margem, tal como o desenvolvo no livro, não se refere a um espaço único ou homogêneo. Uma das chaves da minha leitura, seguindo Helena González, é que essa visão já é insuficiente quando se fala da situação das narradoras no campo literário galego atual.
Acredito que é preciso entender as margens mais como um conceito dinâmico, constantemente em tensão, que não se dá apenas na dicotomia centro/periferia ou hegemonia/subalternidade. Com essa ideia, entendo essas invisibilidades como pontos cegos que também podem existir naqueles discursos e repertórios que ocupam posições centrais. Por exemplo, a questão nacional ocupa uma posição central, mas há abordagens literárias que permanecem fora dessa área visível. A questão nacional foi canonizada no campo literário galego de forma que esquiva conflitos e problemas que questionam o quadro político autonómico.
– P: A ideia de partida é que existem pontos cegos no processo de canonização da narrativa de autoria feminina, basicamente por quatro motivos: a escolha de uma normativa reintegracionista, a escolha de um género minorizado –a ficção científica–; uma literatura feminista e experimental que questiona certos aspetos do discurso nacional ou uma literatura que trata de questões polêmicas do mesmo, como a luta armada. Por que esses quatro casos?
– L: A escolha de casos e pontos cegos é significativa, mas não exaustiva. Deve ainda ter-se em conta que esta análise se aplica a umas coordenadas temporais e isto implica que devemos fazer um seguimento da evolução de todas estas questões. Não têm por que ser as mesmas no futuro. (…)”