Entrevista de Ubaldo Cerqueiro a Xurxo Souto no Xornal da Coruña:
“(…) – Xornal da Coruña (XC): Primeiramente, que che parece o informe do IGE que dá conta do envorco lingüístico que ten acontecido nos últimos 10 anos en Galicia e que sitúa ao castelán como a lingua máis usada en Galicia? Fuches notando ese cambio na última década?
– Xurxo Souto (XS): O informe non achega nada que non soubésemos ou que non puidésemos intuír: a constante campaña que existe dende grandes medios de comunicación e dende a propia administración para que o galego non acade a condición de lingua normal na vida pública.
É significativo que este dato fose un gran titular en medios que, dende sempre, se significaron pola falta de apoio á lingua galega.
Eu vivo en galego, é a miña lingua habitual os 365 días do ano. Constantemente estou participando en actividades creativas (moitas veces con xente nova) nas que o galego é protagonista.
Mais diante do entusiasmo desta parte da sociedade na que me movo, fun notando como as políticas contra a lingua galega que promove a administración da Xunta do Partido Popular foron acadando os seus logros. Primeiramente na radio e na televisión pública, que perderon a súa condición de referente da cultura galega (e en galego) emerxente. E, nomeadamente, no ensino, onde o galego mesmo foi excluído de determinadas materias, colocándoo nunha posición de lingua de segunda.
– XC: Cales son para ti as claves deste devir lingüístico na cidade?
– XS: Na cidade da Coruña, nas últimas décadas, non observo un avance, mais tampouco un declive, da lingua galega. Mesmo estes datos: un 11% da poboación que usa máis o galego que o castelán e o 4,52% que só utiliza o galego, teñen unha lectura positiva.
Sumados representan máis do 15% da poboación. A cidade ten 247.000 habitantes, iso quere dicir que, na Coruña, unhas 37.000 persoas utilizan decote o galego. Un número realmente importante, dende logo non residual. Ou, o que é o mesmo, somos unha das entidades de poboación con maior número de galego-falantes de toda Galiza.
Por que nunca se significa isto? Porque existe -como dixen antes- unha discreta pero constante campaña que tenta situar o galego nunha posición marxinal, dende os grandes medios de comunicación e dende a propia administración. (…)”
Arquivo da categoría: Entrevistas
Lara Dopazo Ruibal: “Gústame explorar a animalidade que hai no ser humano, que é bastante”
Entrevista de Ana G. Liste a Lara Dopazo Ruibal en Praza:
“(…) – Praza (P): De onde veñen estes Contos Gringos?
– Lara Dopazo Ruibal (LD): Teño a impresión de que os temas xerais son os que me interesan de sempre: hai moita animalidade, natureza desatada ou non controlable pola man humana, personaxes obsesivas que se levan ao extremo pola súa obsesión… Todo isto non é diferente doutras cousas que xa escribín, o que pasa é que o feito de cambialos de xeografía fai que cambie todo moito. Emprego os Estados Unidos como escenario e iso dálle como un baño de realidade, un verniz diferente: o verniz do estranxeiro, da outredade, do choque cultural… Todo isto vén da miña experiencia, eu voume vivir os Estados Unidos e escribo estes contos coa mochila do que a min me mola.
– P: Por que cambiou de continente?
– LD: Fun facer un mestrado de escritura creativa cunha bolsa da Universidade de Iowa. E Iowa deume unha experiencia nos Estados Unidos totalmente distinta a se fose a algunha das costas, Florida, Texas… Fun a un sitio que ten unhas características moi concretas e son as que aparecen, dalgún xeito, neste libro. Eu presento nos contos o que a min me apetece, non pretendo facer unha enciclopedia de Iowa nin me interesaba, pero está de fondo case todo o tempo.
– P: Por que Iowa?
– LD: Por moitas cousas, a primeira porque quería comprar tempo para escribir. Admiro moito á xente que é capaz de ter un traballo a xornada completa, fillos, can e gato e ademais escribir. A min normalmente non me dá a vida. Procesos complexos que me requiren documentación e tal, cun traballo a xornada completa, non os dou feito ou tardo oitenta anos. Marchar a Iowa era un xeito de mercar tempo, de ir a un sitio onde todo está deseñado para que te dediques a escribir.
Buscaba un programa de escritura que fose máis ou menos longo, e este é de dous anos, e que tivese unha bolsa para poder vivir diso. Nos Estados Unidos creo que polo momento só hai tres programas así en español e o de Iowa cumpría todas as condicións. Entón, decidín probar. (…)”
Fran Fernández Davila, escritor: “A poesía galega de hoxe é punteira”
Entrevista de Nerea Magide a Fran Fernández Davila en El Progreso:
“(…) – El Progreso (EP): A composición coa que gañou chámase ×VO+, en que se inspirou para escribila?
– Fran Fernández Davila (FFD): Cada un dos símbolos representa as catro partes nas que se divide o poemario, cada unha é un sentimento da rapaza protagonista. O poemario é a historia dunha moza de instituto, que está marxinada e que se namora doutra rapaza. Eses catro sentimentos son a súa propia evolución: o comezo duro, o namoramento, a paixón e a ruptura.
– EP: Vostede traballa como enxeñeiro, como lle deu por achegarse á poesía?
– FFD: Gustoume dende neno, cando lin os meus primeiros poemas. Cando comecei a carreira e cando empecei a traballar, atopeime con que tiña menos tempo e necesitaba un entretemento, algo fóra do traballo. Así foi como comecei a escribir. Gústame, reláxame, dáme vida.
– EP: Cales foron eses primeiros poemas que leu de neno?
– FFD: Empecei a ler os románticos: Espronceda, Bécquer… Despois cheguei ás vangardas: Rubén Darío… E máis tarde a Alberti. Fun medrando e parei na carreira, que era moi esixente. Cando o retomei en 2017 descubrín as autoras galegas e alucinei: Emma Pedreira, Lupe Gómez, Estíbaliz Espinosa…
– EP: Como ve o panorama da poesía galega?
– FFD: A poesía galega de hoxe en día é punteira a nivel nacional, e incluso diría que tamén a nivel internacional. O que pasa é que temos unha lingua minorizada, cun estatus secundario, creo que se o noso idioma tivese un recoñecemento maior a poesía galega podería ser moito mellor considerada internacionalmente. (…)”
Patricia Torrado Queiruga: “As mulleres sempre seremos campo de batalla”
Entrevista de Pilar G. Rego a Patricia Torrado Queiruga no Zig-zag da Televisión de Galicia:
“”A vella loba
cando perdeu
os dentes e as forzas
cando a pelaxe se lle volveu doméstica
aprendeu a roer coas enxivas
as pedras do silencio”
Son versos de Ouveos fractais, o último poemario de Patricia Torrado Queiruga. Un libro en que ouveamos todas, tamén as sen voz, as silenciadas. Escribe Patricia neste libro: “O día que aprendín a ser libre, non tiven que ensaiar o ouveo”. Con todo, na vida, na historia e, por desgraza, quizais, no futuro, seguiranse escoitando Ouveos fractais.
A entrevista pode verse aquí.”
Llerena Perozo Porteiro: “O fin primeiro cando me sentei a escribir era colocar na nosa historia de ficción e afectiva as historias das ninguén”
Entrevista de Ana G. Liste a Llerena Perozo Porteiro en Praza:
“(…) – Praza (P): Como se organizou para escribir esta novela?
– Llerena Perozo Porteiro (LP): Eu son a raíña das listas cando traballo nunha produción ou cando fago unha maleta, pero cando escribo sei onde empeza e onde acaba a historia e teño unha idea básica do que quero contar, mais realmente non sei o que vou escribir ata que comezo: voume documentando sobre a marcha e moitas veces atopo información que me inspira outras historias. Concretamente nesta novela o maior atranco que tiven foi que tiña pensado meter en atrancos gordos a esta muller e non me preguntes por que, en cada sarillo que a metía saía vitoriosa. Estiven como dous meses sen escribir, estaba enfadadísima con ela porque non conseguía avanzar. Non conseguía o conflito e desatasqueime nunha viaxe a Arxentina, que non tivo nada que ver co libro, pero volver estar alí inspiroume e á volta puiden seguir escribindo.
É como se a novela estivese escrita nunha parte do subconsciente da túa cabeza e ao escribir só estiveses ‘vomitando’ o que xa existe. Eu métome a escribir e ten que vir o meu compañeiro a dicirme que ese día non comín ou que xa é a unha da mañá, porque me meto aí e esquézome do exterior.
– P: E como logra compaxinar iso cos outros traballos que fai?
– LP: A razón pola que puiden empezar escribir agora, case no medio século, foi porque fixen un cambio de vida moi drástico con isto de virme a vivir ao campo. Cambiei todos os ritmos urbanos, traballo moito pero teño a enorme vantaxe de que podo decidir que fago, que non e cando. Vivo con moi pouquiño e estou moi contenta con esta vida, e teño un compañeiro que me fai un mecenado de tempo porque cando me poño a escribir el se ocupa de todo. Agora teño este privilexio tan grande, que é ter control sobre o meu tempo.
– P: Isto tamén o leva á ficción, pois a protagonista decide planificar o seu tempo unha vez que pode e escolle como pasar o último treito da súa vida.
– LP: Claro, é que normalmente estas vidas tan intensas esgotan. Eu tiven moita relación con persoas de idade polos meus avós e a xente que os rodeaba, e isto é algo que neles non vía tanto porque viñan doutro tempo, pero que agora estou vendo na xeración dos meus pais. Hai máis demanda de parar e, á vez, unha vez que o fan quedan como descolocados, non saben como xestionalo porque parar non significa estarse quieto: significaría dedicar o tempo a aquelas cousas que degoiraches. Sempre me pregunto se había que esperar ata os 65 anos (ou 67) para iso.
– P: Ademais do feminismo, dálle á protagonista unha gran conciencia de clase. Dise na novela que “as verdadeiras revolucións fanse no monte e na rúa, non nos bares nin nas bibliotecas”.
– LP: Esa frase dixéronma a min porque no personaxe de Irene, co que está a falar María [a protagonista], está a miña filla-non-filla pero tamén estou eu e todos aqueles movementos políticos dos anos noventa: a insubmisión, os primeiros feminismos estudantís, os comités de facultade, as okupas, os centros sociais autoxestionados e moita política de bar, de ska e de rock and roll. Visto co tempo, e aínda que no momento aquela frase sentárame fatal, que razón tiña quen mo dixo. O cantante cubano Fran Delgado ten unha canción sobre iso, La guerrillera frustrada, que a escribiu cando estivo na Compostela dos noventa.
De cando en vez convén situar o relato e narrar a historia desde a nosa perspectiva, non sempre desde a dos vencedores, pero tamén resituarnos. Agora, nesta sociedade do ‘benestar’, temos un perfil que nos fai perder moito a perspectiva e ser moito máis manipulables. Por iso tamén me apetecía que María reflexionase sobre todo iso, e aproveito para deixar constancia de que non estou de acordo con ela en todo o que fai e que hai momentos nos que incluso me resulta tremendamente antipática. (…)”
Iria Collazo: “Escribín un libro trala morte do meu avó nunha residencia para lembrar a toda esa xeración”
Entrevista a Iria Collazo na Movida:
“(…) – Movida (M): Cando decidiches que querías escribir sobre os teus avós?
– Iria Collazo (IC): Cando meu avó comezou cos primeiros síntomas da demencia con corpos de Lewi, eu empecei a escribir algúns fragmentos, que simplemente eran liñas soltas. Non pretendía con elas artellar un texto máis grande; quería que servisen nada máis como notas ou recordatorios. Pouco a pouco ás memorias sobre el fóronse sumando outras sobre miña avoa e o resto da familia. Á fin e ao cabo, falar dos avós é falar dunha comunidade. Cando finalmente ingresou na residencia DOMUS VI de Monforte e observei de primeira man a degradación do seu corpo e da súa mente naquel lugar en menos dun mes, e despois de asistir con impotencia á súa morte tras unha chea de despropósitos e falta de atención e coidados, souben que o seguinte paso, despois de interpoñer as queixas e denuncias debidas, era crear un texto que o recordase, a el, a miña avoa e a toda esa xeración que axudou a conformar a miña existencia.
– M: Os mortos que amei é unha visión moi fermosa e necesaria sobre a vellez. De feito ti falas sobre uns anciáns, Antón e Celeste, que desexan vivir de forma activa, que non queren ser relegados. De onde naceu esta visión?
– IC: Supoño que provén da miña propia experiencia cos avós. Nunca os vin como seres desfasados da realidade ou ancorados nun tempo pasado. De feito, en moitas ocasións sorprendíame a súa modernidade e a relación vital e alegre que mantiñan con nós, seus netos, pero tamén con amigos e co resto da familia. Coido que boa parte desa percepción provén do humor, e é que tiven a sorte de ter uns avós irreverentes e gamberros. Estou convencida que, de seren máis novos e viviren noutras latitudes, os meus avós serían punkies.
– M: Tamén están aquí os sentimentos das persoas que aman esas persoas maiores, eses avós que os coidan moitas veces e que despois se fan maiores e morren. É esta unha forma, quizais, de non esquecer, ou de facer por lembrar?
– IC: Si, escribir as notas para Os mortos que amei en moitas ocasións foi un intento desesperado de absorber a esencia daquelas persoas e daqueles anos. É obvio que foron tan importantes que serían inesquecibles, pero o que tiña medo a perder eran os pequenos detalles, as expresións, algunhas palabras, certas historias que nos contaron e que pertenceron a outras persoas e que por nada do mundo quería deixar que desaparecesen.
– M: Esta é a túa primeira incursión na narrativa para adultos, despois de libros para o público xuvenil. Cres que hai diferenzas na forma de abordar os proxectos dependendo do público ou non pensas niso a priori?
– IC: Os dous primeiros libros, Coma unha áncora e A soidade das medusas, tiveron moito éxito entre o público adulto, quizais máis ca entre o xuvenil, pese a estaren os dous inseridos na colección Costa Oeste, de Galaxia. Penso que incluso na editorial houbo dúbidas á hora de encadrar estes dous libros nunha colección ou noutra. Creo que fago moi mal, pero cando escribo, non penso nunca no público. Escribo para min, que ao final son a crítica máis feroz dos meus textos. (…)”
Manuel Rivas: “O galego está nun proceso de extinción”
Desde Galicia Confidencial:
“O novo Premio Nacional das Letras, Manuel Rivas, asegura que a lingua está “a pasar unha época crítica” na que se utiliza “para pavimentar o odio”. O escritor considera que desde a literatura débese contribuír a “manter o sentido das palabras” porque serve para “ver o que non está ben visto porque está oculto, camuflado, escondido ou porque incomoda”.
Rivas explica que a literatura ten un dobre sentido, porque pode utilizarse para “descontar aquilo que non se quere ver”, pero para el os seres humanos somos “seres moi estraños e non hai nada como a literatura para aproximarche a esa estrañeza”. Ademais, o narrador e poeta defende a súa lingua, o galego, e expón que se atopa en “un proceso de extinción”, polo que “a literatura é máis necesaria que nunca para revertelo”.
O autor atópase na Feira de Sevilla para presentar a súa última novela, Tras do ceo. Foi alí onde coñeceu a noticia: “En plena treboada sevillana chamoume o que pensaba que era un primo bromista dicindo que gañara, pero era o ministro de Cultura. Foi unha treboada creativa”. Á súa vez, asegura que a primeira persoa en saber que recibira o galardón foi a súa muller, Isabel, porque considera que é “un premio compartido, sen ela o traballo de escritor non sería posible”.
Rivas confesou que o primeiro no que pensou ao gañar o premio foi na súa infancia. “Situeime na casa dos meus pais, en Elviña (A Coruña), cando empecei a soñar con ser escritor”, relata o autor: “O meu pai sempre volvía empapado do traballo e dicíame ‘busca un traballo onde non te molles’. E eu empecei a facer xornalismo pensando que non me ía a mollar, pero non estiven acertado.Cos 50.000 euros do galardón o autor espera tapar pingueiras, porque explica que “como bo galego” sempre lle persegue “unha pingueira”.
O xurado do premio Nacional das Letras premiou a Manuel Rivas pola súa “pluma que, sen adoutrinamento, axita conciencias”, algo que non sabe se é certo. “Houbo días nos que pensaba que a literatura podía influír na sociedade”, conta o escritor, que admite que agora o que pensa é que o primeiro compromiso do escritor “é escribir e non desapegarse da vida” pero que non descarta que as letras poidan influír na mirada.
Rivas asegura que a experiencia de escribir cambia o seu propio sentido ao “ver cousas que antes non vía e percibir cousas que antes non vía”. “Ti non podes ser libre se a xente que está á túa ao redor está a ser oprimida. A liberdade ten unha dimensión solidaria, o facer o que che dá a gana non é liberdade, é pisar. Todo isto para o meu ten que ver coa literatura”, explica o escritor.
Manuel Rivas lembra o seu primeiro premio como poeta aos 17 anos, o Premio de Poesía Nova de O Facho, co que foi feliz porque puido comprarse “un pantalón de pana e unha camisa de felpa, de cadros”. O autor asegura que todos os premios que viñeron despois son galardóns aos que non se presentou senón polos que lle elixiron, polo que di que non vai “estar pendente do seguinte”.
“Para escribir tes que estar espido, sen contemplacións”, explica Rivas, pero tamén agradece o recoñecemento: “Hai un poema que me gusta moito de René Char que di ‘No meu país danse as grazas'”.”
Abraham Pérez presenta a súa última obra Gaivotas manchadas de petróleo
Entrevista de Jessica Fernández a Abraham Pérez en Lugoxa:
“Nado en Lugo en 1990, Abraham Pérez estudou Filosofía na Universidade de Santiago de Compostela, sendo a súa inquietude tan fonda que cursou tamén o mestrado da mesma disciplina, sendo neste momento investigador e profesor no ensino secundario.
Vencellada a estes intereses e inquietudes existenciais de entender a realidade, xorde a súa paixón pola lectura e pola escritura, polo que en 2020 publica a súa primeira obra en galego Fragmento/Creba (Editorial Galaxia, 2020) como parte dun “proxecto literario con varias partes que se reflicte en distintas obras”. O primeiro poemario que publicou acolle “toda esta concepción poética centrada na época actual, xa que unha das cuestións que máis me preocupan é comprender os tempos nos que vivimos”, explica Pérez. Así, con esa pulsión filosófica e científica, xorde a parte literaria. “As obras literarias tratan aspectos da realidade que non acaban de encaixar ou non se tematizan totalmente pola súa forma desde a filosofía e a ciencia”.
A partir dese punto, empezou a xurdir na mente do escritor outro poemario que se materializou como unha teoría para os espectros (Toxosoutos, 2021: gañador do 2º premio do III Certame de Poesía Torre de Caldaloba). “Nese poemario indaguei nas mesmas cuestións ontolóxicas, pero de forma diferente, profundando na construción do eu lírico”. O terceiro, publicado en 2022 baixo o nome de O corpo transparente das horas (Editorial Galaxia, 2022), seguiu a liña de pensamento aberta nas obras anteriores, “sendo textos independentes, pero que teñen unha relación entre si moi íntima”, explica Abraham Pérez.
O seguinte texto, Sacho de seda (Menino Morreu, 2023), foi de estilo “máis pop”, xa que é “un texto que trataba de conxugar o interese de masas, relacionado co Club Deportivo Lugo”. Así, é un texto sociolóxico que conta a vivencia da afección lucense dentro dun deporte corrompido polo capitalismo. “Ademais, trata aspectos como a identidade colectiva e individual, a clase social, coa cidade de Lugo de fondo. E coas mesmas coordenadas de pensamento dos poemarios”.
Pola súa parte, O paso en falso (Editorial Galaxia, 2023: Finalista do XXXIV Premio Torrente Ballester de narrativa en lingua galega) é unha novela “que ten diferentes capas e que se pode ler de moitas maneiras. A aparente facilidade de lectura que posúe pode levar a pensar que é literatura xuvenil, mais as chaves son outras completamente diferentes, como nese toque posmoderno e paródico que bebe de referencias doutros autores como Otero Pedrayo ou, claro, James Joyce”, explica o autor.
Finalmente, a obra que presentada no Vello Cárcere, Gaivotas manchadas de petróleo (Menino Morreu, 2024), “é como unha especie de diario, un texto de acompañamento que forma parte de anotacións e preocupacións que un vai tendo ao longo de moitos meses, sobre todo durante os anos 2020 e 2021. Digo de acompañamento porque foise creando mentres xurdían outros proxectos que se foron escribindo”. Con todo, destaca que son textos “que se xuntaron nun texto máis grande, por iso ás veces ten esta vertente de diario e outras teñen máis de ensaio”. Ademais, ten aspectos poéticos, ensaísticos e narrativos, cun pouco de humor e parodia e incluso ficción. “Quixen xuntar textos que escribín con ficción e a desordenar esa colocación cronolóxica. Empecei a eliminar esa parte ancorada e a xogar con esta idea, e xurdiu un texto que se desborda en si mesmo”. Ademais, inclúese un manifesto con pezas poéticas que aparecen nos poemarios unha teoría para os espectros e o corpo transparente das horas, utilizados para unha intervención artística na Fundación Eugenio Granell en colaboración coa galería de arte NÉBOA. “Este texto serve para xogar cos manifestos de comezos do século XX, das liñas da vangarda e comprender a época, a clase social, as referencias culturais… Unha das chaves para poder entenderse é facer unha interpretación dos produtos culturais da época. Tratar de verter para fóra e ler o que hai para comprender e que o resultado diso emane como un elemento do material literario”, sostén.
En definitiva, toda a obra de Abraham Pérez é un proxecto aberto. “Hai cousas por vir. Utilizar liñas ensaísticas, poéticas e narrativas tivo sentido para ler obras independentes, pero un vai construíndo un proxecto literario no que todas as pezas van encaixando. O que intento é construír un continuo, pasando por puntos que me interesan; un xogo en espiral e como todo iso se vai materializando como elementos de pensamento e elementos literarios. Un xogo constante entre a forma e o contido”, argumenta. (…)”
Xosé Manuel Sánchez Rei: “Os cantares da Coruña son e foron aproveitados por recoñecidas formacións internacionais”
Manuel Miragaia, escritor e profesor: “As institucións do Principado deturpan o galego de Asturias”
Entrevista de Patricia Villarino a Manuel Miragaia en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Vén de presentar o libro A terra do Eo-Navia. A galeguidade en Asturias (Medulia Editorial, 2024). Faltaba unha análise fonda desta cuestión?
– Manuel Miragaia (MM): A temática dá a sensación de que estivo oculta porque non existe ningún libro publicado no que se fale en profundidade sobre a comarca do Eo-Navia, defenda a variante do galego que se fala alí e a cultura propia e singular que hai na zona. Desde as institucións do Principado tentan dalgún modo uniformizar e acabar con esta cultura. Non se trata de entrar no tema político ou administrativo, só recoñecer unha realidade e ser solidarios con ela.
– ND: Falamos do occidente de Asturias, cal é a realidade?
– MM: No occidente de Asturias fálase galego, así está recoñecido por moitos filólogos e filólogas que estudaron a cuestión. Xente como Dámaso Alonso ou Menéndez Pidal, moitos lingüistas de todo o Estado español estudaron este fenómeno e todos determinaron que é unha variante do galego. As autoridades do Principado queren chamarlle eonaviego para non identificalo co galego, para afastalo do galego e da cultura galega. Ese é ultimamente o obxectivo do Goberno de Asturias. Intervén a política asturianista e un tanto españolista para afastalos da Galiza a nivel cultural e lingüístico.
– ND: E que pensa a xente do Eo-Navia desta cuestión?
– MM: No Eo-Navia hai xente que loita pola súa fala. Saben que desde o centro de Asturias tentan deturpar o galego e asocialo ao asturiano ou bable. Agora que hai proxectos para oficializar o asturiano, o que queren é que tamén se faga o mesmo nesta zona co galego de Asturias, que sexa oficial. Na zona occidental nunca se falou asturiano. A súa lingua é galego, o xeito de falar, a pronuncia é galega, esta zona pertenceu ao convento lucense, na antiga Gallaecia romana, o resto de Asturias era do convento asturiacense. Hai séculos dunha cultura que ten reflexo tamén en cuestións como a gastronomía. O caldo cómese no Eo-Navia, a partir do Navia cara ao centro de Asturias desaparece o caldo como prato. Os cabazos tipo de Mondoñedo e Ribadeo danse no Eo-Navia, no resto de Asturias non hai. (…)”
