Entrevista
a
Verónica Martínez Delgado e Alberte Momán en Praza:
“(…) – Praza (P): A outra voz é un libro sobre violencia obstétrica. Judite, de Marcos Abalde, fala diso mesmo. Por que optades por este tema? Pola súa invisibilidade?
– Verónica Martínez Delgado (VMD): Efectivemente, optamos por este tema porque é silenciado, semidescoñecido e minimizado, como case todos os problemas que afectan ás mulleres en exclusiva. É outra variante máis da violencia machista.
– Alberte Momán (AM): Neste caso partimos do particular para camiñar cara o xeral. Dende un caso concreto, realizamos a denuncia sobre un problema do que é vítima o conxunto da sociedade e do que esa mesma sociedade chega a ser cómplice, como no caso da violencia machista. (…)
– P: A muller do libro tivo un aborto. E sente non só dor física, senón a dor da perda e da desilusión. O seu corpo prepárase para parir cando xa non hai feto. Despois, o sexo é un xeito de recuperar como a pertenza do seu corpo. É iso o que tentades transmitir?
– VMD: A muller do libro ten que parir a un/ha fillo/a morto/a; iso é un aborto, hai feto evidentemente. A interrupción voluntaria do embarazo realízase doutro xeito. Na miña opinión non se deberían denominar igual, como se fosen o mesmo. Noutros idiomas, por exemplo en francés, diferéncianse, xa que son dous procesos diferentes: o aborto -que se produce de seu- e a interrupción voluntaria do embarazo -que resulta dunha decisión consciente e deliberada-.
Esta muller expulsa o que os facultativos chaman “os restos” e non un fillo/a morto/a. Neste uso da linguaxe, neste caso en concreto, tamén percibimos o maltrato institucional. Tentamos transmitir a dor da perda dun/ha fillo/a. Tamén como este feito afecta inevitablemente ás relacións de parella, moitas veces polo desexo de pasar páxina moi cedo, sen vivir o tempo de dó necesaria, pola falta de empatía ou polo tabú do tema a nivel social e familiar.
– AM: Na miña opinión, incluso cando o aborto é unha decisión consciente e meditada, os vínculos que se establecen entre dous corpos en tan íntima unión deixan un sentimento de baleiro. Na elaboración deses vínculos existen dende motivos relacionados coa convención social, até a propia fisioloxía do corpo humano e os reguladores químicos que preparan ao individuo para os cambios que está a piques de experimentar.
Dende o meu punto de vista, tamén a proximidade a eses procesos, sen experimentalos directamente, crean un sentimento de baleiro absoluto, polos propios vínculos que se crean entre as persoas implicadas. Vínculos incluso químicos, aínda que non pretendo reducir as relacións unha simple reacción química. (…)”
Arquivo da categoría: Entrevistas
María Reimóndez: “Hai que desfacer a idea de que as mulleres escribimos biografías e os homes literatura”
Entrevista
a María Reimóndez en Coruña Daily News:
“(…) – Coruña Daily News (CDN): En vías de extinción, Dende o conflito e agora A música dos seres vivos. O ciclo dos elementos segue medrando, pero cal é o obxectivo deste proxecto? Que queres contar?
– María Reimóndez (MR): Inicialmente quería narrar a historia de tres mulleres, Gaia, Aurora e Clara, e a súa relación. Pero dinme conta de que cada unha tiña demasiada entidade e que necesitaba contar as súas historias por separado para logo contar o que pasaba entre ellas. E a partir desas personaxes iniciais, tamén empezaron a saír outras secundarias, como MK. Ademáis, interesábame construír un universo narrativo máis complexo, no que exista unha complicidade coas persoas que len. Contar o mesmo que quería contar ao principio pero dun xeito máis velado, de forma que só as persoas que lean o ciclo completo van entender a historia global. (…)
– CDN: En relación con iso, na presentación de A Coruña dixeches que A música dos seres vivos foi para ti o libro máis complicado de escribir…
– MR: Sen dúbida. A min preocúpame moito e estrutura das novelas, que teñen que estar ao servizo da propia historia. Non podo escribir ata tela moi clara. Neste caso concreto, MK é unha personaxe rota e a estrutura tiña que ser correspondente e mostrar esa fragmentación. Ademais está o tema da música, que é como unha liña metafórica moi importante. A maneira que escollín para plasmar todo isto en A música dos seres vivos foi unha estrutura temporal moi complexa. As liñas do tempo van de forma antagónica, unhas van cara adiante e outras cara atrás, de forma que se unha persoa le todos os fragmentos das seccións tituladas play ou rewind, o tempo vai nunha dirección diferente. (…)
– CDN: E querías transmitir algunha incomodidade concreta con esta novela?
– MR: Moitas veces din que escribo “novelas de tese”, pero eu cando escribo non son consciente diso, máis ben creo que é unha expresión da imposibilidade da crítica patriarcal de conceptualizar e enfrontarse ás escritas feministas. Para min cada novela aglutina moitas cousas. Está claro que parten de incomodidades propias e de cousas que me intrigan, pero eu normalmente escribo personaxes e historias… isto é o que me interesa. No caso de MK, inicialmente era só a parella doutra personaxe principal, pero interesábame saber a composición desa identidade tan complicada, da migración, da raza, da exposición pública, da orientación sexual.. Como pode convivir unha persoa cunha situación tan complicada?. E por iso decidín contar a súa historia. Tamén me interesaba falar da colonización, dos procesos de independencia, das mulleres do Tamil Nadu rural que non teñen nada que ver cos estereotipos que temos sobre a India, e dunha migración diferente á galega, que é a que se tratou ata o de agora na literatura galega. O proceso migratorio de MK foi un proceso estereotipo para esa época, na que na India exportaban man de obra cualificada, que logo se atopaba cunha sociedade estraña, racista… E desa emigración naceu unha xeración de efervescencia cultural moi importante. Se falamos do contexto musical británico, na época na que nace MK como artista é unha época de proliferación de segundas xeracións de migrantes que atopan na arte unha maneira de dialogar coas súas sociedades e de enfrontarse ao que viven.
– CDN: E falando de cultura, como ves a situación da literatura en lingua galega?
– MR: Hai dúas partes. A literatura en lingua galega non existe sen que a lingua estea ben, e a lingua non está ben. Estamos vivindo un proceso de agresión extrema e ese é un problema que supera á literatura. O sistema literario ten unha responsabilidade en contribuír a que a lingua se manteña viva, pero é pequena comparada con outras estruturas como o sistema educativo ou a sociedade en xeral. (…)”
Entrevista a Antón Riveiro Coello sobre Os elefantes de Sokúrov
Desde
o Zig-zag da Televisión de Galicia:
“Pilar G. Rego entrevista ao escritor Antón Riveiro Coello, que acaba de sacar ao mercado a novela Os elefantes de Sokúrov, unha historia ambientada na cidade de Santiago, na que se mesturan temas coma o amor, o suicidio ou a crise económica. A entrevista completa pode verse aquí.”
Reigosa, García Teijeiro e Cobas, entre lendas e versos
Entrevista
de Romina Bal a Antonio Reigosa, Antonio García Teijeiro e Xosé Cobas en Praza:
“(…) – Praza (P): Que foi o que vos levou a este proxecto? Buscabades algún obxectivo concreto?
– Antonio Reigosa (AR): Tratábase de encher un oco no eido literario. A proposta é diferente ao relato lendario en si, é un experimento consecuencia de detectar que existía unha carencia na poesía mitolóxica de orixe popular. Si existen exemplos de libros sobre mitos clásicos, mais de orixe pagá, mitoloxía de orixe oral non existe. O relato lendario engade un atractivo de xogo textual entre a prosa e o verso que se completa coa imaxe marabillosa de Xosé Cobas.
– P: Que destacas deste traballo?
– AR: Atendín ao ámbito xeografico, ás catro provincias salvo no apólogo que non ten localización concreta do sargo e a toniñ. Trátase dunha fabula mariña da que de momento non temos outra manifestación igual. No libro tamén se recolle un exemplo de mito e moitas historias máis. (…)
– P: Como foi o proceso de creación?
– Antonio García Teijeiro (AGT): Despois de varias lecturas reflexivas intentei manter a fidelidade co relato lendario pero achegando certos toques líricos. Eu manteño que a poesía debe entrar en voz alta achegando sonoridade, ritmo… Dividín a lenda en parágrafos, debullándoa, agardando pola imaxe evocadora, e fun co paso dos días anotando nunha libreta o que se me ía ocorrendo. Intentei achegar en verso outra visión do relato, completándoo e xogando tamén coas súas palabras.
– P: Cal é a situación actual da lingua, como docente como a ves?
– AGT: A situación é preocupante, educar é amar e se non educas no agarimo, non se consegue nada. A min interésame especialmente a literatura e a súa didáctica e habería que cambiar o plan de estudo de Maxisterio. Os docentes teñen que ler para saber transmitir, para achegar na aula, hai lecturas que son imprescindibles, coas que deben saber traballar na aula. As bibliotecas dos centros escolares deberan estar en mans de persoal preparado e crear prazas de biblioteca para tal fin. Temos moi difícil o ensino se non len, o profesor ha de ser unha persoa formada. Así mesmo, considero importante achegar as nenas ás bibliotecas, eu, cos meus alumnos, vou todos os luns para coñecer os libros fisicamente e non a través do que se conta. Queda moito por facer. (…)
– P: Como foi o proceso creativo?
– Xosé Cobas: O labor principal é a lectura, o fundamental non é só a execución, tamén é necesaria unha formación como lector, saber ler, da memoria que teñamos almacenada no noso maxín. No meu caso son as memorias da infancia, a Historia da Arte (para este libro tivo moi presente A Venus de Botticelli que fai de inspiración para a crina do cabalo da portada) as lecturas literarias, de ensaio, de filosofía… o sentido da percepción que axuda a ler, a aprender, a ver. Temos que aprender a ver a través do ler e da natureza, no espazo da poesía urbana… a suma destes procesos enriquece a capacidade do creador. Unha lectura rápida para saber, unha relectura analítica e logo a partir de aí, a lectura connotativa que me ofrece, e despois outra lectura sectorial, por partes, que brinda unha imaxe para ao final pensar nunha harmonía. O que di o texto xa o di o texto, as redundancias procuro evitalas sen traizoar o texto. (…)”
Manuel Rivas: “Os depósitos de esperanza non están na política nestes momentos”
Entrevista
a Manuel Rivas en Sermos Galiza:
“No Sermos en papel desta semana entrevistamos a Manuel Rivas e publicamos un adianto de O último día de Terranova, unha novela complexa, unha historia preñada de ducias doutras historias. (…)
– Sermos Galiza (SG): Parece unha homenaxe aos vellos libreiros, pero a verdade é que nesta novela hai un cento de historias que poderían dar para outra novela, ten moitas posibles ‘spin-off’.
– Manuel Rivas (MR): O que hai é unha confluencia de historias, de vidas reais e imaxinarias. A vida de Eliseo, que parece tan imaxinaria, resulta que é unha das máis reais do libro. Pero digamos que a imaxinación permítenos chegar a realidades, ensanchar, facer moito máis ampla a realidade, chegar a lugares descoñecidos, que é o que diferencia a literatura doutros xeitos de contar. A imaxinación é o lévedo da realidade. É que parece que está a realidade e despois o mundo da imaxinación e da fantasía. Pois non, non hai ningunha boa creación que se presente como froito da imaxinación que non teña amarre coa realidade. E unha compoñente fundamental da realidade é a memoria, sen memoria queda amputada, mesmo deixa de existir. A imaxinación necesita da memoria e viceversa, se non sería un faiado pechado do que non teriamos a chave. A imaxinación para levedar necesita do humus da memoria.
– SG: No “hipersector da comunicación”, como se definía os medios en Galiza nun traballo do Consello da Cultura no que participabas, tamén pasa iso de que non dá morto o vello e non dá nacido o novo…
– MR: Hai cousas, pero temos unha crise demográfica que si que afecta moito o mundo da comunicación. Para renovarse tamén necesitamos nova xente, novos lectores, estamos nunha especie de lento afundimento a nivel colectivo, porque Galiza está fóra de xogo politicamente, se existe e se manifesta é pola creatividade da xente en diferentes eidos. Por iso que existan medios como Sermos, como Luzes… pero eu confío moito na xente, xa non confío noutras cousas. Paréceme que non están á altura das circunstancias as ferramentas políticas que temos. Para min houbo unha proba neste momento, que era a gran confluencia en Galiza, unha grande oportunidade para termos unha alternativa de presenza en todo o que vai pasar no Estado. Por primeira vez había esa oportunidade e desaproveitouse toda esa forza que viña da primavera. Entón eu neste momento non quero saber nada de certas cousas. É dicir, vou dedicar a miña enerxía alí onde hai depósitos da esperanza. Penso que non están na política nestes momentos. (…)”
Antía Otero e Dores Tembrás: “Apiario quere darlle á palabra o soporte que merece”
Entrevista
de César Lorenzo Gil a Antía Otero e Dores Tembrás en BiosBardia:
“(…) – BiosBardia (B): Que ocos quere cubrir o traballo editorial de Apiario no panorama editorial? Fálenlles aos lectores: que van atopar que non teñan xa ao seu alcance nas librarías?
– Dores Tembrás (DT): Apiario quere facerse oco entre as editoras que coidan moito a factura dos seus libros. Para iso cada proxecto require comezar de cero. Cada libro ten as súas esixencias e particularidades. Tentamos detectalas e buscar o máis adecuado: materiais, deseñador, imprenta, encadernadores… O que van atopar os nosos lectores son libros cun bon acabado e boa literatura. Non importa a colección, a palabra ten un peso fundamental e ao redor dela traballamos como editoras.
– Antía Otero (AO): Tratamos de facer libros onde se poña en valor o traballo que hai detrás. A idea é crear obxectos con acabado, claro, pero que non por iso sexan inaccesibles para os e as lectoras. Queremos acompañar a palabra. Darlle o soporte que se merece. E que o e a lectora cando o ten na man intúa iso. Ao mesmo tempo nós imprimimos en Galiza e iso ten un incremento no produto final. Estamos na imprenta cando arrinca a máquina, falamos coa persoa maquinista, revisamos os ferros. Nada se deixa en mans de persoas coas que non podes dialogar. Cada título que editamos, aínda que comparta colección co seguinte número, non ten nada que ver el a nivel arquitectónico. Cada libro é único en contido pero tamén en deseño. Pasamos meses creando un proxecto. Editamos pouco a pouco… pero editamos como queremos editar.
– B: Que tipo de editoras son? Das que consideran o máis importante o olfacto para captar unha obra literaria de calidade ou das que pensan que todo proxecto de libro é coma un diamante en bruto e que a achega da edición é o puído, neste caso o traballo sobre o texto para melloralo?
– AO: Non existe unha regra de ouro, ou polo menos nós polo momento non a atopamos. Tennos chegado algún proxecto que nos parecía delicioso pero que non podiamos abarcar, outros que coxeaban na base e outros que en canto os tes na man sabes que che interesan e te atravesan como lectora, polo que podes defendelos até o final como editora. Imos tratando de facer unha liña editorial baseada na intuición como lectoras e tamén no que obxectivamente pensamos que pode ofrecer de novo ou distinto. Na colección de infantil gústanos traballar con autoras e autores que, na súa traxectoria, non abordasen acotío esta modalidade. María Lado, por exemplo, nunca escribira un libro de infantil directamente, pero nós intuïamos que, polas características da súa escrita, podía facelo dun xeito brillante. O mesmo ocorre coa autora que asinará o próximo álbum ilustrado que sairá do prelo a finais de novembro. Pero, sobre todo, o que tentamos facer sempre é responderlle ao ou á autora se o proxecto vai cara a adiante ou non, no menor prazo de tempo que nos sexa posible. Escribir implica para nós o máximo respecto.
– DT: Quero pensar que non é unha cuestión tan dual como preguntas, ou que cando menos está chea de matices. O olfacto é importante porque unha editorial defínese por un catálago e por unha liña de lectura. Traballamos con isto. E tamén somos editoras que non escatiman en comentarios cos orixinais das e dos seus autores. Pero respectando profundamente o traballo que nos achegan… Nada de lenzos en branco: se nos interesa o traballo adiante, e si, faremos as observacións que nos parezan oportunas, pero son cuestión de detalle, nada de modificar o groso do texto. Se este último é o caso o máis probable é que o traballo non encaixe na editora. (…)
– B: Como están a valorar tanto os docentes coma o alumnado o seu modelo de formación literaria?
– DT: Antía e mais eu levamos anos dando cursos de escrita creativa en centros de ensino e para institucións públicas e privadas. Adoitamos pasar uns impresos de avaliación despois das sesións de traballo que temos moi en conta nos nosos proxectos e que ás veces os propios centros ou as entidades contratantes fan públicos. Se Apiario está funcionando débese en boa medida a todas esas persoas que confían no noso traballo un ano tras outro. Esa é a mellor avaliación. O que hai nos nosos cursos son vías alternativas ou poco habituais/ortodoxas de acceso á literatura. Temos moi en conta a interdisciplinaridade, as novas linguaxes, o audiovisual, videopoema, grafiti, como ferramentas que nos permiten achegar o traballo coa palabra.
– AO: Cada vez son máis as entidades relacionadas coa pedagoxía que nos demandan cursos de formación para profesorado. Este é un campo moi estimulante porque podes poñer enriba da mesa os problemas que existen, as dificultades e as propostas para abarcar esta cuestión. (…)”
Preséntase Lendo lendas, digo versos
Desde o Diario Cultural da Radio Galega:
“As lendas en verso e en imaxes. Un libro, Lendo lendas, digo versos, de Antonio Reigosa, Antonio García Teijeiro e Xosé Cobas. A entrevista completa pode escoitarse aquí.”
Entrevista a Xosé Estévez
Entrevista
a Xosé Estévez na revista Palavra Comum:
“(…) – Palavra Comum (P): Que é para ti a história?
– Xosé Estévez (XE): Segue a gostarme a vella definición latina da historia coma “magistra vitae”, porque o acontecer no pasado ensina o camiño do presente e sinala o carreiro do porvir. Porén, tamén engadiría que o pensamento da historia integral, herdeira de Marc Bloch, ten que ser un estudo integral das sociedades, no que as infraestruturas básicas (demografía, economía, estrutura social..) sexan o eixo sobre o que se asentan as supestruturas ideolóxicas, políticas etc.
Tamén é importante para min comezar por estudar as comunidades que están máis preto, como é patria onde naciche ou onde te asentache. Non acredito nos cosmopolitas de salón, que enchen a boca proclamando a cidadanía universal. Normalmente un vai dende o máis próximo e despois vai ampliando horizontes e non ao contrario.
Ao remate, xa é un adaxio moi repetido que non se debe esquecer e os dirixentes actuais pásano por onde se cruzan os pantalóns: “O pobo que descoñece a súa historia, está condenado a repetila, adoito de xeito tráxico”.
– P: Qual consideras que é -ou deveria ser- a relação entre a história e as artes -e a repercusão que tem na vida quotidiana-?
– XE: Tódalas ciencias humanísticas (arte, filosofía, historia, etc.) forman un conxunto integral e integrador, sen o cal calquer persoa non pode entender o mundo interior e exterior que a arrodea. Hoxe existe unha excesiva especialización en todo. Nos vellos plans de Filosofía e Letras, que eran cinco anos, había dous cursos comúns, que daban unha visión global da cultura. Agora coas carreiras reducidas a asignaturas, son cuadrimestrais, e a especialización empeza en primeiro. A formación, polo tanto, é moi restrinxida e circunscrita a un tema moi concreto. Ademais, dáse unha política perfectamente deseñada para ir eliminando e desprestixiando as humanidades. Estas contribúen a amoblar a cabeza e facer xente reflexiva e crítica e isto non interesa ao Poder. Esta mentalidade inserida solapadamente non novos plans, como o Boloña, xa a denunciei hai moito tempo nun artigo que tivo certa resonancia. Como se ía cara unha privatización raposeira do ensino universitario, un desprestixio progresivo das humanidades e a pura adaptación do ensino ás necesidades do mercado, cando o ensino debe primeiro formar integralmente persoas e non máquinas para o mercado. Está acontecendo, e isto púideno comprobar nos últimos meus anos de ensinante, que as novas xeracións están moi informadas, pero pouco formadas; están moi tituladas, pero non tan preparadas.
– P: Quais são os teus referentes como historiador (desde todos os pontos de vista)? Deles, quais reivindicarias por serem insuficientemente reconhecidos a dia de hoje?
– XE: Teño moitos referentes, polos que sempre sentín admiración: Marc Bloch, Pierre Vilar, Josep Fontana, Paco Carballo. Ademais, tiven na Universidade Complutense algúns profesores que deixaron pegada en min: José Alcalá Zamora, María Victoria López Cordón, Javier Faci.. Porén, hai un persoeiro, que, aínda que non era historiador, senón máis ben poeta, provocou en min enorme interese polo estudo da historia, sobranceiramente, a galega. Foi Manuel María. Coñecía fondamente a historia de Galiza e explicábaa con un enorme entusiasmo. É moi importante coñecer ben a nosa historia e dala a coñecer con verdadeiro entusiasmo para que as novas xeracións amen o seu país, que por desgraza non coñecen dabondo. (…)”
Entrevista a Roberto Salgueiro no Diario Cultural
Desde
o Diario Cultural da Radio Galega:
“Premiado pola obra Como mil cachiños de vidro que a dor escurece. “Neste país falta moita vontade de querernos”. A entrevista completa pode escoitarse aquí.”
Eduardo Estévez: “Non me interesa dar imaxe de escritor sufrinte que iso tamén é, á fin e ao cabo, outro tópico”
Entrevista
de Montse Dopico a Eduardo Estévez en Praza:
“(…) – Praza (P): entrar na casa é froito dun encontro co fotógrafo Ignacio Castro. Como foi?
– Eduardo Estévez (EE): Ignacio Castro leu o meu libro construcións e viu que había unha relación entre a súa e a miña forma de mirar. Levo tempo dándolle voltas ao tema de mirar dunha maneira diferente. Interésame moito a literatura militante, que a verdade é que envexo, pero a min non me sae. Pois a maneira que atopei de facer algo semellante foi esa: tentar mirar as cousas desde outra perspectiva. Non para levar a mirada dos demais á miña, senón co obxectivo de que o lector se decate de que hai outras formas de mirar. En construcións facía iso mirando aos pequenos detalles. Porque mirar o detalle pode ser outro xeito de ver o total, o xeral.
Pois Ignacio Castro envioume unha ligazón para que puidese ver as súas fotos. Intercambiamos varios correos e unha vez e díxenlle que un día podiamos facer algo xuntos. Nunha semana respondeu: facemos? E así foi. Establecemos un diálogo do que o libro é resultado. Non é un libro de poemas con fotos nin un libro de fotos glosadas con textos. Eu escribín textos a partir de fotos, el fixo fotos a partir de textos… e os dous intervimos no que facía o outro. El orientaba os meus textos e eu as súas fotos. (…)
– P: Por que a idea da construción sae tanto na túa obra, entón?
– EE: Eu penso moito en como fago o que fago. Interésame moito o proceso, a construción. E tamén a construción que cada un fai de si mesmo. Interésanme os procesos máis que os resultados. Desfruto moito co proceso de construción dos libros. Agora estou co proxeto de baleas, que creo que é un dos mellores libros que escribín. É un work-in-progress que fun publicando en internet, con todas as versións de todos os poemas. Se cadra o publico tamén en papel. (…)
– P: lúa gris ten algunha conexión con en construción: a casa, as pegadas, a ausencia… Que relación teñen? Ou a idea de lúa gris era máis ben outra?
– EE: lúa gris é o máis parecido a un libro autobiográfico. Naceu dun soño no que aparecía a casa da miña infancia pero derruída. Afortunadamente a casa segue en pé, pero a imaxe serviume de escusa para facer o libro sobre a infancia e a adolescencia. Tanto ten se o que se conta ten un correlato biográfico estrito ou non. Mirado con ollos xornalísticos hai poemas que falan de cousas que aconteceron e outros que son construcións imaxinarias. E mesmo os que falan de cousas que aconteceron son tamén construcións imaxinarias, claro… (…)”
