Desde El Trapezio:
“(…) Teresa Moure e Maria João Worm são as responsáveis pela banda desenhada Balada do Desterro. Zeca Afonso é um dos principais nomes da música portuguesa do século XX muito devido a ter dado a sua voz a Grândola, Vila Morena. Este livro assinala os 94 anos do nascimento do cantautor que se notabilizou pelos seus temas de cariz politico e social. (…)
A ligação a Galiza não foi esquecida. «Segundo ele próprio declarou em diferentes entrevistas, sempre se sentiu muito querido na nossa terra, que visitava com frequência, e hoje a memória do Zeca está tão viva na Galiza quanto em Portugal. A Balada do Desterro inclui um dos episódios mais ilustrativos para valorizar a profundidade desse relacionamento. Em Agosto de 1985 vinte mil pessoas reúnem-se em Vigo para um grande concerto em homenagem ao Zeca, já estava doente. Quando uns meses antes alguns amigos, como é o Xico de Carinho e a Begónia Moa, lhe comunicam esse tributo, ele aceita ser cabeça-de-cartaz de um evento que entende como organizado em defesa da língua e das reivindicações nacionais. No dia do concerto, para além da música, participaram poetas e líderes políticos que lêem comunicados solidários, mas o Zeca, que só pode participar telefonicamente, fala dos direitos políticos e culturais da Galiza e é respondido com seis minutos de palmas», o arrecadado serviu para pagar as despesas médicas que estava a ter.
«Em 1972 o Zeca deu um concerto em Compostela onde cantou, dizem que por vez primeira em público, o Grândola. Embora essa suposta primícia seja bastante controvertida, o evento faz parte da memória colectiva galega, segundo demonstra a correspondente placa no Auditório de Galiza. Na primavera do 2021, o nosso editor galego, Ramom Pinheiro Almuinha (aCentral Folque), decidiu celebrar esse cinquentenário com alguma publicação, que ele já imaginava no formato da banda desenhada, e convidou-me a escrever o texto», contou Teresa Moure sobre como surgiu este livro. (…)”
Arquivo da categoría: Entrevistas
Paula Carballeira: “A marabilla do maxisterio é a de crear espírito crítico”
Entrevista a Paula Carballeira en La Voz de Galicia:
“(…) – La Voz de Galicia (LVG): Como naceu As alumnas?
– Paula Carballeira (PC): A obra xorde porque unha compañía, Culturactiva, me pediu unha peza que falase da muller e da época franquista. Eu, por circunstancias dese momento, empecei a pensar no importante que era a educación, e comecei a investigar. Coñecía de nome a María Barbeito, pero faltábame saber todo o que fixera no contexto no que se insería: a Segunda República, os avances educativos que se intentaron poñer en marcha daquela, sobre todo no relacionado coas mulleres. A partir de aí, desa documentación, pero sen perder a perspectiva de que era unha obra de teatro, que tiña que ter unha compoñente lúdico, xa que en escena é fundamental xogar coas palabras, coas situacións, pensei claramente en dous personaxes. Non antagónicos, porque pensei que sería bonito ter dúas alumnas amigas, que na vida tomaron diferentes camiños aínda que non antagónicos, porque son alumnas de María Barbeito. Unha sigue, con todas as dificultades, o camiño da mestra, mentres que á outra a vida lévaa por outros lugares. Iso permítenos abrir a visión aos distintos camiños de determinadas mulleres nesa época.
– LVG: O foco está posto nelas…
– PC: Igual que se deixamos de contar contos, se non hai transmisión, eses contos desaparecen, na educación é o mesmo. As alumnas teñen non só esa responsabilidade de transmisión, senón de transformación. Si que me parecía axeitado poñer o foco niso. Neste caso, son dúas alumnas inventadas, teñen a compoñente da ficción, que considero que é moi importante e dá liberdade para a escrita. Se te baseas en personaxes reais está aí a súa biografía, sempre hai a ficción queda máis restrinxida. Crear estas personaxes permitíame falar do que eu quixese da forma que eu quixese, encarnar determinado tipo de camiños en Elvira e Rosa.
– LVG: O xurado destacou da obra premiada que é un eloxio do maxisterio que fomenta a dúbida e persegue o debate.
– PC: Efectivamente, si. Creo que a marabilla do maxisterio é a de crear espírito crítico. Dar as ferramentas para que as persoas poidamos defendernos, poidamos cuestionar, poidamos dubidar, ter curiosidade. Se cho dan todo feito, se impiden que ti tomes as rendas da túa opinión, estamos nunha vía moi dirixida. Pero creo que o maxisterio ten que abrir camiños e non pechalos. (…)”
“Héctor Pena recolle nun libro a historia do fútbol feminino en Galicia”
Desde A Movida:
“(…) Héctor Pena lembra sentir interese por primeira vez polo fútbol feminino grazas a un videoxogo da Nintendo 64 que lle agasallaran: o Mia Hamm Soccer. Para a súa desgraza, o xogo de orixe americana non era compatible coa súa consola europea, pero serviulle para descubrir á lenda do futbol estadounidense Mia Hamm. Tamén grazas á súa parella, moi futboleira, medrou nel o interese por este deporte moitas veces esquecido a nivel mediático: “A evolución é radicalmente positiva. Hai unha diferencia abismal repecto hai 20 anos en canto ao apoio social e institucional, patrocinios, nivel das xogadoras… Non é algo illado. Canto máis apoio tes máis nenas practicarán fútbol, máis ensanchas a base e máis talento xurdirá no futuro”, explica.
Segundo el, os tres grandes equipos da nosa historia son o Karbo, gran dominador do fútbol estatal nos anos oitenta que desapareceu por falta de apoio do Deportivo, con quen se fusionou; El Olivo, equipo vigués que foi o primeiro conxunto galego en xogar na primeira división estatal en 2011 e que desapareceu en 2018; e o Deportivo, que ata o ano pasado xogaba na primeira división e actualmente milita na segunda categoría estatal.
Nesta Historia do fútbol feminino en Galicia hai unha grande ausencia, que é a do Celta. Malia que nos oitenta absorbeu ao Mayador, o segundo equipo máis importante de Galicia tras o Karbo, o clube celeste nunca demostrou moito interese neste ámbito. De feito, actualmente o Celta é o único equipo de primeira divisón sen sección feminina xunto con Xetafe e As Palmas: “Penso que o día que se produza o cambio xeracional na cabeza do clube —todo apunta a que Mariam Mouriño substituirá ao seu pai Carlos na presidencia do Celta— non creo que tarde moito en dar ese paso. É algo natural. A escusa que ofrecía Carlos Mouriño sobre a ausencia de instalacións suficientes xa non vale, pois o Celta ten campos e técnicos dabondo para adestrar categorías femininas”, di o xornalista de Nós Diario.
Para ilustrar este sinsentido, Héctor conta que o outro día chamoulle a atención unha imaxe durante a visita ao museo do Celta: “Hai un mosaico cos rapaces da canteira e no centro hai unha nena. Esa nena cando medre non vai poder xogar coa súa camiseta, vai ter que facer as maletas e ir xogar a Friol, a Lugo ou fóra de Galicia”, engade o autor dos libros Historia del Trofeo Teresa Herrera e Os nosos: futbolistas e adestradores que defenderon as cores do Celta e do Deportivo.
Seguindo nesta liña temática, este mesmo ano publicou na editorial Xerais o libro xuvenil A pioneira, unha obra histórica de ficción onde unha das protagonistas está inspirada en Irene González. Esta foi unha gardameta coruñesa que nos anos vinte do século pasado xogou, ente outros, no F. C. Barcelona e tivo que facer fronte ás críticas e prexuízos da sociedade do seu tempo, que non consideraban o fútbol como algo “apropiado para as mulleres”. Na vida real Irene morreu moi nova a causa dunha doenza, pero na novela “continuamos con ela no contexto da Guerra Civil. É unha historia de mulleres en tempos de represión“, conclúe. (…)”
Patricia Torrado: “O galego segue estando moi deostado a nivel institucional; hai moita marxe de mellora”
Xosé de Cea, autor do relato ‘A cámara estéril’: “A ansiedade do protagonista é a ansiedade coa que eu vivín a profesión nos meus inicios”
Entrevista de Ana Loureiro e Xosé de Cea en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Vén de publicar a súa primeira novela para persoas adultas, mais deuse a coñecer como poeta. Cre que condiciona isto o estilo lírico que se aprecia no relato?
– Xosé de Cea (XC): Fascíname o estilo narrativo de autores e autoras que non se limitan a utilizar a linguaxe dun modo puramente prosaico e obxectivo, que infiltran de poesía as historias que contan. Cormac McCarthy, Manuel Rivas, Clarice Lispector… Máis que a miña querenza pola poesía, condiciónanme máis esas influencias.
– ND: É vostede xornalista, a ética e os mitos da profesión resultan algúns dos eixos da historia. Por que?
– XC: Cando asumín o reto de escribir un relato de ficción, souben desde o comezo que debía recorrer á experiencia propia para contar unha historia minimamente críbel. E, se debía tirar de biografía, a profesión xornalística ocupou boa parte da miña vida. Nese senso, ser xornalista de comarcas foi a universidade onde aprendín case todo o que se pode aprender sobre este oficio. Esa posición humilde, nun dos chanzos máis baixos da profesión, foi para min un enorme contraste respecto do xornalismo que practicaban referentes como os correspondentes de guerra.
– ND: Cal cre que é a percepción da sociedade sobre a profesión?
– XC: Supoño que a percepción que se merece. A maior parte do xornalismo que se fai hoxe en día e que consumimos está ao servizo de grandes corporacións empresariais que utilizan a difusión de información como medio para impoñer a súa visión política e económica da realidade. De feito, a polarización que estamos a vivir hoxe en día no eido político percíbese tamén nos mass media, de maneira que o hooliganismo á hora de defender un partido político ou un equipo de fútbol, que veñen sendo dúas modalidades de fanatismo acrítico moi semellantes, tamén a atopamos nos medios de comunicación que escolle á xente á hora de informarse.
En realidade, a maior parte das persoas que consumen os contidos dos medios de comunicación, máis que informarse só buscan mensaxes que reforcen a súa visión da realidade. Dito isto, a percepción que ten a sociedade da profesión xornalística é evidente: Están os medios e xornalistas que din o que quero escoitar, e que para min é a verdade; e están o resto, que son escoura que pretende manipularme a través da mentira. (…)”
Montse Fajardo: “Na historia dos homes atopei o padecemento das mulleres”
Entrevista de Cristina Corral Soilán a Montse Fajardo en Diario de Marín:
“(…) – Diario de Marín (DM): Cantos anos leva falando de memoria histórica?
– Montse Fajardo (MF): A principios de século xa facía artigos sobre memoria no Faro de Vigo, así que levo uns vinte anos a voltas coa teima… Buf, como pasa o tempo.
– DM: Que a levou por ese rego?
– MF: Non podo coa inxustiza, non son quen de mirar cara a outro lado. E penso que poucas cousas foron tan inxustas como a de cubrir cunha lousa de silencio ás vítimas do franquismo ou, o que é aínda peor, intentar manchar a súa memoria impoñendo un relato manipulado. Por iso para min é tan importante a memoria, porque creo que axuda a reparar o dano e a construír unha sociedade mellor… A verdade é que foi un tema que sempre me interesou moito. Xa contei moitas veces que a miña avoa Pepita me contaba ás agachadas historias de veciñas ás que lle levaran o fillo, e aínda que eu era moi nena penso que a semente estivo aí, no seu empeño en non esquecer…
– DM: Que aportou á súa vida o se volcar neste tipo de proxectos relacionados coa memoria histórica?
– MF: Moi boa pregunta. Non sei o que puiden aportar eu á loita pola memoria pero si podo asegurarche que a memoria foi para min unha táboa de salvación nunha época complicada da vida… Separeime, perdín o traballo e de súpeto tiña outras dez avoas, dez matriarcas mimándome e acompañándome nas charlas sobre o meu primeiro libro. Matriarcas foi ademais o que me abriu a porta ao programa A memoria das mulleres do Concello de Pontevedra e, a partir de aí, tiven a sorte de poder dedicar a miña vida profesional ao que máis me satisfacía, que era investigar e divulgar a memoria. Así que, débolle moito.
– DM: Como de receptiva ve á sociedade cos temas da memoria?
– MF: Pois eu creo que moito máis do que pensamos. Tanto no concello como nos dous anos que pasei como técnica de Memoria Histórica da Deputación de Pontevedra, puiden comprobar como o público enchía os actos que faciamos. Mesmo a xente moza amosaba moito interese nas charlas dos institutos. E o mesmo pasa arredor dos libros relacionados coa temática. Certo é que hai quen pensa: “aí está a esquerda coas batallitas dos avós” ou quen ten discursos demagóxicos contra gastar cartos en memoria, pero é un sentir minoritario. Estou convencida de que é máis a xente que valora que se fagan políticas públicas de memoria. (…)”
Xulio López Valcárcel: “Nas aldeas controlábase todo e había uns códigos moi rigorosos que os músicos pretendían romper”
Entrevista de Laura Veiga a Xulio López Valcárcel en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario: De onde saen as historias que nutren O cantar dos músicos errantes?
– Xulio López Valcárcel: A min sempre me gustou moito a música. Dedícome á literatura por defecto, porque realmente teríame encantado ser compositor ou cantautor. Tendo este interese tamén fixen amizade con Carlos González Novoa, un home que xa anda cerca dos 90 anos e que comezou indo á orquestra co seu pai con tan só oito. De feito, chamábanlle a orquestra do neno e pagábanlles un engadido para ver aquela especie de Mozart pequeniño con tanto talento, disposición e calidade interpretativa. Ao longo dos anos el foime contando moitas das anécdotas que vivira, como ían andando ás actuacións e levaban os instrumentos nun carro, o medo que pasaba pola noite cando atravesaban bosques e a el parecíalle ver pantasmas e ladróns detrás de cada árbore, como tropezaba e se caía porque se cansaba de tanto andar…
A maiores tamén teño outro amigo que foi batería e que agora tamén escribe, Manuel Blanco, nado en Ribas de Sil, que me falou dos guateques dos anos 60 e da precariedade na que vivían. Tamén aproveitei artigos que publicou Xosé Pérez Mondelo en A Nosa Terra e unha serie de obras que figuran ao final do libro.
Con todo isto eu fun construíndo a historia ficcionada de Xosé Oliveira, que no último día da súa vida na aldea, porque é o último habitante, marcha para a cidade e vai lembrando como eran os tempos de antes, a traxectoria que percorreu até chegar aí e o éxodo do rural ao urbano, a crise demográfica e a represión do franquismo. (…)”
Francisco Sandoval, Premio de Investigación Ferro Couselo: “O cambio do trazado do Camiño de Santiago á Coruña provocou que Ordes desbancase Poulo”
Entrevista de Laura Veiga a Francisco Sandoval en Nós Diario (foto cedida):
“Francisco Sandoval foi galardoado co XXIV Premio de Investigación Xesús Ferro Couselo polo seu traballo A paisaxe e a organización do espazo do interior coruñés durante os séculos XVI a XIX, onde aborda desde cuestións político-administrativas até as feiras e o urbanismo da comarca de Ordes.
– Nós Diario: Como xurdiu a súa investigación sobre a comarca de Ordes?
– Francisco Sandoval: Eu son da Coruña, aínda que desde os dous anos me criei na vila de Ordes, polo que durante moito tempo fun estudando a comarca de maneira intermitente, até que decidín retomalo hai uns anos. Precisamente, por este motivo, contaba con abundante información inédita que desde hai un tempo tiña en mente pór nun texto como este. Presentarme a un premio de investigación de prestixio como é o Xesús Ferro Couselo dábame a oportunidade de poder publicalo.
O que se analiza son as mudanzas no espazo político administrativo, pasando das xurisdicións señoriais do antigo réxime aos concellos constitucionais, así como o papel dos camiños e das feiras na articulación do territorio. Hai que ter en conta que era unha zona cunha baixa densidade de poboación se a comparamos co conxunto da Galiza e que ademais se caracterizaba por unha dispersión extrema. Aquí non había vilas como poden ser Melide ou Arzúa. A única aldea cun pouco de entidade era Poulo porque se atopaba a medio camiño entre Santiago e A Coruña, o que facía que tivera unha maior concentración de profesionais como albeites ou ferradores, así como unha pousada para camiñantes e unha tenda. De feito, no resto da comarca si había tabernas en cada parroquia, mais non había ningunha outra tenda onde poder adquirir produtos distintos do viño. (…)”
Eva Mejuto, autora do relato ‘Trini’: “A Trini teríalle feito ilusión esta homenaxe”
Entrevista de Ana Loureiro e Eva Mejuto en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Como xorde a idea de transformar as entrevistas á activista LGBT+ Trinidad Falcés nun relato?
– Eva Mejuto (EM): As conversas que tiven con Trini foron feitas para o libro Memoria Diversa e sempre me quedou a sensación de que a vida de Trini, e a relación que se estabeleceu entre Trini e eu, daba para moito máis. Estiven con ela moitísimo tempo e rematamos tendo unha relación afectiva moi íntima. Os propios encontros nos que tiñamos as entrevistas eran tamén moi particulares.
Quedábanme moitas cousas por dicir e cando me propuxeron facer este conto tiven clarísimo que tiña que falar disto. Dalgunha maneira este relato reflicte a personalidade de Trini xusto no cabodano da súa morte e iso paréceme unha homenaxe que lle tería feito ilusión.
– ND: Como se transmite esta relación que tiña con Trinidad a través do texto?
– EM: Cando escribín Memoria Diversa tiven que coller as entrevistas e darlle unha estrutura lóxica. Neste caso eu procuraba reflectir a frescura, a personalidade, a súa voz… A min Trini non me contou moitas historias até que colleu confianza e se decatou de que tiña interese nela. Dá a sensación de que me puxo a proba. A voz de Trini alterna o relato testemuñal con cuestións máis persoais e eu intentei manter os dous planos, o da vida e o das emocións, así como a súa relación coa xente doutras xeracións. Ela non me quería contar todo porque quería que volvera, o que lle pasa a moitas persoas maiores que o que precisan é compañía.
Os maiores do colectivo LGBT+ sufriron moitísima represión e forxáronse personalidades moi rexas. No caso de Trini, ela rematou nunha residencia e non sabía se o resto dos maiores ían entender a súa vida. Como sociedade temos como conta pendente atender as persoas maiores, especialmente as do colectivo LGBT+. Temos a necesidade e o deber de devolverlle parte da dignidade que se lles roubou. (…)”
