Antón Riveiro Coello: “A miña avoa materna tiña moita maña para contar e unha imaxinación hiperbólica”

Entrevista de César Lorenzo Gil a Antón Riveiro Coello en BiosBardia:
“(…) – BiosBardia (B): Que novela o reconciliou coa literatura?
– Antón Riveiro Coello (ARC): Cien años de soledad, de Gabriel García Márquez, impresionoume cando eu abandonaba a adolescencia e tívome absorto durante uns días. Volvín a ela non hai moito e o efecto xa non foi o mesmo, pero sigo pensando que é unha novela xenial. En galego, impresionárame a forza narrativa de O triángulo inscrito na circunferencia, de Vítor Freixanes.
– B: Que libro, da súa pilla de obras pendentes, é o seu favorito?
– ARC: A morte de Virxilio, de Hermann Broch.
– B: Que libro lle gustaría ter escrito?
– ARC: Por pedir, conformábame con algunha noveliña curta como A esmorga, de Blanco Amor, Lulú, de Mircea Cartarescu, O bosque da noite, de Djuna Barnes, Ancho mar de argazo, de Jean Rhys ou Pedro Páramo, de Juan Rulfo. (…)
– B: Leva vostede un diario ou un dietario?
– ARC: Non. Só cadernos para apañar anécdotas e historias que despois van parar aos libros.
– B: Escribirá as súas memorias?
– ARC: Son amante das rutinas e a miña vida non creo que sexa moi interesante para os demais. Agora ben, hai unha parte da miña obra que se alimenta moito das miñas experiencias e desa paisaxe psicolóxica da familia que nos acompaña sempre. Por iso, creo que estou, e moito, en Casas Baratas, A esfinxe de Amaranto, A ferida do vento, mesmo en O paraíso dos inocentes, a miña última novela.
– B: Que autor/a considera vostede responsable de que vostede se dedique á literatura?
– ARC: A miña avoa materna que, malia non publicar, tiña moita maña para contar e unha imaxinación hiperbólica. (…)”

Tabela dos libros. Xaneiro de 2021

Desde o blogue Criticalia, de Armando Requeixo:
“Velaquí a primeira Tabela dos Libros deste ano, onde se ofrece a lista de títulos que Francisco Martínez Bouzas, Inma Otero Varela, Mario Regueira, Montse Pena Presas e eu estimamos como máis recomendables entre os publicados nas últimas semanas.”

Susana Arins: “A família é um dos piares dos regimes fascistas”

Entrevista a Susana Sanches Arins en Nós Diario:
“- Nós Diario (ND): Que queres dizer quando afirmas que “Manuel García Sampayo é exemplo de como a família, em quanto instituição, é a primeira célula de controlo e repressão no sistema franquista”?
– Susana Sanches Arins (SA): Pois exatamente isso. A família um dos piares dos regimes fascistas (família, deus, pátria). Reproduz no doméstico a estrutura do estado, com um patriarca que acusa, julga, premia e condena. Em muitas ocasiões, como no da minha família, não é preciso que intervenha a autoridade civil ou militar, porque já o senhor da casa se encarrega de tomar as medidas que sejam precisas. É especial o controlo sobre mulheres e sobre qualquer desvio da norma que se dê. Numa situação como a da pós-guerra, de pobreza sobrevida, ser expulsa da família era um risco que muitas não podiam correr, por simples supervivência.
– ND: Quando falas de que “O tio Manuel era falangista, dos maus, e nisso a família diferenciava-o do tio Ramón (García Sampayo), que era falangista dos bons”. Como se explica essa diferenciação e em que se fundamenta. Até que ponto o “falangista bom” não legitima um fascismo que em si não será mau nem bom, mas que dependeria do uso que se fizese dele?
– SA: A justificação familiar é clara: ao tio Manuel se lhe apõem mortes (assassinatos) e torturas. Ao tio Ramón não. Mas é justificação familiar, não minha. Na minha obra questiono essa diferenciação. Há um trecho, que pessoalmente adoro, em que levo a comparação com o regime escravagista, onde havia grandes proprietários que não maltratavam a sua servidume. Dão a ver que não é mau o sistema mas os elementos que abusam dele e do seu poder. E a realidade não é essa. O tio Ramóm ajudou alguma gente. Mas a outra não. E essa arbitrariedade, o não saber se vás ser beneficiário ou prejudicado, faz parte do sistema de terror imposto trás o golpe. As pessoas ignoravam se iam ser atacadas por um ou salvadas por outro. Um precisava do outro para manter a sua autoridade. (…)
– ND: O relato literário permitiu-che contar cousas que não permite o ensaio histórico [seique]? Como vês as diferentes linguages?
– SA: Acho que a estrutura narrativa permite dar entrada a emoções e reflexões que ficariam fora de um ensaio histórico. Acho que a voz narrativa, neste caso a da geração das netas, coloca uma distância emocional necessária para construir um discurso respeitoso com as vítimas ao tempo que introduz a reflexão sobre a transmissão da memória da guerra e como isso marcou as famílias. Eu achava de menos, noutras narrativas sobre o golpe e a repressão, dar espaço ao silêncios, aos tabus, às reviravoltas na construção da memória para manter a respeitabilidade das famílias e ocultar feitos indignos. Contar desde dentro complementa a visão ensaística, que é um contar desde fora, também essencial. (…)
– ND: Analisa uma dimensão difícil de quantificar e visibilizar que é a repressão das mulheres coa sua dimensão específica. Como vês estas dificuldades por tirar luz destes casos?
– SA: Há um problema básico: o silêncio já irremediável sobre esse tipo de repressão. As agressões sexuais não foram habitualmente verbalizadas. Estende-se sobre elas o tabu e mesmo um sentido respeito pela dignidade das vítimas. Não contar por não marcá-las mais. Conto com uma gravação de uma senhora de Meis, Mercedes Abal, que quando narra as agressões a uma vizinha, Manuela Abal “A Facheira”, só acerta a pronunciar a frase “ai, o que lhe fizeram!” repetidamente. A nós só nos fica essa pista. E agora é tarde. Quem podia contar morreu. Só podemos intuir, deduzir, supor. Saber o que aconteceu em verdade já não é possível. Mas conhecendo o uso das agressões sexuais como arma de guerra noutros conflitos bélicos, não é difícil imaginar que terão feito com esta e outras mulheres.”

Conversa con Xavier Queipo arredor de Corazón de manteiga

Desde Radiofusión:
“O nome xa nos derrete mesmo o pronunciamos. Corazón de manteiga é a nova novela de Xavier Queipo editada por Galaxia. O autor é galego, de 63 anos e residente en Bélxica. “Non é doado saber de onde ven unha novela. Pode vir dun soño, dunha experiencia ou da nova dun xornal” responde o autor á primeira cuestión que lle lanzan no club de lectura, Esther Val, Andrés C. M. Riveira e Henrique Sanfiz.
Corazón de manteiga vén seguramente da infancia e da experiencia de Xavier Queipo como médico en prácticas no manicomio de Conxo no ano 1981. Di que foi cara atrás para reconstruír a historia dunha persoa que recibiu electrochoques. Daí saltan ao dilema de patria. É a lingua ou a infancia? Queipo ponas a nivel. Na infancia están as raíces pero a lingua ten o seu aquel. Na infancia e adolescencia do autor, había dúas linguas, a da escola, o castelán e a do verán na aldea, o galego. “As miñas dúas patrias coinciden nun lugar, unha aldea da Maía ao lado de Padrón” afirma Queipo, para quen o pasado é moi relevante. Hoxe non vive en Galicia e leva máis tempo fora que dentro. En Bélxica fala galego e conseguiu que xente que non o falaba o fale agora que está lonxe. “Hai moitas maneiras de amar o país”, asegura o escritor convidado.
Falamos tamén de recendos e sabores da infancia que non volvemos experimentar despois, como o recendo a pan saído do forno, que son moi evocadores para a literatura. Confesa Xavier Queipo que entrou na literatura a través de Cunqueiro ou de Cortázar. Tamén de Thomas Mann e Proust.
Falamos de enfermidade mental e da incapacidade das sociedades por admitir o diferente. E de como os desequilibrios poden sortearse de tres maneiras; tendo unha dobre vida, emigrando ou pechándonos en nós mesmos. E falamos da Igrexa. “Daquela altura os curas eran os orientadores… daquelas facíanse plans para os fillos e eu estaba predestinado a ser cura” afirma Xavier Queipo. E da culpa. “ A culpa era o mecanismo de control. Se pecaba de pensamento e de omisión. O demo e a maldade estaban por todas partes” A historia que conta na novela está chea de dor pero a dor pode chegar a ser unha ferramenta útil. “Hai que coñecer a dor para valorar a felicidade” conclúe.
Acabamos falando da dicotomía realidade – ficción. Para Queipo, a ficción é realidade na mente de quen a escrebe”.”

A conversa completa pode escoitarse aquí.