Francisco X. Fernández Naval: “En Bos Aires din que Cortázar chega a Galicia por amor”
Entrevista
a Francisco X. Fernández Naval en Vivir na Coruña:
“(…) – Vivir na Coruña (VNC): O 26 de agosto cumpríronse cen anos do seu nacemento e a editorial Linteo volve editar este libro baixo o título, O soño galego de Julio Cortázar, no que fas novas achegas. Que atoparemos nesta edición?.
– Francisco X. Fernández Naval (FXFN): Está todo o anterior, corrixindo algún erro que había nalgunha data, pero o resto estaba ben. O que sucede é que entre os anos 2006, logo de saír aquel primeiro libro, e o 2007, prodúcense grandes novidades: chega o legado a Galicia e con el veñen as imaxes das viaxes. Aparece esa fermosa carta que Julio escribe a Eduardo Jonquiéres, pintor amigo del e tamén de Seoane e de Díaz Pardo, na que relata a viaxe a Galicia de 1956, as impresións que lle causou a paisaxe e fala de Compostela, do Miño, da xente de Galicia con sensibilidade e emoción. Pero hai máis, Neira Vilas, cando le aquela primeira edición, agasállame coa súa memoria de Cortázar e Aurora en Bos Aires, e Cortázar en Cuba, despois. Tamén se publica a correspondencia de Seoane, con cartas para min descoñecidas nas que fala del cos amigos comúns.
Este novo libro ofrece, ademais, a entrevista completa que Ramón Chao lle fai na emisión en español de Radio Francia Internacional, moi fermosa. Tamén Ramón Chao, cando leu o primeiro libro, publicou un artigo no que afondaba na súa relación con el, e tamén iso se recolle agora.
Engado agora, e isto é novidade, unha terceira parte titulada Presenzas, nas que analizo a presenza de Cortázar na cultura galega contemporánea, e falo de presenza e non de influenza, xa que presenza hai no cine, no teatro, na universidade, na música, no movemento asociativo, na plástica, e claro, na literatura tamén. Creo que esas cen páxinas demostran a vixencia de Cortázar, sobre todo entre a xente nova, xa que non me resulta estraño que lle guste aos autores da miña xeración, pero aí están Dores Tembrás, Olalla Cociña ou Berta Dávila como representantes da xente máis nova. O libro inclúe textos inéditos de Antonio García Teijeiro, Anxos Sumai, Eva Veiga, Miguel Mato Fondo, Camilo Franco e Olalla Cociña, que xa tiñan escritos e nos que dialogan con Cortázar. (…)
– VNC: Que momento da vida do escritor arxentino foi no que tivo unha relación máis intensa con Galicia?
– FXFN: Seguramente entre os anos 1944 e 1950, antes de marchar a París. Con Lorenzo Varela, Arturo Cuadrado e Luís Seoane, mantén unha relación intensa de amizade e colaboración literaria. Neses anos, ademais, aparece Aurora Bernárdez na súa vida. Ela era irmá do escritor galego-arxentino, Paco Luis Bernárdez, que deixou obra escrita en galego. El e Aurora eran fillos de galegos da emigración. Penso que Aurora, que pasou parte da infancia na parroquia de Lago, no concello ourensán de Maside, é quen o trae a Galicia. En Bos Aires din que Cortázar chega a Galicia por amor, que é un xeito ben fermoso de chegar. (…)”
Vilariño, Cangas: presentación de Contos do mar de Irlanda, de Xurxo Souto
O
sábado 3 de xaneiro, ás 12:00 horas, na Agrupación Cultural O Gato de Vilariño de Cangas, preséntase Contos do mar de Irlanda, de Xurxo Souto, publicado en Xerais. No acto, onde estará presenta o propio autor, terá toques de corna e música de acordeón.
O nacionalismo que não ama(va) as mulheres, por Susana Sánchez Arins
Artigo
de Susana Sánchez Arins na Plataforma de Crítica Literaria A Sega:
“Helena Miguélez-Carballeira faz um percorrido, em Galiza, um povo sentimental?, pola história do nacionalismo galego e de como tal história foi narrada, para pescudar nessa narrativa (lembrai que narrar outra cousa não é que fabular) as ideias, o imaginário sobre o qual foi construído o discurso nacional. Amedida que o estudo avança vai-nos mostrando como a imagem de nós mesmas foi configurada polo colonizador e como o nacionalismo galego foi (auto-)retratando(-se) Galiza en função da imagem que d@s galeg@s espelhava o nacionalismo espanhol. Na Espanha a Galiza era representada duma maneira e os galegos (sim, elEs) recolhiam a luva da provocação e procuravam uma pintura que fosse uma resposta. Enfim, não somos outra cousa que um sujeito subalterno, que diria Gayatri Spivak.
A problematização para as mulheres aparece quando desde as espanhas é associado o mito das origens célticas ao modelo da imoralidade e a indecência. Sempre, em qualquer situação de conflito entre comunidades, a arma mais eficaz é sexualizar as mulheres (pág. 43) e ligar a decência da comunidade à daquelas. Apartir deste feito, Miguélez-Carballeira dá conta, recorrendo textos literários, políticos, jornalísticos, da existência de um contínuo diálogo entre um nacionalismo e outro, e também entre as diferentes correntes do galeguismo. Este diálogo en conflito, cheio de fios e meadas, origina uma complexa trama na que os tropos são contrastados, rectificados, adaptados ou suavizados en função de interesses e circunstâncias. Mas sempre ficando nós, as mulheres, subalternas perdidas.
Nesta retórica de ataques, ridículos, de exclusão e inclusão entre tírios e troianos é estabelecido um claro diferencialismo sexual, no que o elemento racional, viril, valente, afouto é tomado positivamente e aquele sentimental, feminino, submisso e medroso é arrojado como despreço na face do contrincante. Toda uma série de elementos se configuram em volta destes dous pólos como constelações: do racional imos ao público e ao político, do sentimental, ao privado e ao poético. Perante o modelo de mulher (Galiza) indecente, é criado um modelo de mulher (Galiza) modesta, obediente, sentimental. Perante o modelo de mulher (Galiza) submissa, é criado o modelo da Galiza (mulher) viril, e são rejeitadas as atitudes femíneas, sentimentais das correntes en competência. Em função destes modelos é interpretada, revisada, corrigida e readaptada a figura de Rosalia de Castro, a mulher (Galiza) mito.
Assim, por exemplo, a autora mostra no capítulo III como os moços das Irmandades se auto-erigem em nacionalistas políticos fronte ao regionalismo sentimental que defendem (dizem) pessoas como Couceiro Freijomil e chegam, nos seus artigos de opinião e palestras, a igualar a ideia de fazer política com a de se fazer homem. Estes tropos virilizadores tenhem continuidade ao longo de todo o século XX, estorvando tanto a presença de mulheres no campo da política1 como o surgimento de um pensamento feminista autónomo dentro do próprio nacionalismo.
Neste sentido gostamos especialmente do capítulo que Helena Miguélez-Carballeira dedica a Carvalho Calero, mais que pola análise, cremos que certeira, da sua obra desde uma perspectiva feminista, pola clarificadora exposição do seu rol assombrador sobre a primeira geração de críticas feministas galegas, empeçadas no seu trabalho pola atitude paternalista e fiscalizadora adoptada para com elas polo professor.
Galiza, um povo sentimental? é uma boa prova de como a asunção das metodologias críticas feministas podem deitar luz, abrir portas e questionar a configuração do imaginário cultural, ideológico e político de um país. Ou de como todo isso, gênero, cultura, política, está tão entramado que só uma olhada feminista pode ajudar a perceber o ponto com que é tecido. Ou de como devemos revisar as nossas histórias cultural e literária para desvendar a força que na sua configuração teve o sexismo. Ou de como, sempre, a melhor arma contra qualquer inimigo de qualquer caste é denigrar as mulheres. E de como, antes que em matar o pai, o nosso futuro está em matar o patriarcado.”
Moraña: presentación de Coa Lingua na Terra, de Héitor Picallo
Cuestionario Proust: Emma Pedreira
Desde
o blogue de Ramón Nicolás, Caderno da crítica, este Cuestionario Proust a Emma Pedreira:
“1.– Principal trazo do seu carácter?
– A constancia (algúns chamaranno cabezonería).
2.– Que calidade aprecia máis nas persoas?
– A humildade.
3.– Que agarda das súas amizades?
– Que perduren no tempo e na distancia.
4.– A súa principal eiva?
– Agardar demasiado de todo e de todos, a esixencia até comigo mesma.
5.– A súa ocupación favorita?
– Escoitar todo o que me arrodea.
6.– O seu ideal de felicidade?
– Que os meus seres queridos estean ben é a maior das tranquilidades, e a tranquilidade é a felicidade para min.
7.– Cal sería a súa maior desgraza?
– A soidade non desexada.
8.– Que lle gustaría ser?
– Nómade e escritora de viaxes.
9.– En que país desexaría vivir?
– Son de frío, de chuvia e grises, así que calquera altitude norte chámame desde a súa paisaxe, a súa cultura e o seu carácter. Irlanda e o Reino Unido, sobre todo, teñen especial magnetismo sobre min.
10.– A súa cor favorita?
– Violeta.
11.– A flor que máis lle gusta?
– A caléndula.
12.– O paxaro que prefire?
– A pega.
13.– A súa devoción na prosa?
– Cunqueiro, Joyce e Faulkner.
14.– E na poesía?
– Gamoneda.
15.– Un libro?
– Dous: Ulises de Joyce e Antoloxía de Spoon River de Edgar Lee Masters.
16.– Un heroe de ficción?
– Hamlet, Tristram Shandy e Fanto Fantini.
17.– Unha heroína?
– Frida Kahlo, aínda non sendo un personaxe de ficción, o seu carácter e a súa vida teñen pasado a fronteira do real.
18.– A súa música favorita?
– Toda a que me provoque unha sensación de benestar segundo o momento. Dende a clásica até o folk, pasando polo indie e o brit pop dos 80 e 90. O que non son nada é de ritmos comerciais nin de letras pegañentas e baleiras.
19.– Na pintura?
– Durero.
20.– Un heroe ou heroína na vida real?
– Son máis de mitos que de heroes xa que as heroicidades actuais teñen moito de argucia narrativa, de propaganda. De elixir, quédome cos heroes anónimos, aqueles que coidaron do benestar de algo ou de alguén loitando contra as forzas en contra e fixeron algo bo, sen tirarlle proveito.
21.– O seu nome favorito?
– Os das miñas fillas, Sara e Leila.
22.– Que hábito alleo non soporta?
– A imposición de criterios, consellos e opinións, sobre todo se se fai desde a soberbia.
23.– O que máis odia?
– Calquera tipo de violencia.
24.– A figura histórica que máis despreza?
– Un cento delas, abrángueas todas o termo “ditador”.
25.– Un feito militar que admire?
– Non admiro nada que teña que ver co militar, agás os poemas de Wilfred Owen e Siegfried Sassoon.
26.– Que don natural lle gustaría ter?
– O atrevemento, a iniciativa.
27.– De que maneira lle gustaría morrer?
– De maneira rápida (e manchando pouco).
28.– Cal é o seu estado de ánimo máis habitual?
– Sempre alerta para captalo todo.
29.– Que defectos lle inspiran máis indulxencia?
– Os que veñen de serie coa ignorancia.
30.– Un lema na súa vida?
– Veña, non é para tanto, xa pasará.”
A Coruña: presentación de Contos do mar de Irlanda, de Xurxo Souto
O martes 30 de decembro, ás 19:30 horas, na Libraría Carballido (Avenida dos Caídos, 4) da Coruña, preséntase Contos do mar de Irlanda, de Xurxo Souto, publicado en Xerais. O acto, no que estará presenta o propio autor, está enmarcado na ruta Da Gaiteira a Monte-Alto. A viaxe ao Gran Sol sen saír da Coruña. Haberá toques de corna e música de acordeón.
Yolanda Castaño: un banzo máis na escada iniciada por Rosalía de Castro
Entrevista
a Yolanda Castaño en Noticieiro Galego:
“(…) – Noticieiro Galego (NG): Rexeitamos plenamente falarmos de literatura con voz de muller por cuestións obvias, pero sen embargo temos que recoñecer o forte pulo que mulleres poetas aportaron á nosa poética contemporánea, ou non? Canto lles debemos a voces como Luz Pozo, María Xosé Queizán, Helena Villar Janeiro, Xohana Torres…?
– Yolanda Castaño (YC): Efectivamente non se pode falar dunha poesía cun membrete que a cualifique absurda e uniformemente como “poesía de muller” (tan ridícula como unha suposta “poesía de home”), pero si podemos falar das diversas poéticas de mulleres, obras literarias abordadas por autoras, en moitísimos casos –ademais- cunha patente marca de xénero. Aí hai calidade, diversidade, diría que ambición literaria, incansable procura, e mesmo capacidade de risco. Abofé que as achegas son incalculables e tanto lles debemos. Moitas abriron os camiños para nós e trazaron modelos novos, logo de que o fixera a gran Rosalía. Propuxeron sendas distintas e amplas, auténticas e comprometidas coa palabra. Dado que o discurso literario estivera durante séculos en mans masculinas, por forza a incorporación da muller a ese discurso vai traer un aire fresco que xa non terá volta atrás.
Con todo, debemos ser coidadosos, atender a cada achega en particular e non entusiasmarnos autocompracentemente co mero feito da autoría feminina ou co fenómeno que en si mesmo significou. (…)
– NG: Antes falamos da interacción. Interactuaches a túa lírica coa música, coa imaxe, co audiovisual… Mais, como xustificar a interacción entre poesía e gastronomía (Cociñando ao pé da letra)?
– YC: Nese libro tratamos de descubrir canto se parecen entre si todos os procesos creativos, e a cociña tamén o é. Escollín a 22 dos mellores escritores/as galegos/as de todos os xéneros literarios e pedinlles dúas cousas: que reescribisen unha receita coa que tivesen algún vínculo emocional –e a abordasen dende un alento literario, non técnico ou teórico- e que logo a cociñasen para nós. Ingredientes, doses, condimentos… Comprobamos canto se parece o modus operandi dun creador/ou creadora xa sexa enriba da páxina en branco ou sobre o mesado da cociña.
– NG: E conectando co anterior, non podemos deixar pasar sen que nos fales de Tender a man.. Como xurdiu esta iniciativa de mestura de poesía, danza, imaxes, performance…?
– YC: Xurdiu ao tratar de crear un diálogo da poesía con outras linguaxes creativas como as que mencionas, un diálogo que pode resultar moi rico e estimulante, capaz de ofrecer ao lector/a máis asideiros, máis pistas. Este tipo de proxectos colectivos, nos que distintas disciplinas artísticas serven a un mesmo contido, teñen tamén a virtude de facernos transcender a soidade da escrita, aprendendo a achegarnos ao outro, ao código dos outros, enriquecéndonos con esa ollada dende fóra capaz de darnos respostas, ou quizais de propoñernos novas cuestións.
– NG: Desde logo que na túa poética acharemos todo tipo de temáticas, pero por que a maior parte da crítica salienta o tema erótico da túa poesía? Non será que aínda perviven certos tabús na literatura?
– YC: Non creo que a crítica documentada saliente tanto esa temática, dado que non a volvín tratar dende o ano 1998… Creo que o que ocorre é que os comezos de calquera escritor ou escritora –máxime se son, se cadra, tan profusos e ‘movidos’ coma o foron os meus- tenden a eclipsar a evolución que veña despois. Niso, os medios de comunicación tamén fan moito: teñen présa por encadrar e simplificar en tres trazos. É certo que o noso pensamento é limitado e tendemos a caracterizar simplistamente para poder manexar mellor as ideas. Os lectores/as pouco atentos poden correr o risco de descansarse nese encadramento doado, acomodaticio e limitante, en lugar de esculcar de máis preto todo o que veu despois dos anos 1995-98. Á vez, pode que a algún tipo de persoas lles chame tanto a atención o tratamento do corpo ou da sexualidade que xurda unha vez máis ese efecto ‘eclipsador’ do resto de contidos. (…)”
Eli Ríos gaña con Remexido de patacas o premio Modesto Rodríguez Figueiredo
Desde
Faro de Vigo:
“A escritora galega nada en Londres, Eli Ríos, coa súa obra Remexido de patacas, foi a escollida como gañadora do certame galego de narracións breves Premio Modesto Rodríguez Figueiredo tras o fallo do xurado reunido o sábado 27 de decembro en Catoira. O premio, organizado pola Fundación do Padroado do Pedrón de Ouro coa colaboración, nesta corenta edición, do Concello de Catoira.
O xurado estivo presidido por Xosé Ramón Fandiño Veiga, presidente do Pedrón de Ouro. Actuou como secretario o escritor David Otero. Tamén participaron no veredito os escritores Antonio Reigosa, Isidro Novo, Anxos Sumai e o crítico literario Armando Requeixo, en representación das diversas institucións que colaboran como a Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega, o PEN Clube de Escritores e Escritoras de Galicia, Concello de Catoira e o Pedrón de Ouro.
A obra gañadora levará 1000 euros, que nesta ocasión recaerán en Eli Ríos. O xurado, e dada a alta calidade estimada nos textos presentados, decidiu conceder tamén dous accésit, dotados de 400 euros cada un, ás narracións Boxcar blues, do ribeirense Antonio Piñeiro, e a Gran Sol, do compostelán César Carracedo.
O acto de entrega terá lugar o sábado 17 de xaneiro no concello catoirense.”
Ledicia Costas: unha pluma versátil
Entrevista
a Ledicia Costas en Noticieiro Galego:
“(…) – Noticieiro Galego (NG): Manuel Bragado falou de ti como “integrante da xeración da esperanza da nosa literatura”. Que lle ocorre á nosa literatura para que o Director dunha editorial como Xerais fale desa “esperanza”?
– Ledicia Costas (LC): Eu pertenzo a unha xeración na que as persoas que a integramos fomos escolarizadas en galego. Unha xeración que tiña profesorado que impartía materias como historia, química ou matemáticas en lingua galega. O sistema educativo deunos os medios e as claves para convivir co galego de xeito cómodo e natural. E xa ven, non temos ningún tipo de carencia nin de tara. Todo o contrario. Agora é outra historia. É coma se dúas e dúas non fosen catro en todas as linguas do mundo. Puxéronselle barreiras ao galego, e o peor é que a meirande parte desas barreiras foron construídas pola Administración Pública. Dáselles cancha nos medios de comunicación a asociacións que son terroristas da cultura e do idioma de noso. Todo isto paréceme un absurdo. Négome a ser testemuña da destrución do que nos pertence por dereito, como nación, e non denuncialo publicamente. Non sei se somos merecedores do termo “Xeración da Esperanza”. O que si sei é que a esperanza é imprescindible para sobrevivir a este momento onde a lingua galega sofre un retroceso histórico. Necesitamos a esperanza, sen dúbida.
– NG: Rexeitamos falar de xeracións… algo que por outra banda hai críticos moi aventurados en crear e crear “xeracións literarias”. Que lle debe a nosa literatura do século XXI á do século anterior? Que lle debe a túa obra?
– LC: Lecturas. Podería nomear autoras e autores do século XX con obras que considero fundamentais, pero iso déixollo ás filólogas e filólogos, que saben bastante máis ca min. Eu débolle lecturas, centos delas, que me acompañaron desde que teño memoria. As da miña xeración somos dalgún xeito fillas da Xeración Lamote. Medramos coa compaña das súas novelas.
– NG: Que adaptación ten que ter unha pluma coma a túa para pasar de escribir historias para os máis novos a se meter no verso?
– LC: Non creo que sexa unha cuestión de adaptación, senón de versatilidade. Síntome cómoda en distintos rexistros: relato, novela, poesía. Son como distintas caras dun mesmo poliedro.
– NG: En todas as literaturas existen autorías “a catro mans”. Como se compaxinaron as túas mans coas de Pere Tobaruela para escribir obras conxuntas? Que foi o máis complicado de concordar, a forma ou o contido das obras?
– LC: Debo dicir que esa experiencia foi fantástica. E eu aventuraríame a dicir que se acabou convertendo nunha obra a seis mans, sumando tamén as do ilustrador Andrés Meixide. Traballamos os tres en equipo, sobre todo a nivel de deseño da historia. Aprendemos a complementarnos uns aos outros. Eramos seis ollos sobre unha mesma historia. Moito agarimo lle teño ás aventuras da Inspectora Nola. (…)”
