Fernando Patricio Cortizo: “Todos os navegantes temeron o mar galego polos seus temporais”
Entrevista de Cilia Torna a Fernando Patricio Cortizo en Nós Diario (foto de Xurxo Baña):
“(…) – Nós Diario (ND): A que responde este coleccionábel sobre os naufraxios que vai publicar Nós Diario ao longo do mes de febreiro?
– Fernando Patricio Cortizo (FPC): É unha aposta divulgativa de achegar unha parte moi significativa dos naufraxios acontecidos na costa galega ao longo da historia, para dalos a coñecer á nosa sociedade.
O patrimonio marítimo galego, tanto na súa vertente material como inmaterial, constitúe sen ningunha dúbida un dos meirandes do mundo. Iso, debemos sabelo, preservalo e divulgalo á sociedade desde as escolas.
– ND: Leva vostede traballando décadas nesta temática, con varios libros publicados. Que aspectos novos presenta esta publicación en relación con anteriores investigacións?
– FPC: Achégase documentación, fotografías e gravados inéditos en numerosos capítulos do coleccionábel. A escolma non foi doada, mais publicaranse naufraxios que atesouran unha gran relevancia na historia marítima mundial, mais son aínda descoñecidos para unha parte importante da sociedade.
– ND: Unha das primeiras cuestións que chama atención é o amplo número de naufraxios fronte ás costas galegas. Como explica isto?
– FPC: Bebendo das fontes dos historiadores, sabemos que fronte á costa galega pasou a meirande ruta marítima da historia, sucada por miles de barcos desde a noite dos tempos, por iso temos pecios de todas as épocas da humanidade nos nosos espectaculares fondos mariños.
A Galiza ocupa un lugar estratéxico desde a perspectiva xeográfica. Fronte ás nosas costas e, especialmente, no arco noroccidental -que casualmente forma a coñecida hoxe como Costa da Morte- mudaban de rumbo todos os navíos que desde Europa partían a outros continentes.
Isto súmase a que no inverno os nosos ventos predominantes son noroestes e suroestes e que os efectos das propias correntes mariñas desviaban en moitas millas o rumbo dos barcos que antigamente navegaban por estima e que, ao perder calquera referencia visual de noite, capeando un temporal e cegados pola brétema e a choiva, afundíanse aconchados contra a costa sen remisión.
A ausencia total de faros, agás o da Torre de Hércules até 1850, a falla total de medios de salvamento e cartas náuticas erróneas completaban un escenario perfecto para que se producisen naufraxios, nun mar galego temido polos seus temporais por todos os navegantes ao longo da historia.
– ND: Repasa no seu traballo 16 naufraxios, algúns de embarcacións estranxeiras e outros de embarcacións galegas. Se tivese que seleccionar un, con cal quedaría?
– FPC: Sen dúbida, co do City of Agra. Porque combina á perfección a bondade e afouteza dos mariñeiros galegos da época, neste caso os de Camelle e Arou en Camariñas, que xogaron as súas vidas para rescatar 32 náufragos do vapor inglés, no medio do temporal.
Escolleríao tamén pola posterior acollida que lles brindou o pobo de Camelle, o recoñecemento internacional que se lles deu por parte do Goberno británico coa entrega de medallas de prata e, sobre todo, pola excepcional historia do propio naufraxio, que deixou unha fonda pegada na contorna tanto no patrimonio material como na tradición oral.
Todo isto, que é imposíbel condensar nunhas liñas, fixo agromar en Camelle desde a Asociación Naufraxios Galegos nada máis e nada menos que o meirande evento cultural dedicado a un naufraxio na Galiza, ‘City of Agra na memoria’, que na edición deste ano 2022 decorrerá en Camelle e Arou os días 8, 9 e 10 de xullo.
– ND: Moitas veces os grandes esquecidos en traballos deste tipo son os mariñeiros. Até que punto acabaron por marcar estas traxedias á Galiza costeira?
– FPC: A perda de 14 vidas no naufraxio do gransoleiro, La Isla, aos pés da Torre de Hércules no 1970, fixo que tres anos despois chegase á cidade da Coruña o primeiro helicóptero de salvamento marítimo para o norte peninsular.
A meirande traxedia mariñeira acontecida a un barco de pesca na costa da Galiza na historia, a do Marbel, en 1978 nas Cíes, deixou 27 falecidos, que non morrerían tampouco en van, pois meses despois do naufraxio arribaría ao porto vigués un remolcador de altura para ter alí a súa base permanente e dar cobertura ao salvamento marítimo nas Rías Baixas.
Os propios mariñeiros galegos rescataron centos de náufragos ao longo da historia, xogándose as súas vidas e diso dan fe as abondosas entregas de medallas e recoñecementos públicos que recibiron de diversos Estados.”
Bases do 7º Concurso Balbino de relatos
Pontevedra: presentación de Soños eléctricos, de Ramón Caride
Lugo: As Lupercais Poéticas, o 5 de febreiro
Compostela: presentación de Unha etapa estelar e conflitiva de Galiza (a segunda metade do século XIV) Tomo I. A relevancia do reino galego medieval, de Francisco Rodríguez, o 9 de febreiro
O aforo é limitado polo que é imprescindíbel inscribirse indicando nome e apelidos e correo electrónico no seguinte enderezo fgs@galizasempre.gal, antes do luns 7 de febreiro.
A Guarda: Ledicia Costas asina Golpes de Luz
Negreira: presentación de A (des)memoria, de Clara Vidal, e O grupo, de Tito Pérez
Outeiro de Rei: concerto Poemas no peito, con Luís Caruncho
Beatriz Maceda Abeleira: “Rosalía situounos na sociedade galega da súa época desde un punto de vista feminista”
Entrevista de Antón Escuredo a Beatriz Maceda Abeleira en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Como afrontou a realización do manifesto do Día de Rosalía da AELG?
– Beatriz Maceda Abeleira (BMA): Recibino como unha honra. Era honrar a quen tanto nos honrou. Rosalía é unha icona para a literatura moderna galega. Levamos moitos anos con manifestos por esa data e entendín que era difícil ser orixinal. Centreime en como sería Rosalía se vivise hoxe.
Desde o meu humilde punto de vista o que máis falta na sociedade actual é pensamento e reflexión. Pensei que Rosalía, se vivise, falaría deste tema, unha cuestión da que xa falara no seu momento. Relacioneino coa súa flor preferida, os pensamentos, facendo un dobre xogo que nos levaría á ética que estamos perdendo.
Nun manifesto non se pode lembrar todas as mulleres mais quixen recordar as nosas devanceiras. Non debemos esquecer o pasado para poder facer un presente e un futuro mellor. É algo urxente nestes momentos tan insolidarios, cun capitalismo tan atroz e individualista, cando Rosalía non o era. Foi rompedora e estaba sempre coa xente máis humilde. A través dos seus poemas situounos na sociedade galega da súa época desde un punto de vista feminista. Tentei provocar ese pensamento.
– ND: Quedan aspectos por actualizar da figura de Rosalía de Castro?
– BMA: Si. Hai unha imaxe de Rosalía que pouco a pouco imos rachando na sociedade, que era triste e melancólica. Creo que era todo o contrario. Para min era atrevida, ousada. O tema da melancolía vén da propia paisaxe galega e, en todo caso, sería reflexiva.
Niso están as publicacións que dos últimos anos, como as da Fundación Rosalía de Castro ou Pilar García Negro, que dan a visión dunha Rosalía forte fronte á idea dunha muller débil. Tivo valentía para escribir o que escribiu no seu momento. Debemos axudar a entendela e interpretala.
– ND: A sociedade actual interiorizou esta nova imaxe de Rosalía?
– BMA: Pouco a pouco estase a conseguir. Eu son optimista. A AELG, que leva moitos anos realizado o Día de Rosalía e foi a gran promotora desta homenaxe, ten sacado moitos carteis cunha imaxe moi moderna e actualizada. Agora está pensando en facer obradoiros nos centros educativos que transmitirán, a través da música e do feminismo, unha Rosalía moderna.
Os centros educativos son fundamentais neste labor. Son os que máis realizan actos o Día de Rosalía. Todas as crianzas están a coñecer a Rosalía desde unha perspectiva feminista, de muller que contemplaba todos os eidos da sociedade e que foi rompedora no seu momento. Será, iso si, un proceso lento. Vivimos nun momento de rapidez nas noticias e nos traballos que se fan e falta de dedicarlle tempo á lectura.
Por outro lado, están a saír moitos grupos de rapazas e rapaces que cantan versións de Rosalía moi contemporáneas. En todo caso habería que apoialos. O ensino é o mellor vehículo. Aínda así, os programas literarios que hai nos centros educativos ou son obsoletos ou transmítense de maneira obsoleta.
– ND: Debería coñecerse máis o seu período histórico?
– BMA: O maior perigo que corremos é que se está a mentir e transformar a historia. Hai un problema no ensino, non se dá chegado á historia contemporánea. Non teño nada en contra da Prehistoria mais neste momento é máis oportuno comezar pola Historia Contemporánea e ir avanzando cara ese período.
Teño na mente unha anécdota que me aconteceu na rúa. Atopei un grupo de rapazas e rapaces que paseaban cantando o “Cara al sol”. Pareime e pregunteilles se sabían o que cantaban e non tiñan nin idea. Cando lles expliquei o seu significado causoulles abraio e comentaron que estaban en contra desas ideas. Temos un ensino obsoleto que non conecta co alumnado actual.”
