Artigo
en Cultura Galega:
“Este 28 de febreiro cumpriu tres anos de existencia A Sega. Esta plataforma de crítica naceu coa intención de facer visible o traballo das mulleres no campo das letras e de achegar unha perspectiva feminista sobre a nosa literatura. Desde entón, o seu traballo avanzou cara a outros ámbitos como a celebración do Día das Galegas nas Letras. Continuamos a nosa serie sobre a presenza da muller na nosa cultura.
“A iniciativa foi fundamentalmente de María Reimóndez, que nos escribiu un correo a xente da creación e da crítica literaria con certa sensibilidade feminista”, explica Lara Rozados, unha das compoñentes do grupo. “A intención era facer unha plataforma de crítica literaria a través de Internet”. Ao grupo inicial fóronse incorporando novos nomes ata, na actualidade, concentrar colaboracións de Ánxela Lema París, Verónica Martínez, Ana I. Morales, Andrea Nunes Brións, Andrea Ruthven, Eli Ríos, Susana Sánchez Arins, Beatriz Suárez Briones e Lau Ríos, ademais da propia Lara Rozados e de María Reimóndez. No grupo atópanse perfís de filólogas, tradutoras, profesoras universitarias, poetas, xornalistas, e mesmo unha lectora adolescente. O equipo complétase con Lucía López, responsable da programación web.
Necesidade
Segundo explica o propio texto de presentación do colectivo, “A Sega nace do exercicio de observar un panorama da crítica caracterizado polos silencios das voces das expertas, por lecturas sen explicitación da posición, pola falla de análise crítica dos textos das autoras. O tempo é chegado de okupar con enerxía o espazo público para que as lecturas críticas adopten voces ás que non se lles deu ata o momento nin visibilidade nin autoridade”. Segundo explica Lara Rozados, esta problemática non é específica deste ámbito nin da nosa cultura. “No campo literario, ao igual que en moitos outros, a obra das mulleres está infrarrepresentada. É unha parte moi pequena do que se estuda e sobre o que se fai crítica”, explica. “Ademais, as visións sobre as obras escritas por mulleres non teñen unha óptica feminista, senón que parten de visións paternalistas que as ollan como un subxénero ou se campo. Deste xeito, incardínase como literatura de muller unha serie de campos e de tópicos”. Ante esta situación, a necesidade dunha plataforma para potenciar a crítica feminista nas nosas letras “era unha perspectiva totalmente necesaria, non só na literatura, senón tamén na crítica cinematográfica, teatral e cultural en xeral. Do que se trata é de rachar a autoridade patriarcal neste campo, o feito de que en xeral os que opinan e teñen autoridade para o facer son homes. Na academia, entendida no sentido máis amplo, os opinadores seguen a ser homes. Reclamamos o dereito a falar desde nós mesmas e sobre nós mesmas, cunha perspectiva claramente feminista”. (…)”
Arquivos da etiqueta: Cultura Galega
Comezan os lanzamentos arredor de Manuel María
Desde
Cultura Galega:
“Como era de agardar, no ano no que o Día das Letras homenaxea a Manuel María comezan a aparecer os primeiros lanzamentos arredor da súa figura. Así, a editorial Galaxia acaba de anunciar o lanzamento dunha Antoloxía poética do autor chairego, unha selección que correu a cargo de Darío Xohán Cabana e que explora os múltiples temas que abordou o homenaxeado. Os textos, que se escolleron a partir de diferentes edicións, mecanoscritos e orixinais, preséntanse por orde cronolóxica e permiten analizar a evolución creativa do autor.
En paralelo, Títeres Alakrán acaba de anunciar a posta en escena da obra de Manuel María Os soños na gaiola, para a que conta con dirección e dramaturxia de Roi Vidal Ponte. A montaxe de monicreques adapta un dos primeiros libros de poemas do chairego, dirixido ao público infantil.”
Marcos Abalde gaña o V premio de teatro Varela Buxán
Desde
Cultura Galega:
“Oito epitafios por Troia é o título da obra coa que o vigués Marcos Abalde se facía esta fin de semana coa quinta edición do premio de teatro Varela Buxán. O xurado, que estaba conformado por Santiago Cortegoso, Ana María Carreira e Xosé Lueiro, con Henrique Vázquez como secretario, destacou a “sólida reflexión sobre a sociedade contemporánea, articulada a través da actualización de personaxes e situacións da tradición clásica, nomeadamente As Crónicas Troianas“. Asimesmo, valorou o potencial para a representación dun texto no que o autor constrúe “un universo opresivo e apocalíptico, a partir de diálogos precisos e dinámicos postos en boca de personaxes que viven nunha situación límite marcada pola traxedia”. O galardón, dotado con 1.200 euros en metálico, súmase a un palmarés no que Abalde acumula xa cinco premios de teatro ademais do Fiz Vergara Vilariño de Poesía. En total presentáronse ao certame que convoca o Concello da Estrada un total de sete textos orixinais.”
Luzia Oca recolle o Premio Vicente Risco de Ciencias Sociais
Desde
Cultura Galega:
“Hai case un ano que se fallou o galardón, pero foi aínda este sábado 28 de novembro que Luzía Oca recolleu o Premio Vicente Risco de Ciencias Sociais. A investigadora fíxose coa XIX edición deste certame coa súa obra Caboverdianas en Burela (1978-2008), migración, relación de xénero e intervención social, un traballo que lle reportou os 4.500 euros de premio e que agora ve a luz da man da editorial Sotelo Blanco. Na súa obra, Oca cuestiona a imaxe de integración que se difundiu sobre este colectivo e “propón estratexias de análise e de integración da comunidade caboverdiana na Mariña lucense, con especial atención ao papel desenvolvido polas mulleres no nacemento e no desenvolvemento dunha nova comunidade ao longo de tres décadas”.”
Editores, libreiros e escritores unifican os seus premios
Desde
Cultura Galega:
“Os galardóns anuais que ata o de agora entregaban as asociacións de libreiros, editores e librarías integraranse nuns únicos premios. Representantes da Asociación Galega de Editores, a Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega e a Federación de Librarías presentaban o venres 20 de novembro na sede do Consello da Cultura Galega en Compostela este “acordo histórico” que institúe os premios do sector do libro galego, orientados a recoñecer a “excelencia do traballo literario realizado no ámbito editorial ao longo do ano 2015 en Galicia”.
Os galardóns entregaranse na nova Gala do Libro Galego, que se celebrará cada ano na semana anterior ao Día das Letras, a coincidir a primeira o vindeiro 16 de maio. A nova convocatoria contempla as categorías de obra de ensaio, obra de narrativa, obra infantil e xuvenil, libro ilustrado, iniciativa bibliográfica, obra traducida, libro de poesía, libro de teatro, iniciativa cultural ou fomento da lectura, proxecto literario na rede, xornalismo cultural, escritor galego universal, premio honorífico á libraría e premio honorífico á editora. Os premios non teñen dotación económica.
Un xurado de sete persoas, tres delegados dos coletivos convocantes e catro profesionais da cultura, seleccionará entre cinco finalistas por categoría, que á súa vez sairán da votación dos membros das tres organizacións convocantes. A excepción son os galardóns ao escritor galego universal, que será concedido pola directiva da AELG, o honorífico á libraría que escollerá a directiva da Federación de Librarías e o honorífico á editora, que outorgará a directiva da AGE.
Na presentación da gala Cesáreo Sánchez Iglesias, presidente da AELG, lembrou as reivindicacións do sector representado por estes colectivos, que inclúen a creación do Instituto Rosalía de Castro, o desenvolvemento de plans anuais de lectura, a recuperación do peso político e orzamentario da Consellaría de Cultura e mais a implicación efectiva da Consellaría de Industria no apoio ao libro e ás letras. Sánchez explicou tamén que a Asociación de Escritoras e Escritores manterá os seus premio Letra E e Mestres da Memoria.”
A nova poesía ten nome de muller
Desde Cultura Galega:
“Poemas que non son necesariamente parte dun libro. Recitados, mesturados con vídeos, con postas en escena. Textos que non teñen unha única autoría, que mesturan voces. Versos que buscan impacto na sociedade e que xogan coas convencións do xénero (e non só o literario). Estas son algunhas das propostas que se poden atopar no actual panorama lírico do país, un espazo en transformación que ten nas poetas o seu principal protagonista.
As mulleres abandeiran a mudanza na poesía galega. Lara Rozados, investigadora da USC teno claro, e precisamente a súa intervención no recente I Encontro Galego de Nov@s Pensador@s abordaba esta cuestión. Co título Prácticas performativas nas poetas galegas contemporáneas: o corpo e a voz como espazo de resistencia esta doutorada en Teoría da Literatura abordou o xeito no que as creadoras están a reinventar o mesmo xénero da poesía. Tal e como recollemos en Culturagalega.gal ao longo de diferentes reportaxes, nos últimos anos están a proliferar as citas nas que se a poesía recitada se afianza como protagonista. Nesa mesma liña, Rozados recoñece que “están a aparecer novos foros, e iso vai da man coa renovación da propia poesía. Hai festivais, recitais, sesións de conta contos e eventos que mesturan outras artes coa poesía”. Canda a isto, as novas propostas multimedia e de mestura entre lírica ou teatro marcan tendencia.
Autoras do cambio
Á fronte destas mudanzas, o traballo desta investigadora apunta o papel que están a desenvolver as autoras do país. A repasar as iniciativas que temos tratado en Culturagalega.gal, verifícase a importancia presenza de nomes femininos nas apostas deste tipo. María Lado, en solitario e en dúo con Lucía Aldao, Antía Otero, Esther F. Carrodeguas ou Iria Pinheiro, son só algúns dos exemplos de iniciativas poéticas e parateatrais. Non son as únicas, xa que as mulleres tamén se deixan sentir na organización de encontros como os Slams Poéticos, os Picaversos ou o ciclo Poetas Di(n)versos onde atopamos nomes como Branca Novoneyra, Olalla Cociña e Yolanda Castaño entre outras. A nivel creativo, para a súa análise, Rozados centrouse na obra de Xiana Arias, Paula Carballeira, Andrea Nunes e María Rosendo, así como no traballo de As Candongas do Quirombo, colectivo promovido por Andrea Nunes e Raquel Rei. “A miña idea é ver formas contemporáneas ou performativas que empregan as mulleres para construír a súa literatura. Analizar xeito no que utilizan o espazo público, tanto en recitais ao uso como noutros formatos, como aproveitan as novas tecnoloxías, a videocreación ou arede, como interactúan entre elas e recorren a recursos como os fanzines”. A partir da súa análise, non dubida que “son fundamentalmente mulleres feministas, e nalgúns casos homes con posturas feministas, quen entran no terro da autoedición, das licenzas libres e en xeral do traballo nesta liña”.
Da marxinación á reivindicación
Encol de por que son mulleres as que abandeiran este proceso, a investigadora apunta que “poida que os homes estean educados na idea máis canónica da literatura, de publicar e deixar unha obra fechada e inmutable para a posteridade. As mulleres estamos educadas noutro tipo de discursos nas marxes que tamén nos fan buscar outras posibilidades, e iso está a eclosionar”. Precisamente a marxinación das mulleres no propio panorama literario, que diferentes críticos e colectivos están a por de manifesto nos últimos anos, así como a asignación ás escritoras a xéneros considerados menores como a literatura infantil, o teatro ou a propia poesía, marcan o caldo de cultivo para a actual renovación, segundo Rozados.
“Están a xurdir movementos como a plataforma crítica A Sega e a súa iniciativa do Día das Galegas nas Letras, que reivindica o papel das mulleres na literatura, que foi deostado e desprestixiado polo canon”. En paralelo, esta proliferación está a se dar tamén no terreo académico. “Estou a ver que moitas investigadoras novas coas que teño coincidido en simposios e encontros teñen interese en investigar este tipo de cousas. Está a saír unha nova crítica que, sen ter a visibilidade da máis canónica, faise sentir”. As propias eleccións para o Día das Galegas nas Letras amosan a tendencia a reivindicar o traballo desde as marxes do sistema literario. O pasado ano “recoñeceuse co traballo de Dorothé Schubarth o papel das mulleres como transmisoras da literatura oral e este propio patrimonio que se considera mellor. Do mesmo xeito, María Victoria Moreno está moi vencellada á literatura infantil e xuvenil, que se considera un xénero menor”, explica Rozados. Esta vangarda feminina non deixa de contar con ilustres precedentes, segundo esta autora. “Xa en Rosalía temos unha autora cunha grande vontade de estilo e unha enorme consciencia crítica, aínda que logo se asociase ao sentimentalismo ou a morriña”.
Novas autorías
“O cambio de perspectiva a respecto da obra xa non se dá só no texto poético, senón na propia idea de autor como xenio creador. Estase a evoluír cara a formas máis colaborativas e en rede que desafían esta concepción tradicional. Hai casos en que renuncian á propia autoría, asinan como colectivos ou empregan heterónimos”, lembra esta teórica da literatura. Detrás desta mudanza, a investigadora ve cuestións como “o debate que se está a dar arredor dos dereitos de autor e o desenvolvemento de formas máis colaborativas e solidarias de traballo noutros ámbitos. Actualmente a poesía está totalmente hibridada coa narración o teatro ou o ensaio”. Traballos de Xiana Arias ou de Paula Carballeira, que emprega estruturas da narración oral e do teatro na súa poesía, ou propostas de Videocreación como as de Raquel Rei, María Rosendo e Andrea Nunes con As Candongas do Quirombo son exemplos que pon neste sentido. “Está a se por en cuestión o xénero, tanto como construción cultural en relación ao sexo como considerado unha construción canónica das categorías literarias”, advirte.
Alén dos versos
A mudanza semella ir para alén da propia poesía. Esta doutora en Teoría da Literatura sinala que “estamos a vivir un momento na cultura en xeral de cambio total de paradigma. Hai mudanzas sociais, económicas e políticas que nos obrigan a transformar o xeito de producir e de recibir cultura. Cae a barreira entre o artista, considerado como ser xenial e por riba dos demais, e mais o público. Todos somos artistas e podemos participar da cultura e da literatura, e esa penso que vai ser a tónica dominante nos vindeiros anos. A cuestión vai ser se haberá máis ou menos canles, pero penso que hai futuro porque falamos dunha literatura que sae da base, da autoxestión e da precariedade, e estas fórmulas van continuar a se expandir”.
A renovación poética
Desde Cultura Galega:
“Espectáculos poéticos, videopoemas, festivais de recitados, encontros abertos cos versos como protagonistas improvisacións ou combates de vates. A poesía adopta, xa desde hai varios anos, novas formas en Galicia e ábrese a públicos diferentes. Repasamos algúns dos principais foros e cuestións arredor deste ámbito.
A poesía chega aos bares e ao pubs. Toma as rúas, sae dos libros e baixa dos escenarios. Diferentes propostas reivindican a oralidade como parte fundamental para a lírica e introducen, cada vez máis, este xénero na axenda cultural. Xa non se trata dun creador canonizado que recita os seus versos. Falamos de encontros pouco formais nos que participan múltiples voces, onde se propoñen xogos arredor da linguaxe ou onde a música, o vídeo ou o teatro se mesturan coa lírica. Nesa liña, en Culturagalega.gal temos repasado propostas como Os Poetas da Hostia, os Picaversos ou os Slams Poéticos.
Canda a isto, manteñen a súa vixencia propostas máis convencionais, onde predomina o recitado desde o escenario, en ocasións acompañado por música, na forma de festivais e eventos centrados na poesía. Ponte Poética, Poetas Di(n)versos ou o Brumario Poético traballan nesta liña, mentres o Festival de Poesía do Condado e a Semana da Poesía Salvaxe de Ferrol apostan por un menú máis variado arredor dos versos. (…)”
“Queremos sacar o divulgador que todo investigador leva dentro”
Desde
Praza:
“A ciencia tamén é cultura. Iso é algo que sempre tiveron moi claro os responsables de Cultura Galega, o portal informativo do Consello da Cultura Galega. Aínda que os contidos científicos sempre estiveron moi presentes (por exemplo a través dos artigos de Xurxo Mariño, convertidos posteriormente en dous libros), o portal quere agora dedicarlle á divulgación científica un espazo propio e destacado, que levará o nome de Setestrelo.
A sección foi presentada este luns, coa presenza de Francisco Díaz-Fierros (vicepresidente do CCG), Marilar Aleixandre (catedrática da USC e membro da Sección de Ciencia, Natureza e Sociedade do CCG), a xornalista Iolanda Casal e Manuel Gago (director de culturagalega.gal). O obxectivo, destacaron, é afondar nos contidos relacionados coa ciencia, e “explicala a un público xeral, de maneira lixeira, divulgadora”. Setestrelo publicará monográficos, artigos de expertos, reportaxes e libros electrónicos e comeza a súa andaina cun especial dedicado á investigación en física de partículas e ao CERN, a organización científica con sede en Suíza e que acolle o LHC ou Gran colisor de Hadróns.
Iolanda Casal destaca o interese crecente existente na sociedade sobre a ciencia, como se pode ver nalgunhas enquisas recentes, coma a publicada hai uns meses pola FECYT. “Creo que é cada vez máis obvio para todo o mundo a importancia da ciencia na nosa vida. De forma moi evidente os contidos relacionados coa saúde, e tamén pola irrupción das tecnoloxías nas nosas vidas, cada vez máis próximas, por exemplo nos smartphones que levamos na man ou nos ordenadores que manexamos todos o días”, destaca. Sinala que o uso de Internet permitiu multiplicar as fontes de información sobre a ciencia, e non só para as persoas relacionadas con estes campos, senón para todo o mundo, “contribuíndo a alimentar esa curiosidade”.
Casal sinala que a divulgación científica é hoxe en día fundamental “para visibilizar a achega da ciencia, evitando que os investigadores e o seu traballo sexan un ente abstracto”. “Queremos amosar quen son, onde están, que fan”, engade. Isto, ademais, será importante para situar a ciencia e a investigación no lugar que merecen na sociedade, nun momento de recortes para os centros de I+D e para os seus traballadores e traballadoras. “Vivimos unha crise moi profunda, e afortunadamente vai callando o discurso de que a aposta pola sociedade do coñecemento pode ser a solución”, di.
Ademais das reportaxes e contidos xornalísticos, en cada monográfico Setestrelo contará coa colaboración de expertos específicos. “Queremos chamar ao divulgador que cada investigador leva dentro”, destaca Iolanda Casal, que sinala que “ata hai pouco non era tan común que un investigador fose tamén un divulgador, e mesmo creo que non estaba ben visto”. “Hoxe non, hoxe hai un esforzo importante por achegar a ciencia ao público xeral”, engade. (…)”
As luces da Universidade do Norte
Artigo
de Manuel Gago en Cultura Galega:
“Que ten Mondoñedo para ser berce de máis dun cento de escritores nos últimos dous séculos? O crítico literario Armando Requeixo acaba de presentar o libro Mondoñedo literario, editado pola Deputación de Lugo, no que recompila escritos sobre algúns dos máis destacados escritores que deu esta pequena cidade episcopal. Falamos con Armando Requeixo para coñecermos as claves de tanta paixón pola literatura.
“Hai futuro na literatura mindoniense”, conclúe Armando Requeixo, un dos máis destacados críticos literarios de Galicia e mindoniense de devoción, repasando escritores da súa xeración, outros máis maiores e tamén máis novos. Requeixo sabe do que fala: desde que ten vinte anos leva recompilando e investigando ao redor dos escritores da súa vila natal, dos que chegou a contabilizar, nun estudo de hai anos, máis dun cento comezando no século XVII. Para unha vila que hoxe non chega aos 4.000 habitantes, segundo o censo, e que a principios do século XX a penas superaba os 10.000, non está nada mal. Sobre todo se son da talla de Álvaro Cunqueiro, Leiras Pulpeiro, Díaz Jácome, Noriega Varela ou Lence-Santar entre os que están xa mortos ou Antonio Reigosa e Marina Mayoral entre os vivos.
Que pode explicar este efervescencia literaria en Mondoñedo? “Non ten resposta doada”, di Armando Requeixo, “pero hai unha cita de Cunqueiro que pode explicar moi ben por onde van os tiros. Di Cunqueiro que Mondoñedo é rica en pans, augas e latíns, e creo que o asunto está por aí”. Os latíns. O seminario de Santa Catalina, un dos máis antigos do Estado, “exerceu como unha auténtica Universidade do Norte”. Requeixo traza un mapa imaxinario que vai “como unha cuña invertida, do que hoxe chamamos Ferrolterra e iría ata o occidente de Asturias. No seu vértice baixaría ata Outeiro de Rei e o final da chaira. Toda esa cuña, incluídos os laterais, a Fonsagrada, a Terra de Miranda polo leste e os concellos de Muras, Oural, o Xistral, Viveiro
”. Centos de rapaces das casas labregas de todas estas terras irían estudar, fosen para cregos ou non, ao Seminario de Santa Catalina que, ademáis, tiña fama de excelentes profesores de latín. “Era a gran casa de saber do Norte”, sinala Armando Requeixo.
Paisaxe e paisanaxe
Pero non se trataba unicamente de educación. “Non hai outro seminario galego comparable ao do Mondoñedo”, advirte Requeixo, “porque soubo incardinarse moi ben na paisaxe e e na paisanaxe”. O uso máis amplo da lingua e da cultura galegas e unha atención especial ás artes literarias foi fundamental. “Era o único mosteiro que designaba, aínda que informalmente, un poeta, que era sempre un alumno dos cursos superiores. Os alumnos máis novos tiñan entón a referencia dun alumno que xa escribía, publicaba nalgunhas revistas”.
Para Requeixo tamén hai outros factores que inflúen na vocación literaria da cidade. “Non deixa de ser unha das capitais do vello Reino de Galicia, e nela existía un certo benestar que facilitaba tamén a circulación da cultura”. Para Requeixo, a propia paisaxe especial de Mondoñedo e a súa comarca facilitaba tamén as cousas. “Mondoñedo é un sitio moi especial, mesmo climatoloxicamente. Esa brétemas que crea, que hoxe afectan á autoestrada, esa zona de transición entre mundos, é como unha especie de punto xeoliterario que absorbe e reverte literatura”.
A pegada da cidade
E hai algo que vincule entre si a toda esta nómina de autores? Para Armando Requeixo, está claro que si. “Hai un sentimento de pertenza literaria. Os que nacemos en Mondoñedo convivimos con esa realidade literaria e temos a consciencia de que formamos parte dunha tradición. E sempre houbo esta consciencia”, sinala Requeixo, que engade graficamente: “temos un sentimento de carreira de relevos, na que uns imos collendo o relevo dos outros”. Ademáis deste sentimento de pertenza, Requeixo insiste en que hai máis cousas en común entre toda esta liñaxe de escritores. “A percepción e a presenza da paisaxe e da tradición é moi importante en moitos deles”.
Os marcos da creación
Desde Cultura Galega:
“Todo territorio con creadores ten lugares emblemáticos e icónicos que os escritores recollen e recrean nos seus textos. Coa axuda do crítico Armando Requeixo, tentamos analizar cales son os espazos representativos da cidade de Mondoñedo que ficaron reflectidos para sempre na literatura, canda as súas casas e as “ágoras literarias”, os lugares nos que entraban en contacto con outros creadores. Un interesante exercicio para ver como territorio biográfico, urbanidade e imaxinación se diferencian nunha pequena vila.
Aquí podes consultar a selección de textos literarios realizada por Armando Requeixo e que están vinculados aos espazos literarios que figuran no mapa. Podes lelos pola túa conta, ou clickar nos espazos respectivos no mapa interactivo. Se observas, na esquina superior esquerda do mapa, podes ver un recadro no que, clickando, despregas todos os espazos.
Nesta ligazón pódese acceder ao recurso actualizado.
