María López Sández: “A paisaxe ten unha capacidade de mobilización afectiva moi intensa”

Entrevista a María López Sández en La Voz de Galicia:
“(…) – La Voz de Galicia (LVG): Que experimenta unha cando a elixen académica?
– María López Sández (MLS): Pois vivino moi emocionada e moi consciente da responsabilidade que implica, por todo o que é a institución para Galicia e a cultura galega, polos que nos precederon e por tomar o relevo de Darío Xohán Cabana, tamén lucense coma min. Unha das cousas que podemos elixir os académicos é o lugar onde facer o discurso de ingreso e a min gustaríame que sexa en Lugo. É unha institución galega e a representatividade xeográfica tamén é interesante.
– LVG: Fala da responsabilidade intrínseca ao cargo.
– MLS: A Academia cumpre unha serie de funcións e é unha das institucións importantes para a revitalización da cultura e a loita pola lingua, e nese sentido debe ser unha institución viva, dinámica e na que se fan cousas. Sei que se chega á academia para traballar e contribuír a iso. (…)
– LVG: Que quere dicir cando fala da vinculación entre a paisaxe e a condición simbólica da nación?
– MLS: Pódese establecer unha afinidade entre a paisaxe e a lingua polo feito de teren funcionado ambas como principais condicións simbólicas da nación. O sentimento de pertenza ao territorio é algo moi arraigado nos galegos, aínda que, igual que ocorre coa lingua, non sempre isto baste para evitar o desleixo ou para garantir unha acción activa de uso e coidado. A paisaxe ten unha capacidade de mobilización afectiva moi intensa e tamén unha plasmación lingüística marabillosa que se percibe nas páxinas de Otero, de Fole e de tantos outros. A nosa propia memoria biográfica está moito máis vencellada ao espazo que ao tempo, e as ideas de campo e cidade en Galicia, por exemplo, están ateigadas de valores connotativos.
– LVG: Filóloga, educadora, escritora, columnista en La Voz de Galicia. En María López Sández conviven varias facetas entre as que non é quen de escoller.
– MLS: Non o vexo como algo separado. Cheguei a todo dende a filoloxía, sinto un pulo moi intenso cara ás linguas, pero o que primou sempre foi o amor á literatura. E cando a literatura significa iso para ti, é un paso moi natural transmitilo e compartilo, e iso enlaza coa dimensión do ensino. Dei clase moitos anos no ensino medio e o que vivín con maior emoción foi o programa lector, darlles aos alumnos e alumnas a posibilidade de ler e escoller entre moitas obras, falar de libros cos rapaces, acompañar o seu perfil lector e promover o seu gusto pola lectura. E por suposto, escribir é unha continuidade e unha culminación dese sentimento cara á literatura. (…)”

Trasladan ao Courel os restos do poeta Uxío Novoneyra

Desde Nós Diario:
“Os restos mortais do poeta Uxío Novoneyra (Folgoso do Courel, 1930 – Compostela, 1999) descansarán para sempre no Courel, após seren trasladados esta sexta feira desde Lugo até “a horta da súa casa”, como pedira.
Así o manifestaron no acto de despedida celebrado no cemiterio de San Froilán, onde a súa familia recitou versos do poeta: “Vido visto ben Santiago / i esa cuestión non resolta / fago camiño de volta / camiño de volta fago. / Camiño de volta fago / volvo do cabo do Mundo. / Terra só en ti fúndome: / é a certeza que trago”.
Após máis de vinte anos en Lugo, os restos do poeta galego descansarán en Folgoso do Courel, na súa casa, como era o seu desexo.
“O meu pai era un namorado de Lugo, era de Lugo, eu son de Lugo… pero o pediu facer o camiño á inversa: De Santiago ao Courel pasando por Lugo”, afirmou Uxío Novo, fillo do homenaxeado.
A familia quixo cumprir co desexo de Novoneyra e, tras ler varios dos seus poemas, co himno galego de fondo, describiu o seu novo lugar de descanso.
“Estará na horta baixo terra, como el quería, rodeado de rosas, de follas de castiñeiro de verdade e tamén de bronce”, dixo a súa familia.
Así, despois de dúas décadas “rodeado dos seus amigos” Pimentel, Ánxel Fole e Álvaro Gil, entre outros, Uxío Novoneyra chega ao final do seu traxecto e descansará, para sempre, na súa casa, rodeado dos seus familiares.”

Texto de Ramón Nicolás na presentación de Nomes, de X. C. Domínguez Alberte

Desde o blogue Caderno da crítica, de Ramón Nicolás:
“O pasado sábado día 4 de setembro, no campo do Roucón (Escudeiros) presentei o volume Nomes, de Xoán Carlos Domínguez Alberte. Deixo aquí a miña intervención.

Bo serán. Grazas a todas as persoas que aquí estades convocados pola palabra, por un novo libro do noso veciño e amigo Xoán Carlos. Non pode haber, probablemente, mellor sitio para presentalo ca este porque, como é un lugar común, todo -ou case todo- o que escribe Xoán Carlos, está inspirado neste lugar, transloce esta realidade singular que ben coñecemos e, ademais, non me cabe dúbida ningunha de que o libro, malia estar dirixido ou pensado talvez como versos para infancia, está escrito para todos nós, teñamos a idade que teñamos. Quero, daquela, agradecer a vosa presenza e mais tamén facer fincapé na miña especial satisfacción e responsabilidade por ocupar este sitio para dicir unhas palabras limiares nesta presentación.
Nomes, este é o título do que libro que aquí nos xunta, editado por Galaxia cun fermoso e suxestivo corpus de ilustracións a cargo de Ana G. Buhigas. Dixen nunha ocasión, e reitéroo agora, que Xoán Carlos é unha persoa xenerosa, especialmente atenta a cultivar o espírito solidario, a ollar cos ollos ben abertos aquilo que ocorre ao seu arredor, a esculcar nas causas do que acontece, a defender naquilo no que cre e, ao tempo, é quen de transformar en discurso poético, isto é, decodifica en palabras, aquilo no que pon a súa ollada. En Nomes, malia que, en aparencia, estea incluído nunha serie de poesía para primeiros e primeiras lectoras, expón unha lectura na que hai un palmario desexo de reivindicación que establece desde a instancia dos “nomes”. Os nomes, como se sabe, identifícannos, fannos recoñecibles, outórgannos un sentido e un sentimento de colectividade e de identidade. Na liña dos seus precedentes Versos para conversar e Soneto no alfabeto, Xoán Carlos, nesta ocasión, obríganos a mirar a nosa realidade e a nosa contorna depositando especial atención nos topónimos, isto é, aos nomes de lugar. E non a unha toponimia calquera, senón á nosa, á que nos resulta familiar e próxima -como metáfora, sen dúbida, da toponimia galega en xeral-. A toponimia que recrea Xoán Carlos aquí ten un valor esencial: permite que nos sintamos afectivamente unidos, recoñecidos mesmo, na eufonía, nos sons que emitimos cando pronunciamos e, así, revivimos xa non só o lugar de cada topónimo senón a propia historia que atesoura. Tamén nos fai pensar este libro, por extensión, na deturpación que ás veces que se fai deles e nese esquecemento que deles se fai, probablemente non aquí, pero si noutros lugares onde a microtoponimia é a solución acaída e xusta para espazos que son transformados polas esixencias dos novos tempos, pero iso xa é fariña doutro saco.
Os que ensinamos, como podemos, literatura, transmitimos aos discentes un concepto que é o dos paratextos, isto é, todos aqueles elementos que, antes da lectura, posibilitan -se os ollamos con atención- dispormos de pistas para interpretar o que vén despois. No meu caso atendo tamén aos detalles das ilustracións, se as hai, e aquí hainas. Velaí, na cuberta, nesta interpretación acaída de Ana Buhigas, unha nena ou neno -tanto ten- acompañada dunha moza, unha fada de guedellas louras, que entendemos doadamente como unha fada polo peite que terma da man e que dirixe a nosa lectura á Peneda da Moura talvez; o neno ou nena que a acompaña ten un lapis, co que pinta palabras e deixa voar a imaxinación. O libro ten moito diso: atrapar as palabras e atender, tamén, ao marabilloso que nos rodea. Aínda hai máis nese paratexto: velaí topónimos cargados de significado para os que aquí estamos inseridos nunha segunda ilustración –O Ollo de Cabra, A Lavandeira, Arnoia, Figueiras– que son os camiños –algúns– dunha encrucillada cuxas direccións se nos convida a percorrer. Aínda hai máis: velaí a dedicatoria a Minia e Celtia, fillas do autor, probablemente nas que pensa Xoán Carlos ao escribir e aquelas que son as primeiras que escoitan os poemas porque, paréceme, son estes escritos especialmente para elas e a elas déixalle escrito: “tantas voces / tantas veces / en cada ollar / de herba e terra”. Aínda, previo ao seu primeiro poema, Xoán Carlos deixa escrito, abaixo, unha fermosa cita poética de Rosalía “unha herbiña que distraia a mirada” e que tan fransciscana e significativa tamén ao apuntar esa paisaxe natural que obxectiva coas súas palabras. É a unión coa tradición poética galega que tamén incorpora referencias e dialoga con Novoneyra, Manuel María, Cunqueiro ou Fole.
De todo isto, de reivindicación, de paisaxe, da forza que agochan os noso nomes hai, e ás mancheas, neste libro que hoxe aquí se presenta. O autor, como bo filólogo, como coñecedor asemade dos recursos que a propia lingua ofrece, articula xogos de palabras, sinestesias, xoga co fonosimbolismo que é xa un trazo caracterizador da súa obra. Cunha lingua rica e vizosa reconstrúe un mapa, que é o noso; realiza unha cartografía a través dos nomes que van da Cabrancada a A Abilleira, do Arnoia ao Abalaire, da Peneda da Moura á Corga de Filgueiró, da Levada á Auseira e descifra, en silencio e só con nomealos, os segredos e a historia que agochan eses lugares. Libro riquísimo tamén en referencias do mundo da fauna e da flora, que revela e pon en valor todo o que de telúrico hai neste territorio do que os topónimos encerran a súa memoria, mais tamén de vivido e sentido nos lugares que pisamos e andamos.
Convídovos, finalmente, a que vos fagades con este Nomes e a que disfrutedes coa súa lectura: un libro do noso veciño que, non teño dúbidas, tamén o escribiu para nós.”

García Lorca volve percorrer Santiago nun libro do editor e escritor Quique Alvarellos

Desde a Televisión de Galicia:
“Na mesma Quintana que inspirou un dos seis poemas en galego de Federico García Lorca quedamos con Quique Alvarellos, autor e editor do libro Federico García Lorca en Santiago de Compostela. Con el falamos desta Quintana e dalgúns dos lugares en que Lorca pasou os seus días composteláns.
O libro dá boa conta da visita menos coñecida de Lorca a Santiago. En viaxe de estudos en 1916. No 32 volvería xa como o poeta que foi. Veu a dar unha conferencia ao, na actualidade, Instituto Rosalía de Castro. Nesta viaxe as amizades e os encontros vano marcar. Un moi especial foi no bar Viño, aínda aberto.
Tamén con Luís Seoane, Cunqueiro ou Ánxel Fole entre outros compartiría o seu tempo e as ansias de galeguismo e cultura. Moitos estarían na homenaxe popular que a cidade lle fixo a Lorca no Hotel Compostela. Debuxou e fíxolle un poema a unha costureira que lle amañou un pantalón. Anacos do Lorca máis galego e compostelán. Páxinas dun paseo pola cidade que, en palabras do poeta, acabou por hipnotizalo.”

A entrevista pode verse aquí.

Manrique Fernández: “Fállanos algo fundamental: a irmandade. A sociedade actual é terriblemente individualista e, en moitos aspectos, esmagadora”

Entrevista de Montse Dopico a Manrique Fernández en Praza:
“Tras Tres feridas e Crónicas de Embora, Manrique Fernández vén de publicar o seu terceiro libro de narrativa, Os anxos indecisos (Galaxia). Un monllo de relatos unidos, segundo conta o seu autor, pola indagación sobre o peso que, na vida, teñen as decisións: as que tomamos, e as que toman por nós. Falamos con el desta e das súas anteriores obras.
– Praza (P): Os anxos indecisos é, coma o teu primeiro libro de narrativa publicado, Crónicas de Embora, un libro de relatos. É unha escolma de relatos que escribiras desde Crónicas de Embora? Ou xurdiu xa como un proxecto de libro?
– Manrique Fernández (MF): Cando escribo un libro de relatos gústame concibilo como unha unidade independente: prefiro iso a facer un recompilatorio de cousas que foron quedando fóra doutros proxectos. Os contos de Crónicas de Embora tiñan en común un tempo e un espazo, e tamén un estilo máis próximo á literatura popular; Os anxos indecisos nace arredor da idea da forza que teñen sobre as nosas vidas as decisións, tanto as que tomamos nós como as que toman outros e que acaban por afectarnos.
Ás veces, son pequenas decisións que cremos intranscendentes e rematan por ter unha influencia enorme; outras, padecemos as consecuencias de decisións que toman outros; ou vémonos empurrados a tomar determinadas decisións… No fondo, escribo para indagar; e nese sentido Os anxos indecisos é un traballo de indagación sobre ese tema.
– P: Os anxos indecisos é, porén, moi distinto de Crónicas de Embora, que estaba máis relacionado coa tradición dos contos e lendas populares -como comentabas agora- coa escrita de clásicos do xénero coma Fole… Quixeches, dalgunha maneira, afastarte deste primeiro libro?
– MF: Non é que buscase afastarme de nada, pero as ideas sobre as que se alicercan ambos traballos son moi diferentes. En Crónicas de Embora buscaba precisamente iso, facer un texto ao estilo clásico, ao xeito da literatura que se facía aquí a mediados de século, máis entroncada coa tradición e a oralidade. Os anxos indecisos é moito máis contemporáneo, tanto nos temas que trata coma no seu enfoque. Creo que un acaba por escribir aquilo que lle gustaría ler, e eu sempre fun moi ecléctico nas miñas lecturas.
Quizais sexa por iso que trato de ofrecer cousas novas e non encaixarme en ningún estilo concreto; prefiro sentirme libre para facer o que me apeteza en cada momento. Se botas unha ollada cara a atrás, antes deste libro de relatos publiquei unha obra de teatro para nenos; antes, unha novela; antes, outro libro de relatos moi diferente a este; tamén teño unha biografía, un libro de conversas, outro de poemas narrativos… Como podes comprobar, traballos moi diferentes. (…)”

Ribadeo: Feira do Libro Letras no Campo 2019

Uxía Casal: “Supoño que nos modernizamos e aceptamos, por fin, que a literatura non ten por que ser plúmbea”

Entrevista de Montse Dopico a Uxía Casal en Praza:
“(…) – Praza (P): Ao mesmo tempo, había xa, claro, unha tradición de relato de medo na nosa literatura, (penso en Ánxel Fole, por exemplo), e por suposto unha tradición oral do mesmo. De que maneira poden estar os teus relatos conectados con esa tradición oral? (Que non é só galega, claro, senón de todo o mundo). Algúns dos teus relatos son moi axeitados para ler en voz alta…
– Uxía Casal (UC): Ás veces sinto non responder ao estereotipo de escritora “galega” que bebeu desde o principio da literatura do país, pero non é o meu caso. Nacín en 1957 nunha casa na que había moitos libros e, daquela, poucos estaban escritos en galego; formeime como lectora cunha mestura curiosa: Enid Blyton, Malcom Saville, Tagore, Jules Verne, Hermann Hesse… En fin, ao principio os autores e autoras que, a medida que ía medrando, coidaban axeitados para min na casa.
Peteirei de aquí e acolá, case todo o que tiña ao alcance da man e o que fun escollendo eu co paso do tempo. Lin, iso si, moitísimos contos, desde os marabillosos ou de fadas ata os de autoría individual, e como, por riba, sempre me gustou ler en voz alta, cando me puxen a escribir busquei sempre a cadencia e o ritmo, que soase ben e harmónico, que tivese música. A literatura galega de medo coñecina bastante máis tarde. Algo influíu en min, claro, pero a semente xa estaba botada.
– P: Hai, nos 14 relatos deste libro [Saturno tamén é deus], medo, terror ás veces, angustia, desacougo… María Reimóndez comentou nunha crítica doutro libro teu, Vidas exemplares, que é na “normalidade do cotián” onde “o terror e a violencia amosan a súa cara máis sinistra”, exercida por persoas “normais”. Por que sitúas o terror, a violencia, precisamente no cotián, na “normalidade”? (Aínda que en Saturno si hai algún elemento de fantasía).
– UC: Houbo unha época na que accedín a relatos que se baseaban nese terror que partía do cotián, nese medo que xurdía do que en aparencia era seguro, pero que agachaba sorpresas inquietantes; quizais non haxa nada máis inquietante que iso que coidamos familiar se transforme en pavoroso dun momento para outro. Gustoume xogar con iso, se cadra porque é o que máis nos pode trastornar: perder a seguridade no familiar e cotián.
Tamén influíu, claro, a miña imaxinación ardente que me levou a experimentar episodios de auténtico pavor, cando era aínda unha adolescente, ao ocorrérseme ideas que lle daban a volta á realidade. Saturno contribuíu moito, moito, a que eu perdese os meus medos “irracionais”.
– P: Os relatos tecen, en Saturno, relacións entre si. É evidente no caso do primeiro e o último, nos que hai continuidade no personaxe. Mais logo pode haber nexos, por exemplo, entre o segundo -un home solitario e machista ao que acaba saíndolle unha muller de dentro-, e o 12º, no que unha muller maltratada loita, como pode, contra o seu maltratador. Es consciente destes nexos? Tiñas, na época, intención de denunciar a violencia machista e, en xeral, o machirulismo, ou é unha lectura que podemos facer máis ben desde a perspectiva de hoxe?
– UC: A relación entre o primeiro relato e o último está buscada, é evidente. Entre o segundo e o duodécimo, non. O segundo naceu dunha teima que tiña eu daquela: para min estaba claro que o feminino e o masculino eran as dúas caras dunha mesma moeda; supoño que escollín un home como protagonista porque me parecía que eran máis remisos a aceptar os aspectos femininos da súa propia psique.
Pareceume unha especie de vinganza poética que fose xusto a el –un home gris e convencional– ao que lle ocorre unha transformación que o leva, non só a aceptar os aspectos femininos dentro de si, senón tamén a desexalos para sentirse un ser humano completo. O duodécimo foi máis un desexo de querer xogar coa ambigüidade, de despistar o lector para facelo dubidar entre a realidade e a imaxinación. Creo que ese xogo non o conseguín moi ben, se cadra porque me deixei levar polo meu aborrecemento cara aos maltratadores.
Sobre a segunda parte da pregunta, hai trinta anos –cando eu comecei a escribir estes relatos– o mundo era, creo, máis machista ca agora, aínda que non se falase tanto do tema. Recoñezo que este é un tema do que non me gusta demasiado comentar, quizais porque teño moi presentes os machirulos cos que me topei –sen ser xa unha nena- e que teñen nomes coñecidos, ás veces valorados (mesmo idolatrados) por unha crítica da que chegas a pensar “pero, como?, como pode este ou aquel verlle valor a este libro escrito por A ou por B e que a min me parece mediocre?”, “como pode considerarse este autor marabilloso se non é máis ca un foguete de feira?”. Claro que é a miña visión e, polo tanto, única e intransferible. (…)”

Xosé Benito Reza: “Aquí puxéronse remendos, pero non se buscaron remedios eficaces para o rural”

Entrevista de Montse Dopico a Xosé Benito Reza en Praza:
“(…) – Praza (P): Dicía nunha entrevista que fixera este libro [Terradentro] como homenaxe ás persoas maiores que lembraba de neno, que tanto padeceran…
– Xosé Benito Reza (XBR): Pasa unha cousa: este é o meu primeiro libro de ficción. Vivo na Praza Maior de Celanova, perto da casa onde nacín. Cando marchei para Santiago, porque fun director xeral de Conservación da Natureza co goberno bipartito, no 2005, a casa de meus pais estaba como estivera sempre: meu pai, miña nai e miña tía Gumersinda, unha señora moi entrañable da que falo tamén na novela. Era unha muller cunha sensibilidade moi especial que, con non ter unha ampla cultura, porque era dunha familia humilde de Vilanova dos Infantes, foi a persoa que me deu a ler os primeiros poemas que coñecín de Curros, de Rosalía –á que admiraba moito-, de Celso Emilio…
Estivera emigrada en Venezuela, coñecera a Celso Emilio alí e fixéranse amigos, polo que tiña libros del dedicados para ela… Pois, cando volvín a Celanova, no 2009, a casa estaba pechada. Era un baleiro absoluto, unha tristeza tremenda, porque nese pouco tempo morreran miña nai –que ademais morreu dunha forma violenta e tráxica- meu pai e miña tía. Entón eu sentín necesidade de repensar aquel mundo. Sempre me gustou moito a novela negra e policiaca e, ademais, meu pai era avogado na vila. Era unha persoa moi ben considerada que sabía moitos dos segredos da vila pola súa profesión pero, claro, nunca contaba nada, aínda que xa dicía el que ás veces, máis que o avogado, parecía o cura, porque lle consultaban cousas que non eran só de avogado… (…)
– P: Algo que pode chamar a atención tamén no libro son as descricións detalladas: dos personaxes, dos ambientes… Facíame pensar nos nosos clásicos…
– XBR: É que eu son un clásico, como me di Ferrín… Por un lado podo dicirche que, claro, o libro trata unha materia moi miña. Eu fun o redactor da lei galega da paisaxe. É un tema que sempre me gustou moito. E xa escribira antes moito sobre os Ancares, o río Arnoia… Por iso é normal que haxa descricións da paisaxe, da natureza… Ademais do interese literario, é algo moi persoal, relacionado coa miña vida profesional. E, claro, si, xa que falas de clásicos, encántame Otero Pedrayo, Ánxel Fole
– P: Xusto: é en Otero Pedrayo en quen pensara.
– XBR: Teño as súas obras nun pequeno altar no meu despacho. E logo que, a ver, a min encántame ler pero non son un home de letras. A miña formación é de ciencias. E penso que Ferrín me deu bos consellos. Cando eu lle preguntaba de onde sacaba tanto vocabulario el dicíame: “lendo, neno, lendo”. E eu son un lector voraz, pero non sei de tendencias e correntes literarias. O que si podo dicirche é que escribín porque sentía a necesidade de escribir e que, ademais, gocei moito facéndoo. Imaxinaba como reaccionarían meu pai ou miña avoa… Pero o libro é un fin en si mesmo. (…)”

Xosé Miranda: “Son un escritor melancólico e imaxinativo”

Entrevista a Xosé Miranda en BiosBardia:
“(…) – BiosBardia (B): Viaxemos ao principio. Cando empezou a ser consciente vostede do feito literario?
– Xosé Miranda (XM): Cando era pequeno, na miña casa había libros. Meus pais tiñan o bacharelato concluído e recordo obras de Gustavo Adolfo Bécquer, de Lope de Vega… Incluso había libros en galego, de Ánxel Fole, por exemplo. Mais para min foi moi importante a oralidade. Loxicamente, coma en calquera casa daquel tempo, había familiares que contaban contos, había os romances de cego. A televisión chegou moi tarde á miña vida. Había unha soa en todo o barrio e iamos todos ver “El virginiano”. Recordo moi vivamente xuntármonos os amigos para escoitar argumentos de películas. Un de nós ía ver a película ao cine porque nin todos tiñamos diñeiro para facelo, e pasabamos horas e horas a escoitar de que ía. Aqueles filmes de dúas horas medraban e medraban, recreados por nós.
– B: Que primeiros libros marcaron o seu eu escritor.
– XM: Eu tiña familia no Brasil. Os meus avós e os meus tíos tiñan unha cadea de librarías alá e de cando en vez chegaban libros. Recordo ler o Tintín en brasileiro mais, sobre todo, unha edición do Tom Sawyer, de Mark Twain. Papeino compulsivamente. Non era quen de facer outra cousa ca ler nel. Ese libro, que debín ler con 12 anos en portugués, foi o que me fixo pensar por primeira vez en que eu quería ser escritor para poder contar cousas coma aquela. (…)
– B: Que tipo de escritor é: dos que fan esquema?
– XM: Para nada. Non son capaz. As historias fermentan na miña cabeza. Hai ideas que pairan no cerebro durante anos, cando me poño a escribilas, saen dunha maneira compulsiva. Si podo saber de onde parten e cara a onde quero que desemboquen, pero polo medio non sei nada. Para min, a obra ten que ser autónoma, os personaxes independizárense do autor e cada páxina, un misterio para o propio autor que vai desentrañando a medida que o escribe. É que, se non, eu aburriríame moito. Eu son un escritor melancólico e imaxinativo que intento seguir e cumprir as miñas obsesións.
Eu doulle moita importancia á trama. Ten que ter consistencia e ser esixente na súa construción. Non digo con isto que non se poida facer literatura sen trama pero eu necesito contar algo, non escribir por puro artificio.
Mais non hai literatura sen lingua. Son seguidor de Eduardo Pondal nese sentido: “Eu quero escribir nunha lingua de ouro”. Para min, a literatura é tamén un xeito de evitar que se perdan formas da fala que están en perigo por falta de uso. Non entendo escribir simplemente para reproducir vulgarismos ou castelanismos. Non vale para min ese modelo de literatura baseado en moi poucas palabras. Temos un vocabulario rico e preciso. Non existen os sinónimos, en realidade. Cada palabra ten o seu lugar propio e é tarefa do escritor saber en que momento usar cada unha. Coido que isto pódese chegar a facer sen dificultar a lectura. (…)”