Xavier Queipo: “Este libro contén a ‘queipostura’, a miña postura ética e estética”

Reportaxe de Santiago Jaureguizar en El Progreso:
“”Cando eramos rapaces cortababamos a mondadura completa dos kiwis para lanzala ao chan. Mirabamos a forma na que quedara porque a letra que se podía ler era a inicial do nome da futura namorada”, conta Xavier Queipo.
O escritor compostelán, asentado en Vigo tras unha vida de biólogo da Unión Europea en Bruxelas, fai súa unha frase do editor Constantino Bértolo: “Os algoritmos son a ideoloxía do noso tempo”. Seguindo esa premisa, escribiu Algoritmos (Galaxia), que presentou en Lugo. “O libro é fragmentario, multuiforme, contén varios estilos e tamén microcontos, notas, poesías e reflexións”, indica.
Todo contén esa secuencia de datos que é un algoritmo sometidos a un caos controlado, como pode ser a influencia da gravidade na caída dunha mondadura para conducir cara ao amor. O texto de Queipo móvese de xeito aleatorio. “Falo das librerías de vello, onde podes atopar unha obra excepcional”, como lle aconteceu a el con Prehistoria dos estiarios do francés Hubert Nyssen, “un poeta que coñecía”.
Salta dese asunto de tesouros de segunda man a contar sobre outros tesouros, como os descubertos en persoa por Marco Polo. O explorador veneciano “nunha escribiu un libro, o relato das súas viaxes contoullo no cárcere a alguén que sabía escribir en francés, que era o idioma da época para estas cousas”. Os tesouros conviven coa descrición que Xavier Queipo fai do día “no que morreu Julio Cortázar”, o 12 de febreiro de 1984, “cando me sentín tan mal como se perdera un amigo meu”, ou coa estadía de Hemingway en Cuba.
O escritor, xubilado este ano, viaxou incesantemente durante a súa vida laboral. “Había tempadas nas que collía tantos voos que non sabía se vivía nun avión ou na miña casa”. A única vantaxe de estar continuamente desprazándose dun país a outro era que aproveitaba “os resquicios de tempo para escribir textos, unha boa parte deles recollidos neste libro”.
Ese condicionante determina que Algoritmos teña carácter fragmentario, conectado sen solidez. “Hai notas de lectura, artigos, entradas sobre cinemas, exposicións; iso vai acompañado de digresións culturais e políticas”.
Xavier Queipo define o ton do seu libro como “prepandémico pola ledicia coa que escribo, ao estar redactado entre 2011 e 2018, cando pensabamos que viviamos no mellor dos mundos posibles”. Polo que “non ten a angostura”, en referencia a medicina que se usa como licor, “senón a queipostura, que é a posición ética, estética e política do seu autor”.
Daquela, “estaba lendo a autores franceses, como Pascal Quignard e o seu Vida secreta, a Roland Barthes, a Jean Daniel e mesmo a Fernando Arrabal, co seu O enterro da sardiña; uns libros que, entende, influíron en que “a sintaxe de Algoritmos teña máis que ver co francés e mesmo co inglés” que co galego no que foi escrito orixinalmente.
A maiores do idioma, hai presenza galega no volume a través de “pizzicatos de Cunqueiro“. Aclara que, a maiores da técnica para tocar o violín, “a palabra pizzicato fai referencia en italiano ao acto de esparecer un condimento, como pode ser o pirixel, sobre unha comida”.”

“De resiliencia e resistencia”

Desde El Progreso:
“A vida sempre dá unha de cal e unha de area, aínda que existe a convicción de que a primeira é sempre a máis habitual, sendo a referida ás cousas malas, ao que fai sufrir ás persoas. Porén, chega outro dito, o que di que a toda cousa mala lle podes sacar a súa parte boa. Moitas veces, de feito, é o conseguir saír desa situación o satisfactorio e o positivo que levas.
Luz Campello tivo en conta todo isto cando xuntou varios dos seus poemas, “algúns escritos cando tiña 20 anos, e o resto dispersos polos días da miña vida”, para crear e acabar sacando á luz Ben sabe o mar que posúo o botín dos piratas, unha obra “de longo percorrido”, ao tratarse dun poemario que abarca temas moi diversos baixo a mesma premisa, a de “reflexionar sobre a resistencia e a resiliencia”, e estar escritos nun espazo longo de tempo.
“Este poemario é froito das fracturas e das arestas do noso transitar, que non é doado”, conta, deixando claro así que o libro navega por acontecementos esparexidos no tempo e que fala de cousas que poden acontecer na vida cotiá de calquera persoa.
Aínda que expresa que non son todas experiencias propias e non é cometido do libro reflectilas, Luz Campello admite que experimentou consigo mesma: “Úsome como traballo de campo, así como ás miñas experiencias”. Isto dálle ao contido un extra de intimismo e de profundidade presente na totalidade das follas.
Porén, aínda que o sufrimento sexa un dos temas por excelencia dun poemario que penetra nos sentimentos e vai da man con eles, a ollada do mesmo é “alegre e optimista, de afrontar os problemas e saír deles, da vulnerabilidade humana e tamén da fortaleza coa que se afrontan os retos e as dificultades”, explica a poetisa guitiricense.
“Serve para os tempos que vivimos, onde hai que mirar adentro e fortalecernos ante unha sociedade esixente e apurada, afondando na ferida e facendo que cicatrice”, prosegue sobre o contido e o significado do poemario, o terceiro da súa carreira literaria.
O proceso creativo e a elaboración do mesmo foi unha carreira de fondo onde os diferentes textos foron aparecendo segundo lle ían acontecendo ou se lle ían poñendo diante cousas á autora, o que a motivaba a sentar a escribir.
“Entre a inspiración hai situacións como a miña primeira separación, poblemas diversos relacionados coa saúde ou co mobbing… Foi un proceso de vivir, ver e escoitar moito”, relata Luz Campello. (…)”

Luz Darriba: “Escribín a primeira obra na biblioteca porque me cortaran a luz”

Artigo de Santiago Jaureguízar en El Progreso:
“A escritora relata na novela O encaixe de Bruxelas a estadía na capital de Bélxica.
Luz Darriba non usa a palabra casa con peso emotivo. Durante unha boa parte da súa vida, a artista e escritora non tivo un lugar que puidese considerar casa como un sitio estable no que sentirse abrigada. Hai uns anos erguíase no seu piso de Lugo, compraba pan e talvez embutido, e preparaba un bocadillo. “Cortáranme a luz e o teléfono, polo que ía á Biblioteca Nodal porque tiña luz e calefacción. Como non tiña un taller onde traballar na arte, escribín unha novela”.
A súa familia gastou os pasaporte. O avó de Luz era un lugués de Ombreiro que emigrou a Uruguai e volveu cunha pontevedresa, un neno e unha maleta. Regresaría a Montevideo, onde naceu Luz en 1954 e onde viviu ata os 15 anos. A maleta dos Darriba subiu “como polizóns” nun barco a Bos Aires. “Non era habitual que unha muller emigrase soa coas súas fillas, polo que nos fixeron unhas fotos para o diario Acción”. A singularidade foi tan grande que a imaxe de Luz e as súas dúas irmás competiu coa coche no que agonizou de John Kennedy en Dallas o 22 de novembro de 1963.
Botou vinte anos na capital arxentina. Volveu facer as maletas para establecerse en Lugo, o que parece literal porque leba tres décadas na cidade. As tres fillas criáronse en Galicia, pero agora dúas colleron o billete de volta a Bos Aires e outra vive na ribadense Vilaousende. (…)”

Lois Pérez viaxa á súa infancia para atopar respostas en A gruta da torre

Desde El Progreso:
“”Este libro nace nun momento complicado, no confinamento, movido polo medo a perder os nosos seres queridos, polo noso fillo. Nunha época na que vimos que a necesidade dunha resposta é unha cuestión esencial na condición humana e, se non a temos, a vida non ten sentido. Esa falta de resposta moveume a escribir para lerlle á noite ao meu fillo. E ten sentido que esa resposta a atopara na infancia, esa etapa na que todo está resolto”. Así explicou Lois Pérez o xerme de A gruta da torre, obra coa que se proclamou vencedor do V Premio Agustín Fernández Paz de literatura infantil e xuvenil pola igualdade e que se presentou este venres en Vilalba.
Nese acto, o autor recordou eses veráns que gozou co seu irmán en Ribadeo, onde está ambientada a historia, falou sobre o concepto de igualdade -“o único movemento político que pode ser capaz de mellorar o mundo”, dixo- e reflexionou sobre ese paso “do concreto ao abstracto, do individual ao social” que se dá entre a infancia e a adolescencia.
“Quería plasmar todo iso e falarlle ao meu fillo do neno que fun e do neno que nunca deixamos de ser”, sentenciou ante o numeroso público que se congregou na tarde de este venres na casa da cultura da capital chairega.
Previamente, Marisa Barreiro, presidenta do Iescha -entidade que convoca o premio, dotado con 3.000 euros e a publicación da obra, en colaboración co Concello de Vilalba e Edicións Xerais-, asegurou que este libro “vai ter un gancho importante neste tramo de idade porque ten ingredientes como a intriga, o colegueo, os amoríos, o misterio… e unha serie de cousas que o fan entrañable”. Destacou tamén que os cinco gañadores que tivo ata agora o certame son “persoas con compromiso coa igualdade, a nosa cultura e a nosa lingua”.
A alcaldesa de Vilalba, Elba Veleiro, fixo fincapé en que, con seis edicións, o Premio Agustín Fernández Paz “consolídase como un referente na nosa lingua e é un exemplo de colaboración entre entidades, que traballan unidas para preservar o importante legado de Agustín“.
A ese mesmo legado fixo referencia Manuel Bragado, membro do xurado, sinalando que o nacemento deste premio debeuse á idea de fomentar a creación literaria no ámbito infantil e xuvenil e “revitalizar a memoria de Fernández Paz e os seus libros”. (…)”

“O corpo diplomático da maternidade”

Artigo de Santiago Jaureguízar en El Progreso:
“(…) Para elaborar unha entrevista non necesitas un cuestionario, senón concretar a primeira pregunta. Desde que a formulas soamente tes que escoitar ao entrevistado. A miña pregunta foi:
— Santiago Jaureguízar (SJ): Entre a primeira versión e a segunda lograches superar o medo a contar esta historia tan dura?
Berta Dávila (BD): Non era medo a contala. Tiña a vontade de contar esta historia desde esta narradora. Quería facelo doutra maneira que se correspondía coa intención e non co desexo que eu tiña. Planifico moito os libros, despois recupero as notas, e ordeno e reescribo todo. Rematei esa versión por disciplina, sabendo que non funcionaba, e pasei a outra etapa, con sensación de loito por un libro falido. Xa abandonara outros; pero con este tiña a idea de que quería facelo, doutra maneira.
A personaxe da novela tivera un fillo con Miguel e quedou embarazada estando con Carlos como parella. Coñezo escasamente a vida de Berta Dávila e, con honestidade, carezo de interese en indagar nela. Eu atopo coincidencias de nomes, lugares e aconteceres. Dime:
— BD: Confío en que os lectores saiban trascender esa identificación. A novela recolle unha maneira de sentir os vínculos e os afectos.
A autora conta no seu texto que escribira unha primeira versión, titulada As flores trímeras e trataba “sobre as tres idades” humanas. “Era máis amable para o lector e para min”. Nesta segunda versión, Os seres queridos hai tamén tres mulleres: a avoa María coma nai carente de capacidade para optar a respecto de ser nai, a protagonista como individualidade e a protagonista como persoa que decide non ser nai novamente.
— BD: Hai unha liña clara entre a muller e a nai. Mellor, entre individuo e nai. A idea era falar dese cambio identitario, non da natalidade ou da conciliación, senón do estrano de ser diferente a que entra nun construto social de nai e deixar de ser individuo. Debe recoñecerse con ese construto. Despois de parir, eu non estaba interesada en que outras nais me falasen da alimentación dos nenos, nin dos obxectos de puericultura, nin dos cursos de natación para bebés, senón de como perdoaran aos seus fillos por descompoñer a muller que xa non eran.
A novela atende aos sentimentos e ás decisións que vai tomando a protagonista. A avoa, os pais e as parellas semellan transeúntes que contemplan o seu drama.
— BD: Ela sente a escisión como desaparición. Ese cambio faille preguntarse polas relacións de dependencia a respecto da avoa, e dos pais, que son figurantes. As parellas, Miguel e Carlos, están a un lado. Ela cuestiónase quen é a avoa, quen é esa muller? Decátase cando desaparece.
A protagonista compárase coa avoa María, que tivo varios fillos con naturalidade e resignación porque non puido reflexionar sobre se a súa vontade se correspondía coa maternidade. Esa mesma naturalidade aplícaa tras a desgraza dunha filla. “Co paso do tempo a súa tristeza tornou cada vez máis profunda e cada vez máis calada. É así como a miña avoa entende que debe dignificar o seu pesar”.
Ao tempo, a narradora cala diante da avoa que está embarazada porque se compara con ela e teme o seu reproche.
— BD: Eu non podo falar sobre o que sente a avoa. A avoa non fala, a personaxe é quen conta a avoa. Os outros personaxes eran máis importantes na primeira versión da novela.
Berta Dávila parece agora máis estable a respecto da maternidade, pero non sabe se o tema vai ter continuidade nas súas novelas.
— BD: Para min este libro é un fin de ciclo. Apetéceme escribir sobre outras cousas. O tema da estivo aí e parecía que nunca chegaba. Non sabía como enfocalo. Hai temas que estám no debate social, polo que, ao tratalos, corres o risco de ser un discurso xa construído. En temas tan marcados todo está condicionado por iso, é difícil levalos. (…)”

Martiño Maseda: “Eu son de verso libre, non me digas de facer sonetos”

Entrevista a Martiño Maseda Lozano en El Progreso:
“(…) – El Progreso (EP): Cando acaba de escribir fai algún filtro?
– Martiño Maseda (MM): O filtro fágomo eu mesmo. Despois si que lle leo a peza a miña nai, envíolla a amigos… pero o primeiro lector son eu. Incluso a día de hoxe con obras xa escritas seguiría cambiando cousas porque os tempos van cambiando. E ese é o problema que vexo que lle sucede a algunhas persoas, que seguen vivindo en épocas de antes e non aceptan certo discurso. Facendo peneira estás intentando pulir algo que creaches para que acabe tendo a calidade que ti queres. Do contrario é non respectarte ti, a obra e a persoa á que lle estás ofrecendo iso, xa que a min non me vale aquilo de “escribo para min”; non, eu escribo para comunicarme. Tamén mudan as circunstancias.
– EP: Mudou o seu xeito de escribir?
– MM: Si. As temáticas non é que cambien tanto, pero si a maneira de percibilas porque vaste comunicando con outras persoas que che van dando a súa visión, a súa crítica; é un proceso de aprendizaxe. O primeiro que ten que facer un escritor é unha autoaprendizaxe e unha autocrítica. Se non fas iso tes un exceso de egolatría desmedida e para min iso non vale. Hai unha evolución e nótalo no proceso de escribir, intentas escapar de temáticas clásicas, romper un pouco. Eu xa nunca fun de facer formas clásicas. Non me digas de facer un soneto; vai coa miña natureza ese verso libre, sabendo que eu teño o meu propio ritmo, a armonía, a música das palabras.
– EP: Comezou con narrativa. Non pensa volver a ela?
– MM: Teño moitas ganas, o que pasa é que estou agora na poesía porque coido que vivimos momentos transcendentais, duros, e creo que o escritor ou escritora debe implicarse desde a súa posición, case de privilexio, que lle ofrece o poder das palabras. Debemos intentar abrir fendas de luz para facer o mundo un pouco máis habitable.
– EP: Os versos transmiten mellor os sentimentos?
– MM: Es un pouco máis ti na poesía; o outro é ficción, estás recreando outros mundos. Poden ser mundos que coñeciches ou non. Pero a maneira de ofrecer o que levo dentro e o meu contacto coa sociedade é a través da poesía.
– EP: De feito, nunha das súas obras anteriores, Mapa de xeografía emocional, parte dun momento traumático: a morte do seu pai.
– MM: Aos momentos de felicidade non lles sacamos tanta aprendizaxe; pero das derrotas e dos golpes da vida si sacas algo. Porque cando algo é bonito así non o tocas, pero cando é duro intentas reconstruír e sacar a beleza niso para aminorar o efecto de traxedia.
– EP: Por que empezou a escribir? Na casa non había moita literatura.
– MM: Foi algo que eu levaba dentro.
– EP: Estudou Filoloxía Hispánica e di que desde entón se “flaxela a diario escribindo en galego”.
– MM: Non me podo explicar como cheguei a estudar iso, é algo do que me arrepinto a diario. Aínda así, a miña estadía en Santiago abriume a mentalidade a moitas cousas e esa apertura que me ofreceu Santiago foi in crescendo, nunca volveu a pecharse. Véxoo nos meus escritos, nos que houbo un cambio, non tanto do galeguismo, porque eu non deixei de falar nin de escribir nunca en galego. Foi a riqueza máis grande que me transmitiron meus pais. Acórdome que nun bar en Santiago, cun grupo de amigos falando en galego, unha rapaza fixérame unha burla polo meu acento. Parecérame moi mal e é algo que segue estando moi presente en programas, en certos ámbitos, que se relaciona o acento galego como algo de paletiños. E logo que pasa cos andaluces, cos vascos, cos cataláns? Iso é guai e o galego non? Foi unha desafortunada metedura de pata. Esa foi unha eiva, pero non na miña formación, que eu estudaba igual portugués, galego, catalán… e non entendo que sigamos buscando un monolingüismo cando eu considero que o mellor que pode ter un individuo, á parte dunha pluralidade de coñecementos, é unha pluralidade lingüística na que emitilos. (…)”