Suso de Toro: “A vitoria do franquismo foi tan grande que non só gañou a guerra, tamén a Transición”

Entrevista a Suso de Toro en La Opinión:
“(…) – La Opinión (LO): Como xurdiu a idea de escribir sobre os Baltar [Un señor elegante]?
– Suso de Toro (ST): As miñas historias sempre son inventadas, polo que este é un libro distinto. Eu xa tiña referencias de hai anos, moi vagas, da familia Baltar cando investigaba sobre o levantamento militar do 1936 e a posterior represión, xa que algúns membros da familia foran expulsados da Universidade e represaliados, aínda que non vía aí a oportunidade dun libro. De casualidade, cruceime con Juan Ramón Baltar e deixoume caer un par de referencias ao seu tío, que se exiliara, e á relación da súa familia coa de Castelao e Rosalía de Castro. Quedoume entón a idea para un libro, pero non literario, porque pensaba que había unha historia que debía ser contada.
– LO: Foi difícil conseguir os datos sobre a familia?
– ST: Si, foi un proceso cheo de cautelas porque unha parte das historias eran boas de contar, como que os seus antepasados protexeran a Rosalía de Castro e Murguía e que Ramón Baltar protexera ás familias de Castelao e Dieste, ou como a familia construíu unha biblioteca enorme. Pero para un escritor iso é pouco traballo literario, dábame para un libriño, que era o proxecto inicial, no que se contaran eses asuntos. Pero cando fun tirando dos fíos atopeime con que si que había unha historia familiar interesante e o que me levou á literatura foi a figura de Ramón Baltar, que non era o personaxe brillante da familia en apariencia, pero conseguín que os seus fillos me facilitasen información oral e documentación sobre el.
– LO: Por que estaba na sombra a figura de Ramón Baltar?
– ST: Pola historia do nos país, polo que aconteceu a partir de 1936. Nunha Galicia republicana, Ramón Baltar tería sido non só un cirurxián eminente como foi, senón tamén que con seguridade formaría parte dos grupos que asumirían responsabilidades, probablemente políticas tamén, xa que pertencía a esas elites que estaban preparadas para dirixir Galicia para transformala nun país dinámico e próspero. Ese era o plan do galeguismo republicano e a ese mundo pertencían Ángel Baltar e os seus dous fillos, Ramón e Antonio. Este último marchou para que non o matasen, pero Ramón permaneceu aquí, aínda que o papel social que podía ter non puido ser, xa que como republicano foi castigado. Cando despois do 1945 os aliados apoiaron a Franco, pódese dicir que, ao igual que houbo topos, as persoas que quedaron agochadas durante o franquismo, Ramón Baltar tivo que esconder unha parte da súa vida, polo que o libro é o desvelamento desa parte da súa vida. En parte foi por vontade súa, pero habería que saber por que deixou todos eses papeis que ilustraban esa vida clandestina. (…)”

Xurxo Souto: “Na Coruña non hai título nobiliario maior que ter unha avoa cigarreira”

Entrevista a Xurxo Souto en La Opinión:
“(…) – La Opinión (LO): Máis de vinte anos pasaron xa desde a publicación da novela [O retorno dos homes mariños], por que a reeditan agora?
– Xurxo Souto (XS): Para min é un soño e unha celebración de vinte anos de literatura. Teño esa sensación tan alucinante de que, no seu momento, contei o que quería contar. Quería contar o mar. Eu nacín nesta cidade barco e ninguén me falaba do mar. Eu son da rúa da Torre, en Monte Alto. Cada noite vía como entraban pola casa os catro golpes de luz da Torre de Hércules e escoitaba o mar. Na Coruña, cando para o ruído dos seres humanos e dos coches, escóitase o mar. Na Coruña di Orzán, Orzán, en Vigo, Berbés, Berbés. É un problema de educación e é un desacougo da miña xeración. Nacemos nesta cidade, aínda que os nosos pais viñeron da aldea. Somos radicalmente coruñeses e ninguén nos falaba do mar, estando aí.
– LO: E cando o descobre e decide facer esta novela e falar del?
– XS: Encontreime, xa grandiño, cun texto de Jerónimo del Hoyo, cóengo da catedral de Santiago, que no século XVII falaba cos mariñeiros da Pescadería que lle contaban que había uns seres míticos coruñeses, únicos, os homes mariños. Como podía ser que eu non soubese iso? Eu pensei que sería porque non sabiamos nada do mar e por iso escribín este libro, con toda a humildade, falando do reencontro da miña xeración, da xente dos barrios, co mar, desde o punto de vista mítico dos homes mariños, pero tamén desde o punto de vista dese mar do que ninguén nos fala e se mete nas nosas vidas en forma de petroleiros. A Coruña é unha cidade marabillosa, é tamén unha cidade punky. Eu teño un recordo sendo rapaz de ver a choiva negra, era o Urkiola, despois, vimos arder o mar, co Mar Egeo. Pensabamos que non podiamos ver nada máis extraordinario e vimos unha montaña de merda sobre o mar, o vertedoiro de Bens.
– LO: E anos despois de que se editase o libro, chegou o Prestige, non sabiamos o que nos esperaba…
– XS: Si, o mar está aí chamándonos, pero sempre vemos a parte negativa. A Coruña cambiou radicalmente nestes vinte anos. Unha persoa que leve vinte anos sen vir á Coruña non a recoñece. Xa non temos Caixa de Aforros, non temos Banco Pastor, non temos Fenosa… O orgullo das nosas nais era que os seus fillos traballasen aí. Fomos para atrás, pero o que non cambiou foi o mar. Seguiron chegando petroleiros e, cada dous días, hai algunha ameaza dun barco que ten problemas. O que si cambiou é que esa ignorancia absoluta que tiña eu xa non está. Noto, na xente nova, un desexo de saber cousas do mar. Xa saben o nome das pedras da Torre, aparecen libros marabillosos como Orixe orzánica das sereas todas, ou os poemas de Xosé Iglesias. Mesmo se creou un colectivo político chamado Marea Atlántica. E temos problemas de hoxe, como que se pretendan converter nun negocio inmobiliario os terreos portuarios, que teñen que ser a grande oportunidade de futuro da Coruña como cidade atlántica. Eses problemas veñen de aí, de que hai vinte anos non sabiamos nada do mar. Daquela aceptouse que se fixesen edificios para pagar o porto exterior, nuns terreos que teñen que ser de todos. A día de hoxe sería imposible, temos outra conciencia, avanzamos moito neste sentido porque a cidade vai coñecendo a súa identidade, sabe que naceu do mar e que ten que ter no mar o seu futuro. (…)”

Xabier Maceiras: “Eu entendo que Arteixo está medrando e a xente estase indo e con ela a memoria”

Entrevista a Xabier Maceiras en La Opinión:
“(…) – La Opinión (LO): Cal é o obxectivo que se marca con este novo libro [Crónicas de Arteixo II]?
– Xabier Maceiras (XM): Realmente non me marco ningún obxectivo. O obxectivo é co blog. Crónicas de Arteixo II é un fillo do blog, igual que foi Crónicas de Arteixo I. O obxectivo que me marco co blog é encontrar historias e a seguir recuperando a memoria. O blog fixo seis anos en setembro. Procuro facer unha publicación semanal. Desde setembro de 2014 o blog tivo o seu primeiro fillo. En 2017 con 38 historias que publicaramos no blog. En 2020 volve con 50 historias. Fixeron unha viaxe da rede ao papel.
– LO: Curiosamente fai o recorrido inverso do habitual, vai da rede ao papel e non de papel á rede.
– XM: Efectivamente. Primeiro é o blog e logo o papel. Eu entendo que o papel para moita xente que mo demanda e así mo fixeron saber.
– LO: Crónicas de Arteixo I que acollida tivo?
– XM: Moi boa. De feito co tirón de Crónicas II houbo xente que me preguntou por Crónicas I.
– LO: Cre que se estas historias non as plasmase nun libro se poderían perder co paso do tempo?
– XM: Seguramente algunha si. O libro empeza en O Reiro con fotos atopadas. As historias máis recentes son coas que máis disfruto, con xente que viviu o Arteixo dos 50, 60 e os 70. Eu entendo que Arteixo está medrando e a xente estase indo e con ela a memoria. Para algunhas historias chegamos a tempo para recuperalas.
– LO: Por iso é tan importante recuperar a memoria.
– XM: Eu teño a fortuna de ter amigos e coñecidos. Falo de xente maior, pero non vai vivir eternamente.
– LO: Gustaríalle ter vivido estas historias que conta no libro do Arteixo de hai 50 anos?
– XM: O mundo actual no que vivimos, de présas, non me gusta. Non me gusta o ritmo de vida que levamos. Entón, si que me gustaría facer unha viaxe no tempo. Se cadra para ver como era a miña vida na infancia, onde había máis socialización. Hoxe está cada un ao seu. Eu teño esa necesidade vital de socializar. (…)”

“Versos para gozar do silencio”

Desde La Opinión:
“O verán de 2018, os autores Eva Veiga e Baldo Ramos decidiron confinarse no mosteiro de Oseira para levar a cabo un diálogo poético entre ambos. Dous anos despois, presentan o resultado baixo o título de Quérote canto, un poemario publicado pola Editorial Galaxia que retrata a experiencia vivida polos dous escritores, na que o silencio e a natureza son os elementos protagonistas. “Este é un libro introspectivo que indaga no silencio da escritura poética e que presta moita atención a aquelas cousas simples que nos rodean. Aquí, o elemental cobra toda a importancia que non lle damos no noso día a día”, sinala Veiga.
A orixe desta peculiar colaboración xurdiu hai xa tres anos, cando Baldo Ramos lía a última obra de Veiga, Soño e vértice (2016). Nese intre, o de Celanova decatouse de que a súa forma de facer poesía tiña certas similitudes coa da autora, e propúxolle levar a cabo esta experiencia conxunta: “Sentín moita afinidade ao ler as súas poesías, porque ambos facemos reflexións sobre a linguaxe e o silencio como un refuxio do mundo. Comenteille a idea de colaborar, e pareceulle estupendo”.
Pero, por que escolleron o mosteiro de Oseira? Segundo Ramos, a intención era atopar un lugar “afastado do ruído” e “fora do común” e Veiga, que debido á súa traxectoria na televisión xa coñecía este mosteiro medieval de Ourense, o tivo claro. “Estivera alí nalgunhas gravacións, e recordaba que a xente fora moi agradable e tolerante. Decidimos irnos durante tres días e, sen dúbida, o lugar foi determinante á hora de escribir, tanto pola presenza da natureza como pola tranquilidade”, engade a escritora. Pese a compartir espazo, os autores evitaron o contacto durante a súa estadía: querían escribir simultaneamente, pero sen que ningún dos dous coñecera os pensamentos do outro. “Centrámonos na experiencia da reclusión, trabamos amizade con algúns dos irmáns que estaban interesados no proxecto e participamos nos oficios monacais, pese a que ningún dos dous somos relixiosos. A experiencia foi incrible, e o resultado sorprendente”, conta Ramos. Cando regresaron ás súas casas e se enviaron os textos, atopáronse con coincidencias inesperadas.
Conta Veiga que, pese a non comunicarse, ambos acadaron “unha gran connivencia”. O fenómeno foi tal que decidiron publicar os textos sen autoría, e nin sequera aqueles que coñecen a poética dos dous escritores souberon identificar de quen era cada un dos poemas, pois todos tiñan moito que ver. “Ao final démonos de conta de que na vida sempre prestamos atención ao que está lonxe, descoidando o próximo. Neste libro reivindicamos a importancia de darnos tempo e de deixar de correr”, conclúe a autora.”

Iván García Campos: “A novela non morre, o que morre é un tipo de lector, e a industria é a que o mata”

Entrevista a Iván García Campos en La Opinión:
“(…) – La Opinión (LO): Desmárcase e aposta pola aventura?
– Iván García Campos (IGC): Si. É certo que as miñas novelas anteriores trataban máis do particular, daquilo que non nos paramos a dar valor, pero este libro é máis aberto. Unha parte é unha viaxe de dous personaxes, e o que se persegue é tratar de comprender algo tan básico como a vida.
– LO: Na novela [O viaxeiro perfecto] semella suxerir que é a maior viaxe de todas.
– IGC: Claro. Había un escritor que dicía que hai viaxeiros que mesmo ignoran que viaxan. Se cambias a verba, moitas veces pásanos que nesta vida cotiá de erguernos e de ir a traballar, nos esquecemos de que estamos vivindo. Nesta obra hai esa metáfora, porque cando un escribe unha novela, sempre conta dúas historias. A que se lee e a que non, que é esa historia secreta que se constrúe co que non dis e que para min é o obxectivo. (…)
– LO: O viaxeiro perfecto fala moito da cultura, e de cuestionarse a través dela. A literatura debe interrogar?
– IGC: Si, o mundo debe ser interrogado desde os libros. Por iso creo que o escritor debería ser máis un sismógrafo que un documentalista, porque para iso non escribes ficción. Un autor ten que estar á espreita, escoitando á vida. A min interesábame falar da multiculturalidade, da pluralidade das opinións, das linguas…
– LO: Un tema de actualidade…
– IGC: Xa. Ultimamente escóitase que esa pluralidade, máis ca unha riqueza, é un obstáculo. E a min paréceme incríbel. Eu trato de darlle valor como a inmensa riqueza que temos, non coma un perigo.
– LO: Encaixan eses mensaxes na actual industria literaria?
– IGC: O nome de industria literaria xa está dicindo cal é o obxectivo: gañar cartos. Trata de darlle un utilitarismo á literatura, e busca un produto moi sinxelo, como comida rápida. Por iso a industria editorial está creando a un consumidor moi acomodado. A novela non morre, o que está morrendo é un tipo de lector, e a propia industria é a que o está matando. (…)”

Tito Pérez: “Monte Alto mudou moito. Agora o barrio é moito máis moderno e cosmopolita”

Entrevista a Tito Pérez en La Opinión:
“(…) – La Opinión (LO): Moitas veces os autores rexeitan o próximo, pero vostede sempre escolle A Coruña.
– Tito Pérez (TP): Cando un escritor escribe ten que buscar unha motivación, e precisamente a miña é describir o próximo e os conflitos que pode ter a sociedade que me rodea. Hai moitos libros sobre Nova Iorque, París, etc. Pero eu creo que, desde o local, transcéndese ao universal.
– LO: Cal diría que é o peso desa identidade nos autores de aquí?
– TP: Dicía un crítico que Galicia ten moitísimos problemas estruturais. Por exemplo, o envellecemento da poboación, ou o cambio brutal do campo ao cidade. Contaba que eses problemas semellan que existen en todos os sitios menos na literatura galega. Eu creo que pode ser verdade, e a miña intención é tratar de encher ese oco. (…)
– LO: No relato que titula o libro, os seus habitantes semellan incapaces de ser inconformistas.
– TP: Eu creo que no fondo iso segue a ser igual. Agora o que cambiou é o exterior, pero o interior segue a ser parecido. Os hipsters dos que falabamos ao final teñen que emigrar para saír adiante. Os que quedan aquí poucas saídas teñen, e non loitan polo seu.
– LO: Segue o golpe da crise?
– TP: Si, porque somos a xeración da crise. Eu son enxeñeiro industrial, e cando comezou a crise non había traballo. É cando empecei a escribir. Non tiña nada fixo, e gustábame moito a literatura. (…)
– LO: Fala de ter tempo. As súas personaxes pérdeno en entretementos e ignoran as cuestións de peso social.
– TP: Claro. E na mocidade iso tamén está moi presente. Por exemplo, cando veñen as eleccións, a súa abstención é moi elevada. Moitas veces pensas antes en emigrar que en loitar polo noso e sacar adiante a situación. Pero así non conseguiremos o desenvolvemento pleno da sociedade que podemos ter. Iso é o que demanda o libro. (…)”