Crónica videográfica do Encontro Galeusca 2025 (I)

O Encontro Galeusca 2025, organizado pola AELG, coa participación da AELC e da EIE, que contou co apoio de CEDRO, a Deputación da Coruña e o Concello de Santiago, tivo lugar en Santiago de Compostela o sábado 20 de setembro de 2025.

Aquí pode verse a crónica videográfica, da que publicamos hoxe a primeira parte:

Apertura do Encontro Galeusca:

Relatorio inaugural, por Goizalde Landabaso (EIE). A versión en galego do relatorio de Goizalde Landabaso pode descargarse aquí:

Acto aberto de reflexión sobre Galeusca:

Crónica fotográfica do Encontro da Federación Galeusca 2025 en Santiago de Compostela

Estas son algunhas das fotografías do Encontro da Federación Galeusca 2025, organizado pola AELG, coa participación da AELC e da EIE, co apoio de CEDRO, a Deputación da Coruña e o Concello de Santiago. Tivo lugar o 19 e 20 de setembro de 2025 en Santiago de Compostela. A crónica fotográfica completa (obra de Distrito Xermar) pode verse aquí.

Compostela: Encontro Galeusca 2025

O Encontro Galeusca 2025, organizado pola AELG, coa participación da AELC e da EIE, conta co apoio de CEDRO, a Deputación da Coruña e o Concello de Santiago.

Fundada formalmente en 2008, e con precedentes de encontros anuais históricos celebrados desde 1984, a Federación Galeusca está formada pola Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega (AELG), a Euskal Idazleen Elkartea (EIE) e a Associació d’Escriptors en Llengua Catalana (AELC). Representa 2800 autoras e autores, tanto escritoras/es como tradutoras/es.

Neste espazo de diálogo póñense en común perspectivas sobre a creación escrita nos nosos tres sistemas literarios recuperando e ampliando, deste xeito, os vínculos e as reflexións conxuntas levadas a cabo en anteriores encontros, centrándose, neste caso, en aspectos como o impacto da Intelixencia Artificial desde a perspectiva das linguas e literaturas minorizadas ou a literatura de tradición oral.

O programa previsto é o seguinte:

Venres, sexta feira, 19 de setembro de 2025
– Pola tarde. Chegada das persoas participantes a Santiago de Compostela.
– 19:15 h. Recepción na Alcaldía de Santiago, por Goretti Sanmartín.
– 20:30 h. Roteiro por Compostela, principalmente para as delegacións participantes, guiado por Daniel Asorey. O punto de saída será a Praza do Obradoiro.

Sábado, 20 de setembro de 2025
Entrada libre até completar a capacidade do espazo.

Museo do Pobo Galego (Sala de actividades da ala sur do Museo) (Google Maps) Pola mañá. Pode seguirse tamén en directo nesta ligazón.
– 11:05 h. Apertura por representantes das tres asociacións.
– 11:20 h. Relatorio inaugural sobre a traxectoria de Galeusca a cargo de Goizalde Landabaso, acompañada por Sebastià Portell (presidente da AELC) e Cesáreo Sánchez Iglesias (presidente da AELG).
– 11:40 h. Acto aberto de reflexión sobre Galeusca con representantes das tres entidades, moderado por Marta Dacosta.
– 12:45 h. Diálogo sobre Intelixencia Artificial desde a perspectiva das linguas e literaturas minorizadas, con Rubén Cela, Ania González Castiñeira e Sebastià Portell.

Museo do Pobo Galego. Pola tarde. Pode seguirse tamén en directo nesta ligazón.
– De 16:30 a 17:30 h. Mesa redonda sobre literatura de tradición oral, coordinada por Antonio Reigosa. Con Oihana Arana e Amaia Elizagoien (Euskadi), Joan Borja (Països Catalans), Alba María (Galiza) e Rita Sineiro (Portugal).
– De 17:30 a 17:50 h. Lectura pública das conclusións do Galeusca 2025, por parte das tres asociacións.

Igrexa de San Domingos de Bonaval. Pode seguirse tamén directo nesta ligazón.
– 18:00 h. Lectura da Declaración de Compostela-Bonaval.
– De 18:30 a 20:00 h. Acto de clausura coordinado por Lois Pérez, con improvisación entre regueifeiras (Alba María e Lupe Blanco), bertsolariak (Oihana Arana e Amaia Elizagoien) e glosadors (Miquel Àngel Adrover e Berta Llos). Peche musical con Ugia Pedreira.

O trauma tras o lume, por Marta Dacosta

Artigo publicado por Marta Dacosta en Nós Diario:
“Até que finalice outubro, aínda quedan máis de dous meses de perigo incendiario. Sabémolo porque temos no fondo das células a lembranza do fume de vinte anos atrás ou da devastación de hai oito anos, cando un quince de outubro o lume arrasou montes, aldeas, leiras e cidades. Aínda dous meses de perigo incendiario e o desvarío de quen non executa as partidas previstas, non contrata o persoal necesario, manda retirar bombeiros, mantén anuncios de Ence nos telexornais, difunde modelos de privatización en que se volven plantar eucaliptos e repite propostas que aproba e non executa insultando a nosa memoria.
Levamos no torrente sanguíneo as cinzas dos incendios e na mente un dano irrecuperábel. As persoas que se enfrontaron ao lume en anos anteriores, reaccionan negativamente ante este presente en chamas. Posibelmente nalgúns casos se podería falar de estrés postraumático. Porén, a miña percepción é que non se lle presta a atención debida ás consecuencias psicolóxicas das vagas incendiarias.
Pescudo nas redes e dou cun informe canadense que recolle: “Os datos dispoñíbeis revelan un aumento da prevalencia dos efectos sobre a saúde mental (ansiedade, depresión, desorde de estrés postraumático) nas comunidades afectadas polos incendios forestais”. Uns efectos que son maiores entre as persoas que ven arder as súas casas ou que foron desaloxadas e moi especialmente entre os adolescentes. Ademais habería que falar do incremento do consumo de tabaco e alcol. Existen estudos australianos que recollen que cinco anos despois dos incendios o 20% das persoas afectadas seguían tendo trazos de estrés postraumático.
A isto haberá que sumar os danos cerebrais de momento en estudo, pois malia se ter analizado os efectos da polución nos humanos, aínda se está iniciando a investigación das consecuencias do fume dos incendios. Os investigadores sinalan a posibilidade de danos cognitivos a longo prazo.
E nós que vemos arder Galiza, cando van preocuparse da nosa saúde mental?”

Arde Galiza, por Marta Dacosta

Artigo de Marta Dacosta en Nós Diario:
“Onde eu vivo, hai 25 anos había algunha resistencia a eliminar eucaliptos e substituílos por frondosas autóctonas. Mais en 2005, cando a principios de agosto o monte ardeu case por completo nas súas preto de trescentas hectáreas, comprobaron cales foran as zonas que mellor resistiran (si, onde había carballos e castiñeiros) e como os eucaliptos viraran bomba incendiaria e arma de destrución do solo.
Ao noso monte prendéronlle lume. Din que lanzaron rodas con combustíbel. As rodas apareceron. Houbo quen verbalizou que era unha vinganza dos de sempre por perderen as eleccións. O bipartito tomaba posesión eses días.
Pasados vinte anos, neste inicio de agosto puiden visitar o Teixadal de Casaio. Estabamos en alerta vermella pola calor, así que madrugamos todo o posíbel e entramos neste bosque único en Europa case ao mesmo tempo có sol. Alí a alerta vermella non existía. Estabamos protexidos por unha cúpula vexetal en que teixos, cancereixos, acivros e bidueiros competían pola luz. O chan estaba limpo. Alí, naquel bosque afastado, de difícil acceso, en que é imposíbel calcular a idade das árbores e que permanece igual a si mesmo despois de milenios, onde as persoas que entramos hoxe facémolo procurando que o noso paso sexa imperceptíbel, o chan estaba limpo. O bosque, autóctono, antigo, protéxese a si mesmo.
Dúas páxinas do libro da vida que nos demostran que, cando nos afastamos da natureza, tamén nos destruímos a nós mesmos.
Regresamos de Carballeda de Valdeorras por Larouco, Trives e Chandrexa, e coma unha premonición atravesamos o lume das Neves. Non podo soportar a idea de que ardeu o Macizo central. Nin que o goberno da Xunta se limite a falar de que van perseguir os culpábeis, como se eles coa súa nefasta política forestal, coa súa aposta por Ence ou Altri, devoradoras de eucalipto, non fosen parte da man incendiaria. Como quen arrinca as árbores da vila para substituílos por pavimentos que axudan a que aumente a temperatura. Todos sosteñen a mesma bomba.”

Nigrán: Xornadas “Alfonso Álvarez Cáccamo na memoria”, do 25 ao 28 de xuño

Precariedade estrutural do setor do livro galego: conclusons do I Encontro do Livro Galego (2024)

Desde o Projeto do Livro Galego:
“Entre 18 e 19 de julho do passado ano 2024 celebrou-se o I Encontro do Livro Galego na Facultade de Filoloxía da Universidade da Coruña (UDC). Com o objetivo de debater os principais reptos e necessidades do ecossistema editorial galego, este I Encontro, organizado desde o projeto “Campo Editorial e Cultura Autonómica: institucionalização e industrialização do livro na Galiza (1978-2026)”, constitui-se em um espaço privilegiado e estável para o diálogo e a análise do setor editorial.

O I Encontro do Livro Galego reuniu representantes institucionais, associativos, profissionais e académicos dos vários espaços e interesses que conformam o setor editorial na Galiza (a edição, as autorias, a tradução, as livrarias, a investigação, a ilustração e as administrações públicas) para diagnosticar a situação atual do livro galego e formular propostas de futuro.

A primeira diagnose sobre as deficiências, ameaças, fortalezas e oportunidades identificadas pelos próprios agentes envolvidos no setor é publicada agora em um documento de trabalho acessível no Repositorio da Universidade da Coruña (RUC) en que é disponibilizada uma síntese dos trabalhos e extraídas as principais conclusões. Estas conclusões giram em volta destes seis eixos discursivos fundamentais:

– A maioria dos agentes do setor consideram a Xunta de Galicia como a instituição de referência em políticas do livro, mas valoram negativamente a sua ação institucional.
– A falta de internacionalização e projeção exterior é uma preocupação de todas as partes do setor editorial.
– O setor do livro galego e as pessoas que nele trabalham estão submetidas a uma situação de marcada precariedade.
– Preocupa a ausência de campanhas promoção da leitura em galego, assim como de iniciativas que acrescentem o valor social da língua galega.
– Recentemente apareceram novos obstáculos e necessidades a que o setor não está a responder, como a carência de programas de formação especializada e os problemas derivados do uso da Inteligência Artificial (IA).
– O âmbito da investigação universitária coincide na necessidade de divulgar os seus resultados e os colocar ao dispor das várias instâncias de planificação cultural da Galiza.

As conclusões agora publicadas aspiram a ser uma ferramenta útil para a sociedade galega no seu conjunto, e especialmente para as diferentes instituições públicas e entidades profissionais envolvidas no setor editorial da Galiza autonómica.

Este I Encontro do Livro Galego foi concibido como ponto de partida de um processo continuado de reflexão, mobilização e construção coletiva de um futuro para o livro galego. Este evento, de carácter anual, teve já continuidade com a celebração na mesma Facultade de Filoloxía da UDC o passado 30 de abril do II Encontro do Livro Galego, nesta segunda edição dedicado ao debate e a análise de questões viradas para a distribuição, a crítica e as bibliotecas.”

Elba Pedrosa e Cátia Cardoso vencen nos Premios aRi[t]mar á Mellor Poesía de 2024

Comezan as votacións públicas para elixir as mellores poesías de 2024 na Galiza e Portugal, no aRi[t]mar