O premio de Banda Deseñada O Garaxe Hermético 2021 recae en Fonso Barreiro

Desde Nós Diario:
“O xurado da terceira edición do Premio de Banda Deseñada O Garaxe Hermético comunicou na tarde desta terza feira, 4 de xaneiro, que Fonso Barreiro resultou gañador coa súa obra Cósmico, o bombeiro galáctico.
A obra foi elixida polo xurado -formado por Miguel Porto, Fernando Iglesias (Kohell), Fernando Llor, Kiko da Silva, Anaír Rodríguez e Fran Alonso– por ser “unha aventura que fala, de forma máis divertida que didáctica, do coidado e a natureza”.
Neste sentido, ademais de considerar que a Galiza “por desgraza precisa desta clase de heroes”, falan do “peculiar bombeiro extraterrícola” ao que se lle poden atopas ligazóns con “algúns personaxes míticos do anime e o manga”.
O libro, que será publicado pola editorial Xerais a próxima primavera, presentarase ao público cun estilo cartoon infantil recoñecíbel noutras obras do creador, coñecido no mundiño como Fon. O xurado alude, no sei fallo, ás influencias “que van desde Jan até Toriyama”.
O gañador deste ano pertence á primeira promoción de alumnos que se formaron nun curso da escola de O Garaxe Hermético e na actualidade é director das Xornadas de Banda Deseñada do Liceo de Noia. (…)”

Carlos Callón: “Entendín que o libro podía contribuír a falarmos das nosas fraxilidades e limitacións”

Entrevista de Clara Rial a Carlos Callón en Nós Diario:
“- Nós Diario (ND): Como xorde A abertura da boca?
– Carlos Callón (CC): Eu o que máis escribo é ensaio e poesía. A resposta que rematei por darme a min mesmo de por que escribo estes dous xéneros é que é un xeito de achegarme á verdade. No caso dos ensaios procurando exactitude e no caso da poesía tentando dar palabras a aquelas partes da vida para as cales a linguaxe non chega. A única forma de tentar facer iso é a través do xénero poético.
Eu vou escribindo poemas e non sei se finalmente van dar nun libro ou non. Cando relín os que levaba escrito durante unha etapa e posteriormente, cando apareceu o título, A abertura da boca, foi cando decidín darlles vida como libro.
– ND: Que temas aborda?
– CC: Tiña xa unha serie de poemas escritos, mais sempre hai unha peneira desde que o escribes ata que o publicas. Atopei nunha exposición información sobre o ritual da abertura da boca. Trátase dun proceso polo cal, tras a morte dunha persoa no Antigo Exipto, facían que unha momia estivese preparada para recuperar as funcións de falar, ollar, respirar…, para que volvese á vida e desmomificar. De volta á casa xurdiu un poema e, ao escribilo, pareceume a metáfora perfecta do que era o proceso de saída da depresión. Reparei en que, con estes versos, o que procuraba eu, metaforicamente, era abrir a boca, e xustamente coincidía co feito de que abrir a boca é falar, escribir… Vin que ese era o elemento que unificaba todos os textos que levaba escritos. (…)
– ND: Cal cre que é a situación do panorama poético na Galiza?
– CC: O panorama é magnífico, o que falta é apoio institucional. É algo descorazonador ver como non podemos mercar nas librarías libros premiados e recoñecidos. Temos que recorrer a determinados espazos e nunhas poucas vilas para conseguir novidades en galego, mesmo libros que son amplamente recoñecidos. É o que máis me desacouga, ver como podemos facer para saltar este cerco. Para iso precisamos do apoio das institucións, sobre todo do Goberno galego, que ten que ser o primeiro en apoiar e impulsar a cultura do país. Tamén os concellos e as deputacións, que non sempre están á altura, e o Goberno español, que ten responsabilidades e que dista de estar á altura.”

Miriam Ferradáns: “As mulleres tomamos a palabra e agora non a imos soltar, temos que nos reivindicar”

Entrevista a Miriam Ferradáns en Nós Diario:
“- Nós Diario (ND): Como recibiu este recoñecemento?
– Míriam Ferradáns (MF): O certo é que tiña unha espiña cravada do ano pasado, que fora finalista mais fixérase con el Cristina Pato. Quedárame esa sensación agridoce de estar entre os tres finalistas, que é moi bonito, mais non gañar. Este ano tiña esa necesidade de sacarme esa espiña. Aínda así, tampouco pensaba que o fose gañar, a verdade. Ía bastante tranquila e a vivir a experiencia outra vez. Estou moi contenta. Pódese dicir que agardei por el, o ano pasado non puido ser e este acabou por chegar.
– ND: En que momento sentiu a necesidade de escribir o artigo?
– MF: Era algo que tiña na cabeza dende hai anos. En Bueu, todos os anos o día de Todos os santos hai un barco -un servizo especial-, para que a xente poida ir á illa levar flores aos mortos. A min era algo que me chamaba moito a atención, pero que tamén me perturbaba.
Necesitaba pensar e escribir sobre ese suceso. Está escrito en novembro, xusto despois de que pasase ese día. Sempre acababa recibindo unha foto ou do barco ou do cemiterio e ese ano non me chegou, pola pandemia e demais. De feito, non sei se houbo o ano pasado, pero sentín que necesitaba contarlle aos demais que iso acontecía onde eu vivo.
Logo, reflexionaba tamén un pouco máis sobre a vida na illa de Ons, pero esa vida do rural que esmorece. A illa que coñecemos non é a mesma que coñecen todas as persoas que viviron alí durante moitos anos ou toda a súa vida. Esa illa practicamente xa está desaparecida.
Parecíame tamén interesante mencionar algunha pista sobre iso.
– ND: Ao comezo do artigo, menciona en varias ocasións a figura de Cesáreo. De quen se trata?
– MF: Cesáreo é un dos últimos habitantes permanentes da illa de Ons. É un home moi coñecido en Bueu, en todo o Morrazo, e tamén entre aquelas persoas que visitan habitualmente a illa. Escritores, fotógrafos, xornalistas… fálaslle de Cesáreo e coñéceno. Trátase unha figura emblemática da illa de Ons. Dos últimos colonos que quedan alí todo o ano, con todo o que iso supón e coa maxia que implica ser un habitante permanente dunha illa na que non teñen luz todo o día, servizos médicos, servizo de transporte, nin regular nin irregular… Eles durante o outono e o inverno están alí e sérvense grazas aos pescadores, que en calquera caso poden facerlle un favor ou mesmo levalos a terra firme se o precisan. Eu falo de Cesáreo porque é como a representación dese grupiño de persoas que aínda queda aí, que son moi poucos, tres ou catro. (…)”

Camilo Franco constrúe un piso para subverter as convencións literarias

Entrevista de Manuel Xestoso a Camilo Franco en Nós Diario:
“Talvez afirmar que o mundo cambia cada vez a maior velocidade sexa unha apreciación enganosa, mais do que non cabe dúbida é de que o que si se transforma cada vez con máis celeridade son os hábitos de comportamento e consumo cultural. Como unha forma de lles facer fronte a estas mudanzas, o xornalista, escritor e crítico Camilo Franco vén de presentar unha aplicación persoal –Piso Franco, que xa se pode descargar para Android e para iPhone- na que irá publicando textos breves cada semana e na que xa se poden ler decenas de pezas literarias e xornalísticas. Un 25% dos contidos será gratuíto, e o resto, só ao alcance dos subscritores. Piso Franco é un proxecto novidoso -até onde se ten noticia é a primeira app persoal dun escritor- na que as lectoras e lectores poden “subscribirse a un autor”.
“A decisión ten a ver con cousas que fixen antes como literatura na web, ou no Facebook”, explica Franco. “En certo modo é unha consecuencia de todo aquilo, creo que indispensábel estar aí. A literatura sempre cambiou coa introdución de novas tecnoloxías -desde o papiro até a radio, pasando pola imprenta- , e un teléfono móbil é un soporte tan bo para ela como calquera outro e, en función do que esperes, mesmo pode ser mellor. Creo que no futuro isto vai ser moito máis habitual do que é agora e que se non nos damos présa por ocupar ese terreo o que vai suceder é que o farán outros”.
Precisamente por esa experiencia previa en proxectos similares, a intención de Franco é tamén levar até os seus límites ás convencións do xénero, ver de que maneira o soporte condiciona a escrita.
“En case todas as miñas experiencias anteriores o que mandaba era a literatura breve”, afirma. “Sempre confiei na literatura breve e na capacidade de adaptación que ten: creo que xa está demostrado que se acomoda case en calquera soporte e que, ademais, funciona. Non perde a súa capacidade de comunicación entre un autor e os lectores. Como vai cambiar de aquí en diante? Pois iso é o que imos ver. O proceso está aberto e creo que veremos como vai cambiar a narrativa e como van facelo os xéneros”. (…)”

A AGAL honra José Luís Rodríguez, Montero Santalha e Alonso Estravis

Desde Nós Diario:
“A Associaçom Galega da Língua (AGAL) nomeou en asemblea este domingo 19 de decembro como socios de honra os profesores José Luís Rodríguez, José-Martinho Montero Santalha e Isaac Alonso Estravis, fundadores e aínda membros activos da AGAL.
Pola mañá inaugurouse na presenza de representantes de diferentes colectivos e institucións unha placa conmemorativa para lembrar o acto fundacional cos nomes das 40 persoas que promoveron en 1981 a entidade. Foi no mesmo lugar en que naceu a AGAL hai catro décadas: o Centro Don Bosco de Santiago de Compostela. Alí se realizou en 1981 a primeira asemblea da Associaçom. Naquela data, sinala a entidade nun comunicado, 50 persoas botaban a andar un proxecto chamado a mudar o rumbo da lingua no que supuxo o comezo do movemento reintegracionista moderno e do desenvolvemento sistemático desta escrita.
Aliás, no interior do recinto enterraron unha cápsula do tempo con as avaliacións das persoas participantes sobre a situación actual da lingua galega e mais unha previsión da mesma en 2081. Ese é o ano no que se prevé abrir esta cápsula, a coincidir co centenario da AGAL. O contedor acolle así textos inéditos que só se darán a coñecer dentro de 60 anos.
A xornada continuou cun xantar en que interviron diferentes socias e socios fundadores para lembrar aquel momento fundacional e recoñecer o traballo de toda unha vida desenvolvido por José Luís Rodríguez, José-Martinho Montero Santalha e Isaac Alonso Estravis no seo do reintegracionismo. O proceso de fundación da AGAL foi impulsionado por un numeroso grupo de persoas, moitas delas discípulas de Ricardo Carvalho Calero. Xavier Alcalá, José Luís Rodrigues, Aracéli Herrero, Xosé Ramón Pena, José Martinho Montero Santalha, Maria do Carmo Henríquez Salido, Joám Trilho, X. Rodríguez Baixeras, António Gil, José Maria Monterroso Devesa, Joám Carlos Rábade Castinheira, Joaquim Campo Freire ou Manuel Miragaia Doldám aparecen como algúns dos nomes máis destacados daquel proceso, sinala a AGAL nun comunicado enviado aos medios.
Destacan desde a entidade que, “aínda que algúns deles se desvincularon do colectivo co tempo, sorprende como, logo de 40 anos de traxectoria, moitos continúan vencellados ao proxecto e á causa lusista, ademais de ser fundamentais no desenvolvemento doutros proxectos do movemento reintegracionista”.”

Un artigo de Míriam Ferradáns publicado en Nós Diario, Premio Afundación de Xornalismo Fernández del Riego

Desde Nós Diario:
““De aquí ao nordés unha volta de pescozo leve para ver o bosquexo dunha illa que descansa. Xa está. Chegou a calma e a vida normal aos penedos de Ons”: Así comeza ‘Dalias’, o artigo de Miriam Ferradáns que vén de gañar o XVIII Premio Afundación de Xornalismo Fernández del Riego.
O artigo foi publicado o 10 de novembro de 2020 en Nós Diario, medio co que Ferradáns colabora habitulamente e xornal no que tamén colabora outra das 3 finalistas desta edición do premio, Cláudia Morán chegou a esta fase co seu artigo Un deserto, aparecido o 18 de novembro de 2020 en Nós Diario. A terceira finalista era a xornalista Patricia Hermida, por Historia de como Avó Antonio subiu ao ceo, publicado o 5 de maio de 2020 en El Correo Gallego.
Tres finalistas, tres mulleres, que foron elixidas após a deliberación do xurado, integrado por Víctor Freixanes, Carlos Valle, Fina Casalderrey, Gloria Rodríguez e Cristina Pato. (…)
Un total de 29 artigos optaban á XVIII edición do Premio Fernández del Riego. Podían presentarse artigos incluídos no xénero do xornalismo literario ou ben no xénero de artigo de opinión, coa única condición de que só se presentase un texto por autor que fose recollido entre o 1 de xaneiro e o 31 de decembro de 2020 en calquera medio de comunicación, impreso ou dixital, de cabeceiras recoñecidas he escrito en lingua galega.”

María Caíña gaña a IV edición dos Premios Selic cunha obra teatral

Desde Nós Diario:
“A peza teatral Como agullas finas cravadas no pescozo, da lingüista e autora María Caíña Hurtado, vén de facerse co primeiro premio Selic de creación literaria que convocou o Concello de Compostela e que xa van pola cuarta edición. Así mesmo, o xurado do certame escolleu a novela Os acios tardegos de Antonio Piñeiro Fernández como merecedora do accésit. A “singularidade” deste galardón é, segundo a concelleira de Acción Cultural da cidade, Mercedes Rosón, o seu obxectivo, pois pasa por “enriquecer o patrimonio literario de Compostela en lingua galega”.
Tanto novela como teatro obtiveron a súa valoración dado que os premios están centrados na creación literaria en xeral. Así se puido ver na entrega dos galardóns desta terza feira, na que tamén participou a escritora Marilar Aleixandre en representación de todo o xurado. Pola contra, Caíña Hurtado tivo que estar presente a través dunha videochamada.
Do proxecto gañador, que leva 6.000 euros, destacouse a “habelencia dramatúrxica na construción do argumento”. A creadora María Caíña, “logra que funcione de forma suxestiva a superposición de dúas dimensións temporais e a alusión metateatral”.
Así mesmo, para o xurado, Como agullas finas cravadas no pescozo é quen de abordar “con sutileza e intelixencia” o tema da violencia machista e as “difíciles relacións familiares”.
Para Antonio Piñeiro foi o accésit, cunha dotación económica de 1.500 euros, posto que se considera que combinou habilmente “a historia da elaboración dun códice miniado na Compostela do século XVI, coa dun investigador da época actual seducido pola idea de transformar o obxecto dos seus estudos nunha novela”.
No acto desta terza feira, 21 de decembro, tamén se aludiu á “traslatio dos restos do Apóstolo e as interpretacións da mesma” como parte desa interesante peza creada polo profesor de Historia no ensino público, ademais de escritor. “

Xosé María Lema: “Estes gobernantes feriron de morte a lingua que tiñan a obriga de defender”

Entrevista de Susana Rois a Xosé María Lema Suárez en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): A recompilación de artigos que presenta en Pola nosa lingua dedícalla ás netas, que conservan o idioma lonxe da Galiza, mais a todas as crianzas que falan galego no país ou poden chegar a falalo.
– Xosé María Lema Suárez (XMLS): As miñas netas viven en Italia e falan moi ben o galego grazas a seu pai. Fálano con nós e cando veñen de vacacións, sen ningún prexuízo. Estou case seguro de que se chegan a estar aquí, na Galiza, terían máis perigo de perder o idioma. É triste dicilo.
O decreto do plurilingüismo de 2010 foi terríbel. Condicionou o uso do galego na escola até o punto de desterralo no caso das materias de ciencias. É o primeiro que debera considerar o Goberno, derrogar unha norma que non prima a lingua propia e mesmo chega a prohibila. Neste sentido, e vou meter a man no lume, Núñez Feixoo non ten a cultura que tiña Fraga, quen polo menos non prexudicou o idioma tanto como o danou el.
– ND: Boa parte da escolla que fixo céntrase nos primeiros anos de implantación do decreto de 2010, que bateu nas rúas co rexeitamento frontal da sociedade.
– XMLS: Foi a primeira promesa electoral que apuraron en cumprir Núñez Feixoo mais o conselleiro Jesús Vázquez. Por aquel entón, 2009 e 2015, escribín unha serie de artigos moi críticos coa política lingüística da Xunta, porque tocaba a rebato. A censura centrábase nunhas medidas moi agresivas co idioma que obedeceron á primeira. Cinco deses artigos foron distinguidos co premio xornalístico Manuel Reimóndez Portela 2010, por un xurado composto por persoas de ideoloxía diversa. E cónstame que había cargos do PP que non estaban de acordo coas decisións que estaba a tomar o Goberno de Feixoo a respecto da lingua e que dicían que estabamos ante un problema que non existía, que era inventado.
O xurado valorou a defensa realizada na prol da lingua galega nestes cinco artigos que recupero, moi incisivos contra a categoría de estranxeiro que se lle outorgou ao galego na súa propia casa, contra a actitude hostil e destrutora do novo Goberno fronte ao idioma, contra a amputación do corpus da nosa lingua: no ensino, no sector editorial, na toponimia…
– ND: Pero ademais de crítica, hai textos que tiran de retranca e de experiencias positivas.
– XMLS: Chegou un momento en que arrefriei a censura. Non quero dar a imaxe dunha persoa derrotista. Hai experiencias e artigos de signo positivo que gaban o esforzo de deportistas como Gómez Noya ou Ana Peleteiro, de mestres que reivindican as matemáticas en galego a pesar dos límites, da grande herdanza que supón a lingua propia.
O que hai que reforzar é o orgullo da sociedade de ter un idioma de máis de mil anos. Contamos cunha boa porcentaxe de falantes e neofalantes que son o futuro da lingua. Sei de netos que falan galego malia que seus avós educaron os pais en castelán. Teño unha grande esperanza depositada na mocidade. E personifico esa ilusión en xente como as poetas Sara Plaza e Rosalía Fernández Rial músicas como A banda da loba ou Caamaño & Ameixeiras, emprendedoras como Irimia Fernández Álvarez, responsábel de Brazolinda Xogos.
Como fixo Xosé Ramón Barreiro en 2009, en Celanova, exemplo de dignidade ante o poder, convido a sociedade a ser rebelde para loitar pola liberdade e prol cultura e da lingua galegas. Son consciente de que con este libro non vou cambiar o rumbo da historia pero si deixo constancia duns gobernantes desleixados que tanto dano lle fixeron á lingua que tiñan a obriga de defender. (…)”

María Alonso, escritora: “A nova vaga migratoria é un fenómeno masivo”

Entrevista de Belén Bouzas a María Alonso en Nós Diario:
“- Nós Diario (ND): A que necesidade responde a publicación de Migrantas?
– María Alonso (MA): Migrantas, en feminino, é un libro de conversas só con mulleres, galegas, que viven ou que viviron nalgún momento fóra da Galiza por algún motivo. Con estas historias, con estas conversas, a intención principal do libro é a de cuestionar a imaxe da emigración galega, masculina, clásica, ou da emigración de mediados do século pasado ao norte de Europa.
Nesta nova vaga migratoria, que xurdiu a partir da crise de 2008, cambiou radicalmente. Xa non só porque agora emigran máis mulleres que homes, senón sobre todo polo perfil destas mulleres. Tamén pola actitude de cara á vida, ao presente e ao futuro, que teñen todas elas.
A intención de Migrantas era a reflexión. Unha reflexión a través de conversas que tiveron lugar en liña entre outubro e novembro do ano pasado. Neste sentido, o volume está condicionado pola situación de pandemia e alerta sanitaria.
– ND: Cales son, para vostede, as características desta nova emigración?
– MA: Considero que hai varios aspectos que se repiten de forma constante en todas as conversas. O primeiro que xorde de modo natural é a idea de retorno, que está presente en todas e cada unha. Ese retorno, que aparentemente non é posíbel, obsesiona esas mulleres. Mais todas elas son conscientes de que, polo de agora, non é posíbel. Algunhas delas levan 20 anos emigradas e outras levan menos tempo, mais todas son conscientes de que a volta á casa non será factíbel nun futuro próximo.
Despois, a motivación para emigrar na maioría dos casos foi a precariedade laboral que atoparon ao terminar as súas carreiras. Todas elas son licenciadas, moitas teñen mestrados, doutoramentos… Son científicas, investigadoras… Mais as condicións laborais de precariedade, mesmo no ámbito científico, foron brutais… Así, esa precariedade é outra característica bastante común entre todas elas.
Por outra banda, a maior parte das historias teñen unha evolución en positivo. É dicir, deixaron a precariedade na Galiza, emigraron e atoparon tamén precariedade no país de acollida, mais pouco a pouco foron encontrando o seu sitio na emigración e melloraron. Porén, tamén hai algunhas historias de frustración, de plans que non acaban de funcionar, que cuestionan a idea de que emigrar é igual a éxito.
– ND: En Transmigrantes (Axóuxere, 2017), o seu anterior ensaio, xa pousaba o ollar na emigración.
– MA: Transmigrantes escribino cando eu era transmigrante. Nesa época, cun título de doutoramento na man, atopei bastante precariedade. É un ensaio diferente a este libro novo. Unha obra moi crítica sobre aquela época, de 2014 a 2016, cando máis comecei a notar as consecuencias da crise de 2008. Regreso a esa temática porque creo que é necesario e urxente comezar a falar sobre a nova vaga migratoria.
Seguimos ancoradas na idea de que a Galiza migrante é do século pasado e non é así. As características da nova vaga migratoria son diferentes das anteriores. Xa non se emigra nin en familia nin en barcos todos xuntos, agora emigramos de xeito máis particular, máis individual, pero é un fenómeno masivo.
A través destas conversas o que noto é que as persoas migrantas, coma min, teñen ganas de falar. Teñen ganas de que lles dean voz, de ser escoitadas… E agradecen moito, polo menos neste caso, que lles deran a oportunidade de falar e compartir as historias.
Considero que é necesario e importante que tomemos consciencia de que existe un fenómeno migratorio e que detrás de todos eses números, de todas esas cifras, hai persoas reais, con nomes, con historias e con circunstancias que necesitan ser compartidas.”