Desde Nós Diario:
“O pazo de San Roque, en Compostela, acolleu a presentación de Vinte poemas de amor e unha canción desesperada, o poemario de Pablo Neruda que vén de editar Medulia Editorial, nunha coidada tradución realizada polos profesores Amancio Liñares e María Rey.
Trátase da primeira vez que este clásico da poesía se verte ao galego e conta co apoio da Secretaría Xeral de Política Lingüística da Xunta.
Nós Diario quixo conversar con María Rey sobre este traballo para contar que aos dous tradutores “esta obra emblemática nos gustaba e nos parecía que tiña peso suficiente, e ese carácter universal, que a converte en digna de estar tamén en galego”.
Compañeiros desde os anos de instituto e amigos, “a idea primixenia” foi de Amancio Liñares, pois a María Rey “a poesía de primeiras dábame medo, mais coidamos que entre os dous poderiamos contrastar achegas e aproveitamos o confinamento para facelo”, explica.
Un traballo no que “quixemos traducir tentando ser o máis fieis posíbel ao que cada poema dicía e transmitía, tratando de conservar a rima, o verso alexandrino, o ritmo…”, explica Rey.
“A dificultade que teñen este tipo de textos coido que está moi ben expresada nunha cita e Umberto Eco”, que a parella incluíu neste Vinte poemas de amor e unha canción desesperada e que di que “nas traducións hai que entender que non se expresa o mesmo senón case o mesmo, a elasticidade dese ‘case’ é fundamental” porque, di Eco, “só quen traduce con mestría sabe como se pode explicar nunha tradución esa elasticidade”.
Para María Rey, se algún libro amosa de modo que todas entendamos “as situacións propias do amor” é este que vén de traer ao galego. Unha experiencia que os tradutores “defensores do idioma e comprometidos” non descartan repetir no futuro.”
Arquivos da etiqueta: Nós Diario
Freixanes, ante os datos de competencia lingüística: “Algo está a fallar, non miremos para outro lado”
Desde Nós Diario:
“O presidente da Real Academia Galega (RAG), Víctor Freixanes, renovou o seu mandato á fronte da institución cunha chamada á responsabilidade dos poderes públicos e á sociedade ante a situación do idioma entre a mocidade, especialmente polos desequilibrios de competencia e coñecemento detectados nas contornas urbanas: “Algo está a fallar, non miremos para outro lado”, afirmou.
A Academia deu a coñecer o resultado dun rigoroso e profundo estudo sociolingüístico no que analiza o grao de competencia en galego e en castelán co que o alumnado remata os seus estudos no ensino secundario obrigatoria.
O informe reflicte un acusado desequilibrio, especialmente nas contornas urbanas. A pesar de que o alumnado galegofalante mostra un dominio similar en ambos idiomas, máis do 35% do estudantado castelanfalante presenta unha escasa competencia no idioma propio da Galiza.
Do mesmo modo, o documento constata a maioría de uso do castelán entre a mocidade. Así, o 70% das e dos participantes responderon que falan única ou preferentemente en castelán fronte a un 30% que se comunica en galego de forma prioritaria.
Nunha entrevista concedida a Europa Press, o escritor e docente reivindicou o papel exercido pola Academia para, a través deste tipo de investigacións e estudos, “chamar a atención” sobre “aqueles aspectos que deben ser reforzados”. Pola contra, lembrou que a institución “realiza propostas” na medida das súas posibilidades, mais a execución das medidas “depende da iniciativa civil e da iniciativa política”.
“Hai un universo de persoas e institucións que teñen que comprometerse, a lingua é algo de todos”, advertiu, para matizar que a potestade para regular a política lingüística do territorio está nas mans do Goberno galego. “Creo que hai que facer unha reflexión, que algo non estamos a facer ben”, considerou respecto diso.
O presidente da Academia insiste en que as cifras evidencian unha realidade moi clara: que boa parte dos “futuros cidadáns galegos” sae do sistema educativo sen competencia en ambos os idiomas e “sobre todo nos ámbitos urbanos”.
Neste sentido, instou a non mirar “para outro lado” ante a evidencia de que as formulacións unánimes plasmadas na Lei de Normalización Lingüística “non se cumpren” na actualidade coa normativa e o modelo implantado pola Xunta nos centros de ensino.
Outro dos membros do seu equipo e un dos impulsores do estudo, o académico Henrique Monteagudo, tamén advertiu esta semana de que o cambio na lexislación realizado polo Goberno de Alberto Núñez Feixoo, coa implantación do sistema plurilingüístico desde 2010 e a supresión da discriminación positiva do galego nos centros, acentuou aínda máis ese desequilibrio a favor do castelán.
Freixanes sinalou que “moitos pais denuncian” en zonas como Ames, Brión ou Bertamiráns que os seus fillos volven da escola “falando en castelán” e que “deixan de falar galego”, a pesar de ser a lingua coa que foron educados na casa e coa que os seus proxenitores se comunican con eles. (…)”
Alexandre Brea: “Xa están publicadas as pezas que conforman A poesia está morta, pero temos máis ideas”
Desde Nós Diario:
“Alexandre Brea, creador de A poesia está morta xunto co seu compañeiro Álvaro Toimil, explica en que consiste o proxecto, estreado o 31 de decembro do pasado 2020, e fala da temática dos poemas que o conforman. Brea, autor dos textos, e Toimil, creador dos vídeos e da estética das pezas, pretenden actualizar o formato da poesía tradicional mediante a produción de obras audiovisuais que poidan resultar máis atractivas para a mocidade.
– Nós Diario (ND): En que consiste o proxecto? Como xurdiu a idea?
– Alexandre Brea (AB): O proxecto nace ao reflexionar sobre o formato atrasado da poesía que impide que moita xente a consuma. Comparando a situación da poesía coa da música, vemos que non hai ningunha canción que non teña o seu videoclip, polo que o paso lóxico sería crear pezas audiovisuais tamén para os poemas. O título A poesia está morta non mostra un aspecto negativo desta, senón que, con el, intentamos reafirmar a oportunidade de que a poesía poida renacer mediante a súa actualización. Álvaro, o meu compañeiro do proxecto, e mais eu, decidimos traballar conxuntamente co fin de producir vídeos que acompañasen os meus textos, creando, desta forma, pezas únicas cuxas partes se complementasen entre si. Dado que, en moitas ocasións, os poemas presentan certas partes de difícil comprensión, pensamos que asociar os versos con imaxes é unha moi boa solución.
Existe unha produción de poesía galega excelente e é unha pena que os e as poetas sexan tan descoñecidos. Con este proxecto pretendemos chegar a moita xente, principalmente á mocidade, facendo da poesía unha peza máis atractiva que non cause rexeitamento; por iso nos movemos, principalmente, por Instagram e Youtube.
– ND: En canto á metodoloxía de traballo, que pasos levan a cabo para realizar as publicacións?
– AB: Os poemas xa os escribira eu tempo antes de presentar o proxecto. No referido á planificación dos vídeos, foi un traballo conxunto dos dous no que deixamos correr a nosa imaxinación. O proceso durou case dous anos, pois un deles foi exclusivamente para a realización dos vídeos, dado que todo o producimos nós: gravamos, montamos, editamos e mesmo preparamos escenarios como o deserto e a chuvia artificial da última peza. Actualmente xa están publicados nas nosas redes os nove poemas que conforman A poesía está morta, pero temos aínda moitas ideas para o proxecto. Ademais de seguir publicando textos, gustaríanos presentar o proxecto en formato físico, quizais nunha lámina ou mesmo nun despregábel. Pensamos que pode ser un proxecto que dure no tempo, nós desde logo imos seguir traballando nel.
– ND: Como explicaría as temáticas das pezas que conforman A poesia está morta?
– AB: Os textos deste poemario son moi persoais. O interesante é que todos están relacionados e contan distintas partes dunha mesma historia. Falan de que todos estamos condenados a cometer os mesmos erros, pero tamén das cuestións positivas que se poden lograr deles. Narra a fin dun mundo e a creación doutro, identificado cun deserto que simboliza a morte, mais tamén o propio renacer. As pezas contan con reflexións filosóficas sobre a vida, o paso do tempo, a memoria… e están moi inspiradas nas miñas vivencias persoais, pero tamén na nosa sociedade de consumo que provoca que vivamos hipnotizados e hipnotizadas polas pantallas. Con estes textos pretendía expresar a decadencia creativa da sociedade e de como esta afecta o protagonista a nivel persoal, cuxa vitalidade se vai apagando pouco a pouco. (…)”
Xoán C. Domínguez Alberte: “No libro hai unha proposta de reivindicación, para dar a coñecer a nosa vida, os nosos nomes”
Entrevista a Xoán Carlos Domínguez Alberte en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Como nace este poemario [Nomes] e a súa conxunción entre poesía, nomes e natureza?
– Xoán Carlos Domínguez Alberte (XCDA): No seu día, no primeiro libro que publiquei en Galaxia, Versos para conversar, por razóns editoriais quedaron fóra unha serie de poemas; logo saíu Soneto no alfabeto, outra dimensión da concepción poética e, entrementres, eses poemas que ficaran aí tamén reclamaron a súa propia vida, e mais compaña. Estas composicións constitúen a primeira parte, “Lugares”, deste novo libro, Nomes, e incorporáronse máis poesías para complementar a obra que se foi facendo con vagar ao longo do tempo.
No volume hai unha proposta de reivindicación, de dar a coñecer a nosa vida, as nosas palabras e os nosos nomes, os nosos topónimos, ese pequeno e gran patrimonio. O primeiro poema di “son dun país pequeno cheo de nomes grandes // son dun país grande cheo de nomes pequenos”. Estamos inzados de riqueza toponímica e reivindícase a súa prestancia, o seu uso e a súa habilitación, porque moitos deses nomes son de raíz rural, agrogandeira, e agora están cubertos de esquecemento porque, entre outras razóns, debido a malas políticas non temos o noso sector produtivo desenvolvido, e o poemario é tamén unha forma de denuncialo.
– ND: Entón a presenza da natureza non é só por tratar a toponimia senón tamén como reivindicación.
– XCDA: Enxergo os contidos do libro desde unha perspectiva lúdica, creativa e pensando na xente máis nova, para que coñezan os nomes e xoguen con eles e neles, pero detrás diso tamén hai unha mensaxe máis profunda, que é esa reivindicación dun país vivo, produtivo e dono dos seus recursos.
– ND: Como docente, a intención didáctica abrangue tamén os seus libros ou fica fóra?
– XCDA: Procuro que o meu alumnado se achegue á literatura galega e en galego e fomento a lectura na nosa lingua, para que a rapazada adquira principios e valores universais, sexa no ámbito que sexa. Todos os cursos, sobre todo en niveis medios e altos, propoño unha lectura de narrativa que teña como fondo unha historia arredor do que foi a represión franquista e o golpe de Estado, a través diso estaslles a dar a coñecer unhas realidades que para eles están sempre ocultas, e neses universos creativos agroma a liberdade. Así tamén detrás da poesía hai outras leccións. A finalidade pedagóxica supoño que está sempre na literatura. (…)”
Poesía e retrato, da man nunha exposición sobre Xela Arias
Desde Nós Diario:
“O proxecto expositivo da Vicepresidencia da Deputación de Lugo Xela Arias. A poesía do retrato presentouse no Pazo de San Marcos (Lugo). Trátase dunha mostra composta por textos poéticos da autora homenaxeada nas Letras Galegas 2021 xunto aos retratos realizados polo fotógrafo Xulio Gil entre 1988 e 2001, que se complementa cun catálogo.
A exposición consta de 20 imaxes en branco e negro que dialogan con cadanseu texto poético. Esta mostra amplíase até as 53 no catálogo que a acompaña.
As fotografías retratan a poeta Xela Arias posando con determinación e sen artificios para o obxectivo de Xulio Gil, no seu período vital dos 26 aos 40 anos.
“Hai moi poucas fotografías que sexan roubadas, que sexan do doméstico, en xeral, son fotografías que recollen posturas ou posados nos que ela controla a imaxe que quere transmitir”, sinalou o autor na presentación. Tamén aludiu ao proxecto poético Tigres coma cabalos como “precedente da relación artística entre ambos”.
Pola súa banda, a vicepresidenta da Deputación, Maite Ferreiro, indicou que esta é “unha fórmula explosiva que responde á vontade de sacar a poesía de Xela Arias á rúa; de sacar o lector da cadeira, como ela mesma ten dito e feito a través de recitais e doutras intervencións que achegaban a poesía a linguaxes e públicos diferentes”.
A exposición comezará o seu percorrido polas comarcas do nordeste do país, o día 1 de maio, en Sarria, a localidade natal da autora, e estará instalada en paneis distribuídos polo centro da vila até o día 20.
A continuación a mostra viaxará á cidade de Lugo, o 21 de maio; a Chantada, o 22 de xuño; Monforte de Lemos, 9 de xullo; Viveiro, 3 de agosto; e a Ribadeo chegará o 27 de agosto, onde quedará até o día 27 de setembro.”
Julio Negueruela, ‘Jamas’, de Dios Ke Te Crew, publica o seu primeiro libro
Desde Nós Diario:
“”Amenceu asollado, respírase un ambiente a campamento de verán. Un can pasea o seu dono polo Home Santo, un peregrino perdido contempla en silencio a catedral. Nun restaurante baleiro, catro paisanos recollen un pedido de comida para levar. Vinte e sete cañas despois, abandonan o local sen o sándwich mixto. O protocolo de confinamento comeza de xeito normal”.
Así comeza o Diario dun pirata confinado, o primeiro libro de Julio Negueruela, máis coñecido como ‘Jamas‘, integrante do grupo de rap Dios Ke Te Crew. A Editorial Urutau publica este escrito onde o autor narra os seus pensamentos e vivencias durante o confinamento.
“A idea deste libro xorde o día 14 de marzo de 2020, de maneira espontánea, no coche, cando ía á compra coa miña parella escribín o primeiro capítulo no móbil e aí foi onde me propuxen este caderno de bitácora, que durou os tres meses”, explica o escritor en conversación con Nós Diario.
Os capítulos, escritos ao día, entrelazan varios xéneros “onde prima sobre todo a narrativa, mais tamén hai pinceladas de poesía e ensaio”, combinando a realidade e a fantasía. “A xente que o lea poderá pensar que hai feitos que semellan fantasía, mais son reais”, apunta.
Os textos foron creados en lugares como “a terraza e a bicicleta estática do piso dos meus sogros, onde pasaba o tempo entre quintos e cigarros”. Para poder matizar os escritos “utilizaba o tempo que me deixaba as sestas da miña nena, que por aquel momento tiña 18 meses, e pola noite rematábaos para o día seguinte continuar co próximo capítulo”, conta.
Negueruela escribiu desde o 14 de marzo até o 15 de xuño do ano pasado, “mais a idea era que fose até o día 21 de xuño, co final do estado de alarma decretado polo Estado español. Cando Feixoo anunciou que tres días despois da súa comparecencia comezaría a ‘nova normalidade’ no país trastornoume os plans, porque tiven que descartar ideas que tiña pensadas para os dez días restantes”, explica o autor.
O resultado é un libro “sen ningún tipo de censura, nin pola miña parte nin pola editorial, onde expoño a miña opinión e reflexións sobre o exército, a Garda Civil, a Igrexa e mesmo a CRTVG”, indica o escritor. Pódese apreciar certa evolución no comezo do libro, “xa que os dez primeiros capítulos son máis curtos, malia ningún ser moi longo”, apunta o artista. A publicación “pódese ler por capítulos soltos, mais para entender certos aspectos, personaxes e detalles, o público debería lela do comezo ao final”, sinala Negueruela.
O escritor e integrante do grupo de rap galego Dios Ke Te Crew comenta co xornal o “duro que resultaba no confinamento explicarlle á miña nena que non podiamos saír á rúa cando nos sinalaba as chaquetas. Agardo que, de cara ao final do verán, poidamos volver aos escenarios co grupo e poder levala para que se divirta como o facía antes, danzando e gritando o nome do grupo como ela fai ‘Dios que te quiu'”, relata.
Negueruela avanza que o grupo está a preparar diversos contidos dixitais para “seguir dándolle ao público a esencia de Dios Ke Te Crew”, conclúe.
O primeiro libro de Julio Negueruela, Diario dun pirata confinado, conta co prólogo da escritora galega (e referente para o escritor) Teresa Moure, quen se declara “papagaia-amiga do pirata” e describe este lanzamento como “a primeira bala dun kalashnikov cargado de ácida retranca”.
O prólogo encantoulle ao autor “desde o comezo até o fin e, quen me coñece e o leu, comentáronme abraiados o ben que me calou Moure”.”
“Xela Arias desde a intimidade da palabra”
Desde Nós Diario:
“”O amor é morte antiga”, dicía Xela Arias. “E parecía que levabas contigo toda a tristeza do mundo”, prosegue Emma Pedreira.
Xelarias está ateigado de “conversas” así. Xoga á transgresión, a reconstruír unha vida xa de seu transgresora a partir das pistas deixadas nos poemas de Xela Arias. Mais, sobre todo, é un orixinalísmo diálogo entre dúas poetas que non chegaron a atoparse en vida e que, daquela, aproxímanse a través da escrita.
“Ela marchaba cando eu chegaba á poesía”, recoñece Pedreira. “Nunca coincidimos e, aínda que creo que si houbo algunha oportunidade, eu era tan tímida que a desaproveitei. Mais vinte anos despois, grazas a este libro, puidemos encontrarnos a través da escrita. O interesante dunha poeta son as palabras que deixa escritas e esta conversa atravesa todo o que me tería gustado falar con ela a partir das súas palabras, da obra poética e tamén de entrevistas, de autopoéticas… Non só hai versos neste libro, tamén hai moita Xela oral, moita desa palabra en liberdade da que ela gostaba”.
Reconstruír a vida dunha poeta a través dos seus escritos é, cando menos, atrevido, mais Pedreira aceptou o desafío: “Gústanme os riscos. Suponse que no ano en que se lle dedica o Día das Letras a unha autora van saír moreas de publicacións e biografías que van contar a vida e a obra dunha forma seria, académica e coidada. E eu estaba buscando outra forma de achegarme. Procurei que o libro, ademais de ser unha peza de coñecemento e entretemento, fose un obxecto artístico. Por esa vía buscamos o que ninguén ía facer, sen invadir o espazo de persoas que si a coñeceron ou que estudaron a súa obra dun modo sistemático e que van falar con máis rigor científico que nós”.
En Xelarias está moi presente unha estética da colaxe que evoca os fanzines da época e que se transmite tamén a un texto construído a base de retallos, de citas e respostas, de fragmentos que compoñen un cadro poliédrico, talvez en consonancia coa escrita da propia Arias. “Xela o que facía era colaxe: deconstruía a palabra e a sintaxe e, a maior escala, o discurso. Ela rompía as formas do equilibrio para crear unha nova composición”, subliña Pedreira, “e nós apostamos por seguir esa liña a todos os niveis. Xogamos cos textos, coas imaxes e até convidamos o público lector a que faga o mesmo: hai unha páxina na que se poden recortar fragmentos para logo colar na seguinte. Nese sentido, quixemos ser activas na lectura e seguir o seu método de escrita”.
Esa estética alternativa foi unha constante vital na biografía e na obra de Xela Arias, unha proximidade ao underground que podería perderse se tratamos cun exceso de academicismo a súa figura: “Eu agardo que non”, di Pedreira, “porque a súa imaxe é moi recoñecíbel: chupa de coiro, pelo revolto, mirada desafiante… E, ao mesmo tempo, a súa obra reflectía ese sentir. Creo que é mellor que Xela non entre nas institucións, que sexan as institucións as que saian á rúa para atopala. O seu caso é moi próximo ao de Lois Pereiro, que segue sendo un referente moi potente. Eles estaban dentro do sistema literario, mais nas marxes, porque desde alí existe unha perspectiva diferente. Creo que a recepción que está habendo é consciente da importancia desa estética e desa actitude vital. Paréceme básico que todo iso se nomee, que non se converta a Xela Arias en algo que non era”. (…)”
Xabier Domínguez, Antela Editorial: “Hai pais e nais que falan castelán mais queren que os seus fillos coñezan a nosa lingua”
Entrevista de Antón Escuredo a Xabier Domínguez en Nós Diario:
“- Nós Diario (ND): Como nace esta editorial?
– Xabier Domínguez (XD): Xunto a un grupo de amigos e a miña compañeira, Alba de Evan, escribimos literatura infantil e xuvenil, con varias publicacións, e notamos que faltaba unha editorial 100% galega. Hoxe en día moitas empresas, sobre todo as grandes, externalizan todo e producen fóra para abaratar custos. A nosa intención foi, desde un principio, que desde o deseño até o prelo, todo o proceso, se fixese na Galiza.
Alba mais eu somos mestres e queriamos desenvolver a parte educativa. Libros hai moitos, mais non predominan aqueles que traballen en valores, que fomenten a solidariedade e o respecto polo medio ambiente. Por iso, pretendemos que os nosos libros sexan reciclados. De feito, a caixa de envío das obras fíxose con cartón reempregado e a propia caixa convértese nunha casiña para que xoguen as nenas e os nenos, para dar unha segunda vida.
Os custos de edición son maiores mais como a idea non é facernos ricos, queremos un produto que nos veña de dentro e poida achegar algo… facémolo con agarimo. Tamén queremos mudar as porcentaxes tan baixas que levan as autoras e os autores así como as e os ilustradores, todas agora mesmo ao redor dun 10%. Para conseguilo aforramos en distribución. (…)
– ND: Como ven o momento actual da literatura infantil e xuvenil galega?
– XD: A literatura infantil e xuvenil ten un tratamento como “de segunda división”. Colle cada vez máis importancia e é fundamental o seu papel porque se non se le desde pequenos non haberá lectores adultos. É moi importante para as cativas e os cativos a nivel emocional e de crecemento persoal.
– ND: Aínda así, ese segmento de lectoras e lectores é o que máis vende, non?
– XD: Si. Cada vez hai máis editoriais de adultos que se meten na literatura infantil e xuvenil. Hai moi boas escritoras e escritores e estase a pór en valor. Quero crer que hai pais e nais que falan castelán, mais están sensibilizados e queren que os seus fillos coñezan a nosa lingua. As estatísticas din o contrario, non sei, é contraditorio.
– ND: É difícil crear e manter unha editorial no rural?
– XD: Por un lado temos moitas dificultades, partindo da propia calidade de internet no rural, que é mala. Despois, en Vilar de Barrio non dispomos de servizos básicos como correos e temos que desprazarnos a Xinzo de Limia ou até Ourense, cando facemos os envíos. Mais iso si, notamos que para a xente é algo positivo. Alégranse de que haxa vida no rural máis alá de dedicarse á agricultura e á gandaría. É importante que se saiba que hai posibilidades de traballo alén das máis coñecidas.”
Viale Moutinho, premio especial aRitmar 2021 á Embaixada da amizade galego-lusófona
Desde Nós Diario:
“O xurado do certame aRi[t]mar da Escola Oficial de Idiomas de Santiago de Compostela, da que é director o profesor Gonzalo Constenla, decidiu conceder o Premio aRi[t]mar especial do xurado “Embaixada da amizade galego-lusófona” ao escritor madeirense residente no Porto José Viale Moutinho.
Alén dos seus méritos como xornalista en medios como o Jornal de Notícias, o República ou o Diário de Notícias, José Viale Moutinho é narrador, poeta, dramaturgo e ensaísta, con obra traducida a varios idiomas, tamén ao galego. Está tamén moi ligado ao Festival da Poesía do Condado desde o seu inicio en 1981, organizado pola Sociedade Deportiva do Condado (SDC) con sede en Salvaterra do Miño.
Como director da Associação Portuguesa de Escritores, da Associacão de Jornalistas e Homens de Letras do Porto e do Teatro Experimental do Porto posibilitou a visibilidade da literatura galega en Portugal, e a el se debe a presenza da escritora Xela Arias, de Mantecón e da directiva da SDC para presentar o Festival da Poesía no Condado ao mundo lusófono.
Pioneiro en divulgar a literatura galega contemporánea, nomeadamente a de Neira Vilas, Celso Emilio Ferreiro, Manuel María. De Méndez Ferrín é o seu primeiro tradutor ao portugués. Tamén traduciu a Castelao e a Lamas Carvajal e é autor de Fouce erguida. Antologia de poesia galega de combate.
Viale Moutinho foi tamén investigador da represión franquista e dos campos de exterminio nazi, autor dunha biografía sobre Zeca Afonso e impulsor da Asociación que en Vigo leva o seu nome. Relacionada coa temática galega, escribiu o libro pioneiro Introdução ao nacionalismo galego.
O certame informa na nota de prensa que o premiado fora elixido académico de honra electo da Real Academia Galega, e que renunciou en solidariedade con Méndez Ferrín cando este deixou a presidencia. (…)”
“Adiviña adiviñanzas”, por Antón Cortizas
Desde Nós Diario:
“”Cal é a cidade que ten un erro no medio?” Esta é unha das adiviñas que forman parte do monográfico Adiviña esta adiviña, realizado por Antón Cortizas (Ferrol, 1954) e que acaba de publicar Editorial Galaxia.
Un total de 340 adiviñas divididas en sete “gabetas” enchen de dúbidas e repostas a mentalidade de quen o lea. “O bonito deste libro é que a propia lectora, alén de exercitar a mente, tamén pode formar parte da publicación”, indica o profesor xubilado en conversa telefónica con Nós Diario.
Cortizas comeza o libro cunha colección de adiviñanzas de tradición oral. “Os meus alumnos, por aquel entón, que eu xa son un xubileta, axudáronme a recoller estas composicións en galego, pasadas de xeración en xeración. Ademais, tamén fixen a miña parte de investigación, onde contei coa axuda doutros autores como Paco Martín“, indica o escritor.
Dentro dun dos exercicios nun taller realizado por Cortizas no colexio ferrolán CEIP Isaac Peral, “sorprendeume que, malia ser unha clase onde ningunha crianza falaba galego a diario, todas conseguiron recadar decenas de adiviñanzas de tradición oral no noso idioma”, conta.
Este taller, alén de valer para a recolección tamén serviu para que o alumnado creara as súas propias adiviñanzas, un total de 44, que están recollidas no libro con cadansúa autoría.
Noutro dos apartados da publicación, o profesor céntrase en aquelas adiviñanzas que, para lograr a resposta, precísase facer un cálculo matemático, “algúns máis complexos que outros”.
Un dos exemplos que nos facilita Cortizas é “catro gatos no tellado, cada gato mira a tres, cantos gatos veñen ser? Poderíanos levar a pensar que debemos multiplicar tres por catro, mais a resposta correcta non é doce, senón catro, porque cada un deles mira os tres felinos que están no tellado”, explica o ferrolán.
Na súa procura de adiviñas, o autor chegouse a sorprender por como, na tradición oral galega, poden pasar de xeración en xeración composicións que implican maiores cálculos, como é unha ecuación de primeiro grao. “Nun campeiro estaba unha manda de pombas e veu un gabián que se pousou canda elas e dixo ‘bo día cen pombas’ e respondeu unha das pombas ‘non; nós, outras tantas como nós, a metade de nós, unha cuarta parte de nós e contigo gabián, as cen pombas serán’ , eu non sei como respondería unha persoa que nunha fixo unha ecuación de primeiro grao”, abráiase Cortizas.
Outro dos apartados do libro céntrase en adiviñas cunha composición máis narrativa, “onde a propia resposta non é unha simple palabra, senón nunha frase ou algo máis elaborado”, indica.
Todo este mundo “tan divertido e bonito” fixo que o propio autor se dedicase a crear as súas propias adiviñanzas e, por iso, creou un apartado de composicións orixinais. “Cal é a palabra que nunca se pronuncia? Este estilo tradicional de xogar coa estrutura da frase fai que moitos nos confundamos á hora de pensar na resposta, que, por certo, é nunca”. Entre os aspectos que tamén destaca o autor destas adiviñanzas é que “non é o mesmo lelas que escoitalas, porque a persoa pode xogar moito coa entoación da frase”.
Ademais, Cortizas tamén creou unha “gabeta onde a lectora ou lector pode converterse nunha persoa creadora e parte do libro, xa que hai algunhas páxinas en branco para que engada as súas propias adiviñas a partir de ler as que aparecen nel”, sinala.
O libro remata co apartado de solucións ás adiviñanzas. “Nel non só se expón a resposta en si, senón tamén a explicación e o razoamento para lograla”, explica Cortizas. “Nas adiviñas entran moito o xogo das metáforas, os de palabras, os calembur -cando as sílabas dunha ou máis palabras se agrupan doutro modo para atopar a resposta- a estrutura dos enunciados e mesmo a forma na que se len”, sinala o autor. Todo isto vai explicado neste último apartado “para que a xente tamén se meta un pouco máis no miolo desta cuestión e consigan atoparlle o gusto tanto a ler, a adiviñar e tamén a crear as súas propias adiviñanzas”, conclúe.”
