Entrevista de Montse Dopico a Héctor Cajaraville en Praza:
“(…) – Praza (P): Non deixa de ser unha sociedade heteroxénea na que, ademais, os expulsados, os marxinados, teñen máis capacidade de autoorganización que as, digamos, clases dominantes. Mais teñen que demostralo despois de seren prexulgados. E de feito chegan a escoller quedar nas marxes, non convivir cos que antes os discriminaran. Supoño que é un xeito de reivindicar a solidariedade e a axuda mutua, pero tamén de remarcar as fendas sociais que trae a discriminación.
– Héctor Cajaraville (HC): Kusuma é unha metáfora do mundo, ou así o concibín durante o proceso de escrita. Os marxinados, as desterradas, non teñen máis remedio que establecer canles de axuda entre eles para sobrevivir, mentres que os que están dentro do “sistema” poden permitirse unha certa “individualidade do benestar”, que ao mesmo tempo os desarma como colectivo. Porén, nese vínculo que xorde case por necesidade entre os outsiders é onde vai radicar a súa fortaleza, a súa capacidade para plantarlles cara ás ameazas contra as que os acomodados non ousan ou non poden enfrontarse. E si, unha das ideas que está presente no libro é esa que ti apuntas: non sempre formar parte do “sistema”, sentirse integrado e aceptado, é a opción máis gorentosa. Unha marxinalidade orgullosa e consciente tamén pode ser unha alternativa. (…)
– P: A Historia está moi presente nos teus libros, e un exemplo é Nova Nursia, a novela sobre a vida de frei Rosendo Salvado. Baseácheste moito nas Memorias históricas sobre Australia e particularmente sobre a misión beneditina de Nova Nursia e os usos e costumes dos australianos, publicadas non hai tanto? Que outras fontes foron fundamentais?
– HC: Por suposto, as memorias do propio frei Rosendo foron unha base esencial para o labor de documentación, porque ademais de estar escritas polo propio protagonista son unha lectura moi amena e están ateigadas de información utilísima. Por certo, que foron publicadas en galego hai pouco tempo, pero a versión italiana (a orixinal), e tamén a francesa ou a castelá, teñen xa máis dun século. Ademais, recorrín a outras biografías e traballos de investigación, como os do profesor Albino Prada, e a todo o que publicou o Consello da Cultura Galega arredor do ano 2014, bicentenario do nacemento de Rosendo Salvado.
Pero a miña referencia principal foi un texto fantástico, pola súa claridade e didactismo, elaborado por Antonio Linage Conde e titulado Rosendo Salvado. La aventura a lo divino de un gallego en Australia, do que ao principio só atopaba unha pésima versión en inglés editada pola Xunta de Galicia. Posteriormente conseguín o orixinal en castelán, publicado na revista Estudios Mindonienses, e foi grazas a que o propio autor, un notario xubilado case nonaxenario, ma fixo chegar tras poñerme en contacto con el.
Así que Nova Nursia non deixa de ser un labor colectivo, no que teño moito que agradecerlles a todos os que antes ca min se interesaron pola figura de frei Rosendo e deixaron escrito algo sobre el, incluído o propio Salvado. Todo me foi de utilidade, desde as exposicións con motivo do bicentenario ás fotografías nas que Santos Salvado, o irmán de Rosendo, deixou constancia do traballo en Nova Nursia, pasando polos traballos documentais, como o inefable De Rosendo a Rosendo, no que o roqueiro Rosendo Mercado viaxa a Australia para tocar ante a tumba do seu homónimo -non é unha ficción literaria, o documental existe-. (…)”