Entrevista 
de María Obelleiro a Pilar García Negro en Sermos Galiza:
“Profesora da UDC, autora de numerosas obras ensaísticas e de investigación e colaboradora de Sermos Galiza, Pilar García Negro (Lugo, 1953) vén de ser recoñecida pola AELG co premio Escritora na súa Terra, que recibirá en Lugo no mes de xuño. Conversamos con ela no Sermos Galiza 235, á venda xa na loxa e nos quiosques, sobre literatura galega e feminismo, sociolingüística ou didáctica. Eis un avanzo da entrevista.
– Sermos Galiza (SG): Non resulta común que se premie unha escritora pola súa traxectoria no xénero do ensaio e da investigación.
– Pilar García Negro (PGN): Segundo me dixeron, a AELG deu a valer esta modalidade literaria, acompañada da condición feminina, e tamén co valor concedido a unha vontade continuada de moitos anos por socializar o valor irrenunciábel da lingua de noso, non só no ensino, senón abrindo o abano da forma máis ampla posíbel. O ensaio, na tradición literaria galega, é importantísimo e non por causalidade, xustamente porque nacemos, en toda a historia contemporánea, tendo que explicarnos, tendo que defender que somos unha patria e unha nación con dereito á permanencia no mundo e na humanidade. Por tanto, aí hai unha carga didáctica, discursiva, apoloxética, xa desde Rosalía de Castro, nos ensaios que anteceden as dúas obras maiores, Cantares e Follas novas, e esta vontade ten a ver cunha proclama da nosa propia existencia e da necesidade de evidenciala tanto para dentro como para fóra. Non é de estrañar, por estas razóns históricas, que exista toda unha continuidade, xa con moito afán alentada na literatura do primeiro terzo do s. XX e con presenza renacida a partir dos 60. Ora, eu non son máis que unha peza dun mosaico que debe medrar…
– SG: Cal é a situación do ensaio? Cando menos a nivel certames e de edición non semella ter demasiada difusión.
– PGN: Hoxe partimos dunha situación bastante confusa. En xeral, hai unha determinación do capitalismo globalizado en que se desestimen por enteiro as humanidades e se concebe a literatura como algo inútil ou ornamental, non sendo a dos intelectuais orgánicos e comercialmente rendíbeis. No noso caso, isto dobremente determinado ou condicionado polo imperio do español co auxiliar do inglés. Por tanto, nese esquema, nós, galegos e galegas, con vontade de permanencia e de normalización da nosa lingua e exteriorización da nosa cultura, pintariamos moi pouco ou mesmo nada. Mais hai un outro factor, unha pulsión nos últimos tempos moi forte de individualismo, de presenza pública, de ver o nome impreso, haxa algo que dicer ou non. Aí o ensaio pode resentirse aínda máis porque, por ruín que sexa, precisa dun traballo previo de documentación, de consulta bibliográfica e, desde logo, de coñecemento de todas as fontes relevantes realmente excelsas que ten a nosa tradición literaria. Dáme a impresión de que nunha parte grande da chamada literatura de creación actual galega hai unha grande ignorancia da historia literaria, que é explosivamente boa e valiosísima, hai un descoñecemento grande desa tradición. Insisto, non xulgo, é a miña impresión. Hoxe non está de moda o ensaio, que é pensamento, discurso reflexivo, oferta de elementos para un debate, interpretación, e risco nesa interpretación. E iso non interesa porque hoxe é o que se impón, nunha forma omnímoda, é ese pensamento único de que se falaba hai tempo. (…)
[A íntegra da entrevista aparace no Sermos Galiza 235, disponíbel nos pontos de venda habituais e tamén aquí.]
Arquivos mensuais: Febreiro 2017
O Día de Rosalía de Castro no Diario Cultural
Desde
o Diario Cultural da Radio Galega:
““Hai unha filantropía galega que está por estudar e é grandiosa”. #DiaDeRosalía. Cumpriría 180 anos. O seu monumento 100. Del fálanos Miguel Anxo Seixas. Conversamos tamén con Anxo Angueira, presidente da Fundacion Rosalia De Castro e con Cesáreo Sánchez, presidente da Asociación de Escritoras-es Lingua Galega. #RosaliaTe”
“Rosalía é quen é porque nada galego lle foi alleo e nada humano lle foi alleo”
Conversa
en La Voz de Galicia con Anxo Angueira, Pilar García Negro e Dores Tembrás (foto de Merce Ares):
“Mañá de sol na Casa da Matanza, a apenas unhas horas da celebración do Día de Rosalía de Castro, 24 de febreiro, no que se cumpren 180 anos do seu nacemento. Alí, no corazón de Padrón e de Galicia, xúntanse o investigador e director da casa-museo da escritora, Anxo Angueira, a profesora e ensaísta Pilar García Negro e a poeta e editora Dores Tembrás, tres voces moi diversas que profundaron no estudo da obra e da vida da autora de Cantares gallegos. Non hai dúbidas hoxe na sociedade galega sobre a perfecta vixencia do seu legado, que os tres acreditan sen matices. «Hai todo un rebumbio, un remuíño de actividades, de festexo, nos máis diferentes ámbitos… Xa non é o día, é a semana, é o mes de Rosalía. Rosalía está moi viva, plenamente vixente. Vixente como emblema nacional que é e tamén en canto ao seu perfil literario», confirma Angueira con entusiasmo. É a escritora galega por antonomasia, a que inaugura a literatura galega contemporánea e asemade é a escritora galega universal por excelencia, terza García Negro, quen máis aló diso ofrece unha explicación moi sinxela e elocuente: «Rosalía é quen é porque nada galego lle foi alleo e nada humano lle foi alleo».
Iso son razóns, pero aínda así sorprende o seu impacto iconográfico, a súa adopción pola xuventude, dun rostro doutro tempo, incluso nesa revisión pop atribuíble ao xa universal deseño das camisetas de Rei Zentolo, que tanto evoca ao toque Warhol. «As novas xeracións seguen a reclamala como un icono», sinala Tembrás, que visita con moita frecuencia centros de ensino e comproba sempre como os rapaces botan man dela cando se lles require polo nome dun poeta. Vai máis lonxe do popular, di, de que saia nos libros de texto, de que sexa unha figura fundamental que representa o canon, do seu peso fundacional. Tembrás fala da forza asombrosa da súa voz poética, «actualísima», que move aos mozos, e que non ten que ver con lecturas críticas ou históricas: «Hai algo que me segue fascinando, que é que poetas novísimos, adolescentes, continúan reivindicando a súa figura nos seus poemarios, cítana, dedícanlle os seus versos».
«A súa obra -enxalza García Negro- é unha interpelación constante ao ser galego, ao dereito a existirmos, a un patriotismo galego firmísimo do que non dimitiu endexamais». A modernidade radical de Rosalía -entonces unha novidade absoluta- pódese ver, anota, nesa escolla da muller como suxeito protagónico: o feminismo é un grande principio organizador de toda a súa obra, na que denuncia o sexismo e a cousificación das mulleres. Pero tamén hai unha defensa do dereito e da dignidade do traballo e un avanzado pensamento sociomoral, como a súa clarísima denuncia e enfrontamento cos poderes eclesiásticos e civís, a súa heterodoxia relixiosa… «Todo isto rebenta de actualidade -clama a profesora, reputada especialista na obra de Rosalía- porque son expedientes non só que continúan vivos senón que para a Galiza actual son grandes preguntas e grandes necesidades que temos aínda». Agora ben, esa socialización de Rosalía, esa adopción pop, non é sinónimo de coñecemento, é unha impregnación que ten de positivo una ligazón afectiva e a consideración de que é o grande símbolo galego unitivo, admite García Negro, pero que, matiza, «se houbese unha lectura profunda da súa obra a conciencia galega teríase disparado».
O seu perfil subversivo continuou, permanece, abonda Angueira. «Xa sabemos que o poder pode utilizar os emblemas edulcorados. Pero nunca houbo unha desconexión entre o pobo e a figura de Rosalía. Unha muller que bebeu do pobo, que retratou o pobo, e na que o pobo se viu retratado. É unha figura adaptable, moderna, e que aínda coñecerá moitas actualizacións, algo que non lle pasa a Castelao ou a Cela ou a Pardo Bazán, que representan outras cousas moi distintas para o imaxinario galego».
A carga revolucionaria, transgresora, patriótica, feminista de Rosalía, di García Negro, «tampouco casa cos poderes dominantes hoxe, que capturan o símbolo no seu propio beneficio, nunha versión anestesiada», censura. (…)”
Francisco Castro: “A Xunta de Galicia faría un gran favor se decidise que o Día das Letras Galegas fose un día de festa pero laboral”
Entrevista
a Francisco Castro en Novas do Eixo Atlántico:
“(…) – Novas do Eixo Atlántico (NEE): Máis dun 37% da poboación di que non leu ningún libro no último ano. Porén semella que as letras galegas viven unha época dourada, xa que se están publicando títulos fantásticos, entre as que figuran as súas obras, e as de outras autoras. Como podemos explicar esta dicotomía curiosa?
– Francisco Castro (FC): É unha traxedia que teñamos unha produción cultural das artes escénicas, da música e da literatura, de tan altísimo nivel e que a sociedade galega en xeral viva de costas. Un abre o twitter e ve xente celebrando que Amancio Ortega sexa un dos máis ricos do mundo, como se iso nos beneficiara aos cidadáns normais e correntes. Sen embargo, non damos presumido dos nosos creadores e creadoras, que no caso concreto da literatura están facendo unha literatura de moi alto nivel con recoñecementos internacionais moi potentes e cunha presencia moi forte noutras latitudes lingüísticas. O problema é que temos uns índices de lectura moi baixos e unha absoluta despreocupación política por esta cuestión. Non está na axenda política a cuestión cultural e moito menos a lectura. Queda moi bonito en campaña electoral; todos os partidos de todo o espectro político tócannos aos escritores e editores para que quedemos ben na foto. Pero despois non están para nós. Agás algunha política amiga miña, xa retirada, de enorme cultura e intelixencia, en xeral a clase política é especialmente inculta, polo tanto non teñen o libro como un dos seus intereses. (…)
– NEE: Por que considera negativo para a cultura galega o feito de que o Día das Letras Galegas sexa festivo?
– FC: Penso que desactiva a mobilización. No Día das Letras Galegas só hai un gran beneficiado do feito de que sexa festivo, que son as axencias de viaxes, que teñen un paquete marabilloso que se chama “Día de las letras gallegas”. Ao ser festivo, pillarnos en primavera e dado o moito que traballamos, é un convite a coller o coche e marchar á praia ou o monte, non para gravitar e organizarnos socialmente nunha festa arredor do libro.
Coma sempre, o modelo é o Sant Jordi Catalán, onda toda a sociedade o ten como un gran día, un día laboral, pero no que hai que destinar parte das enerxías e do tempo ao mundo do libro e do libro en catalán. Creo que a Xunta de Galicia faríanos un gran favor, xa non as editoriais ou os libreiros, senón ao país enteiro, decidindo que sexa un día de festa pero laboral.
– NEE: Precisamente o Día das Letras Galegas deste ano está dedicado a Carlos Casares, que foi director de Galaxia de 1986 a 2002. Como conmemora a editorial este acontecemento tan relevante?
– FC: O Día das Letras Galegas é crucial para as editoriais e todos facemos un esforzo terrible, no sentido positivo de actualizar as obras e sacar produtos interesantes. Obviamente cando o ano pasado recibimos a nova de que o 2017 sería para Carlos Casares a nosa ledicia foi inmensa, porque ademais de ser Carlos Casares un dos autores máis importantes da literatura galega, non se entende Casares sen Galaxia, nin Galaxia sen o traballo de Carlos Casares.
Isto implica, para nós, reactualizar toda a súa obra. Ademais vaise publicar a biografía escrita por un amigo íntimo, como é Henrique Monteagudo, así como libros que recuperan textos dispersos de Carlos Casares, xa que foi un autor moi prolífico. E a día de hoxe temos xa previstas dúas campañas de animación á lectura, nas que imos mover máis de 15.000 escolares arredor de A galiña azul. Non nos chega sen máis actualizar a Casares, temos que colocalo no seu lugar de ouro dentro da literatura galega e para nós é crucial chegar aos primeiros lectores, xa que el creou a colección Árbore.
– NEE: Falando de escribir, supoño que neste ano ou no seguinte, vostede nos dará a alegría de ter nas nosas mans un libro seu…
– FC: Fun nomeado o 26 de decembro, e ese día non escribín, pero ao día seguinte si; e onte escribín tres horas. É dicir, teño moi pouco tempo, pero o pouco que teño é tamén para escribir, porque senón eu non sería eu. Levo escribindo desde os 14 anos, que a poesía foi o consolo para a tristura que sentía porque unha compañeira de clase da que eu namorei ela de min non, pero a min serviume para descubrir que a través das palabras era capaz de explicarme. Entón, neste 2017 non haberá novidade, porque toda a miña intensidade ten que estar ao servizo da editorial Galaxia, pero sen dúbida no 2018 haberá nova novela para o público adulto.”
“Concha Murguía e Oiartzun: a irmandade en estado puro”, por Xosé Estévez
Artigo
de Xosé Estévez en Sermos Galiza:
“(…) O 11 de novembro do 2000, día de San Martiño, a Irmandade de Centros Galegos de Euskadi e as Asociacións Culturais “Daniel Castelao”, de Pasaia, e a “Rosalía de Castro”, de Baracaldo, solicitamos da Deputación Foral de Guipúzcoa e do Concello de Oiartzun a celebración dunha homenaxe a Concha Murguía. Ambas Institucións responderon afirmativa e xenerosamente da man de Luis María Bandrés, deputado de Cultura, e Xabier Iragorri, alcalde de Oiartzun. Colocouse na Casa de Cultura unha fermosa placa, conforme ca monumentalidade do lugar, en galego e éuscaro, cas seguintes verbas:”Nesta casa naceu Concha Murguía Egaña (1806-1854), nai de Manuel M. Murguía, berce do nazonalismo galego”. As dúas institucións sufragaron tódolos actos e a edición dun libro da miña autoría sobre a estirpe vasca de Manuel Murguía.
Dende aquela efeméride celebramos tódolos anos por estas datas unha homenaxe a Concha Murguía. Este ano, os días 2, 3 e 4 de febreiro, interviñemos na celebración: a concelleira de cultura de Oiartzun, Iosune Cousillas, filla de Pedro Cousillas, natural de Corme, o poeta oiartzuarra Antton Kazabon, as excelentes músicas Edurne Saizar, Oaihane Mitxelena e Haizea Lekuona, o documentalista Davide Cabaleiro, a bertsolari Ainhoa Aranburu e quen isto escribe. Participaron o grupo “Lartaun”de txistularis do pobo oiartzuarra e os gaiteiros do grupo ”Trisquele” da Casa de Galicia de Donostia. Recitáronse sete poemas de Rosalía de Castro e de dous de Antton Kazabon, en galego e éuscaro. Finalmente agasallamos a Concha Murguía cuha ofrenda floral e gozamos dun excelente refrixerio, chamado “lunch” segundo os posmodernos, doado polo Concello, pois considera que aínda segue vixente o vello refrán latino: ”Primum vivere, deinde philosophare”. (…)”
Bases do VI Concurso de Novela Curta Cidade Centenaria de Ribeira (o prazo finaliza o 23 de marzo)
Compostela: presentación de Rapsodia en negro, de Jidi Majia
“Canibalismo amábel”, artigo de Rosa Enríquez
Artigo
de Rosa Enríquez na Plataforma de Crítica Literaria A Sega:
“Deshabitar a casa, o libro de poemas de Miriam Ferradáns (Bueu, 1982), que vén de levar o Premio Francisco Añón de Poesía, ábrese cuns versos do poeta cubano José Martí. Estes concretamente: “As verdades elementais/caben nunha á de colibrí”. Coido que os escolleu con moito tino, pois quen lea o libro poderá decatarse de que si, en efecto, os versos de Martí son un anticipo da trama poética que Ferradáns desenvolve neste traballo. Certamente, estamos ante un relato tenso e intenso no que a presencia dos paxaros é constante. É coma se estas aves traducisen unha inquietante teima interna, a da propia animalización que arrodea os habitantes desa casa. “Viñeron en grupos ben organizados e chamáronlle bandadas”, podemos ler xusto despois desa cita de Martí. Con este verso sitúanos, sen contemplacións, dentro da casa. Unha vez alí, recibimos con intranquilidade esa bandada. Mais, que bandada? A dos paxaros. Chegaron e invadiron todo, porque estaba aberta. Daquela, aclara, “Ninguén os puido acusar de invadir o noso espazo”. Evidentemente o conxunto entrou nese lugar libremente, sen oposición de ningún tipo. Esta maneira de entrar e trazar unha danza devastadora non sucede en todas as casas, só nas dos pobres. Por iso a voz de Miriam murmura entre paréntese, ao final dese poema, “Din que sempre están abertas as ventás das casas dos pobres”. Ata aquí, tan só as primeiras liñas deste relato poético desgarrador, que quere situarse no centro da ferida, coma quen vive en guerra co instinto e ofrece, por tanto, a crónica do fracaso, dun intento estéril de se sobrepór ao medo e vencer: “Ás veces escoitabamos o lobo/ e trababamos na lingua ata facernos sangue/ porque algúns fluídos impiden, no instante, a palabra:/ tragas ou esganas”. As persoas que habitan ese lugar en ruínas, saben dos lobos, dos paxaros, están preparadas. E ceden: “Viñeron todos contra nós e deixámonos comer”. Entregan o que son: a súa liberdade. Estamos ante un relato tenso, insisto, que sitúa a escrita de Miriam nun punto singular e atraente: na narratividade poética, a golpe de disparos. Non hai explicacións minuciosas, nin xogos de palabras. Nada. Só a sinxeleza, a capacidade de nos saber tensar e poñer en xaque. Non temos moi claro se se trata de licántropos -aparece a figura do lobo, no papel que lle é propio ao longo da literatura, se cadra inxustamente- ou de paxaros mordedores, tampouco temos moi claro, nunha primeira lectura, se eses paxaros representan o conxunto de persoas que criminaliza a pobreza ou simplemente os comedores ávidos de miseria, que, na súa mediocridade, buscan matar para ser. Non temos nin idea, porque Miriam simplemente lanza versos, bótaos no papel, suxire. É esta suxerencia a que dispensa ese carácter seductor ao que escribe. A autora narra poemas, poetiza contos, escribe e describe, constrúe imaxes en branco e negro para nos amosar a grisalla. É clara, directa, renuncia as trampas da linguaxe. Sen esforzo nin dobrez consegue ubicarnos dentro dese espazo estraño, de ventás abertas, no medio dunha situación cruenta. “Foi un canibalismo amábel, como amar/e como amar,/ había premeditación na dentada”. Puidese ser que a fame, como amar, fose quen de incitar ao devandito canibalismo, que, en certo xeito, devén neste relato poético unha urxencia. Quen come a vida allea, que asume esa condición de alimento útil, sobrevive. (…)”
#RosalíaTe: actividades do Día de Rosalía de Castro 2017
A
Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega (AELG) disponse a conmemorar un ano máis o Día de Rosalía de Castro. O 24 de febreiro, fixado no Calendario do Libro e da Lectura como aniversario do nacemento da autora, esta entidade propón á cidadanía que agasalle un libro en galego e unha flor, alén doutras accións que contan con grande aceptación e impulso por parte da sociedade, e moi especialmente polo sector educativo, como se pode comprobar no arquivo audiovisual e de imaxes da nosa web.
Pode descargar aquí o cartel base do Día de Rosalía de Castro 2017, en formatos pdf e jpg.
Desde o profundo da voz e co seu canto radical e solidario, Rosalía de Castro mobiliza a nosa conciencia colectiva, galega e universal. A obra de Rosalía, adiantada ao seu tempo, fala tamén para a mocidade do século XXI: adáptase, camaleónica, a todos os soportes e medios de difusión tecnolóxica, en papel ou dixitais.
Actos promovidos pola AELG
Alén do acto central, que terá lugar ás 12:00 do domingo 19 de febreiro no Panteón de Galegos Ilustres, a AELG en colaboración coa súa base asociativa está organizando por todo o país lecturas públicas da obra de Rosalía de Castro.
En todos estes actos lerase o tradicional manifesto da AELG, que este ano elaborará a escritora Ledicia Costas.
***
Actos organizados por outras entidades (actualización diaria) Sigue lendo
Entrevista a Cesáreo Sánchez Iglesias en Galicia por Diante
Desde
Galicia por Diante, da Radio Galega (fotografía da Radio Galega):
“O presidente da Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega, Cesáreo Sánchez Iglesias, amosou a súa satisfacción polo calado social das celebracións arredor de Rosalía de Castro, a vixencia da escritora entre as novas xeracións e o apoio de entidades e institucións para homenaxear a autora de Follas novas. Nos Almorzos do ‘Galicia por diante’, Cesáreo Sánchez asegurou que o Día de Rosalía xa está consolidado na sociedade.
“Case 60 concellos declararon hoxe o Día de Rosalía e están a celebrar actos. Os máis novos están a facer gravacións de poemas cos seus móbiles, facendo selfies coas novas tecnoloxías que incorporan. Celebramos a Rosalía e celebramos a enorme, inmensa cultura que temos a sorte de ter os galegos.”
Sánchez Iglesias reclamou ademais que o Parlamento declare de forma oficial o 24 de febreiro o Día Escolar dedicado a Rosalía. Entre outras razóns, dixo, porque Rosalía segue sendo unha escritora actual.
“Rosalía nunca estivo tan viva e sobre todo, para ledicia nosa, para as novas xeracións. A obra de Rosalía chega até hoxe intacta. É capaz de emocionarnos como se fose algo escrito para hoxe. Porque os seus libros van ao centro de gravidade do ser humano, dese anaco de humanidade que somos os galegos.”
Para o presidente da Asociación de Escritoras e Escritores, a obra de Rosalía vai máis alá o estritamente literario.
“Rosalía foi capaz ela soa de escribir o relato fundador dos galegos. Deunos un nome e rescatounos do anonimato da historia. Deunos protagonismo a nós mesmos como parte desa historia que se está a contar. Hai moi poucos escritores capaces de transcender a propia literatura. Ela soa soporta o peso de toda unha cultura nacional.”
Cesáreo Sánchez reivindicou tamén máis presupostos para a cultura, unha consellería de Cultura segregada da de Educación e lamentou que o acceso ao Panteón de Galegos Ilustres, en San Domingos de Bonaval, non sexa libre e haxa que pedir autorización ao Arcebispado para visitalo ou organizar algún acto de homenaxe.
“Rosalía está no Panteón de Galegos Ilustres nun exilio interior doloroso. Nós agardamos que o sentido común acabe con este problema.”
Con todo, Sánchez Iglesias cre que Rosalía é unha figura capaz de unir a todos os galegos.
“Rosalía ten a capacidade de unirnos a todos arredor de sermos galegos.”
Pode escoitarse a entrevista completa aquí.
