A Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega (AELG) conmemora un ano máis o Día de Rosalía de Castro, co apoio do Centro Español de Dereitos Reprográficos (CEDRO).
Para o 23 de febreiro, data do aniversario do nacemento da autora, esta entidade propón desde 2010 á cidadanía que agasalle cun libro en galego e cunha flor ás amizades e persoas queridas, alén doutras accións que contan con grande aceptación e impulso por parte da sociedade, e moi especialmente polo sector educativo, como se pode comprobar no arquivo audiovisual e de imaxes da nosa web.
Nesta edición de 2025 Marga do Val é a persoa encargada da redacción do Manifesto da AELG, que será lido no acto central do Día de Rosalía de Castro, o sábado 22 de febreiro no Panteón de Galegos Ilustres, en Santiago de Compostela. O texto será tamén lido en todos os actos promovidos pola AELG, así como nos organizados por outras entidades que se sumen ás propostas de concellos, asociacións e centros de ensino.
O lema escollido para este 2025 é: #SaudeeTerra!
O cartel pode ser descargado en formato pdf aquí, e en png aquí.
Manifesto da Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega no Día de Rosalía de Castro 2025
SAÚDE E TERRA!
Saúde e forza, animais terrestres!
Saúde e forza, para reclamarmos o dereito de vivirmos en galego, para sermos Galiza, esa palabra que nos sinala.
Cantarte hei Galiza, na lingua galega, que así mo pediron, que así mo mandaron.
Saúde, para a lingua pola que somos e seremos na terra que camiñamos, cuberta de palabras en todas as estacións do ano, de herbas e flores, de ventos que zoan cantigas e ríos e regatos pequenos, fervedoiros de arte a remexer pelouros… Palabras que nadan mares e bican cons, furnas e puntas sinaladas… Palabras, rapaciñas do lugar, palabras, toleirona mocidade.
Saúde para a lingua!
A lingua de Nós que quere facer bárbara e que con razóns e coñecementos espurios despreza, quen deserta da lama, da area, da laxe, da curota, por un banco de plástico dourado na opereta madrileña, que confunde coa antesala das portas do Parnaso. Tristes e vellos entes literarios, de vós, nada aprenderán en Terras de deserto, e nada tendes que ofrecer, tan lonxe da forza sedutora, da innovación na palabra travestida en cabaleiro das botas azuis, trasno lúcido e único… Tristes entes, que querendo repenicar e bailar na festa ao mesmo tempo, regresan en texto traducido, agora pola IA e, sen vergoña, entran nos concursos literarios para representaren a nosa cultura.
Entes de lingua bífida, da Galicia boi de palla, que imploran coa súa vasalaxe a mercé na casa do amo, na sedución dun poder que non terán, aínda que poidan mover cada unha das dúas partes do seu músculo seccionado.
Esa casa do amo, que Rosalía de Castro nunca ocupou.
Pobre Galiza, non debes chamarte nunca española!
Saúde, para pronunciarmos Gaza.
Pola memoria de todas as Cándidas de Sobredo, sementes de vida, mártires asasinadas en Palestina.
Pola memoria de todos os meniños de manteiga, bonitos coma caraveis, asasinados en Palestina.
Pola memoria de todas as raparigas gabaxeiras e lindas, Estreliñas, asasinadas en Palestina.
Pola memoria de todas as Siñas Sinforosas, que levan as contas das mortes do lugar, asasinadas en Palestina.
Pola memoria de toda a mocidade, de todas as alboradas, asasinadas en Palestina.
Saúde, para non sermos cómplices deste xenocidio, despois de Armenia, despois de Auschwitz, despois de Rwanda…
Saúde para Nós, na Terra de Galiza, para reclamarmos o dereito de vivir en harmonía co lugar que desexamos traballar, suco vai, suco vén; onde queremos que vivan todos os outros animais e sexan libres todas as marxes coloridas.
Saúde, desde o Ortegal ao Miño, desde o Pico de Trevinca ao Aloia, desde o Careón ao Tegra.
Saúde, pola banda de Laíño, pola banda de Lestrove, por cada lugar que mediu Fontán e situou con precisión no mapa, rostro do país.
Saúde, para defendermos a paisaxe e a vida, contra os pirómanos do monte, coa voz de Pura Vázquez, contra o brazo armado do neoliberalismo máis letal, polas bestas e as vacas, polos soutos, as fragas e as carballeiras, porque aquí os muíños do vento son xigantes que nos mudan o sentido.
Saúde, para impedirmos o espolio, ese franquismo no interior da mina de Touro, toxicidade que mata, para berrarmos alto e claro: Non, Mina de Touro, Non!
Saúde, para impedirmos a destrución da terra que queremos e labramos, do país dos mil ríos, para contra todo, nun abrazo popular, de mans dadas polo Ulla, berrarmos até a Ría de Arousa, alto e claro: Altri, Non!
Porque vencerse é cousa de se tratar.
Saúde, para defendermos quen nos cura e nos atende, para reclamarmos un ensino de calidade, neste mundo onde mingou a verdade.
Saúde para Nós, e para ti, que vés de fóra, que chegas de duras travesías, agora connosco. Quero que veñas da man de Castelao, aínda que non te chames Panchito… Quero que me contamines, para ennobelar as túas palabras coas miñas e aprendermos os nomes dos paxaros, os das árbores e atoparmos a flor do xilmendro, e que cando eu che diga: come, neniña come, Ti me digas: iso é Teranga, alimento das palabras entre linguas.
Saúde, para en alegre veciñanza dicirmos: Ola, ríos, Ola, fontes, Ola, regatos pequenos, vista dos meus ollos en que sempre nos veremos…
Porque aquí, a festa facémola Nós: Arriba, toleirona mocidade! Que atruxaremos cantaremos o ala… lá!
Saúde e Terra!
Marga do Val
Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega (AELG)
#_rdc2025 #SaudeeTerra!
O Manifesto pode descargarse en formato .pdf aquí.
Actos promovidos pola AELG
Acto central. Panteón de Galegos Ilustres (San Domingos de Bonaval), Santiago de Compostela
O acto central do Día de Rosalía de Castro terá lugar o sábado 22 de febreiro, ás 12:00 horas, no Panteón de Galegos Ilustres (San Domingos de Bonaval), en Santiago de Compostela. A entrada é libre e gratuíta.
Este é o programa previsto:
Intervención do coro da Asociación Cultural e Musical Solfa.
Saúda do Presidente da AELG, Cesáreo Sánchez Iglesias.
Lectura do Manifesto da AELG en 2025, Marga do Val.
Lectura de poemas rosalianos:
– “San Lorenzo”. Pilar Astray. Asociación do Traxe Galego.
– “Unha vez tiven un cravo”. María Precedo Castro. Asociación Cultural e Musical Solfa.
– “Daquelas que cantan as pombas i as flores”. Zoe IriArte, Plataforma Ulloa Viva.
– “Has de cantar” (Fragmento). Leire Prieto Orjales e Irene Sampedro Puentes, Alumnas do IES Rosalía de Castro de Santiago de Compostela.
– “A Gaita Gallega. Resposta” (Fragmento). Xaquín Rubido Muñiz, Voceiro da Plataforma en Defensa da Ría de Arousa.
– “Silencio”. Olaia Novo, Música, ensinante e mediadora cultural.
– “Abrid´as frescas rosas”. Ana Díaz Freiría, Ecoloxistas en acción.
– “Cando penso que te fuches”. Felín Romero Lorenzo, Comunidade de Montes de Mosende (O Porriño), escritor.
– “Olvidémo-los mortos” (Fragmento). Paz Fernández Pereiro, Veciña de Mos, ensinante e activista social.
– “Xan”. Noela Vázquez Ledo e José González Alonso, Sociedade Cultural e Desportiva do Condado (SCD).
– “Tecín soia a miña tea”. Mercedes Espiño Amil, Mesa pola Normalización Lingüística (MNL), ensinante.
– “Dend´ aquí vexo un camiño”. Cristal Méndez Queizán, Música, Maga de Voz.
– “Por que”. Helena Pousa Ortega, Presidenta da Comisión pola Recuperación da Memoria Histórica do Baixo Miño, o Condado, a Louriña.
– “A xustiza pola man”. Xosé Manuel Beiras Torrado, Profesor e escritor.
– “Eu cantar cantei”. Goretti Sanmartín Rei, Alcaldesa de Santiago de Compostela.
Intervención do coro da Asociación Cultural e Musical Solfa.
Ofrenda floral
Interpretación do himno
A Coruña
En colaboración coa A. C. Alexandre Bóveda, o domingo 23 de febreiro, ás 17:00 horas, diante do Teatro Rosalía de Castro, terá lugar a lectura do Manifesto da AELG, elaborado neste 2025 por Marga do Val, por parte de Beatriz Maceda Abeleira, e unha posterior lectura pública da obra de Rosalía.
Lugo
O 21 de febreiro, ás 11:30 horas, no Parque de Rosalía de Castro (en caso de choiva, o acto tería lugar no Auditorio do Vello Cárcere), terá lugar a conmemoración do Día de Rosalía de Castro en Lugo, organizado pola AELG, coa colaboración da Área de Cultura, Turismo e Promoción da Lingua do Concello de Lugo.
O acto consistirá na lectura do Manifesto da AELG, elaborado neste 2025 por Marga do Val, a lectura pública da obra de Rosalía de Castro por alumnado do CEIP Veleiro Docampo de Castro Ribeiras de Lea e escritoras/es da cidade de Lugo, e unha ofrenda floral en homenaxe á autora.
Vigo
O sábado 22 de febreiro, ás 12:00 horas, coorganizado pola AELG e a Asociación Cultural O Castro, na Imprenta de Juan Compañel (Rúa Real nº 12) e Local da Asociación Cultural A Revolta), terá lugar a colocación da ofrenda floral na imprenta Juan Compañel, lectura do Manifesto da AELG e de poemas de Rosalía no local social da Revolta, onde se poderá tomar tamén un caldo de gloria.
Pontevedra
O sábado 22 de febreiro, ás 12:30 h., no Bar Verbena, Lucía Novas lerá o manifesto da AELG, nun acto ambientado polo colectivo O Fruto e a Serpe, onde o público está convidado a participar nun recital de micro aberto. Esta actividade terá lugar dentro das propostas do Concello de Pontevedra e o seu Servizo de Normalización Lingüística con motivo do Día de Rosalía de Castro.
Actos organizados por outras entidades
Actos da Fundación Rosalía (Padrón e Compostela)
Toda a información aquí.
Arteixo
O 23 de febreiro, ás 13:00 h., xunto ao CCC de Arteixo Manuel Murguía e diante da Filla da Figueira de Rosalía, celebrouse a Nai das nosas letras cun sinxelo acto, onde a veciñanza foi a protagonista. O acto deu comezo coa lectura por parte de Ana Hermida do Manifesto da AELG, elaborado por Marga do Val neste 2025, para continuar coas lecturas da obra rosaliana por parte de todas aquelas persoas que queiran participar.
Barreiros
Betanzos
O Carballiño
Carnota
Castrelo de Miño
Bibliotecas da Coruña
Lugo
Mugardos
Narón
Ourense
Outeiro de Rei
A Pobra do Caramiñal
Poio
Ribadeo
Ribeira
O Rosal
Santiago de Compostela. Festival Rosalía
Sargadelos (Cervo)
Vilalba
Actividades nos centros de ensino
– CEIP Os Maniños (Fene). Tal como se leva facendo desde hai anos, organizouse un pequeno recital poético na biblioteca do centro. En primeiro lugar, deuse lectura ao Manifesto da AELG; convidouse ás familias para que lean man a man con seus fillo/as; realizouse unha pequena homenaxe simbólica (este curso en forma de corazón); interpretouse unha canción personalizada e alumnado e familias participantes recibiron un libro e unha flor como recordo do día, ademais do preceptivo marcapáxinas. Pode verse máis información no blog da biblioteca do centro.
– CEIP Anexa-Lugo. Poden consultarse no blog do centro as actividades feitas con motivo do Día de Rosalía de Castro.
– CEIP Rosalía de Castro (Lugo).
– CEIP Milladoiro (Malpica). As actividades realizadas neste centro poden verse no seu blog.
– CEIP Sequelo (Marín). Compartíronse poemas de Rosalía nas redes nas asociacións de galegas e galegos do exterior e solicitouse a súa achega en forma de anacos de poemas, ou vídeos. Leuse o Manifesto da AELG, e interpretouse a Alborada, cantada polo alumnado xunto cos gaiteiros “Os de Marín”.
– CEIP Lamas de Abade (Santiago de Compostela). Fíxose unha montaxe coas fotos que mandaron as familias xunto a un dito, refrán ou verso relacionado con Rosalía, ou co lema Saúde e Terra. Tamén se elaborou un mural na entrada do colexio con todas as fotos. Máis información na páxina web do centro.
– CEIP Carlos Casares (Alxén, Salvaterra do Miño). Poden verse as actividades realizadas na páxina web do centro.
– CEIP Plurilingüe Seis do Nadal (Vigo). Fíxose referencia á actividade no blog do centro.
– CPI Virxe do Monte (Cospeito). As actividades levadas a cabo no centro poden verse no seu blog.
– CPI Ponte Carreira (Frades).
– Escola de Educación Pública Infantil Fina Casalderrey (Pontevedra). As actividades levadas a cabo poden verse no blog do centro.
– CPR A Merced (Sarria). Cada etapa educativa homenaxeou, ao seu xeito, a Rosalía de Castro. Os máis pequenos cos seus tradicionais “Poemas con chocolate”; os maiores viron algún vídeo sobre Rosalía e fixeron actividades como Kahoot, Rosco de Rosalía, etc. Ademais, na ESO elaboraron un fermoso mural na súa honra e escribiron versos nas xanelas e portas do seu corredor. Finalizaron a semana degustando un “Caldo de gloria” sobre os manteis de Rosalía de Castro.
– Colexio Plurilingüe Abrente (Pontevedra).
– IES Lamas de Castelo (Carnota). Alén de traballar nas aulas algunhas das propostas enviadas desde a AELG, fíxo un recital poético, no vestíbulo, o venres 21 de febreiro, e unha breve actuación teatral sobre Rosalía de Castro e un dos seus biógrafos, por Teatro Producións Dispersas. As actividades realizadas poden consultarse na web do centro.
– IES Fin do Camiño (Fisterra). Leváronse a cabo as seguintes actividades: mural na entrada do centro; reprodución, durante o recreo, dun audio-recital poético protagonizado por alumnado e profesorado, mediante o sistema de megafonía do centro; reprodución de poemas de Rosalía cantados por Uxía desde a megafonía do centro, no tempo previo á entrada ás clases; reparto de poemas de Rosalía e chapas deseñadas polo Departamento de EPVA e elaboradas polo Equipo de Alumnado Voluntario da Biblioteca; e lectura de poemas de Rosalía durante a reunión dun dos grupos do Club de lectura.
– IES Ánxel Fole (Lugo). Poden verse as actividades levadas a cabo no blog A fala do Fole.
– Escola Oficial de Idiomas de Pontevedra.
– EPA do Berbés (Vigo). As actividades realizadas poden verse na súa web.
Propostas da Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega para a celebración do Día de Rosalía de Castro nos centros de ensino
O lema é: #SaudeeTerra!
Para todos os centros de ensino e todos os niveis:
A. Para favorecermos a comprensión lectora do manifesto achégase o texto anotado con referencias diversas que permiten dialogar con el desde múltiples perspectivas.
B. Propoñemos a reflexión e o diálogo na aula do significado do lema, que poder tratarse a partir das seguintes cuestións:
– Que significa a palabra Saúde?
– Procurade esta palabra en diferentes frases feitas, proverbios ou ditos. Que queremos dicir cando afirmamos: O importante é ter saúde?
– Que significado ten o acto de saudar, de dar a benvida ou de dar a despedida?
– Como saudamos e que palabras empregamos? Por que se di “saúde” cando espirramos?
– Que significados ten a palabra terra? Que queremos comunicar cando dicimos “Miña terra”?
– Procurade esta palabra en diferentes frases feitas, proverbios ou ditos. Que queremos dicir cando afirmamos: En terra de lobos hai que ouvear coma eles?
– Proponse a lectura na aula para tratar estes aspectos dos poemas: “Adiós, ríos, adiós, fontes” de Cantares gallegos e “Pra Habana!” de Follas novas.
Educación Infantil e Educación Primaria e Primeiro ciclo de Educación Secundaria Obrigatoria:
A.- Propoñemos procurar información sobre Domingo Fontán, como percorreu Galiza, como a mediu para debuxala e para situar todos os lugares no mapa.
B.- Cando Rosalía de Castro naceu xa existía a Carta xeográfica de Galiza elaborada por Fontán, imaxinade que cando tiña os vosos anos quería buscar nese mapa os lugares onde vivía, por onde andaba. Convidámosvos a xogar co mapa de Galiza e a que sinaledes os nomes (topónimos) dos espazos da escritora, podedes situar os seguintes:
– Consulta na rede un espazo denominado “As pegadas de Rosalía” e sitúa lugares importantes na súa vida no mapa, tamén de cando xa foi moito máis maior ca vós.
– Agora tratade de procurar no mapa os lugares importantes da vosa vida: lugar de nacemento, onde vivides, por onde andades.
– Agora podedes buscar nalgúns poemas nomes de lugares (topónimos) e sinalardes no mapa as palabras que formarían parte da toponimia literaria de Rosalía de Castro. Podedes localizalos nestes poemas: “Nosa Señora da Barca”, “Campanas de Bastabales”, “Pasa río, pasa río”, e “Como chove miudiño”, todos eles de Cantares Gallegos.
– Para estas actividades empregade diferentes lapis de cores.
C.- Agora anímovos a que nos acheguemos aos ríos, aos vosos e aos de Rosalía de Castro. A autora de En las orillas del Sar, puido dar moitos paseos polos ríos Sar e Sarela, buscade información sobre estes ríos:
– Onde nacen, por onde pasan, onde rematan as súas augas.
– Fixádevos se son afluentes dalgún outro río e de que outros ríos reciben augas. Onde desembocan?
– Trazade sobre un mapa o curso do río Sar e do río Sarela.
– Agora xa sabedes: as augas do Sarela, van dar ao Sar, as do Sar, van dar ao río Ulla e as do Ulla van dar a Ría da Arousa. Trazade agora o curso do río Ulla.
– Que comarcas galegas atravesan estes ríos?
– Agora procurade información sobre os ríos e regatos que hai no lugar onde vivides: onde nacen, onde rematan as súas augas e fixádevos se mudan de nome nalgún momento.
D.- Preguntade nas vosas casas, á veciñanza, ao profesorado e recollede información sobre a mina de Touro e a empresa Altri, situádeas no mapa. Compartide a información na aula.
E.- Agora situade no mapa a Ría da Arousa, coas súas vilas e cidades máis importantes. Buscade información do lugar sobre:
– Os traballos das persoas relacionados co mar.
– Os traballos das persoas relacionados coa agricultura.
– Os traballos das persoas relacionados coas industrias e empresas da zona.
– Credes que na Ría da Arousa é importante o turismo?
F.- Que reivindican as seguintes asociacións:
– Plataforma Veciñal Mina Touro- O Pino NON.
– Plataforma Veciñal Ulloa Viva.
– Plataforma en Defensa da Ría de Arousa.
Debatede na aula: Podería verse moi afectada a Ría de Arousa pola contaminación?
Segundo ciclo de Educación Secundaria Obrigatoria e Bacharelato:
Todas as actividades propostas anteriormente serven tamén para esta etapa, engadimos outra máis relacionadas coa historia da literatura a partir do manifesto “Saúde e Terra!”.
A.- Procurade os nomes das autoras e autores aos que se fai referencia no texto, indicade a que etapa histórica e literaria pertencen, desde a Idade Media até a actualidade.
B.- No texto hai referencias ao manifesto “Máis alá” de Manuel Antonio e Álvaro Cebreiro, localizade este texto , lédeo na aula e tratade os seguintes temas:
– A quen se critica en relación co idioma?
– Que se quere dicir coas palabras “opereta madrileña”?
– Quen son os vellos?
– Quen son os devanceiros?
– Hai algunha relación entre os dous manifestos?
– Hai algunha referencia a Rosalía de Castro?
– Por que se di no manifesto “Saúde e Terra!” que Rosalía de Castro nunca ocupou a casa do amo?
C.- No manifesto “Saúde e Terra!” aparecen referenciadas obras de Pura Vázquez, María Xosé Queizán e de Xela Arias, investigade se estas autoras escribiron algunha obra sobre ou dedicado a Rosalía de Castro.
D.- Busca información sobre a obra: Daquelas que cantan (libro+CD) –Rosalía na palabra de once escritoras galegas, e contestade:
– Quen son as autoras que participan no libro?
– Achega algunha das súas obras e establece unha orde cronolóxica relacionada coa publicación dos seus libros.
E.- María Reimóndez tamén escribiu un manifesto para celebrar o Día de Rosalía pola AELG, localizade o texto na rede e contestade:
– Que quere dicir a sigla AELG? Cal é a súa orixe e cales os seus obxectivos?
– Cal era o lema do manifesto de María Reimóndez?
F.- Sobre Palestina e a súa relación coa poesía galega procurade información sobre os seguintes libros:
– VV.AA: Intifada. Ofrenda dos poetas galegos, Fundación Araguaney, 2003.
– VV.AA: Cantos de dor e liberdade. Voces galegas por Palestina, Editorial Tempo Galiza, 2024.
– Quen son as voces participan en cada libro?
– Buscade e lede os poemas de Luísa Villalta e de Xela Arias incluídos no primeiro libro.
– Lede os relatos de Rafael Dieste e de Castelao aos que se fai referencia no manifesto, por que pensades que a autora os relacionaou con Palestina?
– Quen foron os Mártires de Sobredo? Por que aconteceron estes feitos? Que reivindicaba o agrarismo en relación coa terra?
– Lede o poema de Ramón Cabanillas, “Sobredo”. Podedes atopar aquí máis información: https://axendacultural.aelg.gal/2022/11/28/desde-a-aelg-animamos-a-lectura-do-poema-de-ramon-cabanillas-dedicado-a-loita-de-sobredo-no-seu-100-aniversario/
– Poderíase estabelecer unha relación entre a protagonista do poema de Rosalía de Castro, “A xustiza pola man” de Follas Novas e Cándida Rodríguez González, a mártir de Sobredo?
– Que relación ten a loita Palestina coa Terra?
G.- Procurade información sobre os xenocidios sufridos en Armenia, en Auschwitz e en Rwanda. Debatede na aula sobre a realidade do xenocidio palestino.
H.- Rosalía de Castro naceu en 1937 e faleceu en 1885, tiña nove anos cando se produciu a Revolución de 1846 que rematou co fusilamento dos que se coñecen como Mártires de Carral. Procurade información sobre este feito e sinalade nun mapa todos os lugares significativos da sublevación.
I.- Sinala nun mapa todos os topónimos aos que se fai referencia no manifesto.
SAÚDE E TERRA!
Saúde e forza, animais terrestres!
Saúde e forza, para reclamarmos o dereito de vivirmos en galego, para sermos Galiza, esa palabra que nos sinala1.
Cantarte hei Galiza, na lingua galega, que así mo pediron, que así mo mandaron2.
Saúde, para a lingua pola que somos e seremos na terra que camiñamos, cuberta de palabras en todas as estacións do ano, de herbas e flores, de ventos que zoan cantigas e ríos e regatos pequenos, fervedoiros de arte a remexer pelouros… Palabras que nadan mares e bican cons, furnas e puntas sinaladas… Palabras, rapaciñas do lugar, palabras, toleirona mocidade.
Saúde para a lingua!
A lingua de Nós que quere facer bárbara e que con razóns e coñecementos espurios despreza, quen deserta da lama, da area, da laxe, da curota, por un banco de plástico dourado na opereta madrileña3, que confunde coa antesala das portas do Parnaso4. Tristes e vellos entes literarios, de vós, nada aprenderán en Terras de deserto, e nada tendes que ofrecer, tan lonxe da forza sedutora, da innovación na palabra travestida en cabaleiro das botas azuis5, trasno lúcido e único… Tristes entes, que querendo repenicar e bailar na festa ao mesmo tempo, regresan en texto traducido, agora pola IA e, sen vergoña, entran nos concursos literarios para representaren a nosa cultura.
Entes de lingua bífida, da Galicia boi de palla6, que imploran coa súa vasalaxe a mercé na casa do amo7, na sedución dun poder que non terán, aínda que poidan mover cada unha das dúas partes do seu músculo seccionado.
Esa casa do amo, que Rosalía de Castro nunca ocupou.
Pobre Galiza, non debes chamarte nunca española!8
Saúde, para pronunciarmos Gaza.
Pola memoria de todas as Cándidas de Sobredo9, sementes de vida, mártires asasinadas en Palestina.
Pola memoria de todos os meniños de manteiga, bonitos coma caraveis10, asasinados en Palestina.
Pola memoria de todas as raparigas gabaxeiras e lindas, Estreliñas11, asasinadas en Palestina.
Pola memoria de todas as Siñas Sinforosas12, que levan as contas das mortes do lugar, asasinadas en Palestina.
Pola memoria de toda a mocidade, de todas as alboradas, asasinadas en Palestina
Saúde, para non sermos cómplices deste xenocidio, despois de Armenia, despois de Auschwitz, despois de Rwanda…
Saúde para Nós, na Terra de Galiza, para reclamarmos o dereito de vivir en harmonía co lugar que desexamos traballar, suco vai, suco vén13; onde queremos que vivan todos os outros animais e sexan libres todas as marxes coloridas.
Saúde, desde o Ortegal ao Miño14, desde o Pico de Trevinca ao Aloia, desde o Careón15 ao Tegra,
Saúde, pola banda de Laiño, pola banda de Lestrove16, por cada lugar que mediu Fontán17 e situou con precisión no mapa, rostro do país.
Saúde, para defendermos a paisaxe e a vida, contra os pirómanos do monte, coa voz de Pura Vázquez18, contra o brazo armado do neoliberalismo máis letal, polas bestas e as vacas, polos soutos, as fragas e as carballeiras, porque aquí os muíños do vento19 son xigantes que nos mudan o sentido.
Saúde, para impedirmos o espolio, ese franquismo no interior da mina de Touro, toxicidade que mata, para berrarmos alto e claro: Non, Mina de Touro, Non!20
Saúde, para impedirmos a destrución da terra que queremos e labramos, do país dos mil ríos21, para contra todo, nun
abrazo popular, de mans dadas polo Ulla, berrarmos até a Ría de Arousa22, alto e claro: Altri, Non!23
Porque vencerse é cousa de se tratar24.
Saúde, para defendermos quen nos cura e nos atende, para reclamarmos un ensino de calidade, neste mundo onde mingou a verdade25.
Saúde para Nós, e para ti, que vés de fóra, que chegas de duras travesías, agora connosco. Quero que veñas da man de Castelao26, aínda que non te chames Panchito… Quero que me contamines, para ennobelar as túas palabras coas miñas e aprendermos os nomes dos paxaros, os das árbores e atoparmos a flor do xilmendro27, e que cando eu che diga: come, neniña come, Ti me digas: iso é Teranga28, alimento das palabras entre linguas.
Saúde, para en alegre veciñanza dicirmos: Ola, ríos, Ola, fontes, Ola, regatos pequenos, vista dos meus ollos en que sempre nos veremos29…
Porque aquí, a festa facémola Nós: Arriba, toleirona mocidade! Que atruxaremos cantaremos o ala… lá30!
Saúde e Terra!31
1 Luísa Villalta, “Galiza, esa palabra”, columna publicada no semanario A Nosa Terra, nº 1093 (don 31 de xullo ao 3 de setembro de 2003). Recollido en Libro das columnas, A Nosa Terra, 2005 e Editorial Galaxia, 2024.
2 Rosalía de Castro, “Has de cantar”, Cantares gallegos, 1863.
3 Manifesto “Máis alá” de Manuel Antonio e Álvaro Cebreiro, 1922.
4 Rosalía de Castro, “Prólogo”, Cantares gallegos, 1863.
5 Rosalía de Castro, El caballero de las botas azules, Cuento extraño, 1867.
6 Xoan Manuel Pintos, “Ou, Galicia, Galicia boi de palla” en A gaita gallega, 1853.
7 María Reimóndez: A casa do amo. Unha análise do discurso colonial e racista na literatura galega, Edicións Xerais, 2024.
8 Rosalía de Castro, “A GAITA GALLEGA. Resposta”, Cantares gallegos,1963.
9 Cándida Rodríguez González, Mártir de Sobredo, asasinada o 28 de novembro de 1922 na protesta veciñal agrarista de Sobredo (Guillarei-Tui), fito da loita antiforal.
10A. D. R. Castelao, “Era un meniño de manteiga…”, Cousas, 1926.
11R. Dieste, “Na morte de Estreliña”, Dos arquivos do trasno, 1926.
12A. D. R. Castelao, “Todos canto sabían algo da historia da vila”, Cousas, 1926.
13Xosé María Díaz Castro, “Penélope”, Nimbos, 1961.
14R. Cabanillas, “Himno de Acción Gallega”, Da terra asoballada,1917.
15 Lorenzo Varela, “Ofrenda a los franceses”, Correo literario, (1-X-1944); número especial da revista de Bos Aires dedicado á liberación de Francia da Alemaña nazi. Lorenzo Varela desde o seu exilio escribe este poema en que lle regala aos franceses, unha palabra, o topónimo Cairón (Monte Careón), símbolo da súa infancia.
16Rosalía de Castro, “Como chove miudiño”, Cantares gallegos, 1863.
17 Domingo Fontán Rodríguez, (Portas, 1788- Cuntis, 1866), ilustrado galego, autor da Carta xeométrica de Galicia, un mapa físico de Galiza. Traballo que realizou desde 1817 a 1834, utilizando métodos científicos e medicións matemáticas, foi o primeiro mapa topográfico e trigonométrico da Península Ibérica.
18Pura Vázquez, “Ós pirómanos do monte”, Desmemoriado río, Espiral Maior, 1997. Pode encontrarse o poema na revista Festa da palabra silenciada, núm. 22, 2006.
19Rede Galega Stop Eólicos (RGSE).
20Plataforma Veciñal Mina Touro- O Pino NON.
21R. Otero Pedraio, Os país dos mil ríos, Edt. Castrelos, 1977.
22Plataforma en Defensa da Ría de Arousa.
23Plataforma Veciñal Ulloa Viva.
24Xela Arias, “Vencerse é cousa de se tratar”, Intempériome, Espiral Maior, 2003.
25“Porque no mundo menguou a verdade”, cantiga de escarnio do trobador e clérigo do século XIII, Airas Nunes.
26María Xosé Queizán, “Bueno Barato”, Fóra de min, Sons Galicia, 1994.
27Rosalía de Castro, “Miña Santa Margarida”, Cantares gallegos, 1863.
28Beatriz Maceda, Teranga, Edicións Xerais, 2024.
29Rosalía de Castro, “Adiós ríos, adiós fontes”, Cantares gallegos, 1863.
30Rosalía de Castro, “Alborada”, Cantares gallegos, 1863.
31Saúdo empregado como acollemento ou despedida polas Irmandades da Fala. Frase coa que remata a editorial do primeiro número da revista Nós.
A documentación gráfica xerada por estas actividades será compartida nas correspondentes redes ou medios de difusión do centro educativo, arredor do 23 de febreiro, ou ese mesmo día, coa etiqueta #SaudeeTerra! e #_rdc2025. A AELG comprométese a colaborar na difusión da mesma a través da súa web e redes sociais, para o que agradecemos que se envíe noticia das actividades ao correo oficina@aelg.org. A este mesmo correo podedes comunicarnos a vosa intención de participar nesta iniciativa ou noutras coas que o voso centro celebre o Día de Rosalía 2025, para a irmos facendo constar na nosa web: https://www.aelg.gal/actividades/dia-de-rosalia-de-castro/2025/2/22/dia-de-rosalia-de-castro-2025
Desde a AELG, convidamos á comunidade educativa a que se implique de forma activa nesta festa que celebra o nome e a obra da poeta maior de Galicia, chave mestra da nosa literatura e da nosa conciencia como pobo.
#_rdc2025 #SaudeeTerra!. O Día de Rosalía de Castro nas redes sociais
– Facebook
– Instagram
– Twitter
Proposta da AELG para levar unha moción aos plenos dos Concellos para declararen o 23 de febreiro como Día de Rosalía de Castro
A AELG vén impulsando desde 2011 esta iniciativa. Xa aprobaron a moción os seguintes concellos:
A Coruña, A Estrada, A Guarda, A Pobra do Brollón, A Rúa de Valdeorras, Allariz, Ames, Arteixo, Baiona, Barreiros, Bergondo, Betanzos, Bueu, Burela, Cambados, Cambre, Carballo, Carnota, Cedeira, Cee, Cerceda, Chantada, Entrimo, Fisterra, Foz, Lalín, Lobeira, Melide, Miño, Muros, Narón, O Rosal, Ourense, Padrón, Poio, Ponteareas, Pontedeume, Pontevedra, Porto do Son, Ramirás, Redondela, Rianxo, Ribeira, Riotorto, Rodeiro, Rois, Sada, San Sadurniño, Santa Comba, Santiago de Compostela, Silleda, Teo, Tomiño, Tui, Valdoviño, Vigo, Vilasantar e Xermade. Sumáronse tamén as Deputacións da Coruña, Lugo e Pontevedra.
A AELG continuou a facer chegar aos plenos unha moción neste sentido solicitándolles que recollan esta celebración nas súas programacións culturais.
