Desde
a Televisión de Galicia:
“Emma Pedreira. Escritora. Besta do seu sangue acaba de recibir o Premio Xerais de Novela 2018. A novela propón unha revisión de xénero da figura e do mito de Blanco Romasanta. Antídoto gañou o Premio do Concello de Vilalba e Bibliópatas e fobólogos o Premio da Crítica 2017. A entrevista pode verse aquí.”
Arquivo da categoría: Entrevistas
Xoán Carlos García Porral: “Os alcumes ou a microtoponimia son básicos para manter a historia das comunidades rurais”
Entrevista
a Xoán Carlos García Porral en Praza:
“(…) – Praza (P): É pouco o que sabemos sobre os alcumes? Están suficientemente estudados?
– Xoán Carlos García Porral (XCGP): Traballamos moito sobre lendas ou topónimos e se cadra adóitase traballar menos sobre os alcumes. Seguramente porque é algo que ves moi próximo: eu vivo nunha aldea e ves que a xente é tratada moitas veces polo alcume. Pero cando paras a pensar sobre o significado dese alcume, a carga emocional que hai detrás, ou o que implica de relación cos seus antepasados, ves que é un tema ao que hai que prestar máis atención. E, ademais, hai que tentar que non se perda: non se trata de ser alcumadores, de poñerlle un novo alcume a un veciño que chega novo, pero cando menos tentar que non se esquezan os que hai. Nos anos 30 do pasado século houbo un traballo en Vilanova dos Infantes que recolleu uns 500 alcumes que se empregaban na zona. Recentemente, 90 anos despois, outro investigador de Vilanova atopou que xa se perdera unha parte importante deses 500.
– P: Nos últimos anos investigaches moito sobre outros fenómenos, coma as lendas de tradición oral ou a microtoponimia. Hai que traballar para evitar que se perda esta riqueza lingüística e social?
– XCGP: Si. Certamente os alcumes danlle identidade ás comunidades rurais, pero tamén está o tema da microtoponimia, nomes que funcionan como auténticas máquinas do tempo, que nos trasladan a un tempo pasado. A través da microtoponimia pódense recoller cantidade de lendas, de anécdotas, a historia mesma da aldea, que está gardada nese topónimo. Pero cando ese microtopónimo desaparece, alá vai todo iso, igual que cando morre unha persoa maior. Está sucedendo dende hai anos, por exemplo, coas concentracións parcelarias: ao facer fincas moito máis grandes, todos aqueles recunchos que tiñan o seu nome, acaban perdéndose.
– P: Neste proceso afecta moito o despoboamento do rural, a urbanización e a migración interna da poboación a vilas e cidades?
– XCGP: O proceso de urbanización claro que afecta. Hoxe en día hai máis diferenza cultural entre un avó e o seu neto, aínda que vivan na mesma casa, que entre o neto e un rapaz da súa idade que vive en Manhattan. Tecnoloxicamente están máis conectados e viven nunha cultura máis horizontal, e pola contra o rapaz xa non comprende as referencias microtoponímicas e lendarias que utiliza o seu avó, esa sabedoría que garda a xente maior, precisamente, ese coñecemento da tradición oral, popular, de sempre. (…)”
Pantallas, libro de poemas de Celia Parra
Desde
o Zig-zag da Televisión de Galicia:
“”Pantallas é un universo futurista, unha distopía ambientada nun futuro moi afastado, pero que ten o seu reflexo na sociedade actual, é un espello”.
“O principal foi reflexionar sobre como a imaxe e o uso que facemos dela, e as redes sociais e o uso que facemos delas, moldean a nosa forma de comunicarnos e de autorrepresentarnos e crear a nosa identidade”.
A entrevista pode verse aquí.”
Manuel Esteban: “O que fai calquera novelista é construír cabalos de madeira nos que van agochadas aquelas cousas que nos proen por dentro”
Desde
Xerais:
“Televigo emitiu unha entrevista con Manuel Esteban sobre a novela: O meu nome é Ninguén. A entrevista pode verse nesta ligazón, a partir do minuto 16´.”
Ledicia Costas: “Este é un libro do que pode gozar calquera tipo de público”
Desde
Xerais:
“Televigo emitiu unha entrevista con Ledicia Costas sobre o libro: A balada dos unicornios, ilustrado por Mónica Armiño e gañador do Premio Lazarillo 2017. O libro foi publicado por Xerais na colección infantil e xuvenil Camaleón. A entrevista pode verse nesta ligazón, a partir do minuto 17´.”
“Rachar a débeda con Francisco Carballo”
Entrevista
a Santiago Prol en Sermos Galiza:
“Medio cento de persoas participaron no roteiro cultural pola vila de Maceda para percorreren os lugares de Francisco Carballo cando se van facer catro anos do seu falecemento.
O punto de partida foi a cafetaría Castillo, onde o escritor, presbítero, teólogo e historiador Francisco Carballo (Maceda, 1925-Salamanca, 2014), un dos máis entusiastas impulsores de Sermos Galiza, facía parte dun faladoiro cada vez que regresaba ao seu lugar de orixe. “Alí sempre quedaba Carballo coa xente de Maceda, xuntábase con quen tiña vínculos con el”, explica, en conversa con este medio, Santiago Prol, impulsor da Asociación Amigos de Francisco Carballo, entidade que organiza os roteiros na súa lembranza. O último tivo lugar o sábado, día 20, na vila de Maceda.
Máis tarde o medio cento de persoas que quixo honrar Carballo visitou o Museo do Médico Rural, “aínda non está aberto, mais permitíronnos a visita por deferencia e alí lembramos como os médicos de hai setenta ou cen anos ían en besta desde Maceda até aldeas como a de Celeirón, de onde el era natural. Agora a xente vén ao centro médico pero antes os facultativos tiñan un trato máis humano e directo cos pacientes”.
A Biblioteca Pública Francisco Carballo foi outro dos epicentros do roteiro. Ademais de contar coa biblioteca particular que o propio homenaxeado doou ao concello, abeira un espazo dedicado a el con todos os seus libros e con imaxes e cartaces que lembran a súa traxectoria.
Un blog que recolle a traxectoria de Carballo
“Tamén aproveitamos para impulsar a bitácora da asociación, que suma 170 achegas nos dous anos que ten de vida”, afirma Prol, “Carballo dá moita cancha porque era teólogo, xornalista, historiador, facía recensións de libros constantemente e produciu unha cantidade enorme de artigos e publicacións”. As últimas entradas versan sobre o roteiro; sobre Castelao, coincidindo coa chegada do cadro A derradeira leición do mestre a Galiza, e sobre o libro Conversas con Francisco Carballo, do xornalista Xan Carballa e de Santiago Prol e editado en A Nosa Terra.
“Francisco Carballo escribira unhas memorias que non chegara a publicar. Titulábanse Na fronteira do eclesial e no corazón do debate social pero, finalmente, decidírase por facer o libro de conversas. Aínda así hai aspectos das memorias que non saíron no libro e que publicaremos no blog”, sinala o impulsor da asociación.
Outro dos contidos máis esperados é a entrevista da xornalista Tareixa Navaza a Francisco Carballo emitida na TVE. Conversa que se proxectou o sábado no roteiro por Maceda, onde se xuntaron antigos alumnos, teólogos, curas, ex curas, amigas e amigos e familiares.
Unha figura brillante
Santiago Prol lembra a volta de Carballo a Galiza, “hai que ter en conta que cando vén de Salamanca era reitor do Teologado, estaba na cúpula máxima dos Paúles a nivel Estado. Propóñenlle ser bispo, mais prefire vir a Vigo e romper con todo iso”. O punto de inflexión, afirma Prol, foi un Terra e Tempo, editada pola Unión do Povo Galego. “Estando en Trastévere (Roma), deu cun Terra e Tempo e iluminóuselle o cerebro. Viu que existía xente organizada no mundo do nacionalismo, ao redor da UPG e da AN-PG, e en 1973 marchou a Sobrado dos Monxes para pensar e foi cando tomou a decisión drástica: ir para Vigo”, engade.
Por que Vigo? Vigo era “a cidade onde se cocía todo na Galiza”, di Prol. Foi alí onde “revolucionou a Cultural de Vigo” e en 1979, por iniciativa de Francisco Rodríguez, concorre na candidatura do BN-PG ao Senado, “iso para a Igrexa foi o no va más”. “Aí empeza un Carballo que despois fai moitas máis cousas, o Carballo que crea esa especie de escola de historiadores e que considera fundamental crear a nosa propia historia desde Galiza”.
Falta de recoñecemento
O membro da asociación amigos lamenta que “a Galiza oficial” ignore Carballo. “Morre en 2014 e seguimos esperando a que a Galiza oficial dea, cando menos, un pésame, ou un agradecemento polos servizos prestados ao país. Ninguén o fixo”, denuncia. Coa “Galiza oficial” refírese ás institucións políticas e universitarias. “Loitamos durante anos polo recoñecemento de Carballo como doutor honoris causa da Universidade de Vigo, mesmo estando el en vida, mais seguimos sen conseguilo”, agrega, “o país ten unha débeda con Carballo e mesmo o nacionalismo debería ter máis xestos con el”.
A asociación, modesta, intenta manter vivo o legado e a memoria de Carballo, un home que, malia non se considerar creador, “escribiu toda a vida, ensaios e columnas de tipo político e histórico”, salienta Prol. Os seus referentes: o padre Sarmiento, Bóveda e Castelao.”
Pilar García Negro: “No teatro de Manuel María hai unha vontade de pedagoxía social moi importante”
Entrevista
de María Obelleiro a Pilar García Negro en Sermos Galiza:
“María Pilar García Negro (Lugo, 1953) vén de recoller nun volume editado pola Fundación Manuel María as 33 obras de teatro que deixou o prolífico escritor. Ademais, a profesora da Universidade da Coruña (UDC) e escritora vén de ser recoñecida co diploma ad honorem no marco da XVII Asemblea da Asociación de Mulleres Investigadoras e Tecnólogas (AMIT) polos seus estudos sobre Rosalía de Castro e pola súa traxectoria feminista. Conversamos con ela ao respecto. Eis un extracto da entrevista, publicada no número 318 de Sermos Galiza.
– Sermos Galiza (SG): O libro recolle un total de 33 obras, algunhas das cales resultan inéditas e sorprendentes. A que responde a súa edición?
– Pilar García Negro (PGN): Do ponto de vista persoal era xa un vello compromiso meu, neste caso coa Fundación Manuel María, que mantén non unha memoria ritual do noso grande escritor, senón unha memoria viva, perseverante e con moitas actividades. En 2005 celebramos na UDC, con colaboración directa da fundación e coa organización da AS-PG, o Congreso Manuel María, e no programa houbo dúas palestras dedicadas ao teatro, a de Henrique Rabuñal –que está recollida nesta obra– e a miña. Arrinca de aí, como mínimo, a idea de preparar esta edición. Eu tiña un ponto de partida valiosísimo, que é o traballo de Camilo Gómez Torres, o grande investigador da obra total de Manuel María e é autor dunha tese de doutoramento sobre o escritor.
Aparecen citadas dúas obras que non demos atopado, dos anos sesenta. Non desistimos de que poidan aparecer. É unha produción amplísima, 33 obras, un abano temático e estilístico variadísimo, así que a satisfacción é grande por poder incrementar a obra dun escritor proteico, poliédrico, con amplísima dedicación a todos os xéneros literarios e con tantísimo servizo á cultura galega no seu conxunto. Por iso, o primeiro que afirmo é que nace un dramaturgo para a literatura e a escena galega.
– SG: Precisamente, nos seus estudos sobre o autor demostra que non é amador, senón un dramaturgo de pleno dereito malia que a súa obra teatral non fose o suficientemente divulgada.
– PGN: Exactamente, porque se privilexiou a súa amplísima e constante dedicación á poesía, mais aquí podemos comprobar a escrita teatral desde 1957 até 2001. Facémolo apoiándonos nas súas proprias declaracións, que pasaban por afirmar que para el o teatro era unha das actividades literarias que lle producían máis pracer.
– SG: Destacan os seus autos, un subxénero que Manuel María modernizou e adaptou dun xeito renovador ás necesidades da épica galega e da lírica galega como nación, segundo ten explicado vostede.
– PGN: Aí cómpre lembrarmos en primeiro lugar o significativo de títulos como Auto do mariñeiro, Auto do labrego, Auto da costureira, que son a socioloxía laboral galega, a clase traballadora galega absolutamente predominante até hai pouco tempo. Vai aparecer tamén a loita obreira, os conflitos de Vigo e Ferrol de comezos dos anos setenta, nunha historia sindical e de mobilización social galega enorme que non existiu na historiografía española. Aí hai unha redefinición da épica e do auto tradicional, un xénero de amplísimo tratamento do denominado ‘Siglo de Oro’ da literatura española e mais da literatura portuguesa, mais nun sentido estabilizador e rendendo un servizo cerrado e dogmático á xerarquía católica, unha pedagoxía social conservadora e bloqueante de calquera protesta social. Aquí Manuel María a esa modalidade teatral dálle a volta, como tamén o fixeron no seu tempo Rosalía de Castro ou Castelao coa épica do pobo galego. Esa é toda unha veta interesantísima da tradición literaria galega. Na lírica tamén, porque hai no comezo un teatro poético, un entrecruzamento de xéneros literarios e outras moitas opcións temático-estilísticas. Hai unha auténtica construción da historia de Galiza, a través da ficción teatral en tempos onde non existían manuais da historia de Galiza. E unha componente didáctica e de pedagoxía social moi importante. (…)”
Antonio García Teijeiro: “A poesía debe entrar nas aulas, nas casas… sempre en voz alta”
Ana Romaní: “Falar desde ese lugar de servizo público é un trazo diferencial”
Entrevista
de Laura R. Cuba a Ana Romaní en Adiante.gal:
“(…) – Adiante (A): O espazo [Diario Cultural] tivo un compromiso social moi firme. Que imaxe da cultura galega se deu desde o programa? Hai risco de caer en estereotipos neste labor?
– Ana Romaní (AR): O risco do estereotipo, do lugar común e da conformación dun único discurso existe sempre e hai que estar sempre moi pendente de non caer niso. Creo que o contexto do Diario Cultural é moi relevante. É un espazo cultural nun medio público. Iso xa é un marco que obriga a respectar unha lei que di que cómpre unha defensa do idioma. Nós soubemos sempre que eramos un espazo de servizo público. Iso implica un discurso de pluralidade. Escasamente dogmático e sempre interrogante, interaccionante co que acontece. Falar desde ese lugar de servizo público é un trazo diferencial.
– A: Alén de traballar nun axente cultural versátil, tamén es académica. Este ámbito é frecuentemente sinalado polo inmobilismo cultural. Pode o teu ingreso supor un vento fresco desde dentro da institución?
– AR: Con respecto ao da academia, aínda non entrei. Efectivamente, xa teño un pé dentro. Foi unha decisión complicada e difícil. Xa o teño dito nalgunha ocasión, non son persoa de institucións. Son estruturas ás que non son moi dada. Vaia por diante, eu agradezo moito a consideración dos membros da Academia, mais resultoume difícil. Non obstante, ao mesmo tempo considero que as institucións culturais son necesarias. O país necesita de institucións culturais permeábeis que se fagan cargo das súas urxencias sociais e culturais. Nese sentido, iso comprométeme no senso en que todas e todos por activa e pasiva somos responsábeis de como se desenvolve o sistema. Descoñezo a institución por dentro, non sei como é, que dinámicas establece, como se traballa dentro, que se pode facer… Tentarei ser honesta comigo mesma. (…)
– A: Ao longo destes anos, pensas que este abandono da cuestión social acusouse moito na área de cultura?
– AR: Eu podo explicar o que vivín desde o Diario Cultural. Nós fixemos un exercicio de resistencia. O programa foi pasando por moitas épocas, foi reinventándose e reformulándose constantemente en función tamén dos recursos dos que dispuña. Estes foron reducíndose e minguando co paso dos anos. Ás veces é moi difícil desenvolver un traballo cultural cunha merma de espazo, medios e recursos. Nós desenvolvemos o traballo nesas circunstancias, e tamén é certo que cando hai que aplicar recortes por cuestións de orzamento, a cultura é dos primeiros sectores en se resentir. (…)
– A: Desde a organización do premio valoraron o teu compromiso social, que tamén se filtra a través do teu compromiso feminista. A cultura, a música e o propio xornalismo son territorios moi masculinizados.
– AR: Unha cousa é a participación das mulleres nos distintos ámbitos sociais, que é unha cuestión de xustiza social e equidade. Outra cuestión, a que me interesa, é o feminismo, que o concibo como un proxecto emancipador, de construción de futuro e de alternativa social. Interésame e alimento ilusionada e con expectativas os cambios que os feminismos e as feministas poidan introducir nos distintos ámbitos da vida. Iso é o que máis me interesa. Estamos nun sistema que ten uns mecanismos que funcionan dunha determinada maneira. Ten unhas normas, uns códigos no simbólico, no cotián… que é o sistema patriarcal que eu cuestiono. A min paréceme que é un sistema que se reactiva reformulado con outras aparencias constantemente. Eu creo que, nese senso, hai que estar moi vixiantes e moi atentas porque obviamente hai moitos avances, aí está o 8M do ano pasado, mais hai unha reactivación do sistema reformulado baixo outra aparencia mais que segue aí. Por exemplo, os asasinatos das mulleres é unha fenda social. Cada asasinato abre un abismo social que nos implica a todas e todos. É unha fenda na nosa liberdade e dignidade colectiva como sociedade. É un estado de agresión constante no que vivimos desde o simbólico e xa non só nas violencias e agresións. Estamos vivindo nunha especie de disfunción, porque por un lado temos os discursos de corrección mais por outro lado é un territorio de barbarie. (…)”
Ledicia Costas: “O que precisa a rapazada son lentes violeta”
Desde Brétemas, de Manuel Bragado:
“Recollo para arquivo o texto da conversa que mantiven con Ledicia Costas, publicada na revista Luzes 60. (…)
– Luzes (L): A literatura galega, até agora, foi eminentemente masculina, cando non abertamente misóxina?
– Ledicia Costas (LC): Foi así, pero iso está cambiando. Con todo, sei que hai persoas, mesmo do eido da crítica ás que lles custa aceptar que as mulleres teñen un papel decisivo na literatura galega actual. Non se entendería sen o que representamos as mulleres escritoras, sería unha visión parcial do sistema literario. Moitas persoas da crítica en Galicia deberían facer algo de autocrítica neste sentido e darlle unha volta aos seus prexuízos.
– L: Iniciativas recentes como a revista Criaturas ou a plataforma crítica A Sega están ofrecendo unha ollada feminista e ispen eses prexuízos.
– LC: É necesario poñer esta perspectiva machista en cuestión porque fai moito dano, un dano brutal tanto para as mulleres escritoras como para o conxunto do sistema literario, xa que están dando unha visión deturpada do seu funcionamento e do papel das mulleres na literatura e na sociedade.
– L: Outro dos teus temas que frecuentas é o da morte, o que pode parecer aínda máis relevante en obras dirixidas ao público infantil onde ate agora foi un tema tabú.
– LC: Con respecto ao tema de romper tabús para min foi algo importante. Ninguén nos prepara para a dor que provocan as rupturas sentimentais, a dor do desamor, nin para a dor que produce a morte. A dor da perda en ambos os dous casos. Esa cuestión é importante tratala na literatura. Iso era o que tiña na cabeza cando escribín Escarlatina, dende a irreverencia, dende o humor macabro que xa traballara Castelao de maneira brillante, un autor que descubrín cando estaba no instituto e me marcou. Como doutros autores que traballan o mundo do macabro como Bram Stoker, Drácula sempre foi un dos meus libros de cabeceira, que lin xa non lembro cantas veces.
– L: No humor asumes modulacións, xa que tamén empregas esoutro máis refinado, irónico presente n’ A señorita Bubble ou n’ As peripecias de Extravaganzza Pérez, tan ao xeito de Roald Dahl.
– LC: Dahl é outro dos meus autores e síntome super cómoda nese rexistro. Creo que a rapazada o percibe e aí é onde mellor consigo conectar con ela, a través do humor. É o rexistro que nos une, a Ledicia autora co lectorado. A través do humor podo falar de calquera cousa, até da morte. O humor é un vehículo creativo que me pode levar a abordar calquera tipo de tema.
– L: O traballo cos ilustradores, como Víctor Rivas, Andrés Meixide ou Óscar Vilán sempre foi moi valioso para ti?
– LC: Valiosísimo. Foi coma se eles me activasen algo na cabeza. Polo feito de ver apenas un bosquexo xa me abre ese lado creativo, dispárame a imaxinación. O traballo con eles, uns tipos hipercreativos, facilita multiplicar o valor dos textos. (…)”
