Entrevista de Xiao Somoça a Susana Sanches Arins no Portal Galego da Língua:
“(…) – Portal Galego da Língua (PGL): Cinco corujas. Que esconde este nome, quem som estas cinco corujas?
– Susana Sanches Arins (SA): As cinco corujas são cinco crianças que crescem juntas, que competem polo alimento, que se dão calor com as penugens, umas vezes, e cotoveladas para ganhar espaço outras, arremoinhadas como estão no ninho. É a imagem que me vem à cabeça quando penso em mim e as minhas irmãs e irmãos. Somos cinco, todes seguidinhes, e botamos a infância partilhando, obrigadamente, jogos e pelejas. Essa infância em comum e numa aldeia da Galiza era o que inicialmente me apetecia narrar. Os relatos têm todos esse elemento unificador: umas raparigas a crescer na aldeia do Fojo.
As corujas são também animais observadores. Têm esses olhos enormes, que são um instrumento maravilhoso para atender ao mundo, agachadas no toco do carvalho, na insignificância aparente de ser menores. Os meus olhos são míopes e presbícicos, mas sempre gostaram de olhar o mundo e tomar notas, olhar o mundo e tomar notas.
– PGL: Nas Cinco corujas há pequenas histórias que nos contam um mundo íntimo e por momentos entranhável. Quanto de certo há da Susana Arins miúda?
– SA: Nem ideia. É provável que eu escrevesse estas estórias para tentar perceber a Susana miúda. É mais, acho que a percebo melhor, e não graças ao processo de escrita mas ao de organização do livro. Foi escolhendo os relatos, o seu lugar no volume, a sua combinação com os poemas, que cai na conta de que a imagem da coruja dava bem com a meninha que eu fui.
Acho que tanto o poema que inicia o livro (A sega) como o relato d’A Corva, a compostora de Pardemarim (Sala de espera) dão a ideia do que queria contar: as vidas de umas crianças pampas no limite entre o mundo tradicional e a aculturação da modernidade. Umas crianças que não acabam de perceber o mundo em que vivem porque lhes falta a conexão, filhas que são já do capitalismo, desertoras do arado que são (ou querem ser) as suas famílias. O que não sei é se isso é exatamente entranhável (risos). Não deixam de ser as testemunhas da desaparição de todo um mundo cultural e social. (…)”
Arquivo da categoría: Entrevistas
Xurxo Souto: “A literatura galega está mal explicada porque obvia a música. A música está presente en todo”
Entrevista de Marcos Pérez Pena a Xurxo Souto en Praza Pública:
“(…) – Praza (P): No 2024 vaise celebrar o 30 aniversario do Bravú. Como vai ser a conmemoración?
– Xurxo Souto (XS): Non está nada organizado, pero temos aínda un ano para preparalo. Eu o que queria era festexar esa data, unha efeméride que semella ter ficado bastante invisible. Hoxe hai 29 anos estabamos aí en Viana, ceando e inventando aos postres esta palabra: o Bravú. Que un grupo de rapaces se xuntasen alí foi un fito fermoso: creouse unha etiqueta, un discurso estético, cunha vontade de deixar pegada. E isto non pasou nunha cidade, non pasou en Santiago, nin na Coruña nin en Vigo, senón nunha aldea. Iso tivo a súa repercusión e creou unha certa dinámica cultural da que estamos moi orgullosos. (…)
– P: O 18 de xaneiro publicas Somos un pobo de artistas! O método Luísa Villalta (Xerais), que en parte é unha homenaxe a Luísa Villalta e que afonda na idea de que música e literatura sempre están ligadas, e moito máis en Galicia. Que contas neste libro?
– XS: Somos un pobo de artistas é un libro que segue o método de Luísa Villalta. No ano 1999 ela editou unha obra que me deixou fascinado: O outro lado da música, a poesía. E a partir dese momento comecei humildemente a analizar a realidade nesa clave, na unión entre música e poesía. Nese libro ela conta que toda a nosa estética musical xa foi codificada polos gregos e, ademais, que toda a literatura galega é música, dende as cantigas musicais ata o Rexurdimento con Rosalía.
Como se nos puido explicar a liteatura sen música? Por que existe esa distancia aparente entre a poesía e a música, cando é o mesmo? A resposta está no propio libro de Luísa e vén de moi atrás. Platón e Aristóteles ponderaban os instrumentos apolíneos: os que permitían cantar e procuraban a orde, os instrumentos de corda, pero pola contra rexeitaban os instrumentos dionisícos: as trompetas, a festa, a loucura, porque eran o caos. Esa visión pasou ata nós. A música popular consideráse algo menor, algo frívolo, algo que está nun estatus inferior. E aí está Luísa Villata rachando con todo iso e falando da unidade infinita. A literatura galega (e tamén a literatura española) está mal explicada, porque obvia a música. Iso é o que eu propoño no libro: estudar a nosa realidade, sempre buscando o vencello entre música e literatura.
E póñoche outro exemplo: así como hai artistas e hai artesáns e teñen consideracións distintas, aos que compoñen versos para cantar non se lles considera poetas, senón letristas, que non ten a mesma categoría. Pero agarda un momentiño: quen é o maior letrista da música galega? Pois Rosalía de Castro, e Celso Emilio Ferreiro, e Curros Enríquez. Iso é o que propoñía Luísa Villalta e o que desenvolvo eu no libro. (…)”
Entrevista a Anxo Angueira en RNE, novembro de 2023
Desde Radio Nacional de España en Galicia:
“No tempo de entrevista recibimos ao presidente da Fundación Rosalía de Castro, Anxo Angueira, que vén de ser elexido como novo membro da Real Academia Galega. Con el fala a nosa compañeira, Cruz Mato. A entrevista pode verse aquí.”
Clara Borghesi entrevista a Xoán Curiel
Entrevista de Clara Borghesi a Xoán Curiel na revista italiana Insula Europea (agradecemos o seu envío a Inma Otero Varela):
“(…) – Insula Europea (IE): Daquela, vou preguntarche pola orixe do teu proxecto Treides comigo! e, máis en xeral, polo teu interese cara á lírica galego-portuguesa. Cal é o criterio co que escolliches as dez cantigas que forman parte do álbum?
– Xoán Curiel (XC): En primeiro lugar fixen unha selección de nove cantigas medievais atribuídas a nove trobadores. Engadín unha décima composición a partir dun poema de Gonzalo López Abente (poeta muxián membro das Irmandades da Fala), que versa sobre unha lenda medieval da zona de Muxía. Todo este traballo compositivo xira en torno á figura do Camiño de Santiago, xa que os dez autores (incluíndo a Abente) están relacionados dalgún xeito coas dez rutas de Santiago que existen en Galicia. Finalmente Iris Gey culminou o proxecto creando unha música para este disco a partir dunha cantiga de Bernal de Bonaval (relacionado con Santiago de Compostela, lugar de destino dos dez camiños) e pechando así conceptualmente este traballo discográfico.
– IE: Porén, que poderías contarme sobre o texto de Gonzalo López Abente?
– XC: Segundo me contaron, inspirouse nunha lenda medieval da zona de Muxía, concretamente da furna da Buserana. A lenda fálanos do amor entre o trobador Buseran e a bela Florinda. Cando pai de Florinda, un rico señor, sabe deste namorío, pecha a Florinda na fortaleza, mais Buserán non se da por vencido e todas as noites entona cantigas de amor para a moza. Finalmente o señor ordena a morte de Buserán lanzándoo, según conta a lenda, dentro da furna. Enteirada Florinda, vira tola e diríxese día e noite á beira da furna a chamar polo seu namorado. Un día, en resposta ás chamadas de Florinda escóitanse as melodías de Buserán saír da furna e, de súpeto, unha onda sobe polo cantil tomando a forma do trobador e levándose a Florinda para sempre.
– IE: De forma xeral, como actúa tu dinámica creativa? Comezas traballando no texto e terminando coa música ou ao revés?
– XC: Normalmente, cando estou compoñendo (e a letra vai ser miña), traballo a música e a letra de maneira simultánea. Neste caso, partín loxicamente das transcricións existentes destas cantigas e de xeito libre fun traballando música e armonía en función do que a cantiga me producía. O certo é que confío moito nas miñas “musas” á hora de compoñer e tento non ser ríxido e ser canle aberta para a música que me chegue.
Neste proceso de poñer música ás cantigas, ás veces fixen a canción inicial e despois mudei o ritmo ou a melodía para achegalo a unha concreta sonoridade que procuraba, ou incluso volvín a comezar de cero a facer a canción se a música non me convencía. (…)”
Antón Costa: “Os obxectivos da Nova Educación continúan a ser retos académicos na actualidade”
Entrevista de Laura Veiga a Antón Costa Risco en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Eses obxectivos marcados pola Nova Educación están cumpridos hoxe en día?
– Antón Costa Rico (AR): Hai algunhas cousas que son contraditorias con esas orientacións. Cada época e momento innova desde si tamén, desde o seu presente, mais non todo obedece ao momento actual nin moito menos. Ás veces hai aspectos que atopan chaves profundas nun patrimonio xa acadado no pasado. Non é que esteamos observando como se estiveramos nun miradoiro. Estes obxectivos continúan a ser retos hoxe en día.
Tamén hai que ser conscientes de que a Nova Educación é un movemento moi rico e parcialmente diverso tamén desde o punto de vista ideolóxico. Polo tanto, as autoras e os autores máis relevantes traen consigo a defensa dunha autonomía crítica, de prácticas e condutas democráticas, dunha formación ética e moral, da riqueza e a diversidade das capacidades expresivas das persoas, da coeducación, do coñecemento e o respecto da natureza. Todo isto estaba xa presente, e poderíamos seguir debullando ideas que son fundamentais no conxunto das orientacións construídas pola Nova Educación e que seguen a ser retos na actualidade.
– ND: Precisamente, tamén se percibe toda unha evolución no propio movemento.
– AC: Claro. Tal e como reflectimos no documento que acompaña a exposición, o movemento comeza a través de dúas experiencias que pasan a coordinarse a partir de 1899, mais é grazas á creación da Liga Internacional da Educación Nova (LIEN) en 1921 cando pasa a ter unha mellor escala de organización. Neste momento foi cando se estabeleceron os seis primeiros principios da Nova Educación, ao que se lle engade un sétimo nun dos congresos realizados en 1932, polo que hai unha incorporación rica do que é a construción social democrática.
Como dicía ao comezo, a exposición pretende servir para facerse consciente deste impacto. En concreto, na sala correspondente á innovación pódese apreciar que xa se falaba de escolas cooperativas ou do traballo por proxectos. Fundamentalmente trátase de botar unha ollada atrás e percibir que efectivamente algunhas formas novas corresponden a 2023, mais que contan con elementos de fondo que son moi ricos e que comezaron a deseñarse ou a construírse hai cen anos. (…)”
Luiz Ruffato: “Existem duas grandes comunidades galegas antigas no Brasil, Salvador e Rio de Janeiro”
Entrevista de Iago Suárez a Luiz Ruffato en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): São já várias as vezes que o senhor visita a Galiza. O que tem aprendido destas viagens?
– Luiz Ruffato (LR): Exatamente, são já várias vezes que estive aquí na Galiza e acho que já tenho um certo conhecimento de como funcionam as coisas aquí. Para mim o mais interesante é tentar aprender mais sobre a cultura galega quando visito a Galiza e tentar trazer alguma coisa da cultura brasileira aqui porque nem a uma nem a outra são bem conhecidas. Quando se pensa no Brasil existem uma série de imagens pré-fabricadas que colocam o Brasil dentro de certos lugares quando o meu país é muito mais complexo, então acho que estas viagens são uma maneira de fazer uma troca de informações entre as duas culturas.
– ND: Acha que os galegos conhecem bem o Brasil?
– LR: Não porque inclusive nem nós conhecemos bem o Brasil. Eu sempre lembro que existem duas grandes comunidades galegas antigas no Brasil que são Salvador e Rio de Janeiro e acho que no Brasil as pessoas pensam que os galegos que estão lá são simplesmente espanhóis e isso não é bem assim. Muitos brasileiros não compreendem isso e consomem essa comunidade galega que existe no Brasil como espanhola e não como galega.
Mas também é dificil que os galegos conheçam bem o Brasil porque é um país com muitas diferenças dentro de si. Não se pode tentar entender como uma cultura lusófona, mas como uma cultura multifacetada, eu próprio sou de origem italiana e isso faz com que eu fale a língua portuguesa mas não tenha a cultura portuguesa.
A minha cultura é completamente diferente e tenho uma visão do mundo distinta por causa disso.
No caso da Galiza, embora seja um país pequeno, tem uma diversidade intercultural muito interesante, cada cidade e vila tem a sua própia autonomia cultural. Gosto muito desta parte do mundo e foi uma honra ganhar o prémio de Escritor Galego Universal. Conheço bastante bem a Galiza e en verdade sinto como se estivesse em casa quando estou aquí.
– ND: O senhor tem formaçao em jornalismo e há uns anos dizia que não há nenhum tipo de relação entre a sua literatura e o jornalismo. Tem mudado isso com o tempo?
– LR: Não mudou e até tenho mais convição disso. É uma posição muito pessoal mas quando eu trabalhava como jornalista percebi que nessa profissão o importante é o imediatismo e dar informações que sejan claras e não deixem dúvidas. Pelo outro lado, a grande característica da literatura é o oposto.
O escritor dá uma informação, mas é a pessoa leitora quem deve usar a imaginação para construir as ideias. A literatura exige ser duvidosa, algo que o jornalismo realmente não pode ter embora hoje o que mais tenhamos sejam as ‘fake news’ que estão mais próximas da ideia da literatura do que propriamente da ideia do jornalismo.
– ND: E o futuro do jornalismo?
– LR: Acerca da situação do jornalismo atual, acho que é um problema evidente a falta de contrastação de muitas informações mas não podemos ser ingénuos e pensar que enquanto não existiam os meios comunicaçõ digitais isso não existia porque realmente sim existia e a falácia da objectividade jornalística é mentira, nunca existiu. Mas agora chegamos a um ponto em que qualquer pessoa anónima pode construir uma fantasia e essa fantasia ser consumida por milhões de pessoas sem qualquer possibilidade de confrontar essa informação e isso é um desastre completo.
Devemos lutar para que exista uma regulação disto porque hoje não existe e mesmo temos governos que fazem disso uma área de interese. A única forma de combater isto seria por meio da educação para as crianças saberem a importância de contrastar as informações que nos chegam e poder pensar de uma maneira crítica.”
Entrevista a Alberto González-Garcés sobre Alta mar, mar aberta, en Atlántico Diario
Luís Lamela: “No franquismo, guerrilleiros de Ordes atacaron a Garda Civil de Vimianzo”
Entrevista a Luís Lamela en La Voz de Galicia:
“(…) – La Voz de Galicia (LVG): Enfocar, poñer rostro, crear unha imaxe máis humana, e quizais máis equilibrada, da loita antifranquista: ese é o propósito desta obra. Que o levou a iniciar este proxecto?
– Luís Lamela (LL): Pois un dos primeiros libros que publiquei foi sobre a figura dos Foucellas, que a pesar de ser personaxes míticas, realmente non se sabía moito delas. Isto levoume, anos despois, a falar sobre os escapados, que foron os precursores dos guerrilleiros. Nese camiño, quixen saber máis deses homes, mortos na súa maior parte a mans dos seus perseguidores, e levei a cabo unha investigación que me levou moitos anos, pois a documentación non era accesible. Fun creando biografías dunha xente, completamente descoñecida, que formou o exército que durante anos despois da guerra loitou contra as forzas franquistas.
– LVG: Contar esas vidas, en biografías que van dende o 1936 ao 1965, é para vostede unha forma de facerlles xustiza?
– LL: Pois si, porque durante a súa loita a propaganda franquista calificábaos de bandoleiros, ladróns e delincuentes, cando sabían perfectamente que non eran máis que soldados da República. Irregular, si, pero un exército ao fin e ao cabo que loitaba para recuperar a democracia en España e reclamar a atención das nacións aliadas para que botasen abaixo a ditadura. Cantidade de xente morreu nesa loita.
– LVG: En que papel deixou a historia —digamos, hexemónica, coñecida— o papel desta loita guerrilleira e os seus integrantes? Que discurso imperou?
– LL: Desapareceron. Realmente a ditadura nunca recoñeceu esa loita. Cando había algún tipo de acción súa contra os franquistas esas noticias nunca saían nos medios, só se coñecían no seu radio de actuación. Para o sistema, eran delincuentes, e unha vez desapareceron, foi con todas as consecuencias.
– LVG: Fala no texto de que os guerrilleiros foron, «eternos perdedores». Eles creron posible un cambio, pero nunca chegou.
– LL: Nun primeiro momento escaparon ao monte para non ir á guerra, e por medo a que a represión se cebase con eles. Pensaban que serían dúas semanas ou un mes, pero tiveron que permanecer alí durante anos. Ao ver que non podían reintegrarse na sociedade foi cando se radicalizaron e organizaron para loitar contra os seus perseguidores. (…)”
Alberte Momán: “Cos anos aprendín que ese lector perfecto que todos temos en mente non existe”
Entrevista a Alberte Momán en Diario de Ferrol:
“(…) – Diario de Ferrol (DF): Que vai atopar o lector en Raro?
– Alberte Momán (AM): Trátase de relatos que escribín durante un período moi longo de tempo, case dúas décadas, e o que quero é mostrar unha evolución. Cando se intenta crear un estilo propio, que sexa identificable polas persoas que se vaian achegar ao libro, non é dun día para outro; é un proceso no que o autor vai evolucionando e cambiando a súa forma de contar, os temas que trata ou o enfoque co que os trata… Se isto se fai a través dunha compilación de textos de distintas épocas, a evolución pódese apreciar mellor. E iso é o que quería: como foi mudando a forma de narrar, os temas, os aspectos nos que me fun centrando, os xéneros… E todo desde un punto de vista máis reflexivo. Ao comezo deixaba que o lector puidese intuír, pero despois fun elaborando máis un discurso e sendo un pouco máis explícito.
– DF: Nese proceso, e aínda que cadaquén camiña cara a onde quere, hai algo que bota de menos daquel rapaz de hai dúas décadas?
– AM: Pérdese esa espontaneidade, esa inmediatez, esa urxencia de cando se é máis novo, esas ganas de demostrar… Tamén é certo que a evolución se debe a moitos aspectos, como a miña propia bagaxe, que loxicamente foi medrando coas lecturas que me foron enriquecendo, pero tamén a miña relación coas persoas que me lían… Eu pensaba que todo o mundo me entendía (ri) e que ía ver o mesmo ca min, é dicir, ese lector ou lectora perfecto que todos temos en mente, pero que non existe, e ata que nos damos de conta de que non existe estamos convencidos de que a nosa forma de contar é universal e extraordinaria. Decateime de que non (ri): que a miña forma de contar non era o que eu pensaba que era. Todo ese ideal fóiseme perdendo polo camiño… Se boto algo en falta? Non, pero é certo que o que si me gustaría é ter a bagaxe que teño agora naqueles anos para detectar antes os erros que cometín ou aquela falta de comunicación co lector ou lectora. Con todo, a evolución foi positiva e, como tal, non acaba nunca. (…)”
Yolanda Castaño: “A poesía ocupa o tempo central da miña vida, non o refugallo”
Entrevista a Yolanda Castaño no Diario de Pontevedra:
“(…) – Diario de Pontevedra (DP): Volve xuntar no obradoiro a autores de distintas falas como a estoniana, a romanche ou a eúscara coa galega.
– Yolanda Castaño (YC): Sempre hai unha presenza galega. É a única obrigatoria. Porque do que se trata é de que poidamos importar novas poéticas do mundo á nosa lingua facendo dun lugar tan emblemático como a Illa de San Simón, que podiamos calificar de berce simbólico da lírica galega, campo de traballo internacional. Sobre esa presenza galega, imos combinando diferentes procedencias xeográficas, diferentes xeracións, que reflictan a riqueza e, sobre todo, a calidade e a diversidade coa que contamos na poesía galega. O ano pasado foi Lorena Souto. E este ano repetimos con outro lugués, aínda que de adopción, Xabier Cordal, unha das voces máis interesantes do panorama actual non todo o exportado que debería.
– DP: Con barqueira e remador é un obradoiro de tradución poética que leva doce anos tecendo redes entre culturas a partir da poesía como linguaxe común. Diso se trata?
– YC: Diso se trata, de levar a poesía dunhas beiras a outras, como barqueiras e remadores. É polo tanto un proxecto expansivo.
Este obradoiro é unha das actividades que vostede promove. Séntese máis unha activista da cultura, da lingua ou da poesía?
Supoño que fundamentalmente da literatura e máis en concreto da poesía, pero con ela vai todo o demais. Como separar iso da lingua e da cultura? Seguimos contando con moitas eivas na proxección exterior, na súa internacionalización, entón todos os grans de area que poidamos poñer as que facemos parte do sistema literario son poucos. A miña paixón e a miña fe na enorme calidade e diversidade e excelencia da literatura galega é absoluta e faise contaxiosa tratando de levala a cantos máis recantos sexa posible.
– DP: Fronte a isto están esas porfías arredor do uso das linguas minorizadas que volven de xeito cíclico ao debate político. Que opina sobre eles e os discursos que xeran?
– YC: O debate adoita estar polarizado entre un tipo de pensamento vinculado co pensamento único, que defende unha lingua única, un cultivo único e mesmo cun talle de corpo único e outro tipo de talante que, na súa coherencia, avoga por un ecosistema diverso, talles que comprendan todo tipo de corpos, diversidade sexo-xénero e tamén diversidade lingüística. Este último é un tipo de pensamento que entende que a riqueza, e con ela a fortaleza, se atopa na diversidade.
– DP: Acaba de recibir o Premio Nacional de Poesía. Que significou para vostede?
– YC: Supoño que significa a guinda a case 30 anos de traballo arreo con moitas renuncias e moita entrega, pero sen baixar nunca a fe e o fervor polo que facemos. Para min supón un recoñecemento, non só do que estou a facer eu en concreto senón do que levamos facendo moitos, e sobre todo moitas, dende hai varias décadas. Eu son un botón de mostra dunha tradición literaria secular, incalculable en canto tradición que é, e dunha comunidade moi forte e bastante ben cohesionada que remonta as súas eivas estruturais, que teñen que ver con esa falta de apoio dende comercial ata institucional, a base de tesón, de rigorosidade, de seriedade e de compromiso co oficio. (…)”
