Cesáreo Sánchez Iglesias: “A poesía permite chegar ás capas máis profundas do que ves e sintes”

Entrevista de Carme Vidal a Cesáreo Sánchez Iglesias en Sermos Galiza:
“(…) – Sermos Galiza (SG): Caderno do Nilo evoca, pola viaxe e a descuberta das raíces culturais, o percorrido polos camiños históricos do noso país de O rumor do distante.
– Cesáreo Sánchez Iglesias (CS): Só é posíbel escribir este libro e entrar con nudez e humildade noutra cultura se un percorreu xa a propia, se ten os alicerces fondamente chantados na propia cultura. Só así se abrirá o camiño para ir tamén á propia soidade. Finalmente, é aí onde conduce toda viaxe, ao centro da propia soidade.
– SG: Na viaxe e no libro, atópase coa inmensa cultura e historia que atesoura o Nilo. Esa é a realidade que quixo reflectir nos seus poemas?
– CS: Achegueime, de maneira especial, á natureza humanizada, aos monumentos que volveron ser natureza anónima. As cidades, ao seu xeito, nacen, viven e morren como seres humanos. As marxes do Nilo son un grande patio de viciños e ao mesmo tempo forman parte da sacralidade do territorio. Que o río fose expropiado da súa divindade, que non se lle permita ter crecidas, significa tamén que o propio río volve ser unha natureza derrotada. Por iso permite un diálogo moi humano. Ao tempo, é un ser vivo, con hortas nas súas beiras, no linde do deserto, sen dúbida, o territorio máis fondo de reflexión posíbel. A nosa terra é moi fértil, humanizada, e iso atopámolo nas beiras do Nilo, non no deserto. Alí o concepto de noite e tamén de luz son distintos, producen certo desamparo. No alto Nilo estamos noutro hemisferio, as estrelas xa non son as mesmas que vemos todos os días e o concepto de soidade multiplícase. (…)
– SG: Esa referencia á historia e ás expresións artísticas fan que a súa sexa unha poesía culturalista?
– CS: Os alicerces culturais están aí mais non gosto da erudición na poesía, só as referencias necesarias como elementos de humanización, o arredor cultural do propio poema. Gusto que os libros teñan biografía. Vivín a transformación que a viaxe produciu en Flaubert ou Paul Klee e sentinme atraído polo efecto de oriente, do Nilo na súa obra. Levo décadas buscando a Safo polo Mediterráneo e o Exeo, tentando entender como é posíbel que hai dous mil anos nacera unha poesía que semella recén escrita.
– SG: Por que esa experiencia se transforma en poesía e non noutra fórmula de caderno de viaxes?
– CS: É a miña forma de comunicarme co mundo, unha forma de coñecemento. Pola poesía podes chegar á alma das cousas, ás capas máis fondas do que ves e sentes. Para min é a maneira de entrar no profundo do ser humano. A comunicación que se establece cos que len dáse nun territorio interior.
– SG: Río, memoria, silencio… hai conceptos que na súa poesía son recorrentes.
– CS: A relación do ser humano coa natureza tamén determina a memoria. A miña poesía procura buscar nas capas máis profundas, tamén como a memoria, como forma de ir ao lugar primeiro. Ao meu ver, as poéticas non son únicas, son a suma de poéticas. Na nosa propia realidade, a historia e a memoria teñen moita relevancia, son determinantes para coñecer o que somos.”

Propostas con premio: O Gran Reino, de Eduardo Santiago, premio Jules Verne de literatura xuvenil 2014

Entrevista de Ramón Nicolás a Eduardo Santiago en Caderno da crítica:
“(…) – Ramón Nicolás (RN): Sinalou que a novela [O Gran Reino] se xera nunha reacción ao boom das novelas xuvenís de mundos paralelos, por que?
– Eduardo Santiago (ES): A primeira versión escribina hai sete anos. Daquela as miñas fillas eran dúas adolescentes de doce e quince anos e eu lía todos os libros que lían elas, porque gustabamos de intercambiar opinións. De súpeto decatámonos de que estabamos a ler sempre a mesma historia con distintos personaxes.
– RN: E a vinculación co ocorrido coas novelas de cabalerías de finais do XVI?
– ES: Ocorréuseme que podería haber un paralelismo co Quixote e as novelas de cabalerías de finais do século XVI. Unha nena intelixente e problemática que se puxera a ler compulsivamente este tipo de literatura podería desenvolver un certo afastamento da realidade como lle sucedera ao cabaleiro castelán.
– RN: Ao que parece, penso que en O Gran Reino hai elementos que se vinculan coa súa anterior obra publicada…
– ES: A protagonista segue a ser unha moza que, neste caso, chega a crear todo un mundo imaxinario ao seu xeito, como unha metáfora do principio creador feminino. As rapazas que formaron parte do xurado comentáronme que elas estaban convencidas de que esta novela escribíraa unha muller. Non daban creto cando descubriron que o escritor era un home. É a maior gabanza que me fixeron na miña vida. (…)”

Carlos Negro: “A poesía ten que fuxir da solemnidade para se achegar a novos públicos”

Entrevista de Carme Vidal a Carlos Negro en Sermos Galiza:
“(…) – Sermos Galiza (SG): No libro [Penúltimas tendencias] fai mención explícita de que vai dirixido a un público concreto, mozas adolescentes. Por que escribe para elas?
– Carlos Negro (CN): Sempre partimos do que se vive e eu son profesor e teño moitas mozas alumnas, rapazas que son lectoras e pareceume un destinatario interesante desde o punto de vista emocional. Makinaria era un poemario moi masculino e, por contraste, o reto era meterme na pel dunha moza nesa idade difícil da adolescencia. Interesábame como viven o mundo da publicidade, da imposición da beleza. (…)
– SG: Por que é singular escribir poesía para a mocidade?
– CN: Como dicía Fran Alonso nunha intervención, estamos inventando o xénero. Poden ler poetas clásicos ou modernos mais parecíame unha posibilidade inmensa que persoas coma min que estamos a carón de adolescentes podamos pensalos como destinatarios. O reto é atopar unha linguaxe contemporánea, que resulta críbel sen caer na impostura. O máis difícil foi atopar a voz, que fose natural, fluída, que se lea como a voz dunha moza e que se esqueza que detrás hai un home. Busquei unha voz feminina, contraditoria e rabuda. Trátase dunha moza que se fai preguntas, a primeira, quen quere ser e se revela contra as persoas que lle din como ten que ser.
Imposicións como o amor romántico, os modelos sexistas… continúan a consagrar a desigualdade e os estereotipos. Quen quero ser neste libro é esa moza que loita contra todo iso. (…)
– SG: Alén diso, vostede foi o autor do manifesto da AELG deste ano para a conmemoración do Día de Rosalía, que desta volta se promocionou con graffitis incluídos.
– CN: Cada vez é máis obvio que Rosalía fala cara o futuro. Canto máis achegamos á literatura ao mundo contemporáneo, mellor a entende o alumnado. Rosalía é un clásico porque permite continúas relecturas. A emigración é Rosalía e é o século XXI que nos tocou vivir. A súa voz é libre e os seus versos son berros para graffitear nas paredes por iso os rapaces a senten próxima. (…)
– SG: No libro hai unha recreación do poema Longa noite de pedra, como fixo no seu tempo o colectivo Ronseltz.Vostede acaba de dicir que fuxe da solemnidade da poesía, síntese herdeiro deles?
– CN: Non tanto nas formas, xa que eu non teño esa actitude paródica, mais si creo que hai unha conexión na antisolemnidade, no antiacadémico. A poesía ten que luxarse as mans, meterse no mundo que lle tocou vivir, lonxe de mensaxes crípticas e elitistas. Síntome herdeiro deles tamén no sentido de ser algo dadaístas, calquera pode ser artista e intentalo. A poesía ten que fuxir da solemnidade se se quere achegar a novos públicos. (…)”

Propostas con premio: Escarlatina. A cociñeira defunta de Ledicia Costas, premio Merlín de Literatura Infantil 2014

Entrevista de Ramón Nicolás a Ledicia Costas en Caderno da crítica:
“(…) – Ramón Nicolás (RN): Supuxo algún cambio de perspectiva, como narradora, abordar a redacción desta novela?
– Ledicia Costas (LC): Máis que un cambio de perspectiva coido que supuxo unha escrita máis fiel co meu propio imaxinario. Sempre fun unha namorada do mundo macabro e había xa tempo que tiña ganas abordar esta temática.
– RN: Como xurdiu a idea dese xuntoiro entre un receitario e un texto narrativo?
– LC: Pareceume atractivo escribir unha obra que ofrecese dúas lecturas diferentes, pero ao mesmo tempo integradas unha na outra. É un libro co que os nenos e nenas van poder interactuar. Ademais da aventura que se relata, poderán empregalo como receitario e elaborar os seus propios pratos. Cando ideei o libro pensei que ese tipo de deseño era un valor engadido para a obra. (…)
– RN: Boa coñecedora da realidade e das perspectivas de futuro da LIX galega e, como parte activa dela, cal é a súa valoración do momento que arestora atravesa?
– LC: Coido que en Galicia estase escribindo LIX de moita calidade. Ademais, temos a fortuna de contar con mediadoras e mediadores moi implicados. A LIX é un xénero fundamental, porque no seu público temos a oportunidade de gañar lectores e lectoras para o futuro.
– RN: Que supón, finalmente, recibir este galardón para a súa particular traxectoria como narradora?
– LC: Supón a máis grande recompensa. Sempre o considerei o premio de literatura infantil galega por excelencia. Pero tamén implica unha grande responsabilidade, xa que é un galardón cunha nómina de gañadoras e gañadores aos que respecto e admiro.

Manuel Álvarez Torneiro: “Hai que escribir máis coa cabeza que co corazón, deixar arrefriar as cousas”

Entrevista a Manuel Álvarez Torneiro en Vivir na Coruña:
“(…) – Vivir na Coruña (VNC): Vivir na Coruña Tardaches moito en publicar -pasados os 50 anos- pero en pouco tempo fuches quen de artellar unha obra moi ampla, con moitos títulos e moi persoal…
– Manuel Álvarez Torneiro (MAT): Si que tardei, tanto que eu pensei que xa non publicaba, que quedaría todo no silencio absoluto. Pero unha cousa é escribir e outra publicar. Se non publicas parece que non traballas, escribes e metes no caixón. Cando eu comecei a publicar abrín o caixón, miraba o que valía e o que non. Non todo o que fas é bo, eu teño moito poema feito que non me atrevería a publicar. Hai que escribir máis coa cabeza que co corazón, deixar arrefriar as cousas. A min interesábame publicar por non desperdiciar o traballo que tiña feito, tiña ganas de dicir algo. Presenteime a premios de poesía como o Esquío ou os Premios de Poesía Miguel González Garcés -gañou ambos en dúas ocasións- máis que pola recompensa en metálico, porque a obra do gañador sería publicada. E así foron saíndo os libros. Non chamei ás portas de ningunha editorial. (…)
– VNC: Música e poesía adoitan ter unha relación moi íntima na túa obra, e esta non é menos…
– MAT: Para min a música é todo. A arte das artes. Pero é curioso que nunca escribo escoitando música, téñoa gravada dentro de min. Neste sentido son moi selectivo, amigo do clásico, Schubert que é un constante na miña obra, Mozart, Beethoven…
– VNC: Os teus versos son claros, abertos, pero ao tempo profundos. Cales foron as túas referencias?
– MAT: Mira, hai xente que ten a menos as influencias que ten. Paréceme unha falta de humildade tremenda. O que hai que ter é influencias boas, non malas. Eu bebín moito de Pablo Neruda, é meu mestre, el foi quen me destetou e mostrou o que era a poesía. Tamén de César Vallejo aprendín moitísimo. Non podemos esquecer tampouco os clásicos, non se pode saltar o baleiro sen máis, deles aprendín a expresión, a medida do verso, a profundidade, a transcendencia que pode ter un poema… A xeración poética do 27 foi magnífica. Todos estes autores chegábanme porque falaban do meu tempo, do meu entorno e da realidade que eu vivía. (…)”

Xosé Ballesteros: “Os libros para nenos están tan ideoloxizados coma calquera outro produto cultural”

Entrevista de César Lorenzo Gil a Xosé Ballesteros en BiosBardia:
“(…) – BiosBardia (B): Nunha entrevista en Biosbardia, Moisés Barcia explicaba que o libro para nenos, como obxecto, está menos ideoloxizado, que a xente o compra sen preconceptos, que nin tan sequera importa que o cativo sexa ou non lector. Que opina deste comentario?
– Xosé Ballesteros (XB): Os libros para nenos están tan ideoloxizados coma calquera outro produto cultural. Como exemplo, a enorme oferta que existe no mercado de literatura-lixo para os máis pequenos, convertidos en consumidores de propostas ñoñas, edulcoradas, que non cumpren os mínimos estándares de calidade. Vivimos baixo o imperio da concentración editorial que está ao servizo dos grandes monopolios mass-media. Kalandraka forma parte dun pequeno número de editoriais independentes que traballan a prol da formación dos bos lectores de hoxe para que cheguen a ser os bos lectores do futuro. (…)
– B: Outra ponla moi importante do proxecto foi o cómic. A banda deseñada en galego apenas consegue a normalidade. Vostede ten pensadas as causas desta “lentitude” a respecto doutras propostas editoriais?
– XB: É outro exemplo do minguado que é o mercado do libro galego, e máis aínda para este xénero en concreto, a pesar da enorme calidade e do recoñecemento internacional conseguido polos autores e ilustradores galegos: Miguelanxo Prado, David Rubín… Agardamos que os proxectos editorias que existen no país sexan quen de manterse. (…)
– B: É obvio que a industria cultural galega está a vivir horas moi baixas. Desde a súa experiencia, que pasos se deberían dar para evitar aínda máis a súa degradación?
– XB: Mentres non haxa un cambio de política cultural non haberá ningunha posibilidade efectiva de mellora. O problema é que os actuais responsables políticos negan que esteamos en caída libre en todos os sectores que conformamos a cultura galega. Mais a realidade é que a nosa cultura está enferma e cómpre sandala para que poida ter futuro. Cómpre asumir a situación cunha diagnose obxectiva para deseñar políticas de futuro, porque non abonda con vender fume.
Poñer en marcha a Lei do Libro, aplicar unha política de xestión bibliotecaria integral e impulsar medidas de choque para a recuperación do uso da lingua en todos os ámbitos da sociedade son medidas imprescindibles para acometer ese cambio dun xeito decidido. Se a nosa lingua se fala menos, será cada vez menor o número de lectores e, por conseguinte, a oferta cultural empobrecerase de forma galopante até extremos de extinción.
As compras de libros publicados en lingua galega por parte das institucións veñen sufrindo recorte tras recorte. De aí que moitos títulos publicados nestes últimos anos xa non se poidan ofertar nas bibliotecas públicas; o mesmo ocorre coas axudas á tradución. Hoxe por hoxe unha editorial galega non pode vivir do “amparo institucional”.
Aínda así, existen colaboracións positivas en proxectos concretos. (…)”

Propostas con premio: Dende o conflito, de María Reimóndez, premio Xerais de Novela 2014

Entrevista de Ramón Nicolás a María Reimóndez en Caderno da crítica:
“(…) – Ramón Nicolás (RN): Manifestou que esta novela [Dende o conflito] forma parte dun proxecto de textos literarios relacionados entre si. Con que finalidade?
– María Reimóndez (MR): Coa finalidade de desafiarme e polo tanto de divertirme, e con algo de sorte compartir ese desafío e diversión con outras persoas. Quería facer un pequeno universo de textos onde as lectoras tivesen a posibilidade de coñecer as persoas dende diferentes ópticas. Personaxes secundarias ou mesmo moi tanxencias nunha novela cobran vida noutra. Quen lea todo o conxunto comprenderá as motivacións, os feitos e as circunstancias de cada unha cunha tremenda complexidade.
– RN: Dende o conflito percorre, ao que parece, outros camiños diferentes aos que xa tripou na súa obra narrativa, poética ou ensaística anterior…
– MR: Eu creo que percorre camiños xa coñecidos pero dende unha historia diferente. Gústame que cada novela sexa un mundo distinto, dende a forma de narrar ata as características das propias tramas. Dende o conflito, por exemplo, é unha novela moito máis lineal ca En vías de extinción e aínda que si ten un carácter algo fragmentario e mestura diferentes tipos de textos, a trama vaise movendo no tempo dunha forma máis ou menos cronolóxica. En vías… é o antagónico a isto. (…)
– RN: Nesta novela é tamén central esa idea de dar voz a quen non a ten ou non pode tela?
– MR: É unha idea central no sentido crítico, no sentido da responsabilidade de ter que representar as circunstancias de vida doutras persoas. A novela parte precisamente disto que eu considero unha falacia, «dar voz ás outras» como un acto de xenerosidade do suxeito hexemónico occidental para entender que só abrindo espazos para que a outra, múltiple e diversa fale por si mesma, cumpriremos un papel verdadeiramente significativo na transformación das desigualdades, da violencia e da guerra. (…)”

Cuestionario Proust: Uxía Casal

Desde o blogue de Ramón Nicolás, Caderno da crítica, este Cuestionario Proust a Uxía Casal:

«1.– Principal trazo do seu carácter?
– Curiosidade e tenrura.
2.– Que calidade aprecia máis nas persoas?
– A humanidade.
3.– Que agarda das súas amizades?
– Aceptación.
4.– A súa principal eiva?
– As arroutadas e a inseguridade.
5.– A súa ocupación favorita?
– Aprender.
6.– O seu ideal de felicidade?
– O actual: vivir sen maiores preocupacións.
7.– Cal sería a súa maior desgraza?
– Sabereino cando chegue. Xa perdín o medo.
8.– Que lle gustaría ser?
– O que son, con mellor saúde.
9.– En que país desexaría vivir?
– En calquera no que se me permita ser eu mesma e no que ninguén me diga que teño que facer ou pensar.
10.– A súa cor favorita?
– Depende: morado, laranxa, azul.
11.– A flor que máis lle gusta?
– A gardenia.
12.– O paxaro que prefire?
– Se cadra o paporroibo, pero téñolle querenza á pega pola súa elegancia.
13.– A súa devoción na prosa?
Anxos Sumai, Antón Riveiro Coello, Proust, Ana María Matute, Carmen Martín Gaite. Por citar só uns cantos.
14.– E na poesía?
Víctor Campio Pereira.
15.– Un libro?
Memorias de África.
16.– Un heroe de ficción?
– Don Quijote de la Mancha.
17.– Unha heroína?
– Petra Delicado.
18.– A súa música favorita?
– O Sonoro Maxín, por amor. Os tangos.
19.– Na pintura?
– Georgia O’Keeffe, Van Gogh, os impresionistas en xeral.
20.– Un heroe ou heroína na vida real?
– Karen Blixen, Georgia O’Keeffe e tantas outras que loita(ro)n en liberdade polo que cren.
21.– O seu nome favorito?
– Carlos.
22.– Que hábito alleo non soporta?
– A hipocrisía.
23.– O que máis odia?
-A mentira e a traizón.
24.– A figura histórica que máis despreza?
– Todos os déspotas sen importar a súa ideoloxía.
25.– Un feito militar que admire?
– A paz.
26.– Que don natural lle gustaría ter?
– A creatividade artística.
27.– De que maneira lle gustaría morrer?
– En paz e sen público.
28.– Cal é o seu estado de ánimo máis habitual?
– Inquieto.
29.– Que defectos lle inspiran máis indulxencia?
– Aínda que tamén me rebenta, a sobreprotección.
30.– Un lema na súa vida?
– Vive e deixa vivir.”

Agustín Fernández Paz: “A viaxe de Gagarin forma parte dun axuste de contas cos sesenta”

Entrevista de Alberto Ramos a Agustín Fernández Paz en Praza:
“(…) – Praza (P): Entre as súas dúas últimas novelas, Non hai noite tan longa e esta: A viaxe de Gagarin, atopamos moitos paralelismos…
– Agustín Fernández Paz (AFP): Tamén moitas distancias…
– P: Onde están as distancias e os paralelismos?
– AFP: A ver, as distancias están en que a outra, a trama, o anzol que utilizamos para enganchar os lectores, ten un aire de thriller. Neste A viaxe de Gagarin, non hai ese engado, esa trama… Os misterios que hai son máis tenues e claramente é unha novela de formación.
Semellanzas? Pois as dúas, Non hai noite tan longa e A viaxe de Gagarin, forman parte dese axuste de contas cos anos sesenta, coa miña mocidade. Son un volver aos anos sesenta que, para a miña xeración, foron moi importantes. Non só porque neles se viviu todo o que se escoita sempre: que se Checoslovaquia, que se París, que se tal… Senón porque nesa década moitos de nós, os da miña idade, comezamos a descubrir cousas que non coñeciamos. Hai un desexo e comézase a descubrir o que estaba tapado. Os anos sesenta descóbrese que era o exilio, que había un señor chamado Castelao, que existiron as loitas agrarias… (…)
– P: Concédenlle outro premio: o Trasalba.
– AFP: Primeiro, son premios que te collen por sorpresa. Eu eu nunca pensei que me foran dar a min este premio. Trasalba soábame a premio de petrucios, a fundadores, a xente dos anos cincuenta. Isto é que vou vello tamén… Si que sentes agradecemento, pero por outra banda pregúntaste: Porque me dan a min o premio?
Eu entendo que, máis ou menos, a través de min se quere recoñecer unha xeración, a xeración dos que traballamos duro pola normalización lingüística no ensino e traballamos na creación da Literatura Infantil e Xuvenil. Eu creo que por iso me escollen a min, pero detrás están todos.
Eu lembro cando daba clases de Literatura e a relación dos estudantes con Adrián Solovio. Era diferente, loxicamente, á da miña xeración. Eu lembro o significado que tivo para min ler Arredor de si. Significaba unha revelación. A través da descuberta de Adrián Solovio do mapa de Fontán, descubrías Galicia. A miña xeración, esa descuberta, viviuna en carne viva. Os de agora non o ven así. Ven en Solovio unha personaxe máis, resúltalles moito máis afastada esa realidade. Porque mellor ou peor, eles teñen unha idea e un coñecemento de Galicia que supera o que tiñamos nós.
Na miña xeración tivemos un proceso de redescuberta de Galicia que garda un paralelismo que tiveron o do grupo Nós e que Otero Pedrayo simboliza no mapa de Fontán. Nese sentido, o premio ten un trazo simbólico para os da miña xeración. (…)”