Arquivo da categoría: Tradición
Ars dedicandi: Ramón Otero Pedrayo
Desde
o blogue de Armando Requeixo, Criticalia:
“O 5 de marzo de 1888 nacía en Ourense, no segundo andar do edificio que hoxe leva o número 25 da rúa da Paz, Ramón Otero Pedrayo, o Patriarca por antonomasia e unha das figuras claves da Historia da Literatura Galega do pasado século. (…)
Recupero aquí unha súa dedicatoria a Antonio Couceiro Freijomil, autor amigo, da súa mesma quinta, compañeiro de angueiras no SEG e, aínda que eumés, vencellado á súa Auria natal, pois no tempo no que foi escrita atopábase naquela cidade exercendo como Inspector de Ensino, cargo moi cobizado e respectado, o que explica a deferencia coa que o señor de Trasalba o trata, sendo como era el mesmo daquela catedrático do instituto da súa cidade.
De por parte, a dedicatoria figura nunha obra fundamental dentro da bibliografía oteriana, nada menos que o volume primeiro da triloxía Os camiños da vida, que apareceu en 1928 na mítica Editorial Nós de Ánxel Casal, entón aínda radicada na cidade da Coruña. Con Os señores da Terra Otero principiaba a saga dos Doncos e os Puga, que había de explicar, xa por sempre, o convulso e cambiante tempo que trouxo consigo o ascenso da burguesía e a caída da vella fidalguía galega.”
Noia: presentación de Poesías de Nicolasa Añón, de Ramón Blanco
Casas literarias: Rosalía de Castro
Desde o blogue de Armando Requeixo, Criticalia:
“Rosalía é a Casa, a nosa Casa, a Casa da literatura galega. Pero Rosalía tivo tamén moitas casas, vivendas que foron configurándose como territorios vitais imprescindibles para comprender a grandeza da súa biopoética.
De entre todas esas casas, escollo aquí a que a emblematizou máis visiblemente: a Casa da Matanza, en Padrón, sede hoxe da fundación que leva o seu nome, sancta sanctorum para os rosaliófilos —tamén para os rosaliólogos— do mundo orbe, pagá catedral de peregrinación laica e poética á que acoden, ano tras ano, milleiros de peregrinos lectores que, tal día coma hoxe, aniversario do seu nacemento, farán daquel lugar o epicentro de Galicia.
Na Casa-Museo da escritora custódianse moitos dos que se consideran os seus efectos persoais, mobiliario e outros obxectos a ela vencellados como cadros, libros en primeira edición e demais. Direi aquí algo que saben poucos e que talvez pase desapercibido. Non debería. A casa de Arretén ficou baleira trala morte da escritora e só se recuperou moito despois, en 1946, cando a adquiriron Xosé Villar Granjel e mais Xosé Mosquera, quen ordenaron a primeira restauración en 1951 a Manuel Gómez Román. Logo, vinte anos máis tarde, sendo presidente da Fundación Agustín Sixto Seco e coa axuda de Andrés Fernández-Albalat na parte técnica, a vivenda puido configurarse como o que hoxe é, Casa-Museo. Pois ben: entre 1885 e 1946 non é plausible pensar que todo o que a familia Murguía Castro atesourara no seu interior ficase alí, contemplando o po das décadas. E velaquí a nova: cónstame, por conversas cun meu amigo benquerido, que a súa anciá sogra, dona Corona, filla dunha serventa da propia Rosalía, gardou parte dese mobiliario orixinal que lle foi regalado tras o pasamento da insigne escritora. Non sei que será hoxe de todo iso, non volvín falar co amigo do tema. Sería ben que o fixesen os membros da Fundación.
Mais
a Casa da Matanza é o termo de estación dun tren vital que tivo un intenso percorrido. Antes foi a casa do Camiño Novo (hoxe Rosalía de Castro) en Santiago, onde veu ao mundo hai agora exactamente 178 anos. No seu día, a revista Vida Gallega publicara unhas fotos do estado da vivenda e como esboroaba a primeiros do pasado século.
Tras dela e, ao que parece, ata 1842, a vivenda de referencia para a nena Rosalía pasou ser a das tías paternas María Josefa e Teresa Martínez Viojo, no Castro de Ortoño, lugar de Tarroeira.
Pero cando contaba sete anos sabemos que morou con súa nai na propia vila de Padrón, na daquela chamada Rúa do Sol, hoxe coñecida como Xoán Rodríguez do Padrón, de onde non se coñece que marchase ata 1850 (talvez mesmo antes, quizabes en 1847), sendo moceta Rosalía, un tempo no que entrou en contacto coa vida cultural da Compostela á que foi vivir e onde se revelou a Rosalía actriz dos seráns do Liceo de la Juventud.
En Santiago, alén da natalicia, son varias as vivendas que habitou ao longo da vida. Primeiro na compaña de dona Teresa de Castro e Abadía, súa nai. Anos máis tarde, co que foi o seu esposo, Manuel Murguía. A xeografía das casas da autora de Cantares gallegos conta alí con localizacións en Bautizados, 6 (1851-1855); Conga, 1 (1859); Praza da Universidade, 4 (1863), Callobre, 40 (1868), Senra, 17 (1875); Altamira, 2 e Hórreo, 9 (1878-1879).
Polo medio desas intermitentes estancias en Compostela, Rosalía viviu tamén en Madrid, a onde o soño de consagrarse como escritora a empurrou e a onde marchou en abril de 1856, con dezanove anos. Alí parou primeiro con súa tía, María de Castro, na rúa Ballesta, 13. Logo, noutros lugares, xa en compaña do home co que casou o 10 de outubro de 1858 en San Ildefonso, Manuel Murguía.
Nese viaxar polas vivendas rosalianas habería que contar aínda os lugares de Simancas, A Coruña ou Lestrobe, todos eles tamén necesarios para ben comprender como foi nacendo a obra da poeta.
Mais
a Casa da Matanza viu o tempo máis intenso, o derradeiro alento. Permaneceu pouco nela, apenas dende 1883 ata o pasamento o 15 de xullo de 1885, pero mentres alí estivo Rosalía foi xa a Rosalía consagrada en vida que hoxe coñecemos. Aqueles espazos pé da casa foron os derradeiros que andou e alí chorou polo mar que non lograba ver antes de se ir. Arretén foi a súa badía de veludo nas Terras de Iria. Hoxe é un santuario ao que todos os bos e xenerosos deberiamos ir, sequera unha vez.”
Ars dedicandi: Manuel Lugrís Freire
Desde o blogue de Armando Requeixo, Criticalia:
“O 12 de febreiro de 1863 naceu en Sada Manuel Lugrís Freire. Dramaturgo e ensaísta, foi tamén un afecto cultivador da poesía, que prodigou en libros como Soidades (1894), Noitebras (1901), Versos de loita (1919) ou As Mariñas de Sada (1928).
Como lembradoiro ao seu natalicio, recupero unha dedicatoria estampada no poemario Ardencias, volume que publicaran os irmáns Zincke na Coruña en 1927. O libro levaba xa unha outra dedicatoria impresa que explica o título e intención da obra: “Para a xenerosa e ben encamiñada mocedade galega, que mantén acesas no corazón as ardencias pola nobre causa do noso rexurdimento, escritos foron estes versos, derradeiras e humildosas flores do meu xardín inzado de ilusiós e de esperanzas”.
Non mozo, pero si persoa de corazón cheo de “ardencias pola nobre causa”, Antonio Couceiro Freijomil foi o recipendiario da dedicatoria autógrafa que reproduzo, quen xa se significara a prol da causa galeguista e era, polo mesmo, un irmán en ideais.
Máis de século e medio despois do seu nacemento, ben está recordar a quen foi en tempos da República presidente da RAG e facelo significando un libro no que a infancia sadense e a paisaxe mariña agroman entre as lendas de Brigo e as Mareiras varias.”
Celso Emilio Ferreiro sobre a sublevación militar de 1936 en Galicia (vídeo)
Desde
o blogue de Ramón Nicolás, Caderno da crítica:
“Un amigo faime chegar un documento audiovisual que moito estimo. Trátase dun breve, pero significativo, fragmento tirado da participación de Celso Emilio Ferreiro nun documental titulado ¡Arriba, España!. A devandita peza cinematográfica, dirixida por José María Berzosa, de 120 minutos de duración e estreada en Francia no ano 1976, baseábase nun guión de Berzosa, Ramón Chao e André Camp. (…)
A participación de Celso Emilio, alén de se tratar ao meu xuízo dun documento audiovisual moi valioso, reitera -ao que sei- unha afirmación que o poeta de Celanova compartía a miúdo cando ollaba á sublevación fascista do 36, isto é, na súa opinión a existencia de institucións propias, feito adiado pola incompetencia de diversos gobernos da República, dificultaría que Galicia fose “unha presa doada para os sublevados”, coas consecuencias terribles que isto carrexou.”
O vídeo pode visualizarse nesta ligazón.
Manuscritos: Xosé Díaz Jácome
Desde o blogue de Ramón Nicolás, Caderno da crítica:
“Nos fondos da Fundación Penzol consérvase este manuscrito que desde aquí se dá a coñecer. Trátase do poema “Éstase” de Xosé Díaz Jácome, autor que foi de tres libros de poemas: Primeiras cantigas de amor (1936), Pombal (1963) e Muíño Fidel (1983). Este que aquí se incorpora asínao o autor mindoniense, en papel timbrado do Faro de Vigo -xornal no que traballou durante moitos anos como xefe de redacción-, o 12 de decembro de 1953. A miña gratitude á Fundación Penzol pola cortesía.”
Ars dedicandi: Daniel Pernas Nieto
Desde o blogue de Armando Requeixo, Criticalia:
“Castelao, que naceu un 30 de xaneiro de 1886, deixou dito que ‘se aínda somos galegos e por obra e gracia do idioma’. Sabíao ben o presbítero don Daniel Pernas Nieto (Abadín, 1884-Mondoñedo, 1946), autor do poemario Fala das Musas, o primeiro e case único libro escrito en galego en tempos tan pouco feraces para a nosa Clío como foron os da Guerra Civil. (…)
Deixo a dedicatoria que o poeta dos Carballiños de Quende fixo dun exemplar da obra a Antonio Couceiro Freijomil, reputado intelectual do seu tempo, autor que foi do primeiro gran dicionario de escritores de Galicia. (…)”
Xente ao lonxe regresa ás librerías coas pasaxes mutiladas pola censura
Reportaxe
de Xesús Fraga en La Voz de Galicia:
“Dende a súa primeira publicación en 1972, Xente ao lonxe foi reeditada en arredor de quince edicións, mais en todas o texto estaba «non pouco esfolado», segundo a advertencia do propio Eduardo Blanco Amor (1897-1979) no libro. O escritor facía así referencia sutil ás tesoiras da censura, que mutilaran un texto que consideraba un «exercicio de lingoaxe» para escribir do seu tempo: non en van a novela tivera que superar no segundo intento as reticencias dos censores franquistas, que deixaran fóra significativas pasaxes por cuestións políticas, morais e relixiosas.
Agora, máis de corenta anos despois, chega ás librerías a versión restaurada de Xente ao lonxe (Galaxia) nunha edición a cargo de Xosé Manuel Dasilva, quen tamén se ocupou de devolver o espírito orixinal a outra das grandes obras de Blanco Amor, A esmorga. Dasilva asina ademais un esclarecedor e minucioso epílogo que relata as vicisitudes da novela ante a censura e dá a clave de por que agora ve a luz esta «versión verdadeira», a diferenza do caso de A esmorga, no que se restituíu a primeira edición arxentina sen censura: «A descuberta venturosa dunha copia orixinal mecanografada, á que nos conduciu o expediente de censura da obra, onde está o texto que Blanco Amor desexou tirar do prelo e, por imperativo da censura, non puido». Hoxe en mans privadas, esta versión do orixinal foi considerada polo escritor como testamentaria, como proba a anotación autógrafa no folio de cuberta: «Original total. Tachadas nil as ouxecións da censura». (…)
A censura encargou un terceiro informe, que, malia destacar os seus «interesantes valores literarios en cuanto al enriquecimiento del idioma gallego y a la descripción de su carácter y costumbres», a consideraba «no autorizable, aunque fácilmente el autor podría revisarla». Dende Galaxia, Francisco Fernández del Riego comunícalle «con fonda mágoa e disgusto» a noticia a Blanco Amor, quen se laia do que considera unha discriminación inxusta, que exemplifica, entre outras obras, co San Camilo de Cela: «Por lo visto cuenta con bula». Aconsellado por Del Riego e Paz Andrade, un reticente Blanco Amor reformulou o texto, que acadou en decembro de 1971 a autorización da censura, malia conter aínda «blasfemias, palabras y frases obscenas, conversaciones eróticas entre muchachos sumamente atrevidas…». O censor admitía a súa benevolencia porque «la obra está en gallego y su difusión será escasa». Aparecería por fin en 1972. Dende entón, leva vendidos milleiros de exemplares. Agora, restaurada, inicia unha nova xeira.”
Armando Requeixo: “Foi o primeiro poemario publicado en galego durante a Guerra Civil”
Entrevista
de Yolanda García a Armando Requeixo en La Voz de Galicia:
“(…) O venres, terá lugar ás 20:30 horas no Concello de Mondoñedo a presentación do libro de Daniel Pernas Nieto (Abadín, 1884-Mondoñedo, 1946) Fala das Musas e outros poemas. O editor do mesmo é Armando Requeixo.
– La Voz de Galicia (LVG): Recupérase un libro publicado en galego durante a Guerra Civil e iso o fai do máis interesante.
– Armando Requeixo (AR): Imprimírase nos Talleres Foxo de Ortigueira. El estudou no Seminario de Mondoñedo, cidade na que se instalou, arredor da escola literaria mindoniense. Ten un interese polo valor documental da obra, porque é un dos moi poucos poemarios publicados en galego durante a Guerra Civil. Foi o primeiro e é unha das escasas mostras en galego desa época. Ten un valor histórico-literario tamén. Ten ese simbolismo e significación para a cultura e historia galegas. Sen embargo, non se podía acceder a el a non ser que fora nunha bibioteca moi especializada. Interesoume recuperar ese volume e facelo nunha edición moderna para as xeracións novas. Unha vez feito o esforzo de recuperar o título, ao longo de anos de investigacións atopei outros poemas do autor que deixara espallados en revistas e xornais de Mondoñedo, Viveiro e Ribadeo, non recompilados. O que fixen foi facer esa edición con Fala das Musas e outros poemas restantes. Acaba sendo unha especie de poesía, máis que completa, reunida. Aproveitei para compilar toda a outra produción. Ten tamén interese o libro porque o volume do ano 1936 ten un prólogo de Álvaro Cunqueiro, interesante, obra mestra coma todas as del, no que fala da poesía en xeral, da palabra creativa. O libro ten o aliciente de que no estudo introdutorio que antecede á recollida da sua produción poética fixen un perfil biográfico amplo. Era pouco o que se coñecía de Daniel Pernas, reconstruínlle a súa peripecia vital e editorial, que así queda para futuros investigadores. Primeiro, a presentación é unha panorámica do valor da súa obra escrita. Eu abrín o camiño. Penso que esta é unha base sólida sobre a que construir. Ademais, o libro ten unha parte final, críticas que se fixeran de Fala das Musas a primeiros do 37, falando sobre o autor.
– LVG: ¿Tivo Pernas Nieto boa crítica?
– AR: O plus que engade é que escribiu en galego en tempos que non axudaban nada a que puidese saír así, pero fixo que se aplaudise algo así. Metín textos de varias persoas que saudaron positivamente o libro cando apareceu para completar a visión.
– LVG: ¿Que reflectiu nos poemas?
– AR: Daniel Pernas Nieto foi un poeta da escola noriegana, de Noriega Varela. A poesía dalgúns versos son de impronta paisaxista, outros son máis arredor de feitos ou acontecementos da vida local de Mondoñedo e da Mariña e ata hai unha vea social de denuncia referida á emigración ou a circunstancias da realidade da comarca e tamén poesía de sentimento.”
