Entrevista de Daniel Amarelo a Lorena López no Portal Galego da Língua:
“(…) – Portal Galego da Língua (PGL): Este trabalho nasce da tua tese de doutoramento na Universidade de Bangor, no País de Gales. Como surgiu a ideia, o tema e a focagem da investigação? Que te levou a indagar nesta questão? Ajudou esse contexto diaspórico a desenhar a tua proposta ensaística?
– Lorena López (LL): Os estudos literários com perspetiva feminista interessaram-me sempre e já trabalhara sobre a narrativa das autoras no TIT (Trabalho de Investigação Tutorizado) que fiz na USC, mas de uma ótica mais historiográfica e focada na produção dos anos 80 e 90. Depois dito o desafio para mim era ir além e tentar compreender determinadas dinâmicas que estavam a ter lugar naquela mesma altura, já iniciado o século XXI.
O meu tempo na diáspora ajudou-me, em primeiro lugar, com as condições materiais e humanas que me facilitou a Universidade de Bangor e em concreto o Centro de Estudos Galegos ali. Ainda não se fala o suficiente da precaridade em que está sumido o trabalho de pesquisa aqui, nem do solitário que pode resultar o caminho da tese. Por outro lado, durante esse tempo fora aprofundei mais no âmbito dos Estudos Culturais que me forneceu de ferramentas teóricas mui diversas à hora de analisar a prática literária. Além disso, acho que também foi produtiva a perspetiva que às vezes dá a distância, embora o difícil que é a emigração.
A escolha dessas quatro autoras, é claro, não é casual. Pessoas com estilos de escrita diferentes, temáticas diversas, períodos de publicação em ocasiões afastados e até normativas distintas. Mas qual o fio condutor entre todas elas? Sendo mulheres, quais os pontos de encontro e desencontro destas autoras com o género e a nação no nosso contexto cultural particular e subalterno?
Efetivamente, as suas propostas literárias são mui diferentes. Diria que o único que partilha a narrativa das quatro é a ótica feminista, mas materializada de jeitos mui diversos na sua literatura, nisto cumpre insistir.
Porém, o que mais me interessou da sua prosa foram os desencontros. Por exemplo, o jeito crítico em que Ledo Andión se achega à história do nacionalismo desde dentro para o desmistificar e questionar os discursos mais conservadores e essencialistas dentro dele. Cousa que também faz Janeiro em A perspectiva desde a porta ou Teresa Moure no livro de poemas Eu violei o lobo feroz, que falam do independentismo e da repressão de Estado contemporânea. No caso do género resulta mui sugestivo como as três revisam as masculinidades no âmbito da política. Por outro lado, Pavón artelha histórias onde estas questões se entrecruzam com a filosofia e com a tecnologia através de uma focagem positiva mui pouco frequente. Nos seus romances encontramos uma noção da identidade mais porosa e afastada do dicotómico que jogam também com formas alternativas, como o vampirismo ou as máquinas conscientes. E também existem muitas capas de leitura na produção de Moure. Mais além do tema da normativa que analiso na sua trajetória posterior ao 2013, o que mais destacaria da sua última narrativa são os jogos meta-literários e a reflexão acerca da escrita. A isto soma-se uma construção autoral que vai no contra de leituras sobre a escrita das mulheres que acabam funcionando como tópicos limitantes.
– PGL: No livro falas de ângulos ou pontos cegos na literatura galega contemporânea escrita por mulheres e, provavelmente, é esta uma das apostas do ensaio mais centrais e importantes. Que sentidos encerra este conceito? Como tem funcionado?
– LL: Embora o livro faça alusão às margens no subtítulo, a ideia de ângulos cegos responde melhor àquilo que me interessava estudar. Às vezes não é uma questão de figuras ou discursos que em geral sejam totalmente invisíveis, mas das abordagens concretas que deles se fazem.
Podemos exemplificá-lo voltando à questão nacional: esta sempre foi um tema central na produção literária galega, mas a perspetiva particular que adotam Ledo Andión e Janeiro resultou incómodo por olhar para zonas que ficam na sombra. Isto não foi devido somente à sua focagem feminista porque outros romances que incluem estes elementos gozaram de uma receção mais positiva ou foram postas em valor posteriormente. O mesmo acontece no caso dos romances de Pavón em relação à literatura fantástica ou no caso concreto da ficção científica, um terreno pouco visível de seu. Neste subgénero acolheram-se muito melhor as histórias distópicas doutras narradoras do que a sua ficção especulativa. Por outro lado, ninguém irá dizer que Ledo Andión ou Moure são figuras invisíveis na cultura galega, mas precisamente por causa disso chama a atenção que parte da sua produção passe totalmente despercebida. Acho que a noção dos pontos cegos auxilia a análise porque não se move em dicotomias absolutas e pode abordar essas zonas cinzentas, que explicam muito do funcionamento do campo literário. (…)”
Eduardo Estévez: “Unha cidade máxica que se afunde”
Desde Radiofusión:
“Eduardo Estévez pinta en forma de poesía a Venecia que lle gustaría ver a través do seu libro Venecia abandonada. “Venecia está afundíndose pouco a pouco”, relata o autor desta obra no club de lectura de Radiofusión.
A intención de Eduardo Estévez é “por un lado, pintar a Venecia que me gustaría ver e por outro lado pensar en que significa abandonar un lugar. O libro está escrito moito antes da pandemia. Cando vimos as imaxes no confinamento da Venecia abandonada o libro xa estaba completamente escrito. Eu, a verdade, pensaba na Venecia abandonada por outras causas. Pensaba no que sucede cando unha cidade se abandona por calquer motivo ou a xente vese obrigada a abandonala. Venecia está afundíndose pouco a pouco. Non creo que a deixen afundir porque é bo negocio pero se algunha vez sucedese, que significaría para a humanidade?. Venecia é un pouco de todos”.
A entrevista pode escoitarse aquí.”
“Zoom sobre a realidade nos relatos de Ramón D. Veiga”
Entrevista a Ramón D. Veiga no Diario Cultural da Radio Galega:
“Zoom é unha colección de dez relatos inspirados noutras tantas imaxes de fotógrafos galegos contemporéneas. É a primeira incursión na literatura para público adulto de Ramón D. Veiga. A entrevista pode escoitarse aquí.”
Animalario de ler a diario, un poemario bestial de Eduard Velasco
Entrevista a Eduard Velasco no Diario Cultural da Radio Galega:
“Eduard Velasco estréase na literatura infantil con Animalario de ler a diario, un poemario protagonizado por bechos de todo tipo e no que xoga coas palabras e coa métrica. O libro está ilustrado por Nuria Díaz, publícao Edicións Xerais e foi finalista en dúas ocasións do premio Merlín de literatura infantil. A entrevista pode escoitarse aquí.”
María Solar: “Cando se acaba de pagar un favor? Quen cho fai pode terte atrapada de por vida”
Entrevista de Selina Otero a María Solar no Faro de Vigo:
“(…) – Faro de Vigo (FV): Canto tempo lle levou escribir esta obra?
– María Solar (MS): Uns cinco anos. Foi unha novela que me colleu nun cambio vital importante e con moito traballo. Por primeira vez na miña vida eu tiña clarísimo o que ía contar e non podía sentarme a escribilo. Provocoume angustia. Sabes a onde queres chegar pero hai que escribilo. A escrita supón horas de soidade.
– FV: Titúlase A culpa. Ademais deste tema trata moitos outros: a amizade, por exemplo.
– MS: Si. A novela aborda o tema da culpa. Aparece en todos os protagonistas, por presenza ou por ausencia. E logo: as culpas sociais. A sociedade necesita culpables. E creo que cando es unha muller es culpable de moitas cousas. A historia son dúas amigas que teñen unha amizade de por vida, que se fragua a partir de algo terrible que unha fai para salvar á outra. Vailles moi ben na vida pero teñen unha relación de manipulación, control. Entón, a pregunta sería: cando acabas de pagar un favor que é inmenso? Parece que nunca. A persoa que cho fai pode terte atrapada de por vida. Hai unha amizade que por momentos é bonita e por outros é absolutamente dominante, controladora e tóxica. Pero como está ese favor tampouco podes marchar.
– FV: A difícil liña entre amizade, amizade tóxica, suposta protección…
– MS: Hai unha evolución no libro. O que empeza como unha amizade, logo segue como unha persoa que te controla e te leva a onde quere. Xa termina na loucura e incluso na usurpación da personalidade. Quero dicir que o libro vai evolucionando cara a loucura e cara o peor que dan as persoas.
– FV: Tamén hai mortos? (agardemos non facer ‘spoiler’…)
– MS: Hai varios. Algúns deles non crean culpa. Persoas que estaban facendo un dano tremendo. Pero ao final dos días a culpa sempre aparece, por iso digo que a culpa persegue as persoas. Ademais, nós temos unha sociedade, ti pensa no propio cristianismo. Nácese cun pecado orixinal, nácese con culpa… Bebe moito desa circunstancia, de sentir ou non sentir culpa polas cousas que fas… polas máis graves e polas menos graves.
– FV: Tamén hai empoderamento feminino?
– MS: Pero non como algo ‘aleccionador’, algo que non soporto. Eu escribo sobre empoderamento feminino como algo natural, non algo que forzas para que pase. O natural. As dúas protagonistas centrais son dúas rapazas que de adolescentes cometen algo grave, fuxen de Galicia, marchan a Arxentina. Son dúas mulleres potentes, talentosas, famosas, millonarias. Pero está esa historia detrás. E hai dominación entre elas. (…)”