Jorge Emilio Bóveda: “Gustaríame regalarlles O porco de pé a certas persoas con toda a retranca posible”

Entrevista de César Lorenzo Gil a Jorge Emilio Bóveda en BiosBardia:
“(…) – BiosBardia (B): Unha novela que non puido terminar…
– Jorge Emilio Bóveda (JEB): Teño a teima de rematar todo o que comezo, lamentablemente. Aínda que ao remate de certas lecturas precise o xarope doutros libros.
– B: Que novela lle gustaría protagonizar?
– JEB: Supoño que, inevitablemente, cada un de nós xa está protagonizando a súa propia novela. Quizais ese ser ao que os crentes chaman Deus non sexa outro ca a escritora de todo isto. Algo que máis ou menos tratei no meu O libro cero. (…)
– B: E un libro galego posterior ao 1970 que adora?
– JEB: A esmorga. Publicada en Galicia xusto no ano 70.
– B: Un clásico galego que pensa que está sobrevalorado.
– JEB: Eu non posúo coñecementos tan fondos en literatura como para emitir un xuízo de tal magnitude. Para que unha obra entre na consideración dun lector xogan un papel determinante as lecturas previas baseadas en intereses moitas veces nesgados. Quizais as miñas lecturas non fosen as axeitadas para sentar ese tipo de cátedra. Por outra banda, opino que a literatura galega precisa coalición, non minifundio.
– B: E un clásico galego que agasallar como mostra de afecto?
– JEB: O porco de pé, de Vicente Risco. Gustaríame regalárllelo a certas persoas con toda a retranca posible. Aínda que, agora que o penso, esas persoas probablemente non lesen un só libro nas súas vidas.”

Antón Riveiro Coello: “A miña avoa materna tiña moita maña para contar e unha imaxinación hiperbólica”

Entrevista de César Lorenzo Gil a Antón Riveiro Coello en BiosBardia:
“(…) – BiosBardia (B): Que novela o reconciliou coa literatura?
– Antón Riveiro Coello (ARC): Cien años de soledad, de Gabriel García Márquez, impresionoume cando eu abandonaba a adolescencia e tívome absorto durante uns días. Volvín a ela non hai moito e o efecto xa non foi o mesmo, pero sigo pensando que é unha novela xenial. En galego, impresionárame a forza narrativa de O triángulo inscrito na circunferencia, de Vítor Freixanes.
– B: Que libro, da súa pilla de obras pendentes, é o seu favorito?
– ARC: A morte de Virxilio, de Hermann Broch.
– B: Que libro lle gustaría ter escrito?
– ARC: Por pedir, conformábame con algunha noveliña curta como A esmorga, de Blanco Amor, Lulú, de Mircea Cartarescu, O bosque da noite, de Djuna Barnes, Ancho mar de argazo, de Jean Rhys ou Pedro Páramo, de Juan Rulfo. (…)
– B: Leva vostede un diario ou un dietario?
– ARC: Non. Só cadernos para apañar anécdotas e historias que despois van parar aos libros.
– B: Escribirá as súas memorias?
– ARC: Son amante das rutinas e a miña vida non creo que sexa moi interesante para os demais. Agora ben, hai unha parte da miña obra que se alimenta moito das miñas experiencias e desa paisaxe psicolóxica da familia que nos acompaña sempre. Por iso, creo que estou, e moito, en Casas Baratas, A esfinxe de Amaranto, A ferida do vento, mesmo en O paraíso dos inocentes, a miña última novela.
– B: Que autor/a considera vostede responsable de que vostede se dedique á literatura?
– ARC: A miña avoa materna que, malia non publicar, tiña moita maña para contar e unha imaxinación hiperbólica. (…)”

Eva Moreda: “Con menos páxinas os posmodernos dirían o mesmo”

Entrevista de César Lorenzo Gil a Eva Moreda en BiosBardia:
“(…) – BiosBardia (B): Que novela a reconciliou coa literatura?
– Eva Moreda (EM): A literatura en xeral nunca deixou de interesarme. Coa literatura galega, si que tivemos uns anos que andamos ela e máis eu algo encabuxadas; co tempo volvín ler e decatarme de que si que hai unha apreciable cantidade de autores que intentan escribir con honestidade e construír un proxecto literario de seu, igual que en calquera outra literatura. Por citar un monllo de obras que lin vai aló tres ou catro anos, diría Ana e os homes de Mario Caneiro, A identidade fascinada de Antonio Piñeiro, … e os domingos un croissant de Ursula Heinze, Lémbrome de Xurxo Chapela. (…)
– B: Escribirá as súas memorias?
– EM: Gustaríame escribir unha serie de microensaios de 100 ou 200 palabras sobre aspectos da vida cotiá en Inglaterra e Escocia que me chamaron a atención cando vin para aquí e que ma seguen chamando. Hai un ano ou así escribin catro ou cinco e logo mandéillelos a dúas revistas que me pediran unha contribución. Non sei se terei a paciencia para escribir todo un libro nesta liña, nin tampouco cousas abondo que dicir.
– B: Que autor/a considera vostede responsable de que vostede se dedique á literatura?
– EM: Gloria Fuertes. Tiñamos na casa un libro que recollía os poemas premiados nun certame que ela organizara entre a rapazada da altura. Fíxome ver que había outros nenos e nenas que escribían tamén. (…)”

Rexina Vega: “Lembro ler Os Cinco á luz dunha lanterna debaixo das sabas”

Entrevista de César Lorenzo Gil a Rexina Vega en BiosBardia:
“(…) – BiosBardia (B): Que novela a reconciliou coa literatura?
– Rexina Vega (RV): Eu sempre estiven namorada da literatura, non precisei de ningunha obra que me reconciliase con ela, pero se teño que escoller unha obra especial que cifre o que para min é isto de inventar mundos a través de palabras escollo El año del cometa de Álvaro Cunqueiro, unha historia de historias onde aparecen todas as posiblidades do artificio e todos os ángulos da verdade da condición humana.
– B: Que libro lle gustaría ter escrito?
– RV: A paixão segundo G. H. de Clarice Lispector. En realidade calquera dos escritos por ela, levito con cada unha das súas frases. Non se parece a nada e xoga sensorialmente contigo para que abras a mente e o instante estoupe. (…)
– B: Que autor/a considera vostede responsable de que vostede se dedique á literatura?
– RV: Pois unha especie de Frankenstein feito por anacos de Gloria Fuertes, Rosalía de Castro, Kafka, Ferrín e Cunqueiro. (…)
– B: E un libro galego posterior ao 1970 que adora?
– RV: Mal Mor de Emilio Araúxo. Vellez e silencio, non se pode dicir mellor nin máis fondo. Tamén Cativa no seu Lughar de Luz Pichel. (…)”

Miro Villar: “Gustaríame ter escrito Estirpe

Entrevista de César Lorenzo Gil a Miro Villar en BiosBardia:
“(…) – BiosBardia (B): Que libro pouco coñecido considera vostede unha obra mestra?
– Miro Villar (MV): Hai moitos. Se falamos da nosa literatura creo que a Nova crónica das Indias, obra narrativa do poeta Antón Avilés de Taramancos, debería ter moita máis trascendencia da que tivo no seu momento. Na miña opinión é unha descuberta. (…)
– B: Que novela lle gustaría protagonizar?
– MV: Cando era mozo envexaba a afouteza do capitán Ahab do Moby Dick, de Melville, e sempre me vén á cabeza Gregory Peck no filme de John Huston. Era loucura. Hoxe estou lonxe das aventuras, coido que me conformaría con ser aquel libreiro de 84 Charing Cross Road, de Helen Hanff.
– B: Que novela o reconciliou coa literatura?
– MV: Semella que as preguntas sempre se dirixen á novela como o xénero maior e debo dicir que nas miñas lecturas é a poesía. Porén, no seu momento, calquera de Gabriel García Márquez, e dos últimos anos non esquezo Desgraza, de Coetzee, que agora pódese ler tamén na nosa lingua. (…)
– B: Que autor/a considera vostede responsable de que vostede se dedique á literatura?
– MV: Non hai dúbida, aínda que eu xa escribía poesía e prosa con premios escolares e xuvenís, para min foi fundamental coñecer a Darío Xohán Cabana cando era garda municipal en Corcubión. Influíu moito en min, de feito aquel primeiro libro de poemas que citei leva o seu prólogo e é un sonetario, influenciado polos sonetos do propio Darío (todos premiados naquela época, libros como A fraga amurallada, Amor e tempo liso, Patria do mar, etc.) (…)
– B:

Berta Dávila: “Non me gustan as “obras mestras”, prefiro case sempre os libros imperfectos”

Entrevista de César Lorenzo Gil a Berta Dávila en BiosBardia:
“(…) – BiosBardia (B): Cal é o primeiro libro que recorda ter lido?
– Berta Dávila (BD): O primeiro acceso á literatura, polo menos no meu caso, non chega da man dos libros senón da oralidade. De nena contáronme contos e cantáronme cancións a diario, con calquera escusa. Miña avoa conseguía facerme comer pratos inviables de puré mediante un logrado truco de hipnose –esa é a palabra que empregan meus pais cada vez que o relatan– a través dos contos e dos poemas. Miña nai escribía contos extraordinarios para min. Lembro un: “As zapatillas revol-rosas”. Era a historia dunha muller que mercaba un par de zapatillas de estar por casa nun comercio do barrio onde viviamos nós. Ela pedíaas insistentemente brancas, pero cando chegaba á casa cambiaran de cor. Regresaba á tenda para retornalas e a dependenta dáballe outro par de zapatillas brancas, meténdoas na súa caixa diante dela, pero de novo na casa, cando ía estrealas, resultaban ser rosas. Nunca chegaba a explicarse por que pasaba iso, pero aprendín que o asunto, o acontecemento arredor do que xira unha narrativa, non é o que máis importa. Se cadra é a primeira vez que poño isto en palabras, pero creo que a razón de que me interese máis o tipo de literatura que non se preocupa polo “que” senón polos arredores do “que” ten que ver con iso.
Os primeiros libros que lembro ler autonomamente son algúns da colección ‘Merlín’, na que hai xoias que relería con absoluto gusto agora mesmo, ou da colección ‘Árbore’, cando eran estreitos e levaban dúas franxas de cor enmarcando un cadrado cunha ilustración. Lembro que esta última colección tiña un tacto rugoso e algo satinado, e que me desagradaba ao contacto. O meu momento para a lectura era despois da cea, na cama. Suxeitaba eses libros prendendo parte da saba coa man para interpoñela entre a cuberta e a miña pel e non tocar directamente esa textura que se me facía un pouco estraña. Se cadra sería bo acceder sempre á literatura con esa prevención sobre a súa textura. (…)
– B: Leva vostede un diario ou un dietario?
– BD: Non en sentido estrito. Cústame moito facer ese tipo de texto porque sempre dou en escribir coma se alguén o fose ler. Si levo unha axenda e varios cadernos pequenos. Anoto cousas de todo tipo, ao rebumbio, cousas de tipo organizativo, como que falta na casa papel de cociña, e tamén ideas sobre o proxecto que estou escribindo e que me ocupa máis a cabeza, sobre os meus estados de ánimo ou sobre cousas que, nalgún punto, quero contar, aínda que non saiba aínda como nin onde. Anoto, por exemplo, que o 11 de setembro ás nove da mañá xa comezaran a cambiar de cor e a caer as follas das árbores no Campus Sur, en Compostela. Ou anoto unha cita literaria. Ou anoto que me gustaría escribir sobre submarinos, sobre alguén que confecciona un herbario ou sobre alguén que lle ten medo ás treboadas. Ou que sería interesante escribir un poema sobre o concepto da despedida. Anoto tamén algo que soñei e que me pareceu curioso ou divertido. Ou que estaría ben cociñar lasaña de verduras a vindeira semana. Tamén debuxo, tomo moitas notas para debuxos.
– B: Escribirá as súas memorias?
– BD: Non. Ao fío da pregunta anterior, seguramente me gustaría máis, nalgún punto, escribir en clave literaria un caderno de notas ou un caderno de campo. O libro de memorias, en sentido estrito, non me interesa, porque me obrigaría a despegarme demasiado da literatura. Tamén é certo que teño trinta e dous anos e nunca antes pensara nisto. (…)”

Inma López Silva: “Soño con quedar para tomar whisky até o mencer con Beauvoir, Didion e Sontag”

Entrevista de César Lorenzo Gil a Inma López Silva en BiosBardia:
“(…) – BiosBardia (B): Con que escritor/a lle prestaría pasar unha noite de festa? Pode estar vivo/a.
– Inma López Silva (ILS): Botei moitas fins de semana probando a ver se tropezaba por Brooklyn con Paul Auster, así que non vou considerar tirado todo ese tempo… Tamén coido que gozaría, malia probabelmente discutir moito, con Michel Houellebeq. Pero se puidese, soño cun encontro con Beauvoir, Didion e Sontag, comprometéndonos as catro a tomar whisky ata o amencer. En sesión de espiritismo, con Nietzsche, Shakespeare, Molière e Mary Wollstonecraft. E tendo en conta as posibilidades reais de levar adiante os meus plans, gustaríame emborracharme con Juan Tallón, Diego Giráldez, María do Cebreiro e Francisco Castro, xuntos ou por separado. E é público e notorio o meu gusto polas ceas de alto contido alcohólico e literario con Arantza Portabales, Mercedes Corbillón e Susana Pedreira, ás que desexo fervorosamente incorporar a Rexina Vega, cousa que acontecerá en breve. Xa ve que non teño problemas nin coas farras nin co bo comer e o bo beber. Podería seguir. Creo que case que gozaría con calquera. Incluso iría de cañas con vostede de boa gana.
– B: Escribirá as súas memorias?
– ILS: En realidade, cada certo tempo, escribo unha memoria parcial como son libros coma New York, New York, Maternosofía ou Chámame señora, pero trátame coma a un señor. Supoño que vou facendo ese labor pouco a pouco para non pasar tanto traballo ao final, cando o que me apetecerá será seguramente ir de copas con escritoras e escritores novos que me dean a vida e non a morte.
– B: Que autor/a considera vostede responsable de que vostede se dedique á literatura?
– ILS: Hai varios. Un deles é Suso de Toro. A descuberta da súa literatura foi para min unha epifanía pois demostraba que na miña lingua se podía escribir, publicar e ler o tipo de narrativa e co nivel de modernidade que eu gustaba de ler noutros idiomas. E desde un punto de vista práctico, Carlos Casares: foi el quen, aos dezasete anos, me pediu por ler o que tiña escrito. Mandeille un monllo de relatos que, un tempo despois, foron o meu primeiro libro publicado na editorial Galaxia, Rosas, corvos e cancións. (…)”

Helena Villar Janeiro: “Os libros que se relén cando ti xa non es a mesma vólvense novos”

Entrevista de César Lorenzo Gil a Helena Villar Janeiro en BiosBardia:
“(…) – BiosBardia (B): Que novela a reconciliou coa literatura?
– Helena Villar Janeiro (HVJ): Que haxa cousas que non me gusten non minguou o meu aprecio pola arte de contar, de cantar ou de pensar creativamente, que vén sendo a literatura. Ás veces deixar algo é máis unha administración do tempo que un rechazo real, sobre todo no terceiro acto da vida, no que eu ando. Empezo a desexar re-ler tanto como ler, porque os libros que se relén cando ti xa non es a mesma vólvense novos. (…)
– B: Escribirá as súas memorias?
– HVJ: Tiven oficio, profesión e vocación, dedicacións sociais exercidas con paixón en momentos de grandes cambios. Vendo morrer un mundo e nacer outro, é ben difícil subtraerse á tentación de intervir literariamente ese tránsito, porque afortunadamente estiven en escenarios de visión privilexiada. Gardo bastantes cousas a medio elaborar: material biográfico, da historia familiar e da memoria ancaresa da que herdei moito coñecemento e me apena que se perda. Son, por herdanza e formación na cultura popular, narradora oral. María do Cebreiro tenme falado de facer unha gravación de relatos que me escoitou moitas veces e deberían ter ese formato espontáneo. Se viñesen tempos animosos, poida que me decidise a organizar todo o material e ir buscándo formas para a súa diversidade.
– B: Que autor/a considera vostede responsable de que vostede se dedique á literatura?
– HVJ: Nacín como poeta con Juan Ramón Jiménez. Estábame iniciando en varias artes: música (guitarra), debuxo, pintura e modelado…, pero el púxome nas alas das súas palabras e empecei a voar, sen saber daquela que fora un namorado de Rosalía e de Curros. Tras este primeiro libro vin a anomalía de non escribir no meu idioma e nese paso foi estimulante a Escolanía de merlos, de Faustino Rey Romero. Entrei na riqueza dos nosos clásicos e procurei ir coñecendo as distintas xeracións canda outras voces poéticas do meu gusto, desde a sufí Rabia Al-Adawiyya á italiana Antonia Pozzi, pasando polos franceses —marcadamente Eluard e Prévert, que traducía—, e as iberoamericanas Cecília Meireles, Delmira Agustini, Gabriela Mistral, Alfonsina Storni… Tamén dei unha boa volta pola poesía anglófona, menos cercana polo escaso coñecemento do idioma. (…)”

Estíbaliz Espinosa: “Algún día veremos esta sobredose de publicacións como un esforzo anti-sostible”

Entrevista de César Lorenzo Gil a Estíbaliz Espinosa en BiosBardia:
“(…) – BiosBardia (B): Escribirá as súas memorias?
– Estíbaliz Espinosa (EE): Ditareinas. Será un audiolibro e musical, algo que polo que devezo hai anos [pero non coas miñas memorias, nin que estivese empoleiradamente tola].
– B: Que autor/a considera vostede responsable de que vostede se dedique á literatura?
– EE: Virginia Woolf vén por aí con pinta de sospeitosa.
Borges faise o sueco. Cortázar asubía unha de Ella Fitzgerald.
Walt Whitman fai que corta un tronco de costas a nós.
O que nos fai burla é Shakespeare. Protagonizara Domando a furia no cole aos 9 anos e deixoume cicatriz na lingua.
Na infancia, Gloria Fuertes e Joan Manuel Gisbert. Logo veu Carmen Martín Gaite.
E de que escriba en galego, Cunqueiro e Pilar Pallarés.
Hai esa cousa tan cunqueirá de traer os clásicos -Hamlets, Ofelias, Merlíns, Wagners- e poñelos a pasear por rías e carballeiras, mais tamén é inspiradora a idea do galego na Lúa. Da galega, en concreto. (…)”

Isaac Xubín: “Hai cousas que se non as conto eu non as contará ninguén”

Entrevista de César Lorenzo Gil a Isaac Xubín en BiosBardia:
“(…) – BiosBardia (B): Que novela lle gustaría protagonizar?
– Isaac Xubín (IX): As miñas, por iso é que as escribo, para lembrar o que pasei, para imaxinar o que puido ser ou para facer memorial de agravios. Como di Sarrionandia no documental Joseba Sarrionandia, Hemen eta han, eu ben me conformaría con ser lector, pero hai cousas que se non as conto eu, cousas que eu vin, que eu escoitei, non as contará ninguén.
Porque eu escribo para min mesmo. Só eu sei do galicismo que introducín n’Os largos e longos campos de liño azul e que tamén empregou Pedrayo n’Os camiños da vida. Só eu sei que DB significa Danny Boy e que é un fósil dos primeiros pasos da construción da novela que daquela levaba o nome Matar a DB. Só eu sei cal era a canción que lle cantaba a Radoslav seu pai en Non hai outro camiño ou a identidade real que se agocha tras o número de identificación do censor que aparece na novela. Só a min me importa que a min me interese a historia que estou a contar, non me importa nada que a outros non lles resulten interesantes… Sobre os impostores xa falo en Xenealoxía dun intruso. (…)
– B: Que libro lle gustaría ter escrito?
– IX: Creo que o escritor coñece moi ben as personaxes e as situacións que aparecen nas súas obras. Igual que os bos actores coñecen as personaxes que interpretan máis aló do que é visible e explícito no guión, na escena ou na pantalla. En todo o caso gustaríame ter vivido o que viviron algúns autores para que chegase á súa imaxinación a posibilidade de escribir o que escribiron.
– B: Que libro, dos que publicou, lle gustaría que desaparecese das librarías (e das bibliotecas)?
– IX: Ningún. Tiven a sorte (esa sorte que se valora e aprecia coa perspectiva temporal) de non ter nin compaña nin padriño nin partido, é dicir, comecei a publicar tarde, habería cousas que agora non escribiría do mesmo xeito pero foron parte dun proceso ao que, sospeito, non lle queda moito tempo. Considérome un seguidor de Oteiza, escribo para aprender a escribir e, coma el na escultura, o día que sinta que cheguei ao cumio das miñas posibilidades, deixarei de facelo. Insisto, escribo para min, a cousa que máis insoportable se me fai de entre todas as cousas aburridas son eu cando aburro. (…)”